Een barmhartige Kerk De grote groep gelovigen was één van hart en ziel en er was niemand die iets van zijn bezittingen zijn eigendom noemde; integendeel, alles stond ter beschikking van de gemeenschap. Er was niemand onder hen die gebrek leed. (Hand 4, 32.34) Zie hoe het God behaagt dat wij aan zoveel heilige initiatieven iets bijdragen. De arme Dochters der Liefde hebben een groot aandeel in de opvang van materiële en lichamelijke nood van de armen. Ze koken en geven elke dag in het moederhuis van de zusters een kom soep aan 1300 mensen die in beschamende armoede leven; daarnaast nog eens aan 800 vluchtelingen in een voorstad ten noorden van Parijs; en in onze parochie zijn er vier of vijf zusters die voor 5000 armen zorgen, terwijl ze daarbij nog eens 60 of 80 zieken onder hun hoede hebben. Er zijn nog andere zusters die dezelfde dingen doen op andere plaatsen. Ik vraag u om voor hen en voor ons te bidden (Vincent De Paul) BARMHARTIGHEID NU! April 2016 1
Het volk van God Zijn Geest brengt ons met anderen samen om volk van God te zijn. Hij zendt ons om te doen wat Jezus heeft gedaan: dienen en verlichten, een verlossend woord spreken, een helpende hand zijn. Zo weten wij ons geroepen om mens te worden naar Jezus beeld en in zijn geest. Wij weten ons, samen met andere gelijkgezinden, verbonden met het volk van God en de gehele mensheid. Daarom zullen vreugde en hoop, verdriet en angst van de kerk ter plaatse, van de wereldkerk en van alle mensen ook de onze zijn. Wij moeten niet alleen vol zorg zijn voor de eigen kerk, maar openstaan voor de Geest, waar Hij ook werkt en uitnodigt. (Constituties CMM I, 9-11, 176-178) Eén van hart en geest Onze congregatie maakt deel uit van de veel grotere gemeenschap van de Kerk. Overal waar de congregatie aanwezig is, moet zij het samen-kerk-zijn tot uitdrukking brengen. Ons ideaal is het voorbeeld van de eerste kerkgemeenschap van Jeruzalem: één van hart en geest, elkaar uitdagend tot voortdurende bekering, tot het bijeenbrengen van al wat wij hebben en zijn, tot een eenvoudige levensstijl en tot belangeloze dienstbaarheid. (Constituties SCMM 25-26) 2 BARMHARTIGHEID NU! April 2016
Vragen voor meditatie en uitwisseling 1. Hij zendt ons om te doen wat Jezus heeft gedaan: dienen en verlichten, een verlossend woord spreken, een helpende hand zijn. Hoe ben jij een helpende hand, een verlossend woord? Wat is dienen en verlichten voor jou? 2. De Kerk heeft de missie om de barmhartigheid van God te verkondigen: het kloppende hart van het Evangelie. Zij moet ervoor zorgen dat dat doordringt tot in de harten en zielen van mensen. Het is wezenlijk voor de Kerk en de geloofwaardigheid van haar boodschap dat zij zélf barmhartigheid leeft en uitstraalt. In woord en daad moet zij barmhartigheid overbrengen, ze moet de mensen raken in hun hart en ze inspireren om de weg te vinden naar God de Vader (Paus Franciscus). Wat is jouw aandeel in de missie van de kerk om Gods barmhartigheid te verkondigen? Wanneer en met wie ben je echt bezig met het kloppende hart van het Evangelie? BARMHARTIGHEID NU! April 2016 3
Wat is de kerk waar u van droomt? Ik zie duidelijk wat de Kerk vandaag de dag het hardst nodig heeft: ze moet wonden kunnen verzorgen en de harten van gelovigen verwarmen. Ze moet ze nabij kunnen zijn, heel nabij zijn. Ik beschouw de Kerk een beetje als een veldhospitaal na een gevecht. Het heeft geen zin om aan een zwaargewonde te vragen hoe hoog zijn cholesterolgehalte is en hoe het zit met zijn suikergehalte. We moeten eerst zijn wonden verzorgen, pas daarna kunnen we over andere dingen praten. Wonden verzorgen, wonden verbinden bij die basale dingen moeten we beginnen. Het blikveld van de Kerk is soms verengd