Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Gastroscopie
De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend. De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de wetenschappelijke beroepsvereniging van maag-darmleverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverterings organen bevorderen. Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel- GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toe gestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voor zieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat. Inhoud Gastroscopie Een verhaal uit de praktijk De spijsvertering Wat is een gastroscopie? Waarom een gastroscopie? Voor het onderzoek Tijdens het onderzoek Medicatie tijdens een gastroscopie Mogelijke ingrepen tijdens een gastroscopie Na het onderzoek De uitslag van het onderzoek Klachten na het onderzoek Complicaties Wat levert het onderzoek op? Alternatieven voor een gastroscopie Extra informatie of vragen? Overzicht brochures 4 5 6 8 11 12 14 15 17 17 17 18 19 20 21 22
Een verhaal uit de praktijk Ik moest s morgens om negen uur in het ziekenhuis zijn. Mijn man was mee, want ik had behoefte aan een beetje steun. Ook wist ik niet of ik na het onderzoek wel naar huis zou kunnen rijden. De maag-darm-leverarts had me verzekerd dat het onderzoek geen pijn zou doen. Toch was ik wel zenuwachtig. Een verpleegkundige ontving me op de endoscopieafdeling. Ze gaf me een drankje te drinken. Door dat drankje zou de binnenkant van mijn maag goed te zien zijn tijdens het onderzoek. Eigenlijk had ik er helemaal geen zin in, zo op mijn nuchtere maag. Daarna spoot ze een spray in mijn keel om die te verdoven. Toen moest ik op de onderzoekstafel gaan liggen. Ik kreeg een soort bijtring in mijn mond. Vervolgens kwam de dokter. Hij vroeg me een slang door te slikken. Het deed geen pijn, maar ik vond het wel een vervelend gevoel. Daarna begon het onderzoek. Ik kon meekijken op een soort televisiescherm. De arts zag een rare plek in mijn maag. Hij heeft hier een stukje weefsel uit weggenomen. Daar voelde ik niets van! Binnen tien minuten was ik klaar en mocht die slang er gelukkig weer uit. Het stukje weefsel dat de arts heeft weggehaald wordt nu onderzocht. Volgende week krijg ik de uitslag. Ik ben benieuwd. In deze brochure krijgt u informatie over een gastroscopie. Dit is een kijkonderzoek waarmee de arts de binnenkant van uw slokdarm, maag en twaalfvingerige darm kan onderzoeken. U kunt lezen welke aandoeningen opgespoord kunnen worden met een gastroscopie, welke voorbereiding nodig is en wat u kunt verwachten tijdens en na afloop van het onderzoek. Ook vindt u in deze brochure informatie over mogelijke complicaties en alternatieven voor een gastroscopie. Hiernaast vindt u eerst een korte uitleg over de werking van de spijsvertering en de rol van de slokdarm en maag. De spijsvertering Het verteren van voedsel wordt ook wel spijsvertering genoemd. Alle organen die samen zorgen voor de spijsvertering noemen we het spijsverteringsstelsel. De spijsvertering begint in de mond. In de mond wordt voedsel fijngekauwd en vermengd met speeksel. Hierdoor kunt u het voedsel makkelijk doorslikken. In het speeksel zitten stoffen die het 1 voedsel helpen verteren. Zodra u voedsel doorslikt, komt het in de slokdarm. De slokdarm is in feite een soort transportkanaal. De spieren in de slokdarmwand duwen het voedsel naar de maag. Op de overgang van 11 slokdarm naar maag zit een sluitspiertje. Het gaat open als er voedsel 10 vanuit de slokdarm naar de maag gaat. Daarna gaat het weer dicht. Hierdoor stroomt voedsel en maagsap uit de maag niet voortdurend terug in de slokdarm. Zo zorgt het sluitspiertje voor eenrichtingsverkeer. In de maag wordt voedsel gekneed en vermengd met maagsap. Dit maagsap Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag wordt door de maag aangemaakt en 4 Dunne darm 5 Dikke darm het bevat onder andere zoutzuur. Het 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus zure maagsap bevordert de verdere 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever 2 3 9 4 5 6 7 8 Van der Zon Visueel Gastroscopie 4 5 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
