Opdracht Soorten koppelingen Je kunt buizen op veel verschillende manieren koppelen. Sommige koppelingen zijn demontabel, andere zijn vast. Je hebt daarnaast koppelingen die alleen geschikt zijn voor een bepaald type buis of voor een bepaalde materiaalsoort. In de tabel zie je de meest voorkomende koppelingen. Ook zie je waarvoor je ze gebruikt. Koppeling Materiaal Buismateriaal Toepassingen Knelkoppeling Knelkoppeling messing staal koper/staal staal waterleiding, cv, gasleiding cv Schroefdraadkoppeling gietstaal dikwandig staal waterleiding, sprinkler, gasleiding Manchetkoppeling pvc pvc riolering Rilkoppeling staal dunwandig staal sprinklerinstallaties Knelkoppeling Knelkoppeling Schroefdraadkoppelingen imp03/18 1 van 5
Opdracht Rilkoppelingen Manchetkoppeling Koppelingen monteren Met een koppeling maak je twee of drie buizen aan elkaar. Twee buizen recht (sok) 45 graden 90 graden (knie) Drie buizen T-stuk T-stuk met verloop Soms moet je twee buizen van een verschillende diameter verbinden. Je gebruikt dan een verloopstuk. 18-1 Kijk in de boxen welke koppelingen je tegenkomt. Vul dit in op werkblad 18-1. Leiding Soort en type koppeling Diameter(s) Afvoer van wastafel Leiding naar het expansievat T-stuk met manchet T-stuk messing knelkoppeling en rechte messing knelkoppeling 40 mm imp03/18 2 van 5 15 mm
Opdracht Gereedschap Je kunt de meest gangbare koppelingen met standaard gereedschap monteren. Voor de wartels van een knelkoppeling gebruik je een passende moersleutel, het liefst een steeksleutel. In sommige gevallen heb je zelfs helemaal geen gereedschap nodig. Bijvoorbeeld bij de koppeling met manchet. 18-2 De leiding naar het expansievat in de afbeelding heeft twee T-stukken. Het expansievat is namelijk aangesloten op een aftakking. In deze opdracht ga je het linker T-stuk in de leiding naar het expansievat vervangen. Bekijk het linker T-stuk. Vul op werkblad 18-3 het volgende in: T-stukken in de leiding - De diameters van de leidingen, die op het T-stuk zijn aangesloten. - Het type koppeling. - Benodigd gereedschap om het oude T-stuk te verwijderen. - Benodigd gereedschap om het nieuwe T-stuk te plaatsen. Controleer samen met je docent of de installatie uitgeschakeld is als je een onderdeel in een bestaande installatie moet vervangen. Controleer ook of er geen water meer in zit. imp03/18 3 van 5
Opdracht Verzamel het materiaal en gereedschap dat je nodig hebt: - steeksleutels - schroevendraaiers - IJzerzaag - nieuw T-stuk compleet - werkblad 18-2 1. Draai de wartels van de koppeling los. 2. Draai zoveel klemmen los dat je de leidingen uit de koppeling kunt trekken. 3. Zaag de oude knelringen in met een ijzerzaag. Zaagsnede in knelring 4. Breek de knelringen open met een schroevendraaier. 5. Haal de oude knelringen van de leidingen af. 6. Haal de oude wartels van de leidingen af. 7. Monteer het nieuwe T-stuk. 8. Draai de wartels van het nieuwe T-stuk. Wat voor onderdelen kom je nu tegen? 9. Schuif eerst de wartels op de leidingen en daarna de knelringen. 10. Zet nu het T-stuk ertussen. 11. Draai alle wartels met de hand aan. 12. Zet het expansievat weer vast in de juiste stand. 13. Draai de wartels vervolgens vast met een steeksleutel. Controleer samen met je docent of je het nieuwe T-stuk goed hebt gemonteerd. Vul dit in op werkblad 18-2. Vraag je docent om de installatie te vullen en op druk te brengen. Controleer of er geen lekkage optreedt! Trek zo nodig de wartels na. Gebruik hierbij een steeksleutel. imp03/18 4 van 5
Opdracht 18-3 In deze opdracht ga je twee buizen (gaspijp) verbinden met een schroefdraadkoppeling. De schroefdraad op de buizen is conisch. Als je niet weet wat conisch is, vraag dit dan aan je docent. De conische schroefdraad is bedoeld om met pakkingmateriaal een dichte verbinding te krijgen. Je perst het pakkingmateriaal tussen de buis en de koppeling als je de verbinding aandraait. Het pakkingmateriaal voor deze opdracht is teflontape. Bekijk de schroefdraadkoppeling. Vul op werkblad 18-3 het volgende in: - de diameters van de leidingen die in het koppelstuk passen - het type koppeling - benodigd gereedschap Controleer samen met je docent of de installatie uitgeschakeld is als je een