SUBSIDIEAANVRAAG IMPLEMENTATIE EN BORGING WET MELDCODE BIJ STEUNPUNTEN HUISELIJK GEWELD IN DE PERIODE 2013 EN 1014 Inleiding Sterke SHG s zijn een voorwaarde voor een toekomstbestendige ketenaanpak van huiselijk geweld. SHG s zijn immers de spil in de ketenaanpak van huiselijk geweld en worden door de Wet meldcode wettelijk meldpunt huiselijk geweld. De vier brancheorganisaties Federatie Opvang, de MOgroep Welzijn & Maatschappelijke dienstverlening (MOgroep W&MD), GGD Nederland en VNG hebben de eigen verantwoordelijkheid opgepakt en ondertekenden in 2008 met de staatssecretaris van VWS de actieverklaring Beschermd en Weerbaar. Doel van deze actieverklaring was om gezamenlijk op te trekken om te komen tot een duurzaam en toekomstbestendig stelsel van opvang en hulp bij huiselijk geweld. De branches werkten hierbij nauw samen met relevante stakeholders zoals MOVISIE, Jeugdzorg Nederland, het Partnership seksueel geweld en de landelijke politie. In het Landelijk ondersteuningsprogramma Kwaliteitsverbetering van de Advies en Steunpunten Huiselijk Geweld, dat per 31 december 2012 is afgerond, is een kwaliteitsslag gemaakt in de werkwijze van de SHG s. Het Landelijke ondersteuningsprogramma van de SHG s was een samenwerkingsverband van de brancheorganisaties 1 en ondersteunde de verdere professionalisering van SHG s. Doel van het project was te komen tot standaardisering en professionalisering van de SHG s met als uiteindelijk resultaat dat het (A)SHG een coördinerende rol kan vervullen in de aanpak van huiselijk geweld. De branches staan voor een basale landelijke aanpak met oog voor regionale verschillen. In het ondersteuningsprogramma zijn de volgende resultaten geboekt: - Er is een visie ontwikkeld op de toekomst van de SHG s; - Er zijn diverse instrumenten ontwikkeld: opstellen en beschrijven van de landelijke SHG-functies; modulenbeschrijving van de functies van de SHG s; ontwikkelen en implementeren van een risicoscreeningsinstrument; ontwikkeling landelijke gegevensset SHG s; handelingsprotocol op basis van Wet Meldcode (exclusief onderdeel privacy); format voor samenwerkingsafspraken tussen AMK en SHG. Daarnaast is onderzoek gedaan naar de wenselijkheid van een landelijke norm voor politiemeldingen huiselijk geweld en voor landelijke afspraken over 24-uurs bereikbaarheid. In beide gevallen is geconstateerd dat hier de lokale situatie leidend moet zijn en dat landelijke afspraken niet wenselijk en/of haalbaar zijn. Vanuit de VNG is de handreiking De volgende stap verschenen, over de regiefunctie van gemeenten in de aanpak van huiselijk geweld. 1 MOgroep W&MD, GGD Nederland, Federatie Opvang en VNG Subsidieaanvraag Implementatie en borging Wet Meldcode bij de SHG s 1
De branches GGD Nederland, MOgroep W&MD en Federatie Opvang hebben op bestuurlijk niveau een landelijke SHG-adviescommissie bijeen geroepen. Deze bestond uit bestuurders van SHGmoederorganisaties, die gedurende de looptijd van fase II van het ondersteuningsprogramma bijeen kwam ter advisering aan de branchebureaus. In nauwe samenwerking met MOVISIE zijn landelijke bijeenkomsten voor SHG-coördinatoren georganiseerd. MOVISIE heeft gedurende de looptijd van het project ondersteunende activiteiten uitgevoerd ter ondersteuning aan de professionalisering van de SHG-professionals. Deze activiteiten werden uitgevoerd in overleg met de branches. Enkele belangrijke onderdelen die nodig zijn voor het goed functioneren van de SHG s zijn nog niet voldoende uitgewerkt: - het handelingsprotocol kon op het punt van privacy niet voltooid worden; - de