Brand en explosiegevaar Door brand en explosie tijdens werkzaamheden vallen er jaarlijks tientallen doden en gewonden. Dus moet je brand en explosies zien te voorkomen. Mede doordat deze zeer onvoorspelbaar zijn. Een kleine brand kan uitmonden in een vuurzee en nog gevaarlijker zijn explosies. Allereerst moet je brand dus zien te voorkomen. Maar is er brand of explosiegevaar dan moet je ook weten wat je moet doen. Paniek is een slechte raadgever. Hoe ontstaat brand Voor brand zijn drie dingen nodig. In de branddriehoek staan deze getekend. Brandstof is niets zonder zuurstof en zolang er geen ontstekingstemperatuur is zal er weinig gebeuren. In de brandvierhoek staan twee andere gegevens als in de branddriehoek. Je probeert met een lucifer een blok hout aan te steken. Dat zal hoogstwaarschijnlijk niet lukken. Met een gasbrander zal dat wel lukken. Ze hebben dezelfde temperatuur maar de gasbrander heeft meer energie waardoor het wel lukt. Maar nu maken we van het blok hout dunne houtkrullen. Nu lukt het wel om het hout in brand te steken omdat de mengverhouding brandstof/zuurstof beter is geworden. VEILIG EN GEZOND WERKEN 25
In de brandvijfhoek komt er nog een element bij. Je hebt stoffen die niet willen branden maar voeg je er een andere stof aan toe dan brand het plotseling wel. Neem bijvoorbeeld suiker. Probeer dat eens op een schoteltje aan te steken. Dit lukt niet. Het zal wel gaan smelten. Vermeng suiker nu eens met de as van een sigaret. Steek het nu aan en je zult zien dat het brand. De as is dan een katalysator. Deze zorgt ervoor dat de stof (suiker) gaat branden. Zo heb je ook negatieve katalysatoren die een materiaal onbrandbaar maken. Bluspoeder is hiervan een voorbeeld. Als je bluspoeder op een brandend stuk hout gooit gaat het vuur uit. Vragen 66. Wat moet je voorkomen als er brand uitbreekt? 67. Waaruit bestaat de branddriehoek? 68. Geef een voorbeeld van de drie elementen uit de branddriehoek. Zuurstof: Ontstekingstemperatuur: Brandstof: 69. Wat komt er bij een brandvierhoek extra bij? 70. Geef een voorbeeld van een vuur ontstaan door een brandvierhoek. VEILIG EN GEZOND WERKEN 26
7 Wat doet een katalysator bij een brand? 7 Hoe maken wij gebruik van een negatieve katalysator? 7 Wat zal er bij een vloeistof in brand vliegen? Vlampunt Een vloeistof zal zelden in brand vliegen. Het is de damp die erboven hangt welke ontstoken wordt. Afhankelijk van het soort vloeistof zal deze damp zich op een bepaalde temperatuur boven de vloeistof vormen. klasse gevarendiamant categorie omschrijving 0 zeer licht ontvlambaar het vlampunt van deze vloeistof licht beneden de 0 o C 1 licht ontvlambaar het vlampunt van deze vloeistof ligt tussen de 0 en de 21 o C 2 ontvlambaar het vlampunt van deze vloeistof ligt tussen de 21 en de 55 o C 3 brandbaar het vlampunt van deze vloeistof ligt hoger dan 55 o C VEILIG EN GEZOND WERKEN 27
Explosiegrens Als er een grote hoeveelheid brandbare damp van een vloeistof zich in een ruimte bevindt, zodat er een goede verhouding tussen damp en zuurstof is ontstaan dan heeft men de explosiegrens bereikt. Bij de minste vonk zal de boel exploderen. Ontwikkelt zich teveel damp ten opzichte van de zuurstof, dan zal het explosiegevaar weer verminderen. Bij aardgas heb je; - bij 5,9% aardgas in de lucht de Lower Explosion Limit (LEL) - bij 14,9% aardgas in de lucht de Upper Explosion Limit (UEL). Vragen 74. Wat is het vlampunt van een vloeistof? 75. Op welke temperatuur licht het vlampunt van een licht ontvlambare vloeistof? 76. Welke verhouding moet goed zijn als je de explosiegrens van een gas wil bereiken? 77. Wat is de LEL van aardgas? 78. Wat is de UEL van aardgas? VEILIG EN GEZOND WERKEN 28
Brandklassen Als er brand uitbreekt moet je weten wat voor brand het is om de brand goed te lijf kunnen gaan. Brandbare stoffen kunnen verschillende vormen hebben: - vaste stof - vloeistof - gas - metaal Klasse Pictogram Omschrijving Blussen met A B C D E F Brandbare vaste stoffen zoals hout, papier, textiel, melkpoeder, enz. Vloeistoffen zoals benzine, olie, vet, kunststof, enz. Gassen zoals propaan, methaan, butaan, aardgas, acetyleen, enz. Metalen zoals magnesium, aluminium, natrium, kalium, enz. Elektriciteit branden in of nabij elektrische installaties Frituurvet - Water - Bluspoeder - Kooldioxide - Light water - Bluspoeder - Gastoevoer sluiten - Speciale blusmiddelen bijv. keukenzout - Kooldioxide - Bluspoeder - Chemisch blusschuim VEILIG EN GEZOND WERKEN 29
