Lifestylebegeleiding bij OSAS 1
Secretariaat polikliniek longziekten/osas Tel: 0591-69 14 61 Longartsen Dhr. J.J.W. Liesker Dhr. D.G. Remmert Dhr. M.J. de Ruiter Dhr. S.R. Rutgers Verpleegkundig specialist Mevr. T.M.J. Ammeraal Gewichtsconsulent Mevr. H.S. Meppelink 2
Inleiding U bent doorverwezen naar en uitgenodigd voor de deelname aan het Lifestyleprogramma van de OSAS poli. OSAS is de afkorting voor Obstructief Slaap Apneu Syndroom. In deze folder geven wij u informatie over de samenhang tussen overgewicht en OSAS en wat u van het Lifestyle programma kunt verwachten. In de praktijk blijkt slechts 5% van de mensen met OSAS en overgewicht in staat te zijn af te vallen naar een gezonder gewicht en dit gewicht te kunnen handhaven. Een ontregelde insuline- en hormoonhuishouding en gebrek aan energie bemoeilijken het afvallen voor mensen met OSAS. Het vergt enorm veel discipline en doorzettingsvermogen en veel mensen kunnen daarom wel een extra steuntje in de rug gebruiken. Overgewicht Wat is 'te zwaar'? Dat bepalen we aan de hand van de Body Mass Index (BMI). De BMI wordt berekend door het lichaamsgewicht te delen door de lengte in het kwadraat. Bij een BMI van 25 heeft u overgewicht. Bij een BMI boven de 30 spreken we van ernstig overgewicht of obesitas. Bij een BMI boven de 35 is sprake van morbide obesitas. Het merendeel van de mensen met OSAS is te zwaar. Uit onderzoek is gebleken dat het aantal apneu's (ademstops) gemiddeld met 3% toeneemt voor elke 1% toename in lichaamsgewicht. 3
Obesitas is oorzaak én gevolg van OSAS Obesitas leidt tot OSAS Overgewicht zorgt voor een toename van het vetweefsel rond de bovenste luchtweg waardoor deze neigt eerder samen te vallen. Bij 40% van de obese mensen (BMI hoger dan 30) komt OSAS voor. Bij een toename van obesitas neemt ook de mate van OSAS toe. Omgekeerd is aangetoond dat afvallen helpt het aantal apneus te verminderen of zo OSAS terug te brengen tot snurken alleen. Een afname van 1% van het lichaamsgewicht veroorzaakt een afname van het aantal ademstops (AHI) met 3%. OSAS leidt tot obesitas Uit recent Canadees onderzoek blijkt dat slaapstoornis leidt tot overgewicht. Kortslapers produceren kleinere hoeveelheden van het hormoon Leptine dat via de hersenen het gevoel van verzadiging geeft. Hierdoor eten mensen langer door en worden ze dikker. Een ander hormoon, Gherline, dat tegenovergesteld werkt en honger en eetlust opwekt wordt juist meer aangemaakt als men minder slaapt. Bij OSAS raakt ook de insulinehuishouding ontregelt. Hierdoor worden suikers niet verbrand, maar omgezet in vet. Afvallen Een strenge afvalkuur om in korte tijd veel kilo's kwijt te raken, is niet de gewenste benadering. Het risico van een jo-jo effect is groot. Wat er in korte tijd afgaat, komt er later ook in korte tijd weer bij. Afvallen moet een leefstijlverandering zijn. Een combinatie van meer lichaamsbeweging met aangepast eten. Een patroon dat u jaren vol kunt houden. Het is dus niet zo vreemd dat het moeilijk is om af te vallen, maar het is niet onmogelijk. Aangezien populaire diëten vaak op lange termijn niet goed vol te houden zijn, is het belangrijk uw leefstijl zo aan te passen dat het wel goed vol te houden is. Dit betekent een combinatie van meer lichaamsbeweging en aangepast eten. In de praktijk blijkt dit echter soms erg lastig te realiseren. Het vergt enorm veel discipline en doorzettingsvermogen en veel mensen kunnen daarom wel een extra steuntje in de rug gebruiken. 4
