Benchmark Milieubarometer Analyse milieugegevens a.d.h.v. Milieubarometer Stimular Projectnaam en nummer: Energietransitie WPC; Ketenmonitoring Auteur(s): Publicatiedatum: Aantal pagina s: Marc Herberigs, Sanne Tiekstra 30-9-2013 8 Partners: Stimular, Kenniscentrum Papier en Karton, Wereld van Papier, Milieucirkels KENNISCENTRUM PAPIER EN KARTON IJsselburcht 3, 6825 BS Arnhem - www.kcpk.nl
Benchmark Milieubarometer Colofon Opdrachtgever: Opdrachtnemer: KCPK IJsselburcht 3, 6825 BS Arnhem 026-3653515 Sanne Tiekstra s.tiekstra@kcpk.nl Stimular / KCPK Scheepmakershaven 27C, 3011VA Rotterdam 010-238 28 28 Marc Herberigs m.herberigs@stimular.nl Dit rapport is gemaakt door Stimular en KCPK in opdracht van KCPK Kenniscentrum Papier en Karton 2013 Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarden van bronvermelding: Auteursnamen, de titel van de publicatie, Kenniscentrum Papier en Karton en het jaar van uitgave. Pagina 2 van 3 Publicatiedatum 30-9-2013
Benchmark Milieubarometer Inleiding Door middel van ketenmonitoring worden resultaten zichtbaar gemaakt en keteninnovaties gestimuleerd, barrières die transparantie in de keten belemmeren geïdentificeerd en data verzameld. Methodeontwikkeling voor de keten is gedaan in de studies die gerapporteerd worden in WPC Awareness Mindset aanpak grafische keten. Ketenmonitoring is gedaan door middel van de IPC trajecten en het traject Ketenkaarten (beide gerapporteerd in WPC Awareness Mindset aanpak grafische keten) en door de studie van Stimular die de daadwerkelijke voortgang rapporteert. Deze laatste studie is onderwerp van dit rapport waarin de resultaten door Stimular worden besproken. Pagina 3 van 3 Publicatiedatum 30-9-2013
Inhoudelijke toelichting vergelijking 2010-2012: U ziet de benchmark van 47 bedrijven die zowel in 2010 als in 2012 al hun milieugegevens hebben geanalyseerd met de Milieubarometer. In de tussenliggende periode zijn de ondernemers lid geweest van één van de grafische duurzaamheidskringen opgezet door KVGO en Stimular met steun van IenM en diverse regionale stakeholders (Gemeenten Den Haag, Rotterdam, SRE regio Eindhoven en Syntens). De bedrijven hebben in de kringen ervaringen uitgewisseld over het verbeteren van hun duurzaamheidsprestaties. Veel Quick Wins op gebied van energiebesparing, afvalpreventie en afvalscheiding, maar ook zaken als medewerkers meekrijgen en communicatie naar klanten. Waar gemiddelde bedrijven jaarlijks circa 2 of 3 duurzaamheidsmaatregelen treffen, hebben lidbedrijven van duurzaamheidskringen gemiddeld 10 duurzaamheidsmaatregelen per jaar geïmplementeerd. Een flinke versnelling van duurzame innovaties. Autonome ontwikkelingen: Naast dat deelname aan een kring heeft geleid tot meer aandacht voor duurzaamheid, hebben er ook autonome ontwikkelingen in de branche plaatsgevonden. 1. Crisis: Zo is de crisis hevig voelbaar geweest en zijn er diverse bedrijven die zich stevig hebben moeten aanpassen. Sommigen kozen voor schaalvergroting, door het overnemen van concurrenten, anderen kozen voor verdergaande samenwerking met concurrenten, waarbij het autonome karakter gewaarborgd bleef. Helaas zijn er ook enkele bedrijven failliet gegaan in deze periode. In de kringen is dit beperkt gebleven tot 3 van de 100 deelnemers. In totaal is het productievolume van de gebenchmarkte deelnemers in 2012 met 4% gedaald t.o.v. 2010. 2. Verschuivingen in het productportfolio: Trends zijn het steeds kleiner worden van de opdrachtvolumes. Gevolg is meer omstellingen van de persen met een bijbehorend hoger energieverbruik per kg papier, papierverlies, wasmiddelenverbruik en meer transportbewegingen. Een tweede trend is het verschuiven van offset naar digitaal printen. Dit leidt tot minder papierverlies (inschiet) en minder chemicaliengebruik, maar wel tot een hoger energieverbruik. 3. Een derde trend is meer diensten aanbieden aan de klanten (o.a. opslag gereed drukwerk, digitale diensten, maar ook zelf meer gaan afwerken (snijden, vergaren, rillen/stansen binden). Dit leidt tot meer energieverbruik en meer afval per kg papierdoorzet. Cijfers 2010: de meeste bedrijven zijn in 2011 gestart met deelname aan een kring. De cijfers van 2010 zijn dus te beschouwen als een nulmeting, nog zonder de verhoogde aandacht voor duurzaamheid. Gebleken is dat vervoerscijfers voor MKB bedrijven moeilijk te achterhalen zijn. Dit betreft zowel woon-werkkilometers (incl. de modaliteiten), als zakelijke kilometers en goederenvervoer. Een groot aantal bedrijven hebben dit in 2010 niet of niet volledig gedaan, waardoor vervoer niet is opgenomen in de vergelijking tussen 2010 en 2012. Cijfers 2012: De bedrijven hebben in de loop van 2012 de meeste maatregelen in de bedrijfsvoering getroffen. Een deel hiervan is dus terug te zien in de cijfers van 2012, maar de verwachting is dat pas de cijfers van 2013 de echte effecten van deelname aan een kring tonen. De cijfers over vervoer zijn in 2012 over het algemeen wel en beter ingevuld, maar zijn niet meegenomen in de vergelijking.
