DNMARKN 1. Hervorming van het Hoger Onderwijs Zoals voor de meeste andere landen van de U vond ook in Denemarken, enkele jaren geleden, een hervorming plaats van het hoger onderwijs. Voor de opleiding van ingenieurs werd deze hervorming ingevoerd met ingang van het academiejaar 1993-1994. In feite was deze reorganisatie niets anders dan een aanpassing van de opleidingen aan de internationale evolutie. De opleidingsstructuur voor ingenieurs werd eenvoudiger en doorzichtiger. Ook in Denemarken was er een fusie van sommige onderwijsinstellingen. De opleidingstitel van de ingenieurs, die worden gevormd aan de universiteiten en aan de hogescholen, kreeg tevens een andere naam. Aan de twee Deense universiteiten, die academisch gevormde ingenieurs opleidden, kwam er ook een opleiding voor "niet-academisch gevormde" ingenieurs. Denemarken volgde daarmee het voorbeeld van de meeste andere landen. Het land staat in de wereld bekend voor het hoog peil van haar onderwijs (alle niveaus). Volgens gegevens van de uropese Unie hadden in 1995 zo'n 80% van de twintigjarigen een diploma van secundair onderwijs (In België was dit 73%). In hetgeen volgt beperken we ons echter tot de opleiding van ingenieurs. 2. Denemarken in een notedop In demografisch opzicht is Denemarken een merkwaardig land. Het heeft ongeveer 5,2 miljoen inwoners en circa 400 eilanden en eilandjes. Het hoofdeiland noemt Sjælland, waartoe ook de Deense hoofdstad Kφbenhavn (ook Copenhagen, Keypmannahavn of Koöpenhamina genoemd) behoort. De andere belangrijke eilanden, die via bruggen met elkaar en met het hoofdeiland zijn verbonden zijn : Fyn, Ærφ, Langeland, Tassigne, Lolland, Fulster en Mφn. In de Oostzee ligt het eiland Bornholm. Wanneer men de Duits-Deense grens oversteekt komt men in Zuidelijk Jylland (Sφnderjylland). Jylland is het Deens voor Jutland. Deense universiteiten en hogescholen gebruiken voor hun internationale contacten de Deense benaming van de stad of plaats. In hetgeen volgt zullen we deze topografische namen dan ook niet vernederlandsen. 23% van de Deense beroepsbevolking is tewerkgesteld in de industrie, 14% in de handel en het bankwezen, de rest in de vrije beroepen en de dienstensector. In de hoofdstad Kφbenhavn bevindt zich de oudste universiteit van het land (1479). Kφbenhavn is in feite een merkwaardige samensmelting van 25 stedelijke gebieden. Dit groot-kφbenhavn (ook Storkφbenhavn genoemd) omvat o.m. de gebieden Roskilde (onderzoekscentrum) en Frederiksborg (voormalige koninklijke residentie). Storkφbenhavn telt ongeveer 1,7 miljoen inwoners. Het omvat ook de "wijk" Ballerup (45.000 inwoners) waar zich een hogeschool bevindt voor ingenieurs. De stadskern van Kφbenhavn heeft ongeveer 466.000 inwoners. In de eerste plaats is dit een gebied van zakenmensen, strikt commercieel en dienstverlenend. De naam van de stad laat dit reeds vermoeden. Kφbenhavn is immers een verbastering van het Deens voor "koopmanshaven". Denemarken 1
In Roskilde (49.000 inw.), op zo'n 20 km van Kφbenhavn, zijn er eveneens diverse faculteiten van de universiteit van Kφbenhavn ingeplant. De eerste spreiding van deze faculteiten dateert al van 1478. De universiteit heeft in Roskilde eveneens een uitgebreid onderzoekscentrum (RUC). Buiten de stad ligt de experimentele kernreactor. Roskilde is het Deens centrum van cultuur en onderwijs. Naast de talrijke faculteiten van de universiteit zijn er ook veel academies en secundaire technische scholen. In de stadswijk Frederiksborg (87.000 inw.) ligt de Koninklijke Deense Veterinaireen Landbouwschool ("Kgl. Veterinφer- φg Landbohφjskφle"). In deze wijk is ook, in het voormalig paleis van Frederik IV (1703), de militaire academie ondergebracht. In Lyngby (50.000 inw.), de meest bosrijke gemeente van Storkφbenhavn, is de grootste technische universiteit van Denemarken gevestigd. De "Danmarks Tekniske Universitet" (DTU) leidt er ingenieurs op (opleidingsduur respectievelijk 5 jaar en 3½ jaar). De hoofdcampus van de DTU paalt aan een circa tweeduizend hectaren groot beukenbos (Jægerborg Dyrehave; Dyrehave betekent hertentuin). Wie een bezoek wil brengen aan de DTU kan terecht op volgend adres (hoofdingang) : Anker ngelundsvej 1, (Kongens) Lyngby ("'s Konings Herderstad"). De DTU heeft ook een campus in Helsingφr (57.000 inw.), een stadje in Nordsjælland, gelegen