tot allerlei kleine dingen en voorschriften. Maar wat het belangrijkste is, is toch de Blijde Boodschap: Jezus Christus heeft ons verlost! Ambtsdragers in de kerk moeten dan ook vooral dragers van barmhartigheid zijn. De mensen moeten worden begeleid, hun wonden moeten worden verzorgd. De kerk is moeder en herder Hoe gaan we om met het volk van God? Ik droom van een kerk die moeder en herder is. Mensen die in de kerk werken, moeten barmhartig zijn, zich het lot van de mensen aantrekken, ze begeleiden, net zoals de barmhartige Samaritaan die zijn naaste wast, zijn wonden zuivert, hem in de armen neemt. Dat is het evangelie in zijn zuiverste vorm. God is groter dan onze zonde. Organisatorische en structurele veranderingen zijn bijzaak, die komen op de tweede plaats. Wat eerst moet veranderen is onze houding. De mensen die het evangelie uitdragen, moeten mensen zijn die warmte kunnen brengen in de harten van mensen, die hen ook s nachts op hun tocht willen vergezellen, met hen in gesprek kunnen gaan en zich in hun diepste duisternis kunnen inleven, zonder zichzelf te verliezen. Gods volk heeft pastors nodig, herders, geen functionarissen of kerkambtenaren. De bisschoppen op de eerste plaats: dat moeten mensen zijn die Gods werkzame kracht in zijn volk geduldig weten te ondersteunen, zodat niemand 4 BARMHARTIGHEID NU! April 2016
achterop raakt. Maar ze moeten ook bij de kudde blijven als deze op zoek is naar nieuwe wegen om te gaan. We moeten niet alleen een Kerk zijn die mensen opvangt en ontvangt, die de deuren altijd open houdt, maar ook een Kerk proberen te zijn die nieuwe wegen gaat. Een Kerk die in staat is boven zichzelf uit te stijgen en de hand uit te steken naar mensen die haar niet kennen, of haar verlaten hebben en onverschillig geworden zijn. De redenen waarom mensen de Kerk verlaten hebben, kunnen, alles welbeschouwd, ook redenen zijn om er weer naar terug te keren. Maar daar is moed voor nodig, dat vraagt lef. Het hart van de boodschap van Jezus Christus We moeten overal het Evangelie verkondigen, de Blijde Boodschap van het Koninkrijk van God prediken en daarbij met onze verkondiging ziekte genezen en wonden helen. Niet alle onderdelen van de kerkelijke leer, of het nu gaat om dogma s of moraal, staan echter op hetzelfde plan. Een pastoraal waarin het gaat om de verkondiging, moet niet angstvallig en onsamenhangend bezig zijn om uiteenlopende leerstellingen aan mensen op te leggen. Een verkondiging met een missionaire insteek zal zich moeten bepalen tot het essentiële, het hoognodige: dat is wat mensen het diepst beweegt en het sterkt aantrekt, wat hun hart in vuur en vlam zet, zoals bij de leerlingen van Emmaüs. We moeten een nieuwe balans vinden, anders lopen we het gevaar dat het morele stelsel van de Kerk als een kaartenhuis in elkaar stort. We raken dan de frisheid en authentieke sfeer van het Evangelie kwijt. De evangelische boodschap moet met meer eenvoud, diepte en vuur worden uitgedragen, van daaruit zien we dan wat de gevolgen zijn voor de moraal. Ik zeg dit ook met betrekking tot de prediking en de inhoud van onze overwegingen. Een mooie, échte preek moet beginnen met de Blijde Boodschap, met de verkondiging van de verlossing. Er is niets krachtiger, dieper en overtuigender dan die boodschap. Daarna kan de schriftuitleg volgen. Tenslotte mag er ook nog wel BARMHARTIGHEID NU! April 2016 5