Conclusies vergelijking 2010-2012: De milieubelasting per kg drukwerk van de kringdeelnemers is gedaald met 7,5%. Zie de volgende figuur. De daling zit vooral in IPA reductie (bijna 25%), inktverlies (40% lager), wasmiddelverbruik (15% lager) en gasverbruik (10 % lager). Op elektriciteit is de kwantitatieve daling beperkt en komt de milieuwinst vooral voor rekening van de bredere inzet van groene stroom. IPA reductie is sinds 2000 al een belangrijk thema bij bedrijven, maar is als thema recentelijk ook in de CAO terecht gekomen. Daarnaast zijn heden veel technische mogelijkheden voor IPA reductie aanwezig (uitgezonderd sommige kleinere persen zoals de speedmaster 52. Dit is een voorbeeld van een pers waar IPA reductie zeer moeilijk ligt). Bijkomend voordeel van IPA reductie is de verbetering van het werkklimaat en de mogelijkheden om de ruimteventilatie terug te schroeven, waarmee ook weer op warmte of koude en luchtbevochtiging bespaard wordt. Alle bedrijven hebben wel op elektriciteit en gas bespaard door kritisch te kijken naar de grote verbruikers (persen, lucht, verlichting en klimatisering van de ruimte), maar ook door op de kleintjes te letten ICT, warmteverlies en zelfs drankenautomaten. De trend om meer kleinere opdrachten te draaien en meer digitaal te printen levert wel weer een verhoging van het energieverbruik op. Het werkelijk energieverbruik is gedaald, per kg drukwerk is het verbruik licht gestegen. Er is al lange tijd veel aandacht voor afvalscheiding bij grafische bedrijven, maar de kringdeelnemers hebben het percentage in 2012 nog verder verbeterd, namelijk tot 96,2%. Dit is een stijging van slechts 1,5%, maar andersom bekeken een daling van het ongescheiden afval van circa 20%.
Bedrijven hebben restafval beter gescheiden (m.n. kunststoffen), en een verbeterde scheiding van papierafval in bont, eerste wit en rijffels aangebracht. Dit is economisch ook rendabel gebleken. Er is echter meer afval geproduceerd. Waarschijnlijk is de oorzaak te vinden in de trend van meer kleinere opdrachten, de gedaalde totale productievolumes en het meer zelf afwerken van het drukwerk, waardoor er per kg papier, meer handelingen worden uitgevoerd en meer afval ontstaat. De hoeveelheden gevaarlijk afval dalen al jaren. Vooral introductie van CTP installaties en de (al jarenlang ingeburgerde) wasbare poetsdoeken zijn hier de oorzaak van. Veel bedrijven hebben door een goed voorraadbeheer, betere inktmengsystemen en minder werken met PMS-kleuren flink op inktverliezen bespaard. Over vervoer is geen algemene conclusie te trekken, daar de cijfers onvergelijkbaar zijn. Enkele bedrijven hebben wel vervoer als thema meegenomen en daaruit valt (beperkt) te concluderen dat op gebied van woon-werk verkeer redelijk bespaard is. Er worden lagere vergoedingen gegeven, waardoor mensen minder vaak met de auto komen en door een flink overschot op de arbeidsmarkt kan bij aanname van nieuwe mensen vaker voor iemand uit de directe omgeving gekozen worden. Zakelijke kilometers nemen alleen maar toe en ook op gebied van goederenvervoer is een toename te zien, die dan wel weer gepaard gaat met een kostenreductie, omdat veel bedrijven geswitcht zijn van eigen vervoer naar uitbesteden. Kilometers nemen toe doordat het moeilijker wordt om werk binnen te halen, waardoor het economisch onhaalbaar is om kritisch te zijn op de af te leggen kilometers voor de levering van het drukwerk bij de klanten.