Lifestyle-begeleiding De Lifestyle-begeleiding bestaat uit een programma van 20 weken en wordt gegeven door een gewichtsconsulent. Gedurende deze 20 weken komt u tien keer naar het ziekenhuis voor adviezen en motiverende begeleiding. De contacten met de gewichtsconsulent duren gemiddeld 30-60 minuten. Zij heeft spreekuur op maandagmorgen. Hierna vindt u een overzicht van de consulten tijdens de Lifestylebegeleiding. Consulten Week 1 Kennismaking, wegen, meten, bloeddruk meten, persoonlijke gegevens noteren, vraaggesprek, uitleg, eetpatroon, leefstijl, afvalgeschiedenis, opdracht voor eetverslag maken + uitleg. Duur: 1 uur Week 2: Eetverslag bespreken, wegen, beweeggedrag bespreken. Duur: ½ uur Week 4, 6, 8, 10, 12, 14 en 17 Wegen, meten, eetverslag bespreken. Duur: ½ uur Week 20 Wegen, meten, bloeddruk meten, eetverslag bespreken en slotgesprek (+ doorverwijzing naar longarts/verpleegkundig specialist voor bespreking effect op OSAS, eventueel aanpassen therapie)) Duur: ½ uur Eventueel in de tussenliggende weken de mogelijkheid om te wegen. Duur: 10 min 5
De gewichtsconsulent bepaalt samen met u naar welk gewicht gestreefd zal worden, zij zal daarbij de richtlijn van de verwijzer volgen. Meestal is een gewichtsdaling van tenminste 5-10% van uw startgewicht het uitgangspunt. Tijdens de contacten met de gewichtsconsulent leert u hoe u uw eetpatroon en bewegingspatroon kunt aanpassen. U krijgt adviezen voor een gezond voedingspatroon, waarbij een daling van het aantal calorieën in de maaltijden met ongeveer 600 Kcal per dag wordt nagestreefd (dagtotaal van ongeveer 1400 Kcal). Ook kan het zijn dat u juist veel te weinig eet waardoor uw stofwisseling niet meer goed werkt. U krijgt tevens het advies om tenminste twee tot drie keer per week 30 minuten matig tot intensief te sporten (zoals wandelen, zwemmen, fietsen of een andere sportieve activiteit die u goed bevalt). Daarnaast leert u hoe u kunt omgaan met tegenvallende resultaten, omgaan met motivatieproblemen en terugval. Tijdens de consulten bij de gewichtsconsulent wordt u gewogen en wordt de omtrek van de taille en de heup gemeten. Bedenktijd U bent er geheel vrij in om al of niet aan de Lifestylebegeleiding mee te doen. Verder hebt u te allen tijde het recht om zonder opgave van reden af te zien van verdere deelname aan de Lifestylebegeleiding. Deze beslissing zal geen nadelige gevolgen hebben op uw verdere behandeling en geen invloed hebben op de zorg en aandacht, waarop u in ons ziekenhuis recht hebt. Indien u zou besluiten om niet mee te doen, zal de gebruikelijke therapie of behandelwijze in het ziekenhuis gevolgd worden. 6
Nadere informatie Mocht u na het lezen van deze folder voor of tijdens de behandeling meer informatie willen ontvangen, of komen er nog vragen bij u op, dan kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met de gewichtsconsulent, telefoonnummer 0591-69 13 40 (poli gynaecologie). Mocht de gewichtsconsulent niet aanwezig zijn dan kunt uw gegevens doorgeven aan de secretaresse en wordt u door de gewichtsconsulent op een later tijdstip teruggebeld. U kunt ook contact opnemen met de verpleegkundig specialist, mw Ammeraal. Zij is bereikbaar tijdens haar telefonisch spreekuur van dinsdag t/m vrijdag van 12.00 tot 12.30 uur op tel. 0591-69 14 68. 7
Verantwoording tekst Deze brochure is samengesteld door de poli longziekten in samenwerking met de dienst patiëntenvoorlichting. Bent u van mening dat bepaalde informatie ontbreekt of onduidelijk is, dan vernemen wij dat graag. Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Postbus 30002 7800 RA Emmen Tel. 0591 69 19 11 MA 2190 10-14-v1 H 8