Wat te doen bij brand? Als je een brand ontdekt moet je in een heel korte tijd verschillende dingen doen: - zorg voor je eigen veiligheid - waarschuw de mensen in de omgeving - sluit deuren en ramen - help mensen vluchten - blus de brand als deze al niet te groot is - meld dat je zelf in veiligheid bent. Brand blussen. Als je een beginnende brand ontdekt, kun je proberen deze te blussen. Maar doe dit altijd zonder jezelf in gevaar te brengen. De volgende tips kunnen van belang zijn of je bluswerk ook lukt: - bepaal de brandklasse en kijk dan welk blusmiddel je voor handen hebt en gaat gebruiken - zorg dat de wind niet de vlammen en de hitte naar je toe waait - richt het blusmiddel op het brandende voorwerp en niet op de vlammen - om voldoende te kunnen ademen moet je laag bij de grond blijven - zorg dat je altijd nog kunt vluchten als het mis dreigt te gaan - is het vuur uit blijf dan alert op herontsteking. Brandwonden Er geldt maar één ding bij brandwonden: KOELEN MET WATER, DE REST KOMT LATER Minimaal 15 minuten koelen met water dat je bij de hand hebt. Schoon water is het beste maar al moet je koelen met sloot water. Altijd doen. Vragen 79. Wat is een A-klasse brand? 80. Waarmee kun je een A-klasse brand blussen? 8 Wat is een B-klasse brand? 8 Waarmee moet je een B-klasse brand blussen? VEILIG EN GEZOND WERKEN 30
8 Waarmee mag je een B-klasse brand niet blussen? 84. Wat is een C-klasse brand? 85. Wat is de meest simpele manier om een C-klasse brand te blussen? 86. Wat is een D-klasse brand? 87. Waarmee kun je een D-klasse brand blussen? 88. Wat is een E-klasse brand? 89. Waarmee kun je een E-klasse brand blussen? 90. Wat is een F-klasse brand? 9 Waarmee moet je een F-klasse brand blussen? 9 Waarmee mag je een F-klasse brand niet blussen? VEILIG EN GEZOND WERKEN 31
9 Omschrijf de zes handelingen die jij zou doen als je een brand ontdekt. 4. 5. 6. 94. Welke zes tips worden er gegeven voor het succesvol blussen van een kleine brand? 4. 5. 6. 95. Wat moet je doen bij brandwonden? VEILIG EN GEZOND WERKEN 32
Blusstoffen Hieronder worden enkele blusmiddelen met voor- en nadelen beschreven. Water is een nat blusmiddel. Bluswerking: dat het de temperatuur naar beneden brengt (afkoeling) en het verdringt de zuurstof. Voordelen zijn: - groot koelend vermogen - goedkoop en in grote hoeveelheden aanwezig Nadelen zijn: - elektrisch geleidend - richt veel schade aan - vervuilend voor milieu - maakt sommige brandtypen erger - vorstgevoelig Schuim is een nat blusmiddel. Bluswerking; afdekking van het vuur en sluit het af voor zuurstof. Voordelen zijn: - weinig nevenschade - geschikt voor vloeistofbranden - een kleine hoeveelheid kan met water een hele grote hoeveelheid schuim vormen Nadelen zijn: - elektrisch geleidend - vorstgevoelig - veroorzaakt corrosie op metaaldelen Bluspoeder is een droog blusmiddel. Bluswerking; negatief katalytisch effect. Voordelen zijn: - niet elektrisch geleidend - is niet schadelijk voor personen - niet vorstgevoelig Nadelen zijn: - beschadigd fijne instrumenten en bederft eten - veroorzaakt stofwolk waardoor zicht wordt beperkt - veroorzaakt nevenschade VEILIG EN GEZOND WERKEN 33
Kooldioxide is een gasvormig blusmiddel. Bluswerking; zuurstofverdringing. Voordelen zijn: - niet elektrisch geleidend - geen nevenschade - niet vorstgevoelig - niet agressief Nadelen zijn: - verdrijft zuurstof dus stikgevaar aanwezig - dure opslag - niet direct op een open vuur te gebruiken Verder worden ook de volgende blusmiddelen nog toegepast: - waterdamp/stoom - Light water - zand - blusdeken Veiligheidsborden Om slachtoffers te voorkomen bij een brand zijn voorzorgsmaatregelen belangrijk. De blusmiddelen moeten in orde zijn en dus regelmatig gecontroleerd worden. Ook moeten de vluchtwegen en blusmiddelen duidelijk aangegeven worden met veiligheidsborden. VEILIG EN GEZOND WERKEN 34
Vragen 96. Welke 8 blusmiddelen ken je? 4. 5. 6. 7. 8. 97. Hoe werkt water als blusmiddel? 98. Wat zijn de voordelen van water als blusmiddel? 99. Wat zijn de nadelen van water als blusmiddel? 100. Hoe werkt schuim als blusmiddel? 10 Wat zijn de voordelen van schuim als blusmiddel? VEILIG EN GEZOND WERKEN 35
10 Wat zijn de nadelen van schuim als blusmiddel? 10 Hoe werkt bluspoeder als blusmiddel? 104. Wat zijn de voordelen van bluspoeder als blusmiddel? 105. Wat zijn de nadelen van bluspoeder als blusmiddel? 106. Hoe werkt kooldioxide als blusmiddel? 107. Wat zijn de voordelen van kooldioxide als blusmiddel? 108. Wat zijn de nadelen van kooldioxide als blusmiddel? VEILIG EN GEZOND WERKEN 36
109. Wat voor een brandblusser hangt er bij jou in het lokaal? 110. Voor welke soort brand is deze brandblusser geschikt? 11 Wat is de betekenis van onderstaand bord? 11 Wat is de betekenis van onderstaand bord? 11 Wat is de betekenis van onderstaand bord? 114. Wat is de betekenis van onderstaand bord? VEILIG EN GEZOND WERKEN 37
VEILIG EN GEZOND WERKEN 38