INHOUD Randnr. Hoofdstuk I. De brandverzekering Deel I. De brandverzekering-zaakverzekering Afdeling 1. Aard van de brandverzekeringsovereenkomst............. 1 Afdeling 2. Toepasselijke wetgeving................................ 4 I. Toepassingsgebied van het KB van 24 december 1992........... 5 II. Uitsluitingen.............................................. 7 III. Wettelijkheidsvraagstuk.................................... 8 Afdeling 3. Totstandkoming van de verzekeringsovereenkomst........ 9 I. Het verzekeringsvoorstel................................... 10 II. De verzekeringsaanvraag................................... 13 III. De voorafgetekende polis................................... 15 Afdeling 4. De verzekerde risico s I. Brand................................................... 16 II. Bijkomende dekkingen.................................... 17 A. Verplichte bijkomende dekkingen 1. De wet op de landverzekeringsovereenkomst.......... 18 1.1. Reddingskosten.............................. 18 1.2. Schadegeval buiten de verzekerde goederen...... 20 1.3. Natuurrampen............................ 20bis Gedekte natuurrampen Gedekte schade Uitsluitingen De termijnen voor de schadevaststelling en de betaling De vrijstelling en de bijpremie Het Tariferingsbureau Dekkingslimieten en Rampenfonds Inwerkingtreding Besluit v
Handboek bijzonder gereglementeerde verzekeringscontracten 2. Het brandverzekeringsbesluit....................... 21 2.1. Aanslag en arbeidsconflict..................... 22 2.2. Storm....................................... 24 B. Facultatieve bijkomende dekkingen...................... 25 Afdeling 5. De verzekerde personen............................... 27 Afdeling 6. De duur en de wijziging van de verzekeringsovereenkomst I. De duur.................................................. 30 II. De wijziging van de verzekeringsovereenkomst............... 32 Afdeling 7. De minimumwaarborgen.............................. 33 I. Verzekerde risico s en verzekerde personen................... 34 II. Waardering van het verzekerde goed......................... 35 III. Sanctionering van de onjuiste opgave van het risico............ 37 IV. Sanctionering van de niet-aangifte van een risicoverzwaring.... 41 V. Verdeling van de schadelast bij samenloop van verzekeringen... 45 VI. Oververzekering en onderverzekering A. De overdraagbaarheidsclausule......................... 49 B. De evenredigheidsregel................................ 51 C. Uitzonderingen....................................... 52 VII. Sanctionering van de verplichting de schade te voorkomen of te beperken............................................... 54 VIII. Omvang van de vergoeding................................ 57 A. Algemeen............................................ 57 B. Nieuw- of herbouwwaarde............................. 58 C. Aangenomen waarde of andere waarden................. 63 D. Vrijstelling.......................................... 64 IX. Uitkeringstijdstip van de vergoeding......................... 66 A. Wederopbouw of wedersamenstelling.................... 67 B. Vervanging........................................... 68 C. Andere gevallen....................................... 69 D. Regels gemeenschappelijk aan voornoemde gevallen....... 70 1. Termijnverlenging................................. 71 2. Rechten van hypothecaire en bevoorrechte schuldeisers...................................... 72 Afdeling 8. Overgang en overdracht van het verzekerde goed......... 74 I. Overgang ingevolge overlijden.............................. 75 II. Overdracht onder levenden................................. 77 Afdeling 9. Scheidsrechterlijk beding.............................. 80 vi
Inhoud Deel II. De aansprakelijkheidsverzekering in geval van brand Afdeling 1. Algemeenheden toepasselijke wetgeving............... 82 Afdeling 2. De verzekering van het huurrisico...................... 83 I. Huurdersaansprakelijkheid bij brand........................ 84 II. Bijzondere bepalingen..................................... 86 A. Onderverzekering..................................... 87 B. Omvang en uitkeringstijdstip van de vergoeding.......... 88 C. Rechtstreekse vordering................................ 91 1. Eigen recht....................................... 92 2. Excepties......................................... 94 3. Verjaring......................................... 95 Afdeling 3. De verzekering tegen het verhaal van derden I. Het verhaal van derden.................................... 96 II. Bijzondere bepalingen..................................... 99 A. Over- en onderverzekering............................ 100 B. Omvang en uitkeringstijdstip van de vergoeding......... 101 C. Rechtstreekse vordering............................... 105 Deel III. De wet van 30 juli 1979 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake brand en ontploffing voor inrichtingen toegankelijk voor het publiek................... 