azulejos, Quintas & port Zondige genoegens aan de Douro 26
Goud aan de Douro Foto pagina 26 & 27: Een van de vele met azulejos versierde huizen in Porto. Pagina 28: De Dourovallei nabij Peso da Régua. Deze pagina, hiernaast: De Douro in Porto. Foto boven: Bom dia! Sim senhor, de drank die u port noemt, is bij toeval ontdekt, met dank aan de Britten en Onze Lieve Heer. Onder: De spoorweg langs de rivier, de Linha do Douro, behoort tot de mooiste spoorlijnen van Portugal. Port, Porto & Portugal Langs de oevers van de douro wordt portwijn geboren. Een godendrank waar niet alleen engelsen dol op zijn. Per boot, trein & auto langs portugals gouden rivier. Tekst: Hans Bouman Fotografie: Martin Kers Schokkende ontdekking: ik ben een anti-portugees. Portugezen gieten hun mok vol warme melk en doen daar vervolgens een klein scheutje koffie bij. Het lijkt me prima voor de maag. Maar bij mij moeten die verhoudingen toch echt andersom. Vijf over acht in de ochtend. Samen met tientallen Portugezen zit ik aan het ontbijt op een halfgevuld cruiseschip op de Rio Douro, de Gouden Rivier. De stemming is wat landerig. Komt dat omdat nog niet iedereen is uitgeslapen, of gewoon door het weer? 28 Want wie naar buiten kijkt ziet donkere wolken waaruit gestaag regen valt. Ik verzin een vertaling van het gesprek dat zich naast mij aan de lange tafel voltrekt. Hoe is dat nu toch mogelijk! Regen, regen, regen! En het is al juni! Niet klagen, João. Bid liever voor beter weer. Bidden? Denk jij dat Onze Lieve Heer niets anders aan Zijn hoofd heeft dan wolken verjagen? Weet jij iets beters dan? Hmm. Laten we maar afwachten. Op de Douro heerst een microklimaat. Misschien is het over een uur al een stuk beter. 35 graden! Niet nu Door nevelflarden blikken we naar de oevers, vanwaar deftige villa s beteuterd terugstaren. Ook zij hadden op ander weer gehoopt. Wijngaarden zijn nog niet te zien. Die liggen verder oostwaarts, waar het volgens João misschien wél droog is. Zo n microklimaat, dat weet wat. Af en toe passeert er een trein. De spoorlijn langs de Douro, de Linha do Douro, behoort tot de mooiste van Portugal, en voert door 26 tunnels en over 30 bruggen. Op zaterdagen rijden er ook stoomtreinen op het traject tussen Porto en Pocinho, maar vandaag, woensdag, moeten we het doen met dieseltjes. Tijdens de lunch bacalhau, gezoute kabeljauw waar een beetje Portugees geen dag zonder kan raak ik in gesprek met enkele medeopvarenden. Inmiddels is het opgehouden met regenen, maar dat is voor hen nog geen reden tot blijmoedigheid. Het hoort hier in juni 35 tot 40 graden te zijn Het gebied langs de Douro is s zomers het heetst van heel Portugal! Ja ja, dat microklimaat, we hebben ervan gehoord. Onze buurman praat verontwaardigd verder. Kijk eens om u heen: iedereen draagt een jas! Tegen drieën arriveren we bij de kade van Peso da Régua, in het hart van de Dourovallei, onze eindbestemming. Bij het ontschepen krijgen we allemaal een doosje kersen. Een lekkernij die je nu moet koesteren, wordt erbij verteld. Vanwege de uitbundige regen en het weinige echt warme voorjaarsweer, zijn ze duurder dan ooit. De naam Portugal is afgeleid van de Romeinse vesting Portus Cale, die zich aan de monding van de Douro bevond. In de vroege middeleeuwen werd Portueale de benaming voor het hele Dourogebied en vanaf de elfde eeuw zie je voor het eerst Portugal opduiken. Dat verwijst dan naar grofweg het hele grondgebied van de huidige natie. De havenstad die ontstond op de plek van Portus Cale kreeg de naam Porto of Oporto en de wijn die vanaf die haven naar Engeland en andere bestemmingen werd verscheept werd Port genoemd. Godendrank dankzij oorlog Het Dourogebied bezoeken betekent niet alleen genieten van schitterende natuur, maar vooral ook heel veel over port te horen krijgen en vervolgens 29