op zo'n 40 km ten Noorden van de hoofdcampus. De tweede Deense universiteit die ingenieurs opleidt (respectievelijk 5 jaar en 3½ jaar) is gelegen in Ålborg (Nordjylland). In vogelvluchtafstand ligt Ålborg (154.000 inw.) op ongeveer 250 km van de DTU. Ålborg behoort tot de meest geïndustrialiseerde steden van Denemarken. De hoofdcampus van deze universiteit, de "Ålborg Universitetscenter" (AUC) ligt aan de periferie van de stad en aan een snelweg (op zo'n 6 km van het centrum van de stad). De AUC heeft eveneens een campus in sbjerg (82.000 inw.), dat gelegen is op zo'n 160 km ten zuiden van de hoofdcampus. In Århus, een stad die na Kφbenhavn de meeste inwoners telt (264.000) bevindt zich de tweede grootste niet-technische universiteit van Denemarken. Ze heeft echter geen faculteit voor ingenieurs. De universiteit (gebouwd tussen 1931-1965) is zeker een bezoek waard. Het tientallen gebouwen omvattende complex (met talrijke faculteiten) is gelegen aan een park aan de Nordre Ringade van Århus. In het centrum van de stad, op zo'n 3 km ten zuiden van deze universiteit, ligt een hogeschool voor ingenieurs (3½ jaar opleiding). Århus en omgeving hebben heel wat industriële activiteiten. Het accent van de economie werd immers de laatste jaren verlegd van het overbevolkte Sjælland naar het economisch snel groeiende Jylland, vooral rond de steden Ålborg, Århus en sbjerg. sbjerg in Jylland is een relatief jonge stad. De industrie staat er in het teken van de scheepvaart (werven) en de uitvoerprodukten (slachterijen). De zware industrie in Sjælland kreeg een tweederangspositie. De lichte industrie speelt er meer en meer een hoofdrol. Bedrijven als Danfoss, Lego (speelgoed) en B&O (hifi-apparatuur) genieten een wereldreputatie. Rond de hoofdstad zijn de brouwerijen Carlsberg en Tuborg (United Breweries) gevestigd. en belangrijk handels- en industrieel centrum is gelegen rond de stad Odense (181.000 inw.) op het eiland Fyn. Odense heeft niet alleen een grote scheepswerf, het staat ook bekend voor de produktie van motoren, liften, textiel, conserven en verpakkingsmateriaal. Denemarken 2
Ten behoeve van het wetenschappelijk onderzoek heeft Denemarken negen wetenschappelijke natuurreservaten (niet toegankelijk voor het groot publiek). Denemarken is een goed georganiseerde welvaartsstaat met, zoals eerder gezegd, een onderwijs, ook op regionaal niveau, dat op een hoog peil staat. 3. Opleiding van ingenieurs in Denemarken 3.1. Vóór 1993 kende men in Denemarken enerzijds de "Teknikumingeniφr" en anderzijds de "Civilingeniφr of Akademiingeniφr". * Het diploma van "Teknikumingeniφr" werd uitgereikt door een "Tekniske Hφjskole" na een opleiding van 3 jaar. * De graad van "Civilingeniφr" werd door de "Danmarks Ingeniφrakademi" (DIA) of de "Ålborg Univeritetscenter" (AUC) na een opleiding van 5 jaar uitgereikt. De DIA noemt nu "Danmarks Tekniske Universitet" (DTU). 3.2. Sinds 1993 vervalt de bovenvermelde indeling van diploma's en graden. De nieuwe indeling omvat 3 graden : - "Diplomingeniφr" (3½ jaar) - "ksportingeniφr" (4½ jaar) - "Civilingeniφr" (5 jaar) In 1996 hadden 60% van de Deense ingenieurs een diploma of graad volgens het vroegere opleidingssysteem "Teknikum" of "Civilingeniφr". 3.3. De opleiding voor "Civilingeniφr" (5 jaar) kan men volgen aan 2 universiteiten, met name aan de : - "Danmarks Tekniske Universitet" (DTU) of aan - "Ålborg Universitetscenter" (AUC) (opgericht in 1974). 3.4. De opleiding voor "Diplomingeniφr" (3½ jaar) kan men volgen aan 7 hogescholen en aan de DTU en het AUC (de vroegere titel "Teknikumingeniφr" is vervangen door de titel "Diplomingeniφr"). De 7 hogescholen zijn gelegen in Århus, Haslev, Horsens, Herning, Ballerup (Kφbenhavn), Odense en Sφnderborg. 4. "Civilingeniφr" Aantal studiejaren : 5. Opleiding mogelijk aan de DTU en het AUC. De Deense "Civilingeniφr" is in de internationale context een "graduate engineer". De graad is gelijkwaardig met een "MSc in ngineering" (MSc ng). De opleiding is hoofdzakelijk theoretisch wetenschappelijk georiënteerd. De cursussen worden modulair aangeboden, d.w.z. dat de studenten zelf hun studieprogramma kunnen samenstellen. lk opleidings-pakket bestaat vanzelfsprekend uit een aantal verplicht te volgen modules (+ thesis). Voor 8 hoofdstudierichtingen kan men aan de DTU een keuze maken uit Denemarken 3
