Horen met één oor Informatie voor ouders, leerkrachten en volwassenen Afdeling KNO
Horen met één oor Informatie voor ouders, leerkrachten en volwassenen Als iemand met één oor slecht of helemaal niet hoort en met het andere oor goed, is er sprake van eenzijdige slechthorendheid. Hier gaan we in op mogelijke oorzaken, gevolgen en eventuele behandeling. Ook geven we adviezen: voor ouders en leerkrachten, als u een kind heeft (thuis of in de klas) dat met één oor hoort, voor uzelf, als u eenzijdig slechthorend bent. Oorzaken Eenzijdige slechthorendheid kan het gevolg zijn van een doorgemaakte ziekte, infectie of een ongeval. Bij een plotselinge uitval van het gehoor zal uw KNO-arts onderzoeken wat de oorzaak hiervan is. Helaas wordt maar zelden een verklaring voor het gehoorverlies gevonden. Een plotseling ontstaan gehoorverlies kan gepaard gaan met oorsuizen (tinnitus) en met draaiduizeligheid (vertigo). De duizeligheid neemt over het algemeen weer af, het oorsuizen kan veranderen, maar blijft vaak aanwezig. Een plotseling ontstaan gehoorverlies kan soms weer (ten dele) herstellen. Als een jaar na de uitval van het gehoor nog geen herstel is opgetreden, is het onwaarschijnlijk dat dit nog zal gebeuren. Eenzijdige slechthorendheid kan ook aangeboren zijn. Dit komt weinig voor. Meestal wordt deze slechthorendheid bij de zuigelingenscreening opgespoord. Horen met één oor valt bij jonge kinderen zelden op. Eenzijdige (verworven) slechthorendheid bij kinderen wordt in de meeste gevallen (pas) door de schoolarts ontdekt. Gevolgen van het horen met één oor Met één oor kunt u: niet goed horen waar een geluid vandaan komt, niet goed horen wat aan de kant van het slechte oor wordt gezegd, niet goed horen als er lawaai of nagalm is, zoals bijvoorbeeld in een zwembad of sporthal, niet goed horen als er achtergrondgeluiden zijn, zoals pratende mensen of muziek, de wekker niet (goed) horen als u op uw goede oor slaapt.
In een rumoerige omgeving bent u als eenzijdig slechthorende meer afhankelijk van onder andere: een duidelijke uitspraak van uw gesprekspartner, een goede verlichting zodat u kunt liplezen bij uw gesprekspartner, de kennis van het gespreksonderwerp. Maatregelen Iemand die met één oor hoort, zal uit zichzelf maatregelen nemen om zijn gesprekspartner te verstaan, bijvoorbeeld door: het goede oor naar de gesprekspartner te richten, dichter bij de gesprekspartner proberen te komen, naar het gezicht van de gesprekspartner te kijken om te liplezen. Problemen Ondanks deze maatregelen blijft het verstaan van het gesproken woord moeilijker dan voor mensen die met twee oren horen. Het luisteren kost dus meer inspanning. Soms kan dit leiden tot de volgende problemen: sneller vermoeid raken, vaker niet opletten, minder alert lijken, (onverwacht) minder goed kunnen meekomen op school, moeilijker gedrag van kinderen, het moeilijker onderhouden van sociale contacten (op school, werk, bij familie etc.), vooral in grotere gezelschappen. Jonge kinderen realiseren zich meestal niet dat ze aan één kant niet horen en ook hun ouders zijn hiervan vaak niet op de hoogte. Het kind hoort immers 'alles' met het goede oor en is niet anders gewend. Als deze kinderen naar de peuterspeelzaal of basisschool gaan, dan kunnen ze last hebben van enkele van bovengenoemde problemen. Soms zijn deze kinderen - onterecht - door hun ouders of leerkracht berispt. De ouders ervaren de mededeling dat hun kind met één oor niets hoort dan ook vaak als een schok. Overigens hoeft eenzijdige slechthorendheid niet de enige oorzaak voor het optreden van een van bovenstaande problemen te zijn. Zo kan bij jonge kinderen nu en dan in het goede oor een beperkt tijdelijk gehoorverlies ontstaan, bijvoorbeeld door vocht in het middenoor. Op die momenten is het kind slechthorend aan beide oren en worden bovengenoemde problemen ineens veel groter.