Foto boven: bij de majestueus gelegen Quinta Nova wordt meteen een deur opengeschoven zodat we, hoe verrassend, port kunnen proeven. Hiernaast: Alleen de zalige Heilige Rainha kan ons deze zegen geven! Foto pagina 31: Omdat Dourowijn de zeereis naar Engeland niet goed overleefde, voegden Engelse Handelaren er een scheutje brandy aan toe, en zo is port geboren. Vandaar ook dat vele portmerken een Engelse naam hebben. heel veel port proeven. Op een paar minuten wandelen van de kade van Régua bevindt zich het in 2009 geopende Douro Museum. Het is in twee verschillende gebouwen gevestigd. In het gebouw aan de Rua da Ferreirinha blijkt een permanente expositie te zijn ingericht over de flora van het gebied, de traditionele manieren van wijnbouw, het productieproces van de wijnen en het transport. Er is een onstuitbaar enthousiaste gids aanwezig die meteen begint te vertellen. Dames en heren, ik neem u even mee terug naar de 17de eeuw. Engeland en Frankrijk zijn in oorlog. De export van Franse wijn naar Engeland is helemaal stilgevallen. Maar de Engelsen zijn dol op de drank! Dus wenden ze zich tot ons, hun oude bontgenoten. Maar o wee! Onze Dourowijn blijkt de lange zeereis niet goed te overleven. Als conserveermiddel voegen Engelse handelaren daarom wat brandy aan de wijn toe. En ziet: het resultaat blijkt een godendrank! Zo wordt de portwijn geboren. Nu begrijpt u ook waarom zoveel portmerken Taylor s, Cockbum s, Croft, Graham s een Engelse naam dragen. We wandelen door het museum en leren hoe in 1756 wordt vastgesteld welke wijnen tot de portstreek behoren en welke niet. Want de nieuw ontstane drank was dermate populair dat iedere sjacheraar de naam port ging hanteren, tot leveranciers van gefermenteerd krotensap aan toe. De kurk is van kurk Nadat we ons theorie-examen portkunde hebben gedaan, wordt het tijd voor de praktijk. De aangewezen plaats daarvoor zijn de zogeheten quintas: de trotse wijnlandgoederen waarmee het Dourogebied rijkelijk is besprenkeld. Dikwijls kun je er ook logeren, wat handig is, want het wettelijk toegestane alcoholpromillage is ook in Portugal 0,5 en wie daaronder blijft kan onmogelijk slagen voor zijn praktijkexamen portproeven. Wij logeren in Quinta de Pacheca, een van de eerste landgoederen die een eeuw geleden port bottelde onder zijn eigen naam. Na afloop van de maaltijd krijgen we er een tawny port uit 1880 en ook een vintage port uit 2003. Zeer bijzonder, vooral die eerste, zo wordt ons op het hart gedrukt. Ondanks dappere pogingen het geheim van de port tot ons te laten doordringen, blijken we de volgende dag toch op herexamen te moeten. In Quinta Nova de Rossa Senhora do Carmo zullen we aan een bijspijkercursus worden onderworpen. Op de weg erheen passeren we kurkeikplantages. Op de basten van de bomen staan cijfers gekalkt. De zes betekent dat de kurk voor het laatst in 2006 is geoogst, horen we. De kurk heeft zo n negen tot tien jaar nodig om weer aan te groeien. Hoewel sommige producenten inmiddels op kunststof kurken zijn overgegaan die eerlijk gezegd beter afsluiten blijven de meeste Portugezen zweren bij kurken van kurk. Ook komen we langs zogeheten mortuários. Dat zijn voormalige wijngaarden, nog te herkennen aan de terrassen die tegen de oevers van de Douro