vertering van het voedsel in de maag. Daarnaast vormt het zoutzuur een barrière tegen eventuele ziekmakende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt. Daarna gaat de voedselbrij via de maaguitgang in kleine porties door naar de twaalfvingerige darm; dit is het eerste deel van de dunne darm. De twaalfvingerige darm is ongeveer twaalf vingerbreedtes lang. Hier worden galvloeistof uit de galwegen en galblaas en spijsverteringssappen uit de alvleesklier aan de voedselbrij toegevoegd. Deze zijn nodig voor de verdere afbraak van suikers, eiwitten en vetten. In de dunne darm vindt het grootste deel van de voedselvertering plaats. Belangrijke voedingsstoffen worden via de wand van de dunne darm door het lichaam opgenomen. De hele dunne darm is ongeveer vijf meter lang en gaat over in de dikke darm. De dikke darm onttrekt water en zouten aan deze dunne brij. Wat daarna overblijft is de normale vaste ontlasting. De ontlasting wordt door de dikke darm naar de endeldarm geduwd. Als er ontlasting in de endeldarm komt voelt u aandrang. De spijsvertering is voltooid als de ontlasting via de anus het lichaam verlaat. de binnenkant van uw slokdarm en maag goed kan bekijken. De beelden die de camera maakt zijn te zien op een beeldscherm. Deze beelden kunnen worden bewaard. Hierdoor kan de arts de beelden na het onderzoek nog eens rustig bekijken. Van elk onderzoek wordt ook een schriftelijk verslag gemaakt. Met een gastroscopie kan een arts vrijwel alle afwijkingen van uw slokdarm en maag opsporen. Daarnaast kan de arts sommige dunne darm aandoeningen vaststellen of uitsluiten, omdat ook het eerste deel van de dunne darm onderzocht kan worden. Een gastroscopie is een inwendig onderzoek. Dit heeft vooren nadelen. Een belangrijk voordeel van de g astroscopie is dat de arts direct kleine ingrepen kan uitvoeren. In veel gevallen is de gastroscopie daarom het onderzoek van eerste keus. Verderop in deze brochure krijgt u meer informatie over de betrouwbaarheid van dit onderzoek, de eventuele nadelen en de mogelijke alternatieven. De medische naam voor slokdarm is oesofagus. De medische naam voor maag is gaster. De medische naam voor de twaalfvingerige darm is duodenum. 1 Wat is een gastroscopie? Met een gastroscopie kan de arts de binnenkant van uw slokdarm, maag en de twaalfvingerige darm onderzoeken. Het onderzoek wordt uitgevoerd met een kijkinstrument: de endoscoop. Een endoscoop is een flexibele slang die ongeveer de doorsnede heeft van een vinger. De arts schuift de e ndoscoop via uw mond en slokdarm in de maag. Aan het uiteinde van de slang zitten een lampje en een camera. Het lampje zorgt ervoor dat de arts Van der Zon Visueel Gastroscopie 1 Endoschoop 2 Flexibele slang van de endoscoop 3 Slokdarm 4 Maag 5 Licht uit endoscoop 2 3 4 5 Gastroscopie 6 7 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Waarom een gastroscopie? Een gastroscopie is een onderzoek dat vaak gedaan wordt in Nederland. Het onderzoek geeft veel informatie over de oorzaak van bovenbuikklachten. Hieronder volgt een overzicht van de meest voorkomende aandoeningen die met een gastroscopie opgespoord kunnen worden. Aandoeningen van de slokdarm Slokdarmontsteking (oesofagitis) Een slokdarmontsteking komt vaak voor. De ontsteking ontstaat wanneer de wand van de slokdarm langdurig met maagzuur in contact komt. Dit gebeurt als de sluitspier tussen slokdarm en maag niet goed werkt. De maaginhoud kan dan gemakkelijk omhoog stromen in de slokdarm. Dit wordt ook wel brandend m aagzuur of reflux genoemd. Een slokdarmontsteking kan onder andere een branderig gevoel achter het borstbeen en zuurbranden veroorzaken. Kijk voor meer informatie in de brochure Brandend maagzuur. Barrett-slokdarm Een chronische slokdarmontsteking kan op termijn overgaan in een Barrett-slokdarm. Dit is een slokdarm, waarvan de wand gedeeltelijk bekleed is met een ander soort weefsel dan normaal. Per jaar krijgt ongeveer 0,5% van de mensen met een Barrett-slokdarm slokdarmkanker. Als u een Barrett-slokdarm