Gevolgen voor de toekomst Schoolverlaters moeten er rekening mee houden dat ze kunnen worden afgekeurd voor bepaalde beroepen vanwege een verminderd gehoor. Dit geldt speciaal voor functies bij de brandweer, politie, scheepvaart, luchtvaart en het leger. Bij volwassenen kan een plotseling ontstane enkelzijdige doofheid betekenen dat u ten dele arbeidsongeschikt wordt verklaard. De problemen zijn sterk afhankelijk van de werksituatie. In een rustige werkomgeving met één kamergenoot verloopt de communicatie vaak zonder problemen. In grote kantoorruimtes (met telefoons, computers en printers), tijdens vergaderingen of op werkplaatsen met machinelawaai kunnen echter problemen optreden. Dit kan tot onbegrip leiden bij uw werkgever. Oudere eenzijdig slechthorenden krijgen steeds meer last van minder goed horen en verstaan. Als u ouder wordt, kan de gehoorscherpte van het goede oor in de loop der jaren afnemen (ouderdomsslechthorendheid), terwijl uw compensatievermogen (bijvoorbeeld liplezen) eveneens achteruit kan gaan, bijvoorbeeld doordat u minder goed gaat zien. Behandeling De oorzaak en de grootte van het gehoorverlies aan het 'slechte' oor bepalen of er nog een behandeling mogelijk is, en of een hoortoestel mogelijk is. In geval van een enkelzijdige totale doofheid zal een hoortoestel niet meer zinvol zijn. Wel kan eventueel een CROS-toestel worden gebruikt: dat zijn twee hoorapparaten, waarbij het toestel op het dove oor geluid doorstuurt naar het toestel op het beter horende oor. In geval van een enkelzijdige beperkte doofheid kan een hoortoestel op het slechte oor overwogen worden. Soms kan een beengeleidings hoortoestel op een implantaat ook een oplossing zijn. Het implantaat is een schroef die in het bot (rotsbeen) verankerd is en door de huid heen steekt, achter de oorschelp. Adviezen voor leerkrachten en ouders Om de problemen van een eenzijdig slechthorende leerling zo klein mogelijk te maken is het wenselijk dat: het kind les krijgt in lokalen met zo weinig mogelijk lawaai en nagalm. De nagalm in een lokaal kunt u eventueel beperken door toepassing van geluidsabsorberend materiaal op het plafond, (dikke) gordijnen en/of zachte vloerbedekking of een kleed op de grond; het kind het gezicht van de spreker (de leerkracht, maar ook andere leerlingen) voortdurend goed kan zien om liplezen mogelijk te maken.
Daarnaast kunnen de volgende tips van nut zijn: Zorg dat een eenzijdig slechthorende leerling ongeveer halverwege het leslokaal zit (links of rechts in de klas), met het goede oor naar de groep en de leerkracht gericht. Geef deze leerling een rustige 'buurman' aan de kant van het goede oor. Stimuleer dat deze leerling om herhaling vraagt als hij iets niet goed verstaan heeft (bijvoorbeeld bij het opgeven van huiswerk). Neem het deze leerling niet kwalijk als hij vaak omkijkt als iemand in de klas iets zegt. Ook voor thuis is het beperken van omgevingsgeluid prettig voor een slechthorend kind. Een hoogpolig tapijt of kleed en dikke gordijnen werken dempend op omgevingsgeluid. Achtergrondmuziek kan als storend worden ervaren (radio uit). Zorg verder voor een goede verlichting en laat bijvoorbeeld aan tafel het kind met zijn/haar rug naar het licht zitten (voor het raam of de lamp). Adviezen voor volwassenen Als eenzijdig slechthorende zult u zelf moeten zorgen voor zo gunstig mogelijke omstandigheden en uw luistergedrag aanpassen aan de situatie. Hierbij kunt u, voor zover van toepassing, uw voordeel doen met bovengenoemde adviezen voor leerkrachten en ouders, namelijk: Omgevingsgeluid minimaliseren en nagalm kunt u verminderen door stevige vloerbedekking of een kleed en dikke gordijnen. Zorg dat u tijdens besprekingen met uw rug naar het licht plaatsneemt. Zo kunt u de andere spreker(s) het beste aankijken. Het is van groot belang dat u ervoor durft uit te komen dat u met één oor slecht hoort en af en toe slecht verstaat. Vraag zo nodig of de televisie of radio uit mag. Bescherm uw goedhorende oor tegen lawaai door dat oor niet bloot te stellen aan geluiden harder dan 80 db. Op de meeste MP3-spelers of ipods zit een lawaaibegrenzer op 80 db die u kunt instellen. Draag in andere situaties, zoals machinelawaai, oorkappen of otoplastieken (oordoppen). Voor het bezoek aan bijvoorbeeld een popconcert kunt u bij de audicien een otoplastiek met een lawaaifilter laten aanmeten voor uw goedhorende oor. U kunt dan wel communiceren en muziek horen, maar het mogelijk schadelijke geluid is weggefilterd. Informeer van tevoren naar de kosten van een otoplastiek (de kosten bedragen meestal meer dan 100 euro). Laat een oorprop in uw goedhorende oor nooit uitspuiten door een onervaren persoon, maar laat het bij voorkeur door een KNO-arts reinigen.
Houd er tot slot rekening mee dat een eenzijdig slechthorend persoon in het verkeer extra goed moet opletten, omdat het richtinghoren door het verminderd horen aan één oor (sterk) afwijkend is. Dit betekent dat zo iemand vaak niet goed de afstand en beweging van andere verkeersdeelnemers (auto's, fietsen, etc.) zal kunnen bepalen. Tot slot Deze informatie is een aanvulling op uw gesprek met de KNO-arts. Heeft u na het lezen ervan nog vragen of wilt u meer informatie, dan zal de KNOarts u tijdens het spreekuur graag te woord staan. Het kan handig zijn uw vragen van tevoren op papier te zetten. De polikliniek KNO is bereikbaar via telefoonnummer (0522) 23 32 48. Andere informatiebronnen Audiologisch Centrum Zwolle / PENTO Oosterlaan 20 8011 GC Zwolle t (038) 421 87 11 www.aczwolle.nl Oorakel Oorakel is het informatie- en adviescentrum voor doven en slechthorenden met vier vestigingen in het land. Bij Oorakel kunt u hoorhulpmiddelen voor thuis, op school en op het werk proberen (zoals een telefoonversterker, trilwekker, stethoscoop met versterking etc.). De dienstverlening van Oorakel is gratis. We raden u aan voor een bezoek een afspraak te maken. www.oorakel.nl
Isala Diaconessenhuis Hoogeveenseweg 38 7943 KA Meppel Tel. (0522) 23 33 33 Website: www.isala-diaconessenhuis.nl fld-dm/212/0114