MeMoranduM met het oog op de regionale verkiezingen van XL juni 2009 BruSSeLSe CoordInaTIe WERELDVROUWENMARS
BruSSeLSe CoordInaTIe WVM-MMF 4 6 7 9 12 14 16 18 21 23 24 Van internationaal tot lokaal Vrouwen in Brussel: te weinig genderstatistieken! HeT BeLeIdSKader in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest HuISVeSTInG, ruimtelijke ordening, MoBILITeIT GeWeLd TeGen VrouWen WerKGeLeGenHeId KInderoPVanG GeZondHeIdSZorG de acties van de BCWVM sinds 2005 de volgende afspraken van de BCWVM Lijst van organisaties 3
BRUSSELSE COORDINATIE WVM-MMF Memorandum met het oog op de regionale verkiezingen van juni 2009 Van internationaal tot lokaal De Wereldvrouwenmars La Marche Mondiale des Femmes (WVM-MMF) De Wereld Vrouwen Mars is een internationaal netwerk dat actie onderneemt om de armoede en het geweld ten aanzien van vrouwen te bestrijden. WVM-MMF ontstond in 1996 en is zeer snel uitgegroeid tot een spraakmakende wereldbeweging waar in 2000 al 6 000 vrouwengroepen uit 163 landen bij aansloten. In 2004 werd het Wereldvrouwencharter voor de Mensheid, opgesteld door de groepen en organisaties die lid waren en gegrondvest op waarden als gelijkheid, vrijheid, solidariteit, rechtvaardigheid en vrede, van 8 maart tot 17 oktober land per land goedgekeurd. De Wereldvrouwenmars in België gaf aanleiding tot diverse regionale platforms die op lokaal vlak een netwerk vormen en waartoe de regionale Coördinatie van de WVM-MMF behoort. De Brusselse Coördinatie van de WVM De Brusselse Coördinatie van de Wereldvrouwenmars (BCWVM) ontstond in januari 2005 op initiatief van de Fédération Laïque de Centres de Planning Familial (federatie van de centra voor gezinsplanning van de Franse gemeenschap in Brussel en Wallonië). Zeer snel werkten twintig Brusselse vrouwenorganisaties en feministengroepen mee aan een charter van acht eisen dat op 8 maart 2005 in het Brussels Parlement werd ingediend in het kader van de estafettemarsen van de Wereldvrouwenmars. Na dit evenement leidt de wens om deze eisen opgevolgd te zien tot het organiseren van verder overleg via het houden van een zitting van een Vrouwenparlement op 8 maart 2007. De doelstellingen van de WVM-MMF waar de Brusselse Coördinatie voor tekent Behoud en versterking van een brede solidariteitsbeweging van alle vrouwenorganisaties van de basis, op zo n wijze dat de WVM-MMF een duidelijk gebaar van zelfbevestiging vormt voor en door alle vrouwen, wereldwijd. Bevordering van de gelijkheid van mannen en vrouwen en tussen de volkeren. Op gang brengen van een breed pedagogisch proces bij de bevolking waarbij vrouwen zelf en voor zichzelf de redenen van hun onderdrukking en de mogelijke alternatieven kunnen analyseren. Het formuleren van eisen en alternatieven rond armoede en geweld tegen vrouwen, gemeenschappelijk voor alle vrouwenbewegingen over de hele wereld. En dit op lokaal, nationaal, regionaal en internationaal vlak. Regeringen, besluitvormers en leden van de burgermaatschappij aanzetten om alle vereiste veranderingen die de leefomstandigheden en de levenskwaliteit van alle vrouwen ter wereld kunnen verbeteren, te ondersteunen en op gang te brengen. De Brusselse Coördinatie volhardt en vult aan! Sinds 2005 geeft de Brusselse Coördinatie van de Wereldvrouwenmars haar organisaties en leden een platform en een stem om samen een benadering te ontwikkelen van de problematieken waarmee vrouwen in het Hoofdstedelijk Gewest worden geconfronteerd. Vanuit deze uitwisselingen die tevens in fase zijn met de vrouwen die zich wereldwijd mobiliseren kon ze een gedeelde visie ontwikkelen van de belemmeringen die vrouwen nog steeds ondervinden bij hun streven naar gelijkheid, autonomie, veiligheid en solidariteit. Vervolgens werden eisen