heeft, wordt u daarom regelmatig gecontroleerd. De klachten bij een Barrett-slokdarm zijn vaak hetzelfde als bij een slokdarmontsteking. Er zijn echter ook patiënten die niet of nauwelijks klachten hebben. Slokdarmkanker Het aantal Nederlanders dat slokdarmkanker krijgt, is de laatste jaren sterk toegenomen. Per jaar wordt de ziekte in Nederland bij ongeveer 1900 mensen vastgesteld. Slokdarmkanker komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. De meeste mensen zijn tussen 50 en 70 jaar oud. In veel gevallen wordt de diagnose pas in een gevorderd stadium gesteld, omdat slokdarmkanker vaak pas in een laat stadium duidelijke klachten geeft. Klachten die kunnen wijzen op slokdarmkanker zijn bijvoorbeeld pijn achter het borstbeen, het gevoel dat eten niet goed zakt, onverklaarbaar gewichtsverlies, het braken van bloed en aanhoudende vermoeidheid. Uitgebreide informatie vindt u in de brochure Slokdarmkanker en op de website www.slokdarmkanker.info. Aandoeningen van de maag Maagslijmvliesontsteking (gastritis) Een maagslijmvliesontsteking kan acuut of chronisch (langdurig) zijn. Acute maagslijmvliesontsteking komt vaak voor. Dit wordt veroorzaakt door bijvoorbeeld roken, overmatig alcoholgebruik of een infectie. Hierbij komen klachten voor als misselijkheid, braken en een vervelend of pijnlijk gevoel in de bovenbuik. Een chronische maagslijmvliesontsteking wordt meestal veroorzaakt door een infectie met de Helicobacter pylori bacterie of een auto-immuunziekte. Bij een chronische maagslijmvliesontsteking hebben veel mensen niet of nauwelijks klachten. Kijk voor meer informatie in de brochure Maagklachten en op de website www.maagproblemen.info. Maagzweer Een maagzweer kan ontstaan in de maag, maar ook in het eerste deel van de dunne darm; de twaalfvingerige darm. In beide gevallen wordt de naam maagzweer gebruikt. In verreweg de meeste gevallen is een infectie met de Helicobacter pylori bacterie de oorzaak van een maagzweer. Deze bacterie kan overleven in het zure milieu van de maag. Een infectie met deze bacterie kan een ontsteking veroorzaken, en op den duur een zweer. Gastroscopie 8 9 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Maagzweren kunnen ook worden veroorzaakt door langdurig gebruik van sommige ontstekingsremmende pijnstillers en aspirine. Deze ontstekingsremmende pijnstillers worden ook wel NSAID s genoemd: Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs. Voorbeelden van NSAID s zijn Voltaren (diclofenac), Naproxen en Ibuprofen en worden bijvoorbeeld veel gebruikt bij reuma. Sommige mensen met een maagzweer hebben niet of nauwelijks klachten. Anderen hebben last van hevige pijn. Daarnaast komen misselijkheid, braken (soms met bloed), brandend maagzuur en vaak boeren voor. Kijk voor meer informatie in de brochure Maagzweer en op de website www.maagproblemen.info. zoals gewichtsverlies en achterblijven in groei. De behandeling van coeliakie bestaat uit het levenslang volgen van een glutenvrij dieet. Hiermee verdwijnen de klachten geleidelijk en kan de darm zich herstellen. Kijk voor meer informatie in de brochure Coeliakie. Voor het onderzoek Maagkanker Maagkanker komt steeds minder vaak voor in Nederland. Jaarlijks wordt de diagnose maagkanker bij ongeveer 1800 Nederlanders gesteld. Risicofactoren voor maagkanker zijn onder andere het eten van weinig groente en fruit en een hoge consumptie van gerookte en in zout ingelegde voedingsmiddelen. Daarnaast is een langdurige infectie met de Helicobacter pylori een risicofactor voor het ontstaan van maagkanker. Maagkanker kan verschillende klachten veroorzaken, zoals een verminderde eetlust, snel een vol gevoel hebben, pijn in de bovenbuik of in de buurt van het borstbeen, onverklaarbaar gewichtsverlies, misselijkheid en het braken van bloed. Meer informatie vindt u de brochure Maagkanker en op de website www.maagkanker.info. Aandoeningen van de dunne darm Coeliakie (glutenintolerantie) Mensen met coeliakie (spreek uit seuliakie) hebben een intolerantie voor gluten. Dit betekent dat hun dunne darm geen gluten kan verdragen. Gluten is een