ongeveer 700 vakken. De hoofdstudierichtingen aan de DTU zijn : bouwkunde, chemie, elektriciteit (elektronica), energie-technologie, fysica, informatica, leefmilieu en mechanica. Aan het AUC ligt het accent van de opleiding (modulaire opleiding + thesis) op het ontwerpen. Men kan er 10 studierichtingen volgen : biotechnologie, bouw, communicatietechnologie, computer-wetenschappen, energietechnologie, industriële produktie & management, internationaal technologie-management, internationale planning, leefmilieu, machine-ontwerp, medische informatica en optica. Aan de DTU en het AUC waren er in 1995 circa 7.500 studenten ingeschreven 1. 5. "Diplomingeniφr" Aantal studiejaren : 3½ (inbegrepen een verplichte stage van 6 maanden in de industrie). De opleiding wordt aangeboden aan de DTU, aan het AUC en aan 7 hogescholen. De Deense "Diplomingeniφr" is in de internationale context gelijkwaardig met de "BSc in ngineering" (BSc ng). De opleiding leidt niet tot een academische graad. De opleiding is minder theoretisch en meer praktisch georiënteerd. Het studieprogramma wordt modulair samengesteld, d.w.z. dat de student zelf zijn opleidingsprogramma kan samenstellen. nkele basisvakken zijn nochtans verplicht. r zijn 9 studierichtingen mogelijk : bouwkunde, chemie, elektriciteit, elektronica, export, mechanica, produktie, scheepsbouwkunde en voeding. De realisatie van een eindwerk maakt deel uit van de opleiding. Voor de 2 universiteiten zijn de toegangsvoorwaarden voor de opleiding tot "Diplom-" en "Civilingeniφr" dezelfde. Aan het AUC worden de cursussen voor "Diplom-" en "Civilingeniφr" serieel gegeven. Aan de DTU worden parallelle cursussen verstrekt. Aan alle instellingen waren er in 1995 circa 6.000 studenten ingeschreven 2. 6. "ksportingeniφr" 1 Bron : Prof. Conradsen - DTU. 2 Bron : Prof. Conradsen - DTU. Denemarken 4
Aantal studiejaren : - 4½ jaar aan de hogescholen van Ballerup (Kφbenhavn) en Horsens. - 3½ jaar aan het AUC. 7. Doctoraat Denemarken onderscheidt 2 soorten doctoraat : - PhD en - Dr. Techn ("doctor technices"). 7.1. PhD Sinds januari 1993 is de graad van "Lic.Tech." ("Licentiatus Technices") vervangen door de PhD-graad. De houders van de "Lic.Tech."-graad kregen automatisch de nieuwe PhD-titel. Voor ingenieurs wordt de PhD uitgereikt door de twee universiteiten DTU en AUC. Alleen de houders van de graad van "Civilingeniφr" of van een "MSc ng" worden toegelaten tot één van de 7 mogelijke PhD-programma's aan de DTU (chemie, elektriciteit, fysica, mechanica, technologie, wetenschappen, wiskunde). PhD-studenten volgen 6 maanden cursus in het domein van de PhD-topic. De PhD op proefschrift houdt verband met een origineel onderzoekswerk (minimum 3 jaar). Volgens Prof. Conradsen van de DTU waren er in 1994 voor de 7 onderzoeksdomeinen 655 PhD-studenten aan de DTU. De meeste PhD-studenten (174) werken in het domein van de chemie. Voor de elektriciteit/elektronica was dit 143 en voor mechanica 105. Aan het AUC telde men in 1992-1993 167 PhDstudenten. De Deense industrie heeft een toenemende belangstelling voor ingenieurs met een PhD-graad. 7.2. "Dr. Techn." De "Dr. Techn."-graad houdt verband met onderzoeksprojecten in opdracht van de industrie en is een samenwerking tussen de industrie, een universiteit en de "Academie voor Technische Wetenschappen" (ATV). De graad van "Dr. Techn." wordt uitgereikt door een universiteit. Het onderzoek wordt voor de helft gefinancierd door de overheid, de andere helft van de kosten wordt gedragen door de universiteit en de ATV. De DTU reikt jaarlijks een vijftal "Dr. Techn."-graden uit. Aan de DTU worden bovendien jaarlijks circa 150 PhD-graden uitgereikt. 8. Beroepsvereniging Zowel de "Diplomingeniφr" als de "Civilingeniφr" worden door de Deense Vereniging van Ingenieurs - "Ingeniφrsforeningen i Danmark" (IDA) - erkend. Dit geldt ook voor de vroegere "Teknikum-" en "Akademiingeniφr/Civilingeniφr". Ze kunnen allemaal lid zijn van dezelfde vereniging voor ingenieurs ("IDA"). 9. Industrieel ingenieur versus Deense ingenieur Denemarken 5
De opleiding voor industrieel ingenieur (4 jaar) is van een hoger niveau dan deze van de Deense "Diplomingeniφr" (3½ jaar). De theoretische en wetenschappelijke vorming van de "Civilingeniφr" is vergelijkbaar met deze van de Belgische burgerlijk ingenieur. Denemarken 6