geformuleerd rond zes thematieken die werden gekozen vanwege hun verband met de aanvankelijke thema s van de WVM: armoedebestrijding en bestrijding van geweld, thema s die vooral vrouwen aanbelangen. De vaststellingen en eisen van de vrouwenbewegingen die in Brussel actief zijn werden dan voorgelegd en besproken met het Brussels Parlement, parlementsleden en lokale gezagsdragers op het gebied van mobiliteit, werkgelegenheid, kinderopvang, impact van lokale overheden, seksuele en reproductieve gezondheid en geweld tegen vrouwen. Zo kwam de Coördinatie gaandeweg tot een constructieve dialoog met de politieke wereld en de burgermaatschappij. Tegelijk heeft ze zowel intern als met de diverse partners van de burgermaatschappij uitwisselingen gehad en gezorgd voor publieke voorlichtingsacties en de mobilisatie van burgers. Die dynamiek blijft doorwerken. Uit dit proces zijn stilaan twee benaderingsoptieken tevoorschijn gekomen: de sociale ongelijkheden die vrouwen ondergaan maar tegelijk ook de rijke en creatieve mogelijkheden van de publieke interventies door vrouwen en hun organisaties. De leefwereld en aanbreng van vrouwen die in het Brussels Gewest leven maar hun wortels hebben in allochtone culturen vormden een eerste, te verkennen spoor waar men niet omheen kan in een regio die uit meer dan een kwart allochtonen bestaat. De toegang tot een woning, een steeds hachelijker traject door de vastgoedcrisis gevolgd door een financiële crisis, vormde het tweede spoor. De vreemde herkomst, de andere cultuur van een groot deel van de Brusselse vrouwen hebben een weerslag op alle aspecten van het maatschappelijk leven en vereisen een transversale aanpak van alle publieke beleidsdomeinen die op gewestelijk vlak worden ontplooid. Het verminderen van de ongelijkheden in de toegang tot opleiding, gezondheidszorg, werkgelegenheid en economische zelfstandigheid, zorgen voor optimale kinderopvang en de strijd aanbinden tegen partnergeweld en discriminaties, dit alles kan niet op een correcte en positieve manier worden gerealiseerd zonder de multiculturele dimensie in de aanpak in te sluiten. Anderzijds heeft het benaderen van de woonproblematiek in het Hoofdstedelijk Gewest geleid tot een reflectie over de wijze waarop vrouwen een beschutte plek gaan zoeken, vin- 4 5 Memorandum met het oog op de regionale verkiezingen van juni 2009
BruSSeLSe CoordInaTIe WVM-MMF den, verliezen. Buiten de bijzondere moeilijkheden die vrouwen ervaren ingevolge genderdiscriminaties en economische ongelijkheden hebben vrouwen ook bewezen dat ze ook een andere visie kunnen aanbrengen over wonen in de stad, zich verplaatsen in de stad en de ruimte ordenen of architectuur, stedenbouw en sociale woningbouw ontwikkelen. de organisaties van de Coördinatie hebben deze reflectiemomenten verder opengetrokken op een aantal specifieke openbare dagen die de Coördinatie in 2008 over deze benaderingen organiseerde. 2008, twee nieuwe thematieken: migratie en wonen de uitwisselingen over deze twee thema s tussen de Coördinatie en ander organisaties met een sociaal of cultureel engagement is zeer rijk en confronterend gebleken. de verscherpte aandacht voor deze twee domeinen had als doel de stand van zaken en de analyses te verfijnen en eisen te formuleren. de thematiek migratie, die alle thema s die door de vrouwenmars worden gedragen doorkruist, kwam aan bod op een werkdag binnen het stadhuis van Brussel. de lokale of wereldwijde dimensie bleef actueel door de aanbreng van het transnationale perspectief van de europese beleidsvormen. en wat de thematiek huisvesting betreft, daar werden nieuwe gangmakers voor de mars gevonden tijdens een dag in de enige officiële squat in Brussel, aan de koningsstraat 123. dit