gegevensregistratieset is wel ter beschikking gesteld aan de SHG s maar niet voldoende geïmplementeerd. Daarnaast treedt naar verwachting de Wet Meldcode per 1 juli 2013 in. Deze wet geeft de Steunpunten Huiselijk Geweld (SHG s) meer bevoegdheden en geeft een kader aan voor de activiteiten, gericht op de samenvoeging in de toekomst van AMK en SHG. Deze nieuwe bevoegdheden zijn al opgenomen in het handelingsprotocol. Om de SHG s goed voor te bereiden op deze nieuwe werkwijze is implementatie nodig. In deze subsidieaanvraag verzoeken de branches MOgroep, Federatie Opvang en GGD Nederland gezamenlijk aan VWS om middelen voor deze implementatie en voor de borging daarvan door deskundigheidsbevordering. Bij de implementatie van de nieuwe bevoegdheden uit de Wet Meldcode wordt intensief samengewerkt met de VNG. Het zijn immers de gemeenten die als opdrachtgevers en financiers van de SHG s mee moeten beslissen over de gevolgen die de nieuwe bevoegdheden hebben voor bijvoorbeeld de capaciteit en de ketenafspraken. Er zal dan ook een communicatieplan gemaakt worden (zie 3) waarin samen met de VNG wordt bekeken hoe de gemeenten het beste betrokken kunnen worden bij de diverse onderdelen. Ook zal zo veel mogelijk worden afgestemd met Jeugdzorg Nederland vooruitlopend op de samenvoeging tussen AMK en SHG. Deze subsidieaanvraag bestaat uit de volgende onderdelen: 1 Lokale implementatie Wet Meldcode 2 Deskundigheidsbevordering 3 Registratie 4 Coördinatie en communicatie Wij verzoeken het ministerie van VWS tot toekenning van deze subsidie om de implementatie van de Wet Meldcode bij de SHG s te kunnen borgen voor de lange termijn. Tosca Hummeling GGD Nederland Mede namens Federatie Opvang en MOgroep Subsidieaanvraag Implementatie en borging Wet Meldcode bij de SHG s 2
1 Implementatie Wet Meldcode SHG s 1.1 Implementatie handelingsprotocol Doel SHG s werken conform de Wet Meldcode en hanteren een gezamenlijk handelingsprotocol (uitgezonderd het punt van privacy/informatieplicht). De volgende stappen worden doorlopen om te zorgen voor implementatie van de punten uit het handelingsprotocol waarover overeenstemming bestaat: Stap 1 Op basis van handelingsprotocol definiëren van critical success factors : punten die alle SHG s moeten implementeren wil er sprake zijn van een gedeelde werkwijze conform de Wet Meldcode. Bij voorbeeld: nderscheid maken tussen advies en meldingen, welke onderdelen komen aan de orde bij het ontvangen van een melding, samenwerking met AMK wanneer er sprake is van kinderen in het gezin. a Opzet door de branches ism de VNG en externe juriste b Afstemming van deze punten met Platform coördinatoren Tijdspad: januari 2013 Stap 2 Maken van een startfoto : waar staan SHG s nu op deze punten? Tijdspad: februari 2013 Stap 3 Op basis van deze startfoto maken SHG s een plan hoe deze punten te implementeren. Begeleiden waar nodig. Tijdspad: Maart 2013 Stap 4 Uitvoering van implementatieplan door SHG s, begeleiding door koepels. Tijdspad: April t/m juni 2013 Stap 5 Eindfoto maken waarmee resultaten en knelpunten zichtbaar worden gemaakt. Tijdspad: Juli/augustus 2013 Stap 6 Aanpakken van knelpunten, implementeren afgesproken werkwijze rond privacy Tijdspad: september t/m december 2013 90% van de SHG s heeft op 1/1/14 90% van de kritische succesfactoren geïmplementeerd. Subsidieaanvraag Implementatie en borging Wet Meldcode bij de SHG s 3