een morele conclusie aan worden verbonden. Maar de verkondiging van Gods reddende liefde komt eerst, vóór de morele en religieuze gevolgtrekkingen. Vandaag de dag lijkt het vaak alsof we de omgekeerde volgorde betrachten. De overweging is de toetssteen: hoe nabij kan een pastor zijn en de mensen ontmoeten? Wie preekt, moet het hart van zijn gemeenschap kennen en weten waarin precies het verlangen naar God leeft en gloeit. De verkondiging van het evangelie kan niet worden ingeperkt tot een paar, misschien wel belangrijke aspecten, als daarin niet de kern van Jezus leer wordt uitgedrukt. Religieuzen zijn profeten Wat is vandaag de plaats van religieuzen in de Kerk? Religieuzen zijn profeten. Zij hebben gekozen voor navolging van Jezus: naar Zijn voorbeeld proberen zij in gehoorzaamheid aan de Vader te leven, in armoede, in gemeenschap en in zuiverheid. In die zin mogen de geloften niet verworden tot een karikatuur, anders wordt het gemeenschapsleven een hel of wordt zuiverheid een soort leven als alleenstaanden. De gelofte van de zuiverheid moet een gelofte van vruchtbaarheid zijn. In de Kerk worden religieuzen in het bijzonder geroepen om profeten te zijn die getuigenis afleggen van hoe Jezus op aarde geleefd heeft en die daarbij al iets zichtbaar maken van hoe volmaakt Gods Koninkrijk zal zijn. Nooit mag een religieus verzaken aan de profetie. Dit betekent niet dat ze zich verzetten tegen de kerkhiërarchie, al gaan de profetische functie en de hiërarchische structuur niet samen. Ik heb het over een voortdurend positieve houding, die zich niet laat intimideren. Laten we voor ogen houden wat zoveel grote heilige monniken, broeders en zusters verwezenlijkt hebben, vanaf de heilige abt Antonius tot nu toe. Profeet zijn betekent soms opheffing veroorzaken. Of hoe zal ik het zeggen profetie doet stof opwaaien, maakt lawaai, je zou zelfs kunnen zeggen: stuurt de dingen in de war. Maar in wezen is het charisma van religieuzen om gist te zijn: profetie die de geest van het Evangelie verkondigt. 6 BARMHARTIGHEID NU! April 2016
Vragen voor verdieping en meditatie 1. Wat maakt volgens jou de kerk tot een barmhartige kerk? Denk aan: gastvrijheid, open deuren Geef concrete voorbeelden. 2. Paus Franciscus zegt: Religieuzen zijn als profeten. ( ) Het charisma van religieuzen is als gist: een profetie die de geest van het Evangelie verkondigt. Welke religieus is voor jou een profeet, een profeet van barmhartigheid? Waarom en waarin inspireert hij/zij jou? 3. Paus Franciscus benoemt in deze tekst en in andere teksten soms de kerk waar hij van droomt. Wat is eigenlijk de kerk waar jij van droomt? Waar kom je die kerk van je dromen (of iets daarvan) tegen? Schrijf daarover een korte tekst, een brief of een gedicht; of beeld het uit in de vorm van een tekening of collage. Bespreek het met elkaar. Wonderbare broodvermenigvuldiging. BARMHARTIGHEID NU! April 2016 7
De hongerigen voeden. Verantwoording: EEN BARMHARTIGE KERK is de tweede aflevering van BARMHARTIGHEID NU!, een reeks bezinningsmaterialen van de Fraters CMM en Zusters van Liefde SCMM, april 2016. Teksten: p. 1, Hand. 4, 32 en 34a; Fragment uit een brief van Vincentius, 21 juni 1652 (Werken deel IV, nr. 1511). De constitutieteksten op p. 2: Const. CMM I, 9-11, 177-178 en Const. SCMM 25-26. Het citaat op p. 3 komt uit de bul Vultus Misericordiae, Het gezicht van barmhartigheid, 12. De tekst voor verdieping en meditatie op p. 4-6 is ontleend aan het interview van paus Franciscus met Antonio Spadaro, 19 augustus 2013, vertaling Charles van Leeuwen (mede op grond van de officiële Vlaamse vertaling). Afbeeldingen: p. 1 De Heilige Francesca Romana deelt graan uit aan de armen in Rome tijdens een hongersnood. Fresco in Tor de Specchi, Rome (15 e eeuw); p. 7 Wonderbare broodvermenigvuldiging, miniatuur in de Biblia Historiale (rijmbijbel) van Petrus Comestor (14 e eeuw); p. 8. De kloostergemeenschap deelt haar tafel met de armen, keramiek door Luca della Robbia in het heiligdom van La Verna, Italië, 1525. 8 BARMHARTIGHEID NU! April 2016