onderdeel in een bestaande installatie moet vervangen. Controleer ook of er geen water meer in zit. Verzamel het materiaal en gereedschap dat je nodig hebt: - schroefdraadkoppeling - twee buizen (1 gaspijp) met schroefdraad (gasdraad) - teflontape - instructiekaart Teflontape aanbrengen - twee pijptangen 1 1 ½ Breng de teflontape aan. Werk volgens de stappen op de instructiekaart Teflontape aanbrengen. Controleer samen met je docent of je de teflontape goed hebt aangebracht. Vul dit in op werkblad 18-3. Pijptang Draai de buizen in de koppeling. Let erop dat er één gang van de schroefdraad zichtbaar moet blijven voorbij de koppeling. Controleer samen met je docent of je het goed hebt gedaan. Vul dit in op werkblad 18-3. Ruim de materialen op die je hebt gebruikt. Lever de werkbladen en het werkboek in bij je docent. imp03/18 5 van 5
Werkblad 18-1 Bui naam... klas... datum... aanvang... inleveren... Kijk in de boxen en noteer wat voor koppelingen je tegenkomt. Leiding Soort en type koppeling Diameter(s) imp03/18-1 1 van 1
Werkblad 18-2 Bui naam... klas... datum... aanvang... inleveren... Bekijk het T-stuk en vul het volgende in: Diameter van de bovenste buis... Diameter van de rechterbuis... Diameter van de onderste buis... Type koppeling... Benodigd gereedschap... Controleer of je het nieuwe T-stuk goed hebt gemonteerd. Heb je het T-stuk goed gemonteerd? Ja Nee Ja Nee Staat het expansievat in de juiste stand? Ja Nee Ja Nee Heb je de wartels goed vastgedraaid? Ja Nee Ja Nee Is er geen lekkage? Ja Nee Ja Nee imp03/18-2 1 van 1
Werkblad 18-3 Bui naam... klas... datum... aanvang... inleveren... Bekijk de schroefkoppeling en vul het volgende in: - de diameters van de leidingen die in het koppelstuk passen - het type koppeling - benodigd gereedschap Diameter van de linkerbuis Diameter van de rechterbuis Type koppeling Benodigd gereedschap mm mm Controleer of je de teflontape goed hebt aangebracht. Is de teflontape goed aangebracht? Ja Nee Ja Nee Draai de buizen in de koppeling. Controleer samen met je docent of je het goed hebt gedaan. Is er nog één gang van de schroefdraad zichtbaar? Ja Nee Ja Nee imp03/18-3 1 van 1
Instructiekaart Teflontape aanbrengen Hoe gebruik je teflontape? 1. Wikkel de teflontape om de schroefdraad. 2. Wikkel altijd rechtsom, met de schroefdraad naar je toe. Begin aan de kant van de buis.! Je draait de fitting rechtsom op de schroefdraad (zoals je de dop op een colafles draait). Wikkel de teflontape dus ook altijd rechtsom op de schroefdraad. Je krijgt anders geen gasdichte of waterdichte afdichting. 3. Houd de teflontape tijdens het wikkelen goed strak. Dit gaat het best als je het rolletje vasthoudt zoals op de foto. 4. Draai de fitting op de schroefdraad.! Draai de fitting in één keer goed op de buis. Je mag nooit terugdraaien. Zodra je terug draait, gaat de verbinding lekken. Imp03/teflontape 1 van 1
enblad 18 Aandachtspunten In deze opdracht demonteert de leerling een knelkoppeling en monteert daarna weer een nieuwe. Verder maakt de leerling een schroefkoppeling met 1 inch gasdraad. Hiervoor moet de leerling de instructiekaart Teflontape aanbrengen goed doornemen. Bij de knelkoppeling is het belangrijk dat de leerling eerst de wartels op de buizen schuift en daarna de knelringen. Ook moet de leerling de buizen ver genoeg in de knelkoppeling schuiven, tegen het randje van het huis aan. Bij de schroefkoppeling moet de leerling het teflon in de juiste richting op de schroefdraad wikkelen. Er moet nog een gang uitsteken voorbij de koppeling. De leerling mag de koppeling niet terugdraaien. Als het nodig is, legt u dan in de laatste opdracht uit wat conische schroefdraad is. Beoordelingspunten Controleert u of de koppelingen lekvrij zijn. Let u vooral op de volgende punten: - de wartels van de knelkoppeling moeten stevig zijn aangedraaid - de schroefkoppeling moet stevig vastzitten Alternatieven Als u niet over voldoende materiaal beschikt of als er te weinig tijd is, kunt u de leerling alleen een knelkoppeling laten monteren. Is een leerling snel klaar met de opdracht en hebt u voldoende materiaal, dan kunt u de leerling een manchetkoppeling en eventueel een rilkoppeling laten monteren. Imp03/h18 pagina 1