Tijdspad Activiteit Periode Stap 1 Januari 2013 Stap 2 Februari 2013 Stap 3 Maart 2013 Stap 4 April t/m juni 2013 Stap 5 Juli t/m augustus 2013 Stap 6 September t/m december 2013 1.2 Knelpunt privacy/informatieplicht Op het punt van privacy/informatieplicht zijn de SHG s verschillend georganiseerd. Hun werkwijze hangt samen met die van de Veiligheidshuizen en/of de samenwerkingsafspraken met regionale partners. Deze werkwijze kan niet veranderd worden zonder ook de regionale samenwerkingsafspraken te veranderen. De vraag is: - in hoeverre de Wet Meldcode één bepaalde werkwijze nodig maakt (juridische vraag); - of het wenselijk is hierin landelijk een eenduidige werkwijze te hebben (beleidsmatige vraag); - of er een werkwijze is die het meest wenselijk is gezien de effectiviteit en de aansluiting op ander (lokaal of landelijk) beleid (methodische vraag). Gedurende het proces van het maken van het handelingsprotocol zijn de SHG s hier niet uit gekomen. Wij willen dit knelpunt daarom in de periode januari t/m juni 2013 aan de orde stellen in samenwerking met de VNG. Doel: Onderzoeken of en hoe het knelpunt privacy/informatieplicht kan worden opgelost binnen het brede verband van de aanpak van huiselijk geweld in Nederland. a Overleg met coördinatoren SHG s b Breder overleg met regionale en landelijke samenwerkingspartners die hier een belang bij hebben (VNG, Veiligheidshuizen, AMK, KNMG, ministeries VWS en V&J,...). Doel hiervan: inventarisatie van verschillende werkwijzen en belangen op dit punt. In samenwerking met de VNG. b Indien overeenstemming is bereikt: aanpassen van het handelingsprotocol en privacyreglement, en accorderen door koepelorganisaties. Er is een besluit genomen over de al dan niet uniforme werkwijze van de SHG s op het punt van privacy/ informatieplicht. Het handelingsprotocol is hierop aangepast en is geaccordeerd door de drie brancheorganisaties. Tijdspad Vóór 1 juli 2013 afgerond. Subsidieaanvraag Implementatie en borging Wet Meldcode bij de SHG s 4
2 Deskundigheidsbevordering Op de volgende punten is deskundigheidsbevordering nodig van de medewerkers van de SHG s: - Implementatie Wet Meldcode (2.1) - Specifieke vormen van geweld (2.2) - Samenwerken met gemeenten (2.3) 2.1 Implementatie Wet Meldcode: - Wijzigingen vanuit Wet Meldcode voor werkwijze SHG s (handelingsprotocol, zie de kritische succesfactoren onder 1). - Rapporteren en registreren (e-learning). Omdat de bevoegdheid van het SHG uitgebreid wordt, wordt het des te belangrijker om goed te rapporteren. Stappen moeten onderbouwd worden in het dossier en de verwachting is dat er meer verzoeken komen vanuit het cliëntsysteem om het dossier in te mogen zien. Daarnaast is een goede registratie belangrijk, zowel voor de opdrachtgever (gemeente) als voor landelijk beleid (VWS) en voor het inzichtelijk maken van de hoeveelheid werk die de SHG s verrichten. Het gaat er dan om zó te registreren dat de cijfers lokaal en landelijk het juiste beeld geven. Bv bij ouderenmishandeling meerdere vinkjes zetten bij verschillende vormen van ouderenmishandeling. - Verdieping gesprekstechnieken met cliëntsysteem op basis van de nieuwe bevoegdheden vanuit de Wet Meldcode. - Verdieping adviseren van professionals op basis van de nieuwe bevoegdheden vanuit de Wet Meldcode. Alle medewerkers van SHG s moeten deze deskundigheidsbevordering volgen. Het gaat enerzijds om kennis, anderzijds om houding en vaardigheid. De kennis kan worden opgedaan via een e-learning. Dit heeft als voordeel dat nieuwe medewerkers gemakkelijk kunnen worden ingewerkt. De gesprekstechnieken (b en c) kunnen grotendeels niet via een e-learning worden aangeleerd omdat de medewerkers deze moeten oefenen met een acteur. Wij stellen voor om waar mogelijk gebruik te maken van de kennis en ervaring die al in het AMK is opgedaan bijvoorbeeld op het gebied van het motiveren van bellers tot het doen van een melding. a Ontwikkelen e-learning met basiskennis voor SHG-medewerkers conform Wet Meldcode, inclusief rapporteren/registreren. b Ontwikkelen van trainingen gesprekstechnieken, regionaal aan te bieden. Webbased e-learning voor medewerkers SHG s ontwikkeld. 