eiwit dat voorkomt in tarwe, rogge, haver, gerst, kamut en spelt. Als de wand van de dunne darm in contact komt met gluten, raakt deze beschadigd. Dit geeft klachten zoals diarree, buikpijn, verminderde eetlust, een opgezette buik en vermoeidheid. Op den duur worden voedingsstoffen minder goed opgenomen via de wand van de dunne darm. Hierdoor kunnen vooral bij kinderen ernstige klachten ontstaan, Een goede voorbereiding is belangrijk bij een gastroscopie. Het is raadzaam om van tevoren met uw arts te bespreken of u tijdens het onderzoek een roesje wilt of niet. Op de dag van het onderzoek kunt u meestal niet meer kiezen voor een roesje. Het ziekenhuis moet namelijk een aantal extra voorbereidingen treffen voor mensen die een roesje krijgen. Meer informatie over een roesje vindt u verderop in deze brochure op pagina 14 en 15. Daarnaast is het belangrijk dat u nuchter bent voor het onderzoek. Uw maag en twaalfvingerige darm moeten helemaal leeg zijn, zodat de arts het onderzoek goed kan uitvoeren. De precieze voorbereiding kan per ziekenhuis verschillen. Ook het tijdstip van het onderzoek speelt hierbij een rol. Meestal mag u vanaf 24.00 uur s nachts niet meer eten, drinken en roken. Patiënten met andere aandoeningen Als u een andere aandoening hebt, is het goed om dit van tevoren met uw arts te bespreken. Soms moeten er dan namelijk extra maatregelen genomen worden voor het onderzoek. Patiënten met een defecte hartklep krijgen bijvoorbeeld antibiotica voor en tijdens het onderzoek. Voor mensen met diabetes (suikerziekte) kan de voorbereiding op het onderzoek anders zijn. Gastroscopie 10 11 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Patiënten die medicijnen gebruiken Als u medicijnen gebruikt, dan is het ook belangrijk dat u dit voor de gastroscopie bespreekt met uw arts. Het gebruik van maagzuurremmers kan bijvoorbeeld de uitslag beïnvloeden. Soms is het nodig om geruime tijd voor het onderzoek te stoppen met bepaalde medicijnen. Zorg daarom dat uw arts op tijd op de hoogte is. Tijdens een gastroscopie kan de arts kleine ingrepen uitvoeren, als dat nodig is. Daardoor kan een klein wondje in de wand van de slokdarm, maag of dunne darm ontstaan. Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt, is de kans op complicaties dan groter. Uw arts kan u vertellen of en vanaf wanneer u met deze medicijnen moet stoppen. Voorbeelden van bloedverdunnende middelen zijn Sintrommitis (acenocoumarol), Marcoumar (fenprocoumon), Ascal (carbasalatum), Plavix (Clopidogrel) en Aspirine (acetylsalicylzuur). Bespreek voor het onderzoek met uw arts Vanaf welk tijdstip u niet meer mag eten en drinken; de precieze voorbereiding op het onderzoek verschilt namelijk per ziekenhuis. De mogelijkheid van een keelverdoving en/of roesje (sedatie) tijdens het onderzoek. Als u een bepaalde ziekte of aandoening heeft. Als u medicijnen gebruikt. Tijdens het onderzoek Er kunnen kleine verschillen zijn tussen ziekenhuizen, maar in het algemeen verloopt een gastroscopie als volgt. U meldt zich op de endoscopieafdeling van het ziekenhuis. Hier wordt u voorbereid op het onderzoek. Als het nodig is krijgt u antibiotica om infecties te voorkomen. Hier krijgt u ook een infuus voor het roesje, als u dit met uw arts heeft afgesproken. Meer informatie over een roesje vindt u verderop in deze brochure op pagina 14 en 15. De verpleegkundige brengt u vervolgens naar de onderzoeksruimte. In sommige ziekenhuizen krijgt u eerst een drankje dat schuimvorming in de maag tegengaat. Schuimvorming is een normale reactie van de maag op een vreemd voorwerp. Door dit schuim kan het zicht voor de arts wat verminderd zijn. In de meeste ziekenhuizen wordt uw keel verdoofd met een spray. Als dit niet wordt aangeboden, kunt u er ook om vragen. De spray zorgt ervoor dat u minder hoeft te kokhalzen bij het inbrengen van de endoscoop. Een nadeel van deze spray is dat u hierna ruim een uur niet mag eten of drinken. Als u losse gebitsdelen heeft, dan moet u die uitdoen voor het onderzoek. In de onderzoeksruimte worden ook de medicijnen voor het roesje via het infuus