106 Afdeling 1. Preventie van branden en ontploffingen................ 107 Afdeling 2. De objectieve aansprakelijkheid en overeenkomstige verplichte verzekering inzake brand en ontploffing................. 108 I. Objectieve aansprakelijkheid.............................. 109 II. Verplichte aansprakelijkheidsverzekering................... 113 A. Eigen recht van de slachtoffers......................... 114 B. Excepties............................................ 116 C. Verjaring............................................ 117 D. Subrogatie van de verzekeraar......................... 118 III. Sancties................................................. 119 Hoofdstuk II. De gezinsaansprakelijkheidsverzekering.......................... 120 Afdeling 1. Aard van de gezinsaansprakelijkheidsverzekering........ 121 Afdeling 2. Toepasselijke wetgeving I. De wet op de landverzekeringsovereenkomst................ 122 II. Koninklijk besluit van 12 januari 1984...................... 124 A. Toepassingsgebied.................................... 127 vii
Handboek bijzonder gereglementeerde verzekeringscontracten B. Overgangsrecht...................................... 130 C. Wettelijkheidsvraagstuk.............................. 131 Afdeling 3. De verzekerde risico s................................ 133 I. De burgerlijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst met betrekking tot het privéleven A. Artikelen 1382-1386bis BW............................ 134 B. Objectieve aansprakelijkheden en hinder uit nabuurschap.. 138 C. Milieuschade........................................ 139 D. Bewijslast........................................... 140 II. Bijkomende dekkingen................................... 141 A. Rechtsbijstand....................................... 142 B. Onvermogen van derden.............................. 144 C. Andere dekkingen................................... 145 III. Uitsluitingen A. Verplichte uitsluitingen............................... 146 1. Contractuele aansprakelijkheid.................... 147 2. Professionele aansprakelijkheid.................... 148 3. Aansprakelijkheid bij brand....................... 151 B. Facultatieve uitsluitingen.............................. 152 1. De burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst onderworpen aan een verplichte verzekering (art. 6, 1 )....................................... 153 2. De schade veroorzaakt aan de verzekeringnemer, zijn samenwonende echtgenoot en alle bij hem inwonende personen (art. 6, 2 ).............................. 155 3. De materiële schade aan huispersoneel (art. 6, 3 )..... 156 4. De schade voortvloeiend uit de extracontractuele aansprakelijkheid die leiders, aangestelden of organisatoren van jeugd- of gelijkgestelde bewegingen dragen voor daden van personen voor wie ze moeten instaan (art. 6, 4 )....................................... 157 5. De schade die rechtstreeks of onrechtstreeks het gevolg is van nucleaire risico s (art. 6, 5 ) 6. De schade voortvloeiend uit grove fouten die op uitdrukkelijke en beperkende wijze in de algemene voorwaarden van de polis zijn bedongen en begaan worden door een verzekerde die de jaren van onderscheid heeft bereikt (art. 6, 6 )................................ 158 viii
Inhoud 7. De schade aan roerende of onroerende goederen of aan dieren die een verzekerde onder zijn bewaking heeft (art. 6, 7 ).................................. 159 8. De schade veroorzaakt door het gebouw of een deel van het gebouw, dat door de verzekeringnemer niet gebruikt wordt als hoofdverblijf (art. 6, 8 )........... 160 9. De schade veroorzaakt door tuinen met een oppervlakte van meer dan 1 ha (art. 6, 9 ) 10. De schade veroorzaakt door personen- of goederenliften (art. 6, 10 ) 11. De stoffelijke schade veroorzaakt door vuur, brand, ontploffing of rook ingevolge vuur of brand ontstaan in of overgeslagen van het gebouw waarvan de verzekerde eigenaar, huurder of bewoner is (art. 6, 11 ).......... 161 12. De schade veroorzaakt door gebouwen ter gelegenheid van de bouw, wederopbouw of aanpassingswerken (art. 6, 12 )...................................... 163 13. De stoffelijke schade veroorzaakt door grondverschuivingen (art. 6, 13 )........................ 164 14. De schade veroorzaakt door het gebruik van zeilboten van meer dan 200 kg, motorboten of luchtvaartuigen, door het beoefenen van de jacht met inbegrip van de wildschade, alsmede de schade veroorzaakt door rijpaarden waarvan de verzekerde eigenaar is en door andere huisdieren (art. 6, 14 tot 17 )................ 165 Afdeling 4. De verzekerde personen.............................. 166 I. De verzekeringnemer en samenwonende echtgeno(o)t(e)...... 167 II. De bij de verzekeringnemer inwonende personen A. Het begrip inwonenden.............................. 168 B. Studenten........................................... 169 C. Dienstplichtigen en gewetensbezwaarden................ 170 D. Conventionele uitbreidingen........................... 171 III. Huispersoneel en gezinshelpers............................ 172 IV. Bewakers van kinderen en dieren van de verzekeringnemer.... 175 Afdeling 5. De omvang van de vergoeding Vrijstelling............ 176 I. Lichamelijke schade...................................... 178 II. Stoffelijke schade Vrijstelling............................. 180 III. Reddingskosten.......................................... 184 ix