Inhoudelijke toelichting gemiddelden 2012: Over 2012 is een benchmark gemaakt in 5 sectoren binnen de grafische industrie. Zijnde: - Offset klein (tot 15 medewerkers), werkend in dagdiensten, kleine volumes, vooral zakelijk en familiedrukwerk. - Offset middel (15-30 medewerkers) werkend in dagdienst of 2 ploegen. Vaak grote volumes, maar ook veel kleine opdrachten ertussendoor. Vooral zakelijk drukwerk, soms ook veel digitaal printwerk. - Offset Groot (> 30 medewerkers), 3 ploegendiensten + zaterdag. Zondag meestal niet. Grote drukpersen en volumes. Ook afdeling digitaal printwerk. Hoge automatiseringsgraad. - Rotatie, 2 of meer ploegendiensten + zaterdag, vaak ook 24/7. - Afwerking, Specialistische bedrijven die gereed drukwerk ontvangen en snijden, rillen, stansen, vouwen, vergaren, lijmen, binden etc. Voor de eerste 4 categorieën is gebenchmarkt per kg papierdoorzet (inkoop papier), waarbij wordt uitgegaan dat al het ingekochte papier door de pers gaat. Direct doorverkocht papier is niet meegenomen. Bij afwerkers is dit niet mogelijk en is er gebenchmarkt op aantal fte s (medewerkers). In deze cijfers is, waar mogelijk, vervoer wel opgenomen. De branchegemiddelden die eruit gekomen zijn, zijn een afspiegeling van bedrijven die bovengemiddeld aandacht voor duurzaamheid hebben, maar nog niet alle maatregelen hebben kunnen uitvoeren. Dit zijn niet per definitie de koplopers in de branche. De gemiddelden zijn te gebruiken voor de hele sector als richtcijfers. Elk grafisch bedrijf kan de benchmark als richtlijn nemen om eigen cijfers mee te vergelijken (specifieke gevallen uitgezonderd).
Offset klein De milieumeter van een gemiddeld klein offsetbedrijf ziet er als volgt uit: Elektriciteit Elektriciteitsverbruik per vloeroppervlak kwh/m2 79,2 Elektriciteitsverbruik per kg drukwerk kwh/kg drukwerk 0,467 Percentage nacht- of dalverbruik elektriciteit % 19,6 Brandstoffen Brandstof voor verwarming per gebouwinhoud m3 gas eq./m3 2,03 Water & afvalwater Waterverbruik per medewerker m3/fte 11,5 Afval Afvalscheiding % 87,6 Afval per medewerker kg/fte 3.611 Vervoer Woon-werkkilometers per medewerker km/fte 4.650 Zakelijke kilometers per kg drukwerk km/kg drukwerk 0,266 Grondstoffen Inktverlies % 34,8 Papierverlies % 17,6 IPA verbruik liter/ton kg drukwerk 1,33 Wasmiddelenverbruik liter/ton kg drukwerk 1,59
Offset middel De milieumeter van een gemiddeld middelgroot offsetbedrijf ziet er als volgt uit: Elektriciteit Elektriciteitsverbruik per vloeroppervlak kwh/m2 147 Elektriciteitsverbruik per kg drukwerk kwh/kg drukwerk 0,584 Percentage nacht- of dalverbruik elektriciteit % 19,6 Brandstoffen Brandstof voor verwarming per gebouwinhoud m3 gas eq./m3 2,31 Water & afvalwater Waterverbruik per medewerker m3/fte 14,2 Afval Afvalscheiding % 93,5 Afval per medewerker kg/fte 6.427 Vervoer Woon-werkkilometers per medewerker km/fte 4.499 Zakelijke kilometers per kg drukwerk km/kg drukwerk 0,165 Grondstoffen Inktverlies % 18,4 Papierverlies % 26,0 IPA verbruik liter/ton kg drukwerk 1,48 Wasmiddelenverbruik liter/ton kg drukwerk 1,94
Offset groot De milieumeter van een gemiddeld groot offsetbedrijf ziet er als volgt uit: Elektriciteit Elektriciteitsverbruik per vloeroppervlak kwh/m2 221 Elektriciteitsverbruik per kg drukwerk kwh/kg drukwerk 0,708 Percentage nacht- of dalverbruik elektriciteit % 26,7 Brandstoffen Brandstof voor verwarming per gebouwinhoud m3 gas eq./m3 2,27 Water & afvalwater Waterverbruik per medewerker m3/fte 24,4 Afval Afvalscheiding % 95,7 Afval per medewerker kg/fte 8.432 Vervoer Woon-werkkilometers per medewerker km/fte 6.809 Zakelijke kilometers per kg drukwerk km/kg drukwerk 0,247 Grondstoffen Inktverlies % 15,2 Papierverlies % 28,7 IPA verbruik liter/ton kg drukwerk 1,44 Wasmiddelenverbruik liter/ton kg drukwerk 2,68
Rotatie De milieumeter van een gemiddeld rotatiebedrijf ziet er als volgt uit: Afwerking De milieumeter van een gemiddeld afwerkingsbedrijf ziet er als volgt uit: