Deel 5: Romeinse Rijk Project: Bij de Gallo- Romeinen in de vicus Tienen. HB pg 138-141 I. Inleiding Schrijf bij elke afbeelding welke functie/doel het zou hebben gehad in de Gallo- Romeinse periode. Functie: munten -> geld Functie: speelgoed Functie: keukengereedschap Functie: drinkservies 1
II. Verovering Gallië + Gallo-Romeinse mengcultuur Situeren in de tijd De klassieke oudheid is van _800 v. C._ tot _476_ De Gallische oorlogen waren van _58 v. C._ tot _52 v. C._ De hele Gallo-Romeinse mengcultuur is van _1 e eeuw v. C._ tot _4 e eeuw_ III. Gallo-Romeinse mengcultuur Situeren in ruimte Welke landen omvatten het Galica (=Gallië) dat door Julius Caesar werd ingenomen: Atlaskaart nr: _33c_ 1. _Nederland_ 2. _Duitsland (ten westen van de Rijn)_ 3. _België_ 4. _Frankrijk_ 5. _Zwitserland (westelijk deel)_ 2
1. De Gallo-Romeinse mengcultuur 1.1 Verdeling Gallië Provincie = term gebruikt door _de Romeinen_ om hun ingenomen gebieden territoriaal op te delen. Het grootste deel van het huidige België wordt gesitueerd in de provincie, Belgica. Het oostelijk deel van België (waarin Tienen) bevindt zich in de Romeinse provincie Germania. Civitates is de term om Romeinse provincies nog verder op te splitsen. Elke civitas had een apart bestuur. Uit atlaskaart _34_ kan je de verschillende civitates halen in onze streek. _Tungrorum_, _Menariorum_, _Nerviorum_. 1.2. Het ontstaan van de vicus Heerbanen of heirbanen ~ Heer of Heir = _leger_ Een heerbaan is een verharde langeafstandweg aangelegd voor het Romeins leger. Hierdoor was het mogelijk voor de Romeinse legers om zich sneller te verplaatsen Langs deze heerbanen ontstonden nederzettingen die hierdoor makkelijker handel konden drijven. Vicus = _Nederzetting_ die door de _heerbanen_ ontstonden waarin regionale markten tot stand kwamen. De vicus van Tienen lag tussen Tongeren en Cassel (het huidige Noord-Frankrijk). Deze werd bewoond vanaf de 1 ste eeuw tot de 4 e eeuw. 3
Duid de heerbaan tussen Tongeren en Cassel aan op onderstaande kaart. 1.3. De Romanisering Tijdens de 1 ste eeuw v.chr. tot de 4 eeuw na Chr. werd de Romeinse cultuur en levenswijze gekopieerd door de Gallische bestuursleden in alle vici. De kledij, gebouwen en religies werden overgenomen waardoor een mengvorm van Gallische en Romeinse culturen ontstond. Dit noemen we De Gallo-Romeinse mengcultuur. Heel dit geleidelijke proces noemt men de romanisering. 4
2. Wonen en werken in de vicus Op een kruispunt van wegen, waar veel mensen elkaar ontmoeten, ontstaan vaak ambachtelijke activiteiten. De twee belangrijkste ambachten in de vicus Tienen waren het potten bakken en brons gieten. 2.1. Pottenbakkers Aan de zuidelijke rand van de vicus Tienen bevond zich een pottenbakkerswijk. Deze wijk kunnen we situeren in de 2 de en 3 de eeuw. Er waren, volgens opgravingen, 7 pottenbakkerijen actief. Opdracht: Welke gereedschappen die in de pottenbakkerij gemaakt werden behoren tot welke categorie van keukengereedschappen? Drinkserviezen Kookserviezen Eetserviezen 5
2.2. Bronsgieters Aan de noordwestelijke rand van de vicus Tienen, waren de bronsgieters actief. Deze wijk kunnen we situeren in de eerste helft van de 2 de eeuw. Alle bronsgieterijen waren in steen gebouwd uit gevaar voor vuur. 2.3. Handel Tienen behoorde tot een wijdvertakt handelsnetwerk dat zich uitstrekte tot alle uithoeken van het Romeinse Rijk. De handel bestond grotendeels uit de ambachtelijke producten en landbouwopbrengsten. Er werd ook aan import gedaan, goederen uit Germanië, Gallië en Spanje waren verkrijgbaar op de markt van de vicus. 3. Bidden en feesten in de vicus 3.1. Het ontstaan van de Gallo-Romeinse cultus Cultus = _Verering_ van iets of iemand met gebruik van vaste rituelen. De Gallo-Romeinse cultus is dus de versmelting van de eigen en de Romeinse godenwereld en mythologie. Dit is vooral duidelijk bij de dubbele godennamen doorheen deze cultuur. 3.2. De Mithrascultus in de vicus Tienen Romeinse soldaten brachten de Mithrascultus over van Perzië naar het Romeinse Rijk. Deze cultus vereert Mithras, een Perzische God. In de derde eeuw werd de Mithrascultus de grootste concurrent van het christendom. 6
3.3. De tempels in Kontich en Elst Kontich Tegen het einde van de eerste eeuw werd een nieuwe Gallo-Romeinse tempel gebouwd. In deze tempel werd gebeden voor Mithras. Elst Deze tempel was één van de grootste Gallo-Romeinse tempels ten noorden van de Alpen rond 50 v.c. De tempel was een ontmoetingsplaats voor mensen die Hercules Magusanus vereerde. Opdracht: Vergelijking tempel Kontich en Elst Kontich Elst Wie werd vereerd? Mithrasgod Hercules, Magusanus In welke periode gebouwd? 100 v.c. 50 v.c. Beide waren in de buurt van reeds bestaande heilige Keltische plaatsen gebouwd 3.4. Tumuli in Tienen Tumulus of _grafheuvel_ is een monumentaal Gallo-Romeins graf. Dit is een graf dat gelegen is onder een kunstmatig aangelegde heuvel. De bekendste tumuli van de Gallo-Romeinse periode zijn de tumuli van Grimde (in Tienen). Deze bestaan uit drie grafheuvels en onder twee van de drie heuvels werden houten kamers ontdekt die als graf fungeerde. 7
4. Quiz 1) Onder wie werd Gallië een deel van het Romeinse Rijk? _Julius Caesar_ 2) Wat is een ander woord voor stad? Tongeren is hier een voorbeeld van _Civitas_ 3) Hoe ontstaat een vicus? _ Langs heerwegen werden landelijke nederzettingen gesticht waar landbouwproducten verzameld werden en waar men regionale markten organiseerde. Zo ontstond het baandorp of vicus._ 4) Geef twee beroepen die in de vicus van Tienen plaatsvonden? _pottenbakkers en bronsgieters_ 5) Vanuit welke gebieden werden goederen geïmporteerd? _ De ingevoerde goederen kwamen voornamelijk uit de nabije provincies Germanië en Gallië en ook uit Spanje._ 6) Welke cultuur werd aanbeden in de vicus Tienen? _Mithrascultuur_ 7) Geef een ander woord voor grafheuvel? _Tumulus_ 8