memorandum wenst alle reflectiemomenten en werkzaamheden van de Brusselse Coördinatie van de WVM samen te vatten en een aantal eisen te formuleren die voortvloeien uit vaststellingen in tal van domeinen (beleidskader huisvesting/ ruimtelijke ordening/mobiliteit, geweld, werkgelegenheid, baby- en peuteropvang, gezondheidszorg). VroUWen in BrUssel: te Weinig genderstatistieken! de bevolking van de Brusselse regio heeft zo haar eigen kenmerken, met name wat betreft de gevarieerde situaties waarin vrouwen verkeren en de invloed daarop van de migratiestromen. al die gegevens zijn beschikbaar maar jammer genoeg worden ze niet systematisch geanalyseerd op de factor gender en etnische herkomst van de personen. als we echter beleidslijnen willen uitstippelen met als doel de leefomstandigheden van vrouwen te verbeteren dan is de eerste vereiste wel dat er voldoende en precies statistisch materiaal voorhanden is over de situatie van de vrouwen. vrouwen en met name vrouwen van allochtone origine, die dubbel gediscrimineerd worden, verdienen onze specifieke aandacht. gender en etnische origine zijn bijgevolg transversale elementen die een belangrijke rol spelen in elke reflectie, discussie, maatregel, actie of beleid. daarom besloot de Brusselse Coördinatie van de WVM zoveel mogelijk de dimensies gender en migratie te laten meespelen in haar werk en acties om aldus de leefwereld van alle vrouwen het beste te kunnen weergeven. de officiële beschikbare statistieken geven een eerste inkijk op de samenstelling van de Brusselse bevolking maar ze moeten met de nodige omzichtigheid worden gehanteerd wil men niet een aantal situaties uit het oog verliezen die niet in dit materiaal voorkomt: mensen zonder verblijfsvergunning of zonder papieren, asielzoekers (geregistreerd in een wachtregister). Brussel is bij uitstek een migratiestad. in 2007 heeft ruim 30 % van de Brusselse bevolking een andere nationaliteit dan de Belgische, terwijl 53 % van deze bevolking bestaat uit euonderdanen. als we rekening houden met de nationaliteit bij de geboorte dan is 46 % van de Brusselse bevolking niet van Belgische origine. als we daarbij de nakomelingen van allochtone ouders voegen die met de Belgische nationaliteit zijn geboren, dan komen we tot 50 % van de Brusselse bevolking. en laten we niet vergeten dat ruim 51 % van deze allochtonen vrouwen zijn. een van de effecten van de immigratie voor Brussel is de algemene verjonging van de bevolking, aangezien bij de inwoners van Brussel over het algemeen een toename van het aantal jonge kinderen en een hoog geboortecijfer wordt vastgesteld. het aantal 65-plussers is er dan ook lager, maar anderzijds stijgt ook de levensverwachting, met name die van vrouwen. Wat de gezinsstructuur betreft, heeft het Brussels hoofdstedelijk gewest een veel groter aandeel van grote gezinnen vergeleken met het nationaal gemiddelde en een veel groter percentage eenouder-gezinnen bij allochtonen. op het vlak van de werkgelegenheid blijkt uit de statistieken dat vrouwen minder beschikbaar voor de arbeidsmarkt zijn (57 % tegen 73 % voor mannen). er zou moeten worden uitgezocht waarom vrouwen op dit vlak benadeeld zijn en het komt er op aan de talloze hindernissen die de toegang van vrouwen tot de arbeidsmarkt belemmeren beter in te schatten (zie rubriek Werkgelegenheid). er zijn meer vrouwen dan mannen die een leefloon (of een gelijkaardige uitkering) ontvangen, met weliswaar grote verschillen tussen de Brusselse gemeenten waarbij de ongelijke sociale situaties tussen de wijken zichtbaar worden (met een hoger werkloosheidscijfer in gemeenten met een sterke allochtone bevolking). daaruit blijkt het belang van zowel de genderfactor als het perspectief van de migratie bij de analyse