Handboek bijzonder gereglementeerde verzekeringscontracten Afdeling 6. De werking van de gezinsaansprakelijkheidsverzekering.. 185 I. De leiding van het geschil................................. 186 II. Eigen recht van de benadeelde A. Begripsomschrijving................................. 190 B. Tegenwerpelijke excepties en regresvordering............ 191 C. Verjaring........................................... 193 Afdeling 7. De duur van de verzekeringsovereenkomst.............. 197 Hoofdstuk III. De verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen.. 199 Afdeling 1. Aard van de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen......................................... 200 Afdeling 2. Toepasselijke wetgeving.............................. 201 Afdeling 3. Het toepassingsgebied van de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen........................... 203 I. Het begrip motorrijtuig................................. 204 II. Verzekeringsplicht...................................... 206 A. Onder welke voorwaarden geldt de verzekeringsplicht?... 207 B. Op wie rust de verzekeringsplicht?.................... 209 C. Uitzonderingen...................................... 212 1. Staat en openbare instellingen..................... 213 2. Gewoonlijk in het buitenland gestalde voertuigen.... 215 Belgisch Bureau van de Autoverzekeraars Afdeling 4. Totstandkoming van de verzekeringsovereenkomst...... 219 Afdeling 5. Het bewijs van de verzekeringsovereenkomst I. Tussen verzekeraar en verzekeringnemer................... 220 de groene kaart II. Jegens derden............................................ 221 de groene kaart Afdeling 6. De verzekerde risico s............................... 222 Deelneming aan het verkeer........................... 222 Burgerrechtelijke aansprakelijkheid..................... 223 De vergoeding van de zwakke weggebruiker............. 224 Het toevallig besturen van andermans motorrijtuig en het vervangingsvoertuig................. 225 Schadegevallen op privéterreinen....................... 226 Afdeling 7. De verzekerde personen de inzittenden............... 227 Het exclusief besturenbeding........................... 229 I. De houder.............................................. 230 x
Inhoud II. De bestuurder........................................... 231 III. De vervoerde personen................................... 232 IV. De werkgever............................................ 233 V. Dekking uitgesloten bij diefstal, geweldpleging of heling...... 234 Afdeling 8. De gedekte schade en de omvang van de vergoeding I. Gedekte schade......................................... 236 Gebruiksderving...................................... 237 Blijvende waardevermindering.......................... 237 Financieringskosten................................... 237 Huurkosten.......................................... 237 II. Van de dekking uitgesloten schade......................... 238 Verzekerde voertuig Vervoerde goederen Snelheids- en andere wedstrijden III. Omvang van de vergoeding............................... 239 Dubbele schatting.................................. 239bis Btw................................................. 240 Belasting op inverkeerstelling en accijnscompenserende belasting.......................................... 240bis Gedeelde aansprakelijkheid............................. 241 Persoonlijke kleding en bagage......................... 242 IV. Van de dekking uitgesloten benadeelden................... 243 Afdeling 9. De werking van de verplichte motorrijtuigenverzekering. 246 I. Eigen recht van de benadeelde............................. 247 II. Niet-tegenwerpelijke excepties............................ 248 III. Tegenwerpelijke excepties................................ 250 schorsing van de overeenkomst schorsing van de dekking IV. Verhaalrecht van de verzekeraar (regresvordering)........... 253 Voorbeelden.......................................... 255 Verjaring............................................ 256 Kennisgeving......................................... 257 Het gezag van het strafrechtelijk gewijsde................. 258 V. Mechanismen ter bespoediging van de schadeafwikkeling.. 258bis A. De rechtstreekse vordering tegen de motorrijtuigenverzekeraar....................................... 258ter B. De schaderegelaar.............................. 258quater C. De behandeling en afwikkeling van de schadevergoedingseis........................ 258quinquies xi
