N 14 JACQUES NÈVE Horloger d Art - Uurwerkmaker + 32 (0)477 27 19 08 - jneve@horloger.net - www.horloger.net CHARLES SARRABAT ( voor 1686) KLOK GENAAMD PENDULE RELIGIEUSE Parijs, omstreeks 1670 H : 40 cm ; B : 27 cm ; D : 13 cm BIBLIOGRAFIE EN REFERENTIES : Tardy, Dictionnaire des horlogers français, Parijs, 1972. Wikipedia; Geneanet; Wil Kerckhof internetpagina ; Reinier Plomp: Early French Pendulum Clocks, 1658-1700, known as Pendules Religieuses; The Horological Foundation: Severijn Oosterwijck, A Royal Haagse klok; Jean-Dominique Augarde, Les Ouvriers du Temps,1996. 1
2
3
4
5
PENDULE RELIGIEUSE VAN CHARLES SARRABAT PARIJS, OMSTREEKS 1670 Ebbenhouten kastje versierd met fijn uitgesneden en vergulde bronzen motieven. Een boogvormige fries, versierd met een gevleugelde mythologische figuur (gorgone) en twee vierkante vergulde knoopjes, bekroont de bovenzijde van de kast. Een schelp, dansend op de golven der zee en omringd door twee ronde bloemvormen, versiert de onderste lijst. De twee ruitjes in de zijkanten, voorzien van oud glas, laten een kijk op de mooie mechaniek toe. De wijzerplaat bestaat uit een tinnen cijferring die de uren weergeeft met romeinse cijfers, de minuten met arabische, en bevestigd is op een (dit is uitzonderlijk en merkwaardig) houten plaat, overtrokken met zwart fluweel. De messing wijzers werden mooi uitgesneden en gebruikelijker wijze fijn gegraveerd en verguld. Onder de cijferring vinden we een al even mooi gegraveerd en verguld naamschildje met Sarrabat à Paris. Dit schildje kan opklappen en laat toe om via een kleine opening in de wijzerplaat, de slinger na stilstand opnieuw in beweging te brengen. De mechaniek bezit slechts één enkele veerton die zowel het gang-als slagwerk aandrijft, wat duidt op een zeer vroege Pendule Religieuse. 6
Oorspronkelijke spillegang, slinger met zijdedraad-ophanging en cycloïdale boogjes. De mooie slingerbol hangt aan een staafje dat bestaat uit twee delen. Slagwerk op de uren en halve uren, aangestuurd door een sluitschijf die op haar plaats wordt gehouden door een mooie vijf-armige stervorm. Op de achterplatine vinden we identiek dezelfde naam gegraveerd als op het naamschildje vooraan : Sarrabat à Paris. De klok heeft een gangduur van 3 dagen. H : 40 cm ; B : 27 cm ; D : 13 cm CHARLES SARRABAT ( voor 1686) HORLOGER DU ROI TE PARIJS Charles Sarrabat werd geboren in een protestantse familie uit Tours, als zoon van Jean Sarrabat en Marthe Rivière. Hij was leerling van Jacques Journault, meester-uurwerkmaker in Poitiers (1632). Charles Sarrabat kreeg de titel van Marchand-Horloger Privilégié du Roi suivant la Cour (Hofleverancier en uurwerkmaker van de koning) in Saint- Germain-des-Prés (voor 1649) en later ook te Parijs op 8 août 1675. Hij was gevestigd in de rue des Fossés-Saint-Germain-des-Prés. Charles Sarrabat huwde met Suzanne Thuret, de zus van Isaac Thuret, nog voor 1666, het jaar waarin hun eerste zoon werd geboren. Isaac Thuret was één van de eerste parijse klokkenmakers die pendules vervaardigde voor Christiaan Huyghens, de uitvinder van de slinger in 1657. Het is dus zeer waarschijnlijk dat Charles Sarrabat samenwerkte met zijn schoonbroer Isaac Thuret én dus ook met Huygens. In dat opzicht bemerken we bijvoorbeeld zowel bij Sarrabat als bij Thuret identiek dezelfde pilaartjes die de beide platines samenhouden! Charles Sarrabat stamt uit een zeer oude familie van klokkenmakers die, tot zover we dat konden achterhalen, teruggaat tot het begin van de XVIIe eeuw en waarvan de oudst gekende Jean Sarrabat uit Tours was. Volgens sommigen zou 7
Isaac Thuret zijn opleiding tot klokkenmaker gekregen hebben in het gezin van stamvader Jean Sarrabat, wat het huwelijk van Charles Sarrabat met de zus van Thuret kan verklaren. De Sarrabat s kenden nog enkele andere grote kunstenaars in hun familie : De broer van Charles was een uitstekend graveur, zijn zus huwde met Abraham de Bosse (1604-1676), eveneens graveur en de twee zonen van Charles, Daniel en Isaac Sarrabat, werden respectievelijk een groot kunstschilder en graveur. Klokken van Sarrabat zijn zeldzaam : slechts weining exemplaren zijn ons bekend. MUSEA : Brussel, Koninklijk Museum voor Kunst en Geschiedenis; Parijs, het Louvre. 8
9
10
ANDERE PENDULES RELIGIEUSES VAN CHARLES SARRABAT ( voor 1686) (Privé-collectie) 11
(Privé-collectie) 12