toegediend. Vervolgens gaat u op uw linkerzij op de onderzoekstafel liggen. De endoscopieassistent plaatst een bijtring tussen uw kaken. Hiermee wordt uw gebit en de endoscoop beschermd. De arts brengt de endoscoop door de ring in uw keel. Vervolgens zal de arts u vragen om te slikken. Als u slikt kan de arts de endoscoop voorzichtig opschuiven in uw slokdarm. Dit gaat het beste als u zich zo goed mogelijk ontspant. De arts schuift de endoscoop vervolgens op tot aan de twaalfvingerige darm. Daarna begint het onderzoek. De arts trekt de endoscoop langzaam terug en bekijkt ondertussen de wand van de twaalfvingerige darm, de maag en de slokdarm nauwkeurig. Via de endoscoop blaast de arts lucht in. De slokdarm, de maag en de twaalfvingerige darm gaan dan wijder openstaan. Hierdoor heeft de arts beter zicht. Door de ingeblazen lucht kunt u last hebben van een opgeblazen gevoel. Veel mensen moeten er ook van boeren. Dat is vervelend voor u, maar normaal; u hoeft zich hier niet voor te schamen. Als het onderzoek klaar is, wordt de endoscoop voorzichtig verwijderd. De gastro scopie duurt ongeveer 5 tot 15 minuten, zonder de voorbereiding. Wanneer de arts tijdens het onderzoek extra ingrepen uitvoert, dan duurt het onderzoek langer. Als u een roesje hebt gehad, kunt u na het onderzoek rustig uitslapen in een uitslaapkamer. Gastroscopie 12 13 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Doet het onderzoek pijn? Pijnbeleving is voor iedereen anders. Veel mensen vinden vooral het inbrengen van de endoscoop vervelend, omdat ze moeten kokhalzen. Sommige mensen krijgen een benauwd gevoel, omdat er een slang in hun keel zit. Het is belangrijk dat u de aanwijzingen van de arts en endoscopie-assistent goed opvolgt. Zij zullen aangeven dat u rustig door uw neus kunt blijven ademen. Bovendien is er genoeg ruimte in de keelholte om adem te halen. U hoeft dus niet bang te zijn dat u geen lucht kunt krijgen. In de meeste ziekenhuizen wordt uw keel verdoofd, voordat de arts de endoscoop inbrengt. Het is daarom meestal niet echt pijnlijk. Van eventuele kleine ingrepen voelt u niets. Als u een roesje hebt gekregen, dan merkt u weinig van het onderzoek. Ook kunt u zich soms niets meer van het onderzoek herinneren. Medicatie tijdens een gastroscopie In de meeste ziekenhuizen kunt u kiezen of u een roesje wilt tijdens het onderzoek. De arts zal dit van tevoren met uw bespreken. Als dat niet gebeurt kunt u er zelf naar vragen. Een roesje wordt ook wel sedatie genoemd. Dat wil zeggen dat u kalmerende, slaapbevorderende medicijnen krijgt. Meestal wordt hiervoor Dormicum (midazolam) gebruikt. Het effect van een roesje verschilt per persoon. Sommige mensen vallen in slaap, terwijl anderen alleen wat versuft zijn. Door het roesje voelt u zich meer ontspannen en voelt u minder pijn en angst. U bent wel in staat om aanwijzingen van de arts op te volgen. De medicijnen voor het roesje worden toegediend via een infuus. Dit infuus krijgt u in uw arm of hand. Tijdens een gastroscopie met roesje controleert een verpleegkundige uw hartslag en ademhaling. Dit gebeurt met een knijper op een van uw vingers. Via het infuus kan de arts eventueel ook pijnstillende medicijnen toedienen die op morfine lijken. Meestal is dit fentanyl. Wel of niet een roesje? Het verschilt per ziekenhuis of en wanneer een roesje bij een gastroscopie toegediend wordt. In sommige ziekenhuizen krijgen patiënten standaard een roesje aangeboden. In andere ziekenhuizen moet u zelf vragen om een roesje. Doe dit niet op de dag van het onderzoek, maar tijdens een eerdere afspraak. Het ziekenhuis kan dan de nodige voorbereidingen treffen. Uw arts zal de voor- en nadelen van een roesje met u bespreken. Er is een kleine kans op complicaties door de medicijnen, zoals ademhalingsproblemen en stoornissen in de hartfunctie. Dit geldt vooral voor mensen die ouder zijn dan 70 jaar en last hebben van een hartaandoening, longaandoening of andere aandoeningen. Als u een roesje krijgt, dient u iemand mee te nemen naar het ziekenhuis. Na het onderzoek kunt u enige tijd versuft en slaperig zijn. Daarom is het