Handboek bijzonder gereglementeerde verzekeringscontracten D. Het informatiecentrum en schadevergoedingsorgaan......................................... 258sexies 1. De informatieopdracht..................... 258septies 2. De vergoedingsopdracht bij ontstentenis van antwoord of voorstel vanwege de verzekeraar en bij ontstentenis van schaderegelaar............ 258octies Afdeling 10. De premie en het bonus-malusstelsel I. De berekeningscriteria van de premie...................... 260 II. Het bonus-malusstelsel (a posteriori-personalisatiestelsel) A. Vóór het KB van 16 januari 2002...................... 264 B. Sedert het KB van 16 januari 2002................... 267bis III. Het Tariferingsbureau................................. 267ter Afdeling 11. De overdracht van het motorrijtuig.................. 268 Afdeling 12. Het geschil I. Territoriaal bevoegde rechter.............................. 271 II. Materieel bevoegde politierechter.......................... 273 Het begrip verkeersongeval III. Verjaring............................................... 274 Stuiting en schorsing..................................... 277 VI. Tegenwerpelijkheid van het vonnis........................ 280 Tussenkomst voor de strafrechter....................... 282 Afdeling 13. Het Gemeenschappelijk Waarborgfonds............... 283 I. Tussenkomstgevallen.................................... 284 1. Niet-geïdentificeerd motorrijtuig................... 285 2. Toevallig feit.................................... 286 3. Diefstal, geweldpleging en heling.................. 290 4. Geen verzekering of niet-geïdentificeerde verzekerings onderneming...................... 290bis 5. Ingetrokken toelating of faillissement van de verzekeraar...................................... 291 II. Gedekte schade.......................................... 295 III. Uitgesloten benadeelden.................................. 297 HOOFDSTUK IV. DE LEVENSVERZEKERING................................... 301 Afdeling 1. Aard van de levensverzekering........................ 302 Afdeling 2. Toepasselijke wetgeving.............................. 303 Afdeling 3. Geldigheidsvoorwaarden............................ 304 xii
Inhoud Afdeling 4. Totstandkoming, inwerkingtreding en duur van de overeenkomst..................................................... 308 Afdeling 5. De verzekerde risico s................................ 312 I. De verzekering bij overlijden.............................. 313 A. De verzekering voor het hele leven...................... 315 B. De tijdelijke overlijdensverzekering..................... 316 C. De overlevensverzekering............................. 317 II. De verzekering bij leven................................... 318 A. De verzekering op uitgesteld kapitaal................... 319 B. De verzekering op lijfrente............................ 320 1. Onmiddellijke lijfrente............................ 321 2. Uitgestelde lijfrente............................... 322 III. De gemengde verzekering................................. 323 IV. Specifieke levensverzekeringen............................. 324 A. De volksverzekering.................................. 325 B. De schuldsaldoverzekering............................ 326 C. De rekeningverzekering............................... 328 D. De groepsverzekering................................. 329 1. Niet-betaling van de premies...................... 332 2. Beëindiging van de arbeidsovereenkomst............ 333 E. De fondsenverzekering of unit-linked levensverzekering (tak 23)............................................. 335 V. Uitsluitingen............................................ 336 A. Oorlog en gelijkaardige feiten.......................... 337 B. Zelfmoord.......................................... 339 C. Doodstraf en deelneming aan een misdaad of wanbedrijf.. 341 D. Andere uitsluitingen................................. 344 E. Bewijslast.......................................... 345 F. Lot van de gekapitaliseerde premies.................... 347 Afdeling 6. De begunstigde.................................... 348 I. Aanduiding van de begunstigde........................... 349 A. De echtgenoot....................................... 351 B. De kinderen......................................... 352 C. Geen of vooroverleden begunstigde..................... 353 II. Beding ten gunste van een derde en aanvaarding............. 355 III. Tegenwerpelijke excepties................................. 358 IV. Herroeping van de begunstiging........................... 359 xiii