zijn aangelegd. In de late 19de eeuw richtte de druifluis geweldige schade aan en gingen talloze Europese wijngaarden verloren, niet alleen Portugese. Nu groeien er in die dode wijngaarden dikwijls olijven, waarop de druifluis geen vat heeft. Schoorvoetend onderwerpen we ons op Quinta Nova (dat trouwens majestueus tegen de oever is gelegen en een prentbriefkaartenuitzicht biedt op de Douro) aan een portproeverij. Het is nota bene half elf! Opnieuw is onze port docent maar matig tevreden. Welkom in Tabuaço Er is veel voor te zeggen om tussen de quinta-bezoeken door af en toe een wandelingetje te maken. Dat deden we onder meer toen we het charmante dorp Tabuaço passeerden. Onmiddellijk raakten we in gesprek met een groepje plaatselijke bewoners. Met gebarentaal maakten ze ons duidelijk dat we de kerk moesten bekijken, die ze wel even speciaal voor ons van het slot wilden doen. Vervolgens werden we naar een piepklein, ruim 50 jaar oud barretje geloodst. Van al die port krijg je immers zin in een biertje, wisten ze. Zie ook het filmpje op www.reizen.nl. 30 31
Foto boven: Waar de Pinhão in de Douro stroomt, 22 kilometer voorbij Peso de Régua, stopt de trein op het station van het wijnstadje Pinhão. Rechts: Het plafond van Lello e Irmão in Porto, de mooiste boekhandel van Portugal. Onder: In het Café Majestic, een oud Belle Epoque-café (1921) in Porto, sluiten we onze reis af zoals hij begon: met een kop koffie. Wat zijn dit voor mietjes?, zie je hem denken. Schuldbewust stappen we een uur later op de trein, die ons van Ferrão naar Pinhão zal brengen. De reis voert langs de oevers van de Douro en is, mede dankzij het zonnige weer, zo netvliesstrelend dat we al snel ons matige optreden vergeten. Pinhão heeft een van de mooiste treinstations van Portugal. Zowel van binnen als van buiten is het stationsgebouw versierd met azulejos, het Delfts blauw van Portugal zeg maar. Vlakbij het station bevindt zich het Vintage House Hotel dat natuurlijk, leer ons de Portugezen kennen, een Wijnacademie huisvest. Of we even komen we proeven? Bijna zondig! Wat zijn we blij met Paolo, de chauffeur die ons veilig door het Dourogebied voert. Want na het Vintage Hotel blijkt Quinta do Seixo op het programma te staan, en hier krijgen we te maken met een strenge wijnmeesteres die niets van watjes moet hebben. Quinta de Seixo blijkt eigendom van de firma Sandeman. Maar dat is toch een sherrymerk?, laat ik mij ontvallen. Een ijskoude blik is mijn deel. Waarom heb ik mijn tong niet afgebeten? De wijnmeesteres, die overigens vrijwel accentloos Engels spreekt, legt mijn domheid in al zijn facetten bloot en strooit er zout in. Sandeman is sinds 2002 een Portugees bedrijf en produceert heel veel en heel goede port. En die gaat u nu allemaal proeven! In een straf tempo neemt de wijnmeesteres de diverse soorten port door en schuift mij vervolgens glas na glas toe. Ik proef gekoelde witte port, gekoelde rosé port, helderrode ruby ( minimaal twee jaar gerijpt in grote vaten ), roodbruine tawny ( twee tot zeven jaar gerijpt in kleinere vaten ), een dieprode late bottled vintage ( druiven van één jaar, minimaal vijf jaar gerijpt ) en een nog dieper rode vintage ( minstens tien jaar oud, buitengewoon subtiel en complex: een bijna zondig genoegen! ). Beide wijnmeesteressen waar komt die tweelingzus ineens vandaan? kijken me uitdagend aan. En, wat vond ik ervan? Inderdaad bijna zondig, knik ik, en voeg er kruiperig aan toe: Made in heaven. Daarmee blijk ik de juiste toon te hebben getroffen. Een dubbele glimlach is mijn deel. Ik geloof dat ik alsnog, met de hakken over de sloot, ben geslaagd voor mijn portexamen. 32