verstandig om uw partner, een familielid of een vriend(in) mee te nemen. Deze kan samen met u naar de uitslag van het onderzoek luisteren. Ook kunt u na een roesje niet zelfstandig aan het verkeer deelnemen. Het is noodzakelijk dat iemand u naar huis begeleidt. Bij jonge kinderen wordt een gastroscopie meestal niet met een roesje, maar onder narcose uitgevoerd. Bij volwassenen gebeurt dit alleen in zeer zeldzame gevallen. Mogelijke ingrepen tijdens een gastroscopie Tijdens een gastroscopie kan de arts kleine ingrepen doen. De arts kan instrumenten door de endoscoop opschuiven. Op die manier is het mogelijk om de volgende ingrepen uit te voeren. Een stukje weefsel (biopt) wegnemen uit de wand van de slokdarm, de maag of de twaalfvingerige darm. Dit wordt een biopsie genoemd. De arts kan stukjes weefsel wegnemen voor verder onderzoek, om met zekerheid de juiste diagnose te kunnen stellen. Dit weefsel wordt onder de microscoop onderzocht. Met een biopsie kan bijvoorbeeld een infectie met de Helicobacter Gastroscopie 14 15 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
De ingrepen zijn vrijwel pijnloos. Er is een kleine kans op complicaties. Deze vindt u verderop in deze brochure. Tijdens een gastroscopie kan de arts ook bepaalde 5 behandelingen uitvoeren. Dit worden endoscopische behandelingen genoemd. Oprekken of plaatsen van stent bij vernauwing 1 2 4 Een vernauwing in de slokdarm of twaalfvingerige darm kan tijdens een en doscopie worden opgerekt. De arts kan bij een vernauwing in de slokdarm, maag of twaalfvingerige darm door littekenweefsel of een tumor, ook een 6 3 buisje (stent) plaatsen. De doorgang voor voedsel wordt daardoor verbeterd. Verwijderen afwijkend weefsel Bij een Barrett-slokdarm, of slokdarmkanker in een zeer vroeg stadium, zijn ook endoscopische behandelingen mogelijk. Hierbij kan de arts afwijkend Van der Zon Visueel weefsel verwijderen, zonder dat een operatie nodig is. Gastroscopie met biopsie 1 Endoscoop 2 Flexibele slang van de endoscoop 3 Slokdarm 4 Maag 5 Twaalfvingerige darm 6 Instrument om biopt te nemen pylori bacterie, een Barrett-slokdarm of coeliakie vastgesteld worden. Ook onrustige of kwaadaardige cellen kunnen op deze manier aangetoond worden. Een poliep verwijderen uit de maag of de twaalfvingerige darm. Dit wordt ook wel poliepectomie genoemd. De arts legt een metaaldraadje als een lus om Deze endoscopische behandelingen worden alleen na overleg met u uitgevoerd. De kans op complicaties bij endoscopische behandelingen is groter dan bij een gastroscopie die uitgevoerd wordt om een diagnose te stellen. Uw behandelend arts zal dit met u bespreken Na het onderzoek de poliep heen. Vervolgens wordt een zwakke elektrische stroom door het metaaldraadje geleid. De steel van de poliep wordt zo doorgebrand. Indien Na de gastroscopie kunt u even bijkomen van het onderzoek en eventueel mogelijk worden poliepen die verwijderd zijn onder de microscoop onderzocht. van het roesje. Gaat alles goed en bent u weer helemaal wakker? Dan mag De arts kan ook andere kleine afwijkingen aan de wand van de slokdarm, de u naar huis. Als uw keel is verdoofd, kan slikken het eerste uur na het maag of de twaalfvingerige darm wegbranden met elektrische stroom. U onderzoek moeizaam gaan. Het is beter om de eerste anderhalf uur na het krijgt dan eerst een metalen plaat op uw bil geplakt. Dit is een zogenoemde onderzoek niets te eten en te drinken. Doordat uw keel is verdoofd, verslikt aardeplaat, die nodig is voor een goede geleiding. u zich makkelijk. Probeer na anderhalf uur voorzichtig een slokje water te Soms is het mogelijk om tijdens een gastroscopie een bloeding te stelpen. drinken. Als dit goed gaat, kunt u weer gewoon eten en drinken. Het is verstandig om op de dag van het onderzoek rustig aan te doen. Gastroscopie 16 17 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