90% van de medewerkers volgt de e-learning in 2014. Tijdspad E-learning afgerond 1/1/2014. 2.2 Specifieke vormen van geweld Alle medewerkers moeten basiskennis hebben van specifieke vormen van geweld. Je weet tenslotte niet van tevoren met welke problematiek de beller te maken heeft. Daarnaast is verdieping nodig voor aandachtsfunctionarissen. Sommige SHG s hebben maar enkele medewerkers, dus dan kan het voorkomen dat medewerkers meerdere aandachtsgebieden hebben. Het gaat om: - eergerelateerd geweld - ouderenmishandeling Subsidieaanvraag Implementatie en borging Wet Meldcode bij de SHG s 5
- seksueel geweld 2 Voor huwelijksdwang 3 en vrouwelijke genitale verminking 4 zijn al e-learnings ontwikkeld met basiskennis. a b Ontwikkelen e-learning met basiskennis over specifieke vormen van geweld. Ontwikkelen van verdiepingstrainingen voor aandachtsfunctionarissen. Webbased e-learning voor medewerkers SHG s ontwikkeld. 70% van de medewerkers volgt de e-learning in 2014. 2 Movisie heeft een training ontwikkeld voor de SHG s. Deze is echter door weinig medewerkers gevolgd. Er zal samenwerking gezocht worden met Movisie om de training in de e-learning te verwerken. 3 Er wordt een e-learning gemaakt door Augeo i.s.m. Fier Fryslan voor professionals in de zorg, gericht op signaleren. Deze e-learning is als basiskennis genoeg voor de medewerkers. De aandachtsfunctionarissen moeten meer kennis en vaardigheden hebben, zij moeten ook kunnen interveniëren en dit vraagt zeer specifieke expertise. 4 Er is een e-learning gemaakt door GGD Nederland. Voor de professionals van het SHG biedt deze voldoende informatie. Subsidieaanvraag Implementatie en borging Wet Meldcode bij de SHG s 6
Tijdspad E-learning afgerond 1/7/2014. 2.3 Samenwerken met gemeenten Dit is een training voor beleidsmedewerkers/coördinatoren van de SHG s: hoe kun je op lokaal niveau je gemeente samenwerken met je gemeenten, aansluitend op de te ontwikkelen regiovisies? Hoe kun je proactiever inspelen op de rol van de SHG s, bijvoorbeeld als er landelijk geld komt voor specifiek beleid? Om de trainingstijd zo effectief mogelijk te gebruiken, wordt van tevoren de theorie toegestuurd met enkele opdrachten. De twee dagdelen trainingstijd worden gebruikt om te oefenen en good practises te bespreken in drie groepen. Hiervoor kunnen de platformdagen gebruikt worden ( s ochtends algemeen gedeelte, s middags training). De training wordt ontwikkeld in samenwerking met de VNG. Ontwikkelen en uitvoeren van een training samenwerken met gemeenten. Training voor coördinatoren/beleidsmedewerkers SHG s ontwikkeld. 70% van de coördinatoren volgt de training in 2013. Tijdspad Trainingen uitgevoerd 1/1/2014. 