Eten en drinken Huizen aan de kade in Porto In de hieronder genoemde hotels kun je tevens uitstekend eten. Culinaire aanrader in Porto is het D. Tonho Restaurant, ooit het eerste goede traditioneel-portugese restaurant van de stad en nog altijd goed en betaalbaar (hoofdgerecht circa 15); terras aan de Douro. Cais da Ribeira 13-15, www.dtonho.com. Misschien wel het allerbeste restaurant in de hele Dourostreek is te vinden in het stijlvolle (maar door zijn donkere kleurzetting wat somber ogende) Aquapura Douro Valley Hotel in Lamego, www.aquapurahotels. com. Uitmuntende vlees- en visgerechten, hoofdgerecht circa 30. Hoe kom je er? TAP Portugal vliegt dagelijks rechtstreeks tussen Amsterdam en Porto. Retour all-in v.a. 206 p.p., zie www.flytap.com. Vervoer ter plaatse Een auto huren kan op het vliegveld van Porto al vanaf 201 per week bij Sunny Cars (www. sunnycars.nl). Lezers van REIZEN Magazine kunnen hierop nog eens 10% korting krijgen, zie www.reizen.nl. Sunny Cars biedt de mogelijkheid om klimaat neutraal te rijden en streeft er naar auto s inclusief CO2-compensatie aan te bieden. Droomplekken 4x Het Palacio do Freixo Hotel is een pousada, gevestigd in twee verschillende gebouwen: een voormalig pakhuis en een schitterend Barokpaleis, direct aan de oever van de Douro in Porto, Estrada Nacional 108. Het onmogelijk lange webadres vind je het snelst door in Google te zoeken op Palacio do Freixo Porto. Prijs 2-pk v.a. 85 (bij meerdere overnachtingen). De volgende hotels zijn alle gevestigd op wijnlandgoederen in de portstreek. Ze bieden diverse gastronomische en oenologische ( wijnkundige ) arrangementen. Het Wine House Hotel van Quinta da Pacheca in Lamego is relatief modern, www.quintadapacheca.com (alleen het wijnlandgoed, voor het hotel Google Wine House Hotel Pachca ). Prijs 2-pk v.a. 130. Deftig Engels van inrichting en direct geleden aan de Douro is het Vintage House Hotel, Lugar da Ponte in Pinhão, www.csvintagehouse.com. Prijs 2-pk v.a. 160. Ook met uitzicht op de Douro, maar gelegen op een heuvel, is Quinta Nova de Nossa Senhora do Carmo in Covas de Douro, www.quintanova.com. Prijs 2-pk v.a. 123. Op en langs de Douro Er bestaan cruises variërend van 50 minuten ( 10) tot een volle dag, waarbij dan een deel van de heen- of terugreis per trein wordt gemaakt ( 55-95). Vertrek- en aankomstpunt is bijna altijd Porto. Informatie: www.douro.com. Realtours Portugal biedt de 8-daagse groepsreis Langs verborgen schatten rond de Douro aan, zie www.realtours.nl. Reisgidsen Portugal, een gids voor vrienden (Arbeiderspers/Atlas, 1995, 405 pag.) van de Portugees-Nederlandse schrijver J. Rentes de Carvalho blijft een favoriet, al is het momenteel niet in druk. Tweedehands verkrijgbaar via bol.com, 27,50. Een prettige visuele kennismaking biedt de Capitoolgids Portugal (Van Reemst, 2003, 496 pagina s), 29,90. Goedgeschreven en actueel is de Dominicus Portugal van Hansmaarten Tromp (Gottmer, 2008, 263 pag.). Een goede keus is ook de Navigator Portugal (ANWB Media, 2006, 366 pag.), 23,95. www.reizen.nl Extra informatie over Porto, geïllustreerd met foto s, plus filmpjes van onder meer de hotelkamers van het Palacio do Freixo, de Dourocruise en een treintrip langs de Douro zijn te vinden op onze website www.reizen.nl Informatie & Internet Douro www.visitportugal.pt Officiële website van het Toeristen bureau van Portugal www.portugal-info.net Internetportal over Portugal