Handboek bijzonder gereglementeerde verzekeringscontracten Afdeling 7. De verplichtingen van de verzekeringnemer............. 362 I. Juiste opgave van het risico A. Spontane mededelingsplicht........................... 363 B. Sanctionering....................................... 366 C. Aids................................................ 369 D. Erfelijkheidsonderzoek (genetic screening)............... 372 E. Het onbetwistbaarheidsbeding......................... 374 II. Mededeling van risicoverzwaringen........................ 375 III. Betaling van de premie................................... 376 Afdeling 8. De premie en de wiskundige reserve I. De premieberekening..................................... 379 A. De verzekering bij overlijden.......................... 380 B. De verzekering bij leven............................... 381 C. De gemengde verzekering............................. 382 II. De rechten op de wiskundige reserve....................... 383 A. Recht van afkoop.................................... 384 B. Recht van reductie................................... 389 C. Recht van voorschot.................................. 393 D. Recht van inpandgeving.............................. 395 E. Recht van overdracht................................. 398 F. Winstdeling......................................... 400 Afdeling 9. Echtgenoten en levensverzekering..................... 401 I. Bekwaamheid van onder een gemeenschapsstelsel gehuwde echtgenoten............................................ 402 A. De mede-echtgenoot is begunstigde................... 403 B. Een derde is begunstigde............................. 404 II. Verzekeringsprestatie: eigen of gemeenschappelijk goed?..... 407 III. Gevolgen van een scheiding op de uit de overeenkomst voortspruitende rechten en op de handhaving van de begunstiging A. De rechten voortspruitend uit de polis................. 409 B. De begunstiging..................................... 410 Afdeling 10. De vervanging en de overname van de levensverzekeringsovereenkomst...................................... 412 Afdeling 11. De verjaring van de verzekeringsprestatie.............. 416 xiv
Inhoud Hoofdstuk V. De rechtsbijstandsverzekering................................... 419 Afdeling 1. Aard van de rechtsbijstandsverzekering............... 420 De verhaalbaarheid van de erelonen van de advocaat............. 421 Afdeling 2. Toepasselijke wetgeving I. KB van 12 oktober 1990 en wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst............................... 422 II. Toepassingsgebied KB 12 oktober 1990 Uitsluitingen....... 423 A. Geschillen of risico s in verband met het gebruik van zeeschepen (art. 2, 1 KB)............................ 424 B. Verzekeraar van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid (art. 2, 2 KB).................................. 425 C. Verzekeraar van hulpverlening (art. 2, 3 KB)........... 426 III. Overgangsrecht......................................... 427 IV. Wettelijkheidsvraagstuk................................. 428 Afdeling 3. De verzekerde risico s............................... 429 I. Verzekerde is verwerende partij II. Verzekerde is eisende partij Afdeling 4. De dekkingswaarborgen.............................. 432 I. Gerechtelijke kosten...................................... 433 II. Buitengerechtelijke kosten................................ 436 III. Andere diensten........................................ 438 IV. Verleende dekking en goede trouw......................... 439 V. De objectiviteitsclausule................................. 441 A. Meningsverschillen.................................. 442 B. De objectiviteitsclausule............................. 443 1. Informatieplicht................................ 444 2. Procedure....................................... 445 Afdeling 5. Beschermingsbepalingen ten gunste van de verzekerden.. 450 I. Afzonderlijke overeenkomst of hoofdstuk en afzonderlijke premie.................................................. 451 II. Beheerformules inzake schaderegeling...................... 453 A. Ratio legis.......................................... 454 B. Gescheiden beheer.................................. 456 C. Schaderegelingskantoor.............................. 458 D. Aanstelling van een vrij gekozen advocaat.............. 460 E. Algemene beoordeling............................... 463 F. Vrije dienstverlening en vrijheid van vestiging.......... 465 III. Belangenconflictenregeling............................... 467 xv
Handboek bijzonder gereglementeerde verzekeringscontracten IV. Rechtsbijstandsverzekering als bijkomend risico.............. 471 Afdeling 6. De verhouding tussen de rechtsbijstandsverzekeraar en de advocaat................................................. 473 Afdeling 7. De duur van de verzekeringsovereenkomst.............. 478 Selecte bibliografie...........................................p. 385 Trefwoordenregister.......................................... p. 393 xvi