Vermoeidheid bij kanker
Vermoeidheid bij kanker Vermoeidheid bij kanker is een veel voorkomend probleem. Het heeft met veel verschillende dingen te maken. Door chemotherapie en radiotherapie neemt het gevoel van vermoeidheid vaak toe. In deze folder: Wat zijn de oorzaken van vermoeidheid? Hoe kunt u vermoeidheid snel herkennen? Hoe kunt u zelf iets doen aan vermoeidheid? Hoe kunnen de mensen om u heen u steunen? Welke instanties kunnen hulp bieden? Drie kenmerken van de vermoeidheid Plotseling De vermoeidheid overvalt u als een zware deken en is niet het gevolg van inspanning of activiteit. Extreem Patiënten voelen zich leeggezogen: het is een gevoel van extreme uitputting. Soms voelen ze zich misselijk van vermoeidheid en durven de deur niet meer uit. Langdurig De herstelperiode duurt vaak lang en is niet in tijd uit te drukken. De oorzaken Het lichaam heeft het zwaar Door de behandeling worden niet alleen kankercellen vernietigd maar ook gezonde cellen. Die gezonde cellen moeten zich herstellen, wat energie kost. Ook een operatie kost het lichaam kracht. Door de behandeling kunnen spieren en organen minder goed gaan functioneren, waardoor vermoeidheid eerder optreedt. Soms ontstaat er bloedarmoede. De verwerking van het nieuws Het maakt veel los bij mensen die horen dat ze kanker hebben. Wat staat me te wachten, hoe moet het nu verder, ga ik misschien dood? De mentale belasting is groot. Dit is uitputtend. 1
De lange behandeling De behandeling kan lang duren. Klachten kunnen in deze periode erger worden. Patiënten hebben vaak last van bloedarmoede, ondervoeding, problemen met het mondslijmvlies en reacties op de medicatie. Slechte slaap Door de vermoeide lichaam en geest kan het slaap/ waakritme verstoord raken. Minder eetlust Mensen die minder eten, raken vermoeider. Daardoor kan de energie om te eten nog minder worden. Herken de vermoeidheid snel Wanneer gaat het om vermoeidheid bij kanker? Langdurige vermoeidheid die niet te verklaren is Vermoeidheid die niet minder wordt door rust Tegenzin in dingen die vroeger leuk of zelfs een uitdaging waren Het gevoel leeg te zijn Concentratieproblemen Emotionele labiliteit Slaapstoornissen Verminderde smaak en eetlust Hoe u zelf iets kunt doen aan deze vermoeidheid Verdeel uw energie Probeer een dagindeling te maken. Dit brengt structuur en kost minder energie. Leer met uw vermoeidheid om te gaan. Zorg voor een goede verdeling van uw activiteiten, bouw rustmomenten in. Slaap op vaste tijden Normaliseer uw slaap-waakritme. Tijdens de behandeling deed u misschien een middagslaap en voor die tijd niet. Probeer dit weer af te bouwen, zodat u s nachts weer goed slaapt. Steek energie in wat u echt wilt Bedenk wat echt noodzakelijk is om te doen. Neem de tijd daarvoor. Denk niet te snel: ik ben moe, dit kan ik niet. Probeer dingen uit, dit kan ook energie geven! 2
Ontzie uzelf Ontzie uzelf waar mogelijk. Maak gebruik van voorzieningen zoals tafeltjedekje en de boodschappenservice. Durf nee te zeggen. Wees optimistisch maar realistisch Uw hoofd kan wel willen, maar het lichaam wil soms niet. Probeer eerlijk naar uzelf te kijken. Blijf optimistisch en probeer niet somber te zijn. Kijk naar de dingen die u nog wel kan. Eet goed Zorg voor een gezonde, goede voeding. Als er sprake is van ondervoeding, neem dan eventueel drinkvoeding. Dit bevat veel calorieën. Zorg voor regelmatige activiteit. Dit is goed voor de spijsvertering en de eetlust. Raadpleeg eventueel een diëtiste. Werk aan uw conditie Bezoek een fysiotherapeut. Deze kan u leren omgaan met de beperkte energie, inzicht geven in uw grenzen en samen met u werken aan uw conditie en spierkracht. Hoe uw omgeving u kan steunen Maak anderen duidelijk hoe u zich voelt Als u in het ziekenhuis bent, hebben mensen eerder begrip voor uw situatie. Eenmaal thuis, is dat vaak een ander verhaal. Partner en/of gezin Als partner, moeder of vader was u er altijd voor uw gezin, nu even niet dit stuit vaak op onbegrip, er wordt toch anders naar u gekeken, met u omgegaan, maar u kijkt ook anders naar uw gezinsleden Kinderen verwachten iets van vader/moeder maar dit lukt niet altijd. Dit zorgt voor veel verdriet. Gezinsleden hebben ook hun verdriet, angst, schuldgevoel naar de zieke toe. Werk Uw werk kan u vaak niet meer zo doen als vroeger. Als u kan werken, is het in het begin vaak aangepast. 3
Hulp Vraag om hulp bij zaken die veel energie kosten. Zo blijft er meer tijd en energie over voor leuke dingen. Begrip Mensen in uw naaste omgeving hebben vaak meer begrip voor uw situatie dan mensen die verder van u af staan. Probeer dit te begrijpen. Teveel begrip kan soms averechts werken. Leg niet voortdurend verantwoording af over uw vermoeidheid; accepteer dat mensen er niet altijd begrip voor hebben. Blijf bij uzelf, doe wat goed voor u is en denk niet in eerste instantie aan anderen. Leg en onderhoud contacten en probeer niet alleen maar over kanker en vermoeidheid te praten. 4
Instanties die u hulp kunnen bieden www.herstelenbalans.nl Herstel en balans: een revalidatieprogramma waar veel mensen baat bij hebben. Met een groepje lotgenoten bent u bezig om u lichamelijk, geestelijk en sociaal weer in balans te brengen. Er wordt gedurende 3 maanden 2 tot 3 keer per week aan de lichamelijke conditie gewerkt. Er vinden gesprekken plaats onder deskundige begeleiding, individueel en in groepsverband. www.sportiefbewegen.nl Nederlandse sportorganisatie voor mensen met een beperking www.kankerpatient.nl Platvorm vermoeidheid van de NFK (klik op vermoeidheid) Inloopspreekuren vermoeidheid na kanker (klik op vermoeidheid) www.praktijkdeen.nl 'Bewegen en conditiebehoud bij chemotherapie' Een programma van praktijk Deen en het Kennemer Gasthuis, voor mensen tijdens behandelingen. www.adamas-inloophuis.nl Het Adamas Inloophuis biedt mensen met kanker en hun naasten ondersteuning in de vorm van psychooncologische begeleiding, lotgenotencontact, creatieve therapieën en informatievoorziening. 5
1090669-04-2010