De uitslag van het onderzoek Als de arts poliepen heeft verwijderd, of als er een stukje weefsel is weggehaald, dan wordt dit onderzocht onder de microscoop. U krijgt de uitslag van dit onderzoek bij de volgende afspraak met uw behandelend arts. De arts zal dan ook met u bespreken of er een verdere behandeling nodig is, en zo ja, welke. Klachten na het onderzoek Na een gastroscopie kunt u nog enige tijd last hebben van klachten. De eerste tijd na het onderzoek kunt u last hebben van een opgeblazen gevoel en boeren. Dit is normaal en wordt meestal veroorzaakt door de ingeblazen lucht. Daarnaast kan uw keel een tijdje gevoelig of geïrriteerd zijn, vooral als u tijdens het onderzoek veel hebt moeten boeren. Neem direct contact op met uw MDL-arts of met de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis als u in de week na het onderzoek: koorts krijgt; plotseling last krijgt van hevige pijn; pikzwarte ontlasting hebt of (kleine beetjes) bloed braakt; dit wijst op een bloeding; last krijgt van benauwdheid. Een andere zeldzame complicatie is een luchtweginfectie of longontsteking. Dit kan ontstaan als u zich verslikt en er maaginhoud in uw luchtwegen terecht komt. Door het gebruik van een verdovende spray in de keel neemt de kans hierop toe. Normaal gesproken verminderen en verdwijnen bovengenoemde klachten binnen korte tijd. Als de klachten juist erger worden, of als u last krijgt van koorts of benauwdheid, neem dan contact op met de dienstdoende Maag-Darm-Leverarts (MDL-arts) via de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis. Complicaties Complicaties komen niet vaak voor bij een gastroscopie. Bij 1 tot 2 op de 1.000 patiënten ontstaan complicaties. In de meeste gevallen gaat het om een na bloeding. Dit komt vooral voor bij mensen die bloedverdunners of pijnstillers gebruiken. Een ernstige complicatie, die ontstaat bij ongeveer 1 op de 10.000 patiënten, is een gaatje in de wand van de slokdarm, de maag of de twaalfvingerige darm. Dit wordt een perforatie genoemd. Als er een perforatie ontstaat, is een ziekenhuisopname noodzakelijk. De behandeling kan bestaan uit een uitgebreide behandeling met antibiotica of een operatie. De kans op een bloeding of perforatie neemt toe als de arts tijdens het onderzoek een ingreep uitvoert. Met name bij het oprekken van de slokdarm of het plaatsen van een stent, ontstaan vaker complicaties. Ook bij spoedonderzoeken is de kans op complicaties groter dan normaal, onder andere omdat de patiënt dan niet nuchter is. Wat levert het onderzoek op? De gastroscopie is een nauwkeurig onderzoek, waarbij de arts de binnenkant van uw slokdarm, maag en twaalfvingerige darm goed kan onderzoeken. Ook is het mogelijk om hapjes weefsel (biopten) en poliepen direct tijdens het onderzoek te verwijderen. Deze worden vervolgens onder de microscoop onderzocht. Wanneer deze uitslag bekend is, kan de arts met zekerheid diagnoses stellen, zoals een Barrett-slokdarm, coeliakie of maagkanker. Toch biedt dit onderzoek geen 100% betrouwbaarheid. Door de inwerking van maagzuur kan een goedaardige maagzweer erg veel lijken op een beginstadium van maagkanker. Voor een goede diagnose is het nemen van meerdere biopten daarom noodzakelijk. Bij een maagzweer is daarnaast een controleonderzoek gebruikelijk enkele weken later. Gastroscopie 18 19 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Ook tijdens een bloeding van de slokdarm of maag is een gastroscopie als onderzoeksmethode minder betrouwbaar. Dit komt doordat het zicht van de arts belemmerd wordt door het bloed. In dat geval zal de arts voorstellen de gastroscopie op een later tijdstip te herhalen, of een alternatief onderzoek te doen. Alternatieven voor een gastroscopie CT-scan of computertomografie Dit is een beeldvormend onderzoek waarbij gebruik gemaakt wordt van röntgenstralen. Tijdens het onderzoek wordt u langzaam door een kokervormige scanner bewogen. De scanner maakt een serie gedetailleerde foto s van uw slokdarm of maag. Meestal krijgt u van tevoren een contrastvloeistof in uw arm gespoten en moet u contrastvloeistof drinken. Hierdoor worden de afbeeldingen duidelijker. Op de foto s zijn afwijkingen aan de vorm van de slokdarm of maag goed zichtbaar. Een CT-scan is minder geschikt om ontstekingen, zweren of een Barrett-slokdarm vast te stellen. Veel patiënten