3 Registratie Kosten voor implementatie van de gegevensset bij organisaties en het maken van een landelijke databank (tijdelijke kosten). Deze registratie wordt opgezet in samenwerking met Jeugdzorg Nederland en de VNG, vooruitlopend op de samenvoeging van AMK en SHG. Fasen 0 Analyse van wat systemen van SHG s nu aan gegevens leveren en wat knelpunten zijn 1 Bepalen welke beleidsinformatie uit het systeem moet komen. Op basis hiervan stellen koepels ism VWS, VNG, Jeugdzorg Nederland en Movisie een gegevensset vast. 2 Analyse van technische output van systemen van SHG s 3 Programma van eisen voor gewenste landelijke database 4 Database bouwen 5 Instructie maken voor de output van de leverende systemen 6 Implementatie van de instructie in de systemen van de SHG s (leveren van de output en evt creëren van ontbrekende registratievelden) (7 Beheer en onderhoud: werkgroep) (8 Hosting en jaarlijkse gegevens eruit halen: Movisie?) Over de structurele kosten voor beheer, onderhoud en hosting (7 en 8) moeten nog nadere afspraken worden gemaakt; deze zijn dus niet meegenomen in deze subsidieaanvraag. Ons voorstel is om de landelijke database onder te brengen bij Movisie. Subsidieaanvraag Implementatie en borging Wet Meldcode bij de SHG s 7
N.B. Het programma van eisen en de instructie voor de output van de systemen (3 en 5) zijn afhankelijk van de uitkomsten van de fasen 0 t/m 2. Het is daarom niet met zekerheid te zeggen of de output van de systemen automatisch in de database geladen kan worden of dat dit handmatig moet gebeuren. Tijdsplan Fasen 0 t/m 6 vinden plaats in 2013. Fase 7 en 8 gaan van start na oplevering en implementatie. 4 Coördinatie en communicatie 4.1 Coördinatie Het werkveld huiselijk geweld is sterk in beweging. Dit zorgt ervoor dat vanuit verschillende partners, waaronder het ministerie van VWS, een groot beroep wordt gedaan op de drie branches om mee te denken. Het is van belang dat in dit veranderende veld de expertise vanuit de werkvloer waar nodig als input kan dienen voor landelijke partijen, dat de belangen van de SHG s goed behartigd worden en andersom dat de landelijke ontwikkelingen worden doorgegeven naar de SHG s. Daarnaast vraagt de decentrale wijze waarop de SHG s georganiseerd zijn, om extra coördinatie. Meer overleg met de VNG is daarnaast nodig om enerzijds te kunnen inspelen op de wensen van gemeenten, die opdrachtgever zijn van de SHG s, en anderzijds om de gemeenten te informeren over wat wij denken dat nodig is om de SHG s op een kwalitatief goede manier hun rol te laten vervullen. Een goede projectorganisatie en voldoende uren voor afstemming tussen de verschillende partners in het veld is daarom een must. Deze zullen nader worden uitgewerkt in samenwerking met het ministerie van VWS en de VNG. Deze uren staan los van de deelprojectleiding, die zich richt op de praktische uitvoering van het deelproject; de uren voor deelprojectleiding zijn onder 1 en 2 opgenomen. 4.2 Communicatie Een communicatieplan is nodig waarin duidelijk wordt hoe de verschillende stakeholders op verschillende niveaus bereikt zullen worden. Hierin krijgt het samenwerken met en bereiken van de gemeenten een bijzondere plaats. Gemeenten/de VNG zullen in het gehele traject worden geïnformeerd en waar mogelijk actief betrokken. Vier keer per jaar wordt een beknopte nieuwsbrief gemaakt voor de stakeholders met informatie over het project. Wat betreft de communicatie met de coördinatoren van de SHG s: in dit projectplan zijn twee thematische platformbijeenkomsten opgenomen in 2013 (onder 1) en twee platformbijeenkomsten in 2014 (onder 4.4). Movisie heeft in haar werkplan twee platformbijeenkomsten per jaar gepland, zodat er in totaal vier platformbijeenkomsten 4.3 Borging Lopende het project zullen de branches in samenwerking met het ministerie van VWS en de VNG bespreken hoe de ondersteuning van de SHG s na de projectperiode structureel kan worden vormgegeven en gefinancierd. Subsidieaanvraag Implementatie en borging Wet Meldcode bij de SHG s 8