van de cijfers. de Coördinatie vraagt administratieve werkmiddelen zoals de periodieke productie en het gebruik van genderstatistieken om een evenwichtige deelname van vrouwen en mannen in de besluitvormings- en aanbevelingsprocessen in alle domeinen te kunnen opbouwen en evalueren alsook om een beleid te kunnen uitstippelen dat rekening houdt met een correcte stand van zaken. Bronnen: - armoede in Brussel, rapport 2008. - p. deboosere, t. eggerickx, e. van hecke, B. Wayens, Staten-generaal van Brussel. de Brusselse bevolking: een demografische doorlichting, Brussels Studies, Synthesenota nr.3, 12 januari 2009. - Statistische indicatoren, uitgave 2007, min. Brussels hoofdstedelijk gewest Het BeleiDskaDer in Het BrUssels HoofDsteDelijk gewest België dient jaarlijks verslag uit te brengen van de vooruitgang die is geboekt op het gebied van gelijkheid van mannen en vrouwen in het zogenoemde peking-rapport, overeenkomstig de eindverklaring van de vierde wereldvrouwenconferentie van de verenigde naties 6 7
BRUSSELSE COORDINATIE WVM-MMF die in 1995 in Peking plaatsvond. Het Pekingrapport 2007 legt de nadruk op de internationale aanbevelingen om de genderdimensie in alle beleidsdomeinen op te nemen. We stellen echter vast dat de projecten terzake buiten de bevoegdheid van twee ministers (voogdijminister van plaatselijke besturen en die van gelijke kansen) vallen. Hieruit blijkt dat het gewestelijk beleid inzake de gelijkheid van mannen en vrouwen een complexe aangelegenheid is en dat het belangrijk is België op zijn internationale verplichtingen te wijzen, ook al is er begrip voor de diverse niveaus waarop de overheden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kunnen ingrijpen. Vaststellingen De Peking-rapporten, die de officiële referentie in termen van de gelijkheid van mannen en vrouwen zijn, moeten jaarlijks worden opgesteld. Blijkt nu dat er maar één enkel rapport werd gepubliceerd voor het jaar 2006, dat in 2008 in het Parlement werd besproken. Bovendien werden aansluitend op de monitoring van de gelijkheid van mannen en vrouwen (federale wet van 12 januari 2007 inzake gendermainstreaming) beloften gedaan die niet werden waargemaakt. Zo verbond de Minister van Huisvesting er zich toe de gelijkekansen-richtlijn in de richtlijn huisvesting op te nemen. Een ander voorbeeld zijn de opleidingen tot gelijkheid tussen mannen en vrouwen waartoe werd besloten maar die in de praktijk te weinig van de grond kwamen. Wat het gelijkekansenbeleid betreft stellen we vast dat alle gewestelijke projectaanvragen systematisch te laat (na het 1 ste kwartaal) zijn opgestart (behalve voor het verkiezingsjaar 2009) net als de publicatie van de besluiten voor de verlening van toelagen, wat de kansen voor steun aan gemeentelijke projecten danig heeft beperkt. Op bestuurlijk vlak betreurt de BCWVM het verdwijnen van de structuur die belast was met het begeleiden van de plaatselijke overheden op het gebied van gelijkekansenbeleid. Globaal gezien beperken de krachten van het bestuur op het vlak van gelijkheid van mannen en vrouwen zich tot een cel in het interne luik van de human resources, wat zwaar onvoldoende is om de brede realiteit op het Brussels terrein efficiënt aan te pakken. Wat het volgen door de burgers van het gewestelijke beleid inzake gelijkheid van mannen en vrouwen betreft, stipt de BCWVM het gebrek aan leesbaarheid van de gewestbegroting aan, waarbij alle geboekte bedragen in een niet nader gedetailleerde globale post werden geconcentreerd zodat de inspanningen van elk ministerieel departement terzake niet gemeten kunnen worden. Anders dan in het Vlaamse gewest, in het Waalse gewest en op federaal niveau ontbreekt het de Brusselse gewestelijke regering aan