vinden een CT-scan minder belastend dan een gastroscopie. Ook bij een CT-scan is er een zeer kleine kans op complicaties door de röntgenstralen. Een groot voordeel van de gastroscopie, in vergelijking met andere onderzoeken, is dat de arts tijdens het onderzoek kleine ingrepen kan uitvoeren. Het onderzoek heeft echter ook nadelen. Het is een belastend onderzoek voor de patiënt en er is een kleine kans op complicaties. Hieronder vindt u een korte omschrijving van een aantal andere onderzoeken van de slokdarm, de maag en de dunne darm. U kunt deze alternatieven bespreken met uw arts. Deze onderzoeken zijn niet in alle gevallen een goed alternatief. De arts zal in overleg met u bepalen welk onderzoek bij uw klachten het meest geschikt is. Röntgenonderzoek van de slokdarm of maag Met een röntgenonderzoek kan de arts afwijkingen aan de vorm van de slokdarm of de maag opsporen. Ook grote onregelmatigheden van de maagwand, zoals grote poliepen of zweren, kunnen met een maagfoto vastgesteld worden. Voor dit onderzoek moet u nuchter zijn. Kort voor het onderzoek krijgt u een beker met witte contrastvloeistof (bariumpap) te drinken. De contrastvloeistof zorgt ervoor dat de slokdarm en/of maag goed zichtbaar is op de röntgenfoto s. Röntgenonderzoek is minder betrouwbaar dan een gastroscopie. Kleine afwijkingen en ontstekingen zijn niet of nauwelijks zichtbaar op een röntgenfoto. Röntgenonderzoek is echter minder belastend voor patiënten. De kans op complicaties is heel klein, maar wel aanwezig. Extra informatie of vragen? Hebt u nog vragen over het onderzoek, neem dan contact op met uw arts. U kunt ook met de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn 0900-20 25 625 ( 0,15 per minuut) op maandag, woensdag en donderdag van 10.00 tot 14.00 uur E-mail voorlichting@mlds.nl Internet www.mlds.nl Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over andere onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Op pagina 22 vindt u een brochureoverzicht. U kunt onze brochures bestellen via onze website: www.mlds.nl. Gastroscopie 20 21 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Meer brochures 1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons! U kunt meer brochures vinden op onze website www.mlds.nl. U kunt onze brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn verschillende brochures over de volgende onderwerpen: SLOKDARM EN MAAG LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER DARM VOEDING EN SPIJSVERTERING Helpt u mee aan een betere toekomst voor ruim twee miljoen Nederlanders met een spijsverteringsziekte? De Maag Lever Darm Stichting zet zich in om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen, te bestrijden en het leven van deze patiënten draaglijker te maken. Uw steun is hard nodig Wij krijgen geen subsidies van de overheid. Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig jaar. En we gaan door zolang het moet. Met uw bijdrage kunnen wij: Uitgebreide informatie bieden over maag-, darm-, leverziekten, onderzoeken en behandelingen Wetenschappelijk onderzoek financieren om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen en te bestrijden Gezondheidsvoorlichting geven via de Infolijn (0900-2025625) Hoe kunt u ons helpen? Vul onderstaande machtiging in of doneer via www.mlds.nl. Alvast heel hartelijk bedankt! ONDERZOEK KINDEREN SONDEVOEDING PREVENTIE Ja, ik help mee! SEPA machtiging Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB0000002737 o.v.v. Brochure MLDS Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven: 10,- 20,- per maand per jaar eenmalig VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT HUISNUMMER Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele versie verwijzen wij u naar onze website www.mlds.nl. POSTCODE/PLAATS E-MAIL IBAN REKENING DATUM HANDTEKENING 22 Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort www.mlds.nl Incassant ID: NLZZZ410101690000
Inhoudelijk herzien: september 2012 Redactie Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak Oranje Vormgevers Illustraties Van der Zon Visueel Drukwerk Torendruk Artikelcode 5016