een adviesorgaan over de kwesties van gelijkheid van mannen en vrouwen. Bovendien speelt de gewestelijke voogdij van plaatselijke besturen haar controlerende rol niet voluit. Zo moet elk gemeentecollege voortaan bij de aanvang van de legislatuur een algemene beleidsverklaring opstellen. Die verklaringen worden door de voogdij geviseerd maar na de lokale verkiezingen van 2004 is er nagenoeg in geen enkele gemeentelijke verklaring een luik te vinden dat aandacht besteedt aan het beleid inzake gelijkheid van mannen en vrouwen. Onze eisen Een duidelijk en expliciet, transversaal en gesuperviseerd beleid van gelijkheid tussen mannen en vrouwen De Brusselse coördinatie van de WVM vraagt dat de intenties die werden geformuleerd in de regeringsverklaring van het gewestelijk beleid van 2004 worden nageleefd en dat voor de legislatuur 2009-2014 een programma van gelijkheid tussen mannen en vrouwen zou worden ingeschreven in de toekomstige algemene beleidsverklaring. De politiek dient de transversale dimensie van deze intenties werkelijk te waarborgen: elke vorm van beleid moet op gender worden getoetst, elke minister moet bevoegd worden voor dit genderaspect en het duidelijk in zijn begroting inschrijven. De bevoegdheid gelijkheid moet duidelijk tot alle ministertaken behoren. De BCWVM stelt een jaarlijkse monitoring voor van de uitvoering van deze intenties en van de genderdimensie van de gewestelijke beleidsdomeinen met voorlichting van het publiek en een openbaar debat (duidelijke inschrijving in de begroting van het gewest, ofwel per departement ofwel globaal, maar dan wel op gedetailleerde wijze; jaarlijkse Peking-rapportage). Werkelijke ondersteuning van de lokale beleidslijnen inzake gelijkheid van mannen en vrouwen De BCWVM CBMMF vraagt een reële ondersteuning van de plaatselijke beleidslijnen inzake gelijkheid van mannen en vrouwen: door een structureel betoelagingsysteem van lokale projecten en verenigingen (subsidies bij ordonnanties, systematische praktijk van gender budgeting). Aangezien de vraag thans het aanbod overtreft hebben meerdere gemeenten een schepen geïnstalleerd voor gelijkheid van mannen en vrouwen die acties en projecten ontwikkelen. Het wordt tijd om een terugkerend ondersteunend beleid te voeren om projecten uit te dokteren en actieplannen op lange termijn alsook de lokale politieke krachten veilig te stellen; door voldoende krachten toe te voegen aan het bestuur (minimaal één agent in elk gewestelijk departement die als taak krijgt er impulsen te geven aan het gelijkekansenbeleid tussen mannen en vrouwen). Die krachten moeten worden georganiseerd met aandacht voor een coherente en transversale aanpak en ze dienen te zijn opgeleid in de genderproblematiek. Operationele en relevante controleorganen De BCWVM vraagt dat de reële gemeentelijke beleidslijnen inzake gelijkheid van mannen en vrouwen door de gewestelijke voogdij beter worden gecontroleerd, met sancties bij tekortkomingen. Een lokale overheid moet de gelijkheid van mannen en vrouwen in al haar beleidsdomeinen opnemen en ze kan wetten maken op haar bevoegdheidsniveaus (bijvoorbeeld: gemeentelijke nutsvoorzieningen, sociale woningen, onderwijs enz.). De BCWVM vraagt dat het adviescomité gelijkheid mannen/vrouwen werkelijk operationeel wordt. Om zich bij die taken te laten bijstaan dient de gewestregering een orgaan in te stellen dat uit eigen initiatief of op vraag van de regering adviezen over de beleidslijnen inzake gelijkheid van mannen en vrouwen uitbrengt. In dit orgaan is een significante deelname van de vrouwenbewegingen en de vakbonden noodzakelijk. 8 9 Memorandum met het oog op de regionale verkiezingen van juni 2009
BruSSeLSe CoordInaTIe WVM-MMF HUisVesting, ruimtelijke ordening, MoBiliteit vrouwen beleven specifiek de concrete realiteit van de stad doorheen hun reproductieve en productieve rol die hen nog grotendeels wordt toebedeeld. Buiten het feit dat deeltijds werk of banen met veranderlijke werktijden nog steeds voornamelijk door vrouwen worden ingevuld, zijn het precies vrouwen die vaak de schakel vormen tussen de diverse stedelijke functies: de kinderen aan de schoolpoort ophalen, gaan werken, boodschappen doen voor het gezin, bejaarde mensen in tehuizen gaan bezoeken, zich verplaatsen naar artsen of ziekenhuizen, enz. en toch zijn ze in de minderheid bij de besluitvorming op het gebied van woonbeleid en stedenbouwkundig ontwerp, inzake verkeer en mobiliteit. vrouwen worden dus tweemaal gediscrimineerd: als gebruiksters en als ontwerpsters van het stadsproject. op grond van deze vaststellingen meent de Coördinatie dat een feministische kijk op de stad in al haar functies een belangrijk politiek thema moet worden. dit zal leiden tot een andere benadering van de ongelijkheden ten aanzien van minderheden en onzichtbaren waartoe vrouwen behoren. Vaststellingen Huisvesting het toegankelijker maken van woningen in Brussel is een belangrijke thema waarvoor de politieke wereld en het verenigingsleven aandacht moeten hebben. op dit moment wordt deze kwestie echter nooit als een gendergebonden problematiek beschouwd en zo worden de specifieke situaties van vrouwen op dit gebied dan ook vaak gecamoufleerd. de Coördinatie meent dat de gevolgen ervan voor mannen en vrouwen verschillend zijn: vrouwen hebben een lager inkomen en dat maakt ze kwetsbaarder. vrouwen worden ook veel minder vaak eigenaar of ze krijgen minder toegang tot huurwoningen en ze zijn in de meerderheid in de sociale woningen; vrouwen worden weinig betrokken bij het ontwerp, de organisatie en de ligging van gebouwen in de sociale woningbouw. zo betreuren vrouwen het gebrek aan ruimte voor ontmoetingen of activiteiten, het gebrek aan nutsvoorzieningen en groenvoorzieningen, de onmogelijkheid om de ruimte aan te passen aan de ontwikkelingen binnen het gezin en de gebruikswijzen van de bewoners alsook liggingen die probleemloos toegang bieden tot andere stadsfuncties (vervoer, vrijetijdsbesteding, werk, school ); vrouwen zijn het vaakst slachtoffer van partnergeweld en hebben vaker dan mannen problemen om na een scheiding weer een woning te vinden; ze worden genegeerd in hun overlevingsstrategieën in periodes dat ze geen woning hebben, omdat ze geen statuut hebben; vrouwen, die in meerderheid eenoudergezinnen vormen, verklaren dat ze slachtoffer zijn van seksistische vooroordelen wanneer ze op zoek gaan naar een woning, vooral in hun relatie met eigenaars. Bovendien voelen ze zich niet gesteund bij het zoeken van rechtshulp om die misbruiken aan te klagen. Mobiliteit vrouwen maken in meerderheid gebruik van het openbaar vervoer. doorgaans zijn hun trajecten in zigzag, omdat ze meerdere bestemmingen hebben bij hun verplaatsingen. vaak bevinden ze zich in de situatie van een per- soon met beperkte mobiliteit: beladen met boodschappentassen, vergezeld van kinderen of gehandicapt door de ouderdom. deze genderaspecten komen niet voldoende aan bod bij het mobiliteitsbeleid van het Brussels hoofdstedelijk gewest. een voorbeeld: de Coördinatie kant zich tegen de wijzigingen in de organisatie van het openbaar vervoer van de mivb aangebracht sinds de gewestelijke verkiezingen van 2005 die geen rekening houden met de behoeften en moeilijkheden van vrouwen. de versnippering van de tramtrajecten werd vaak aangestipt als een factor die de toestand verergert. Bij de wijzigingen had men meer oog voor de commerciële rendabiliteit dan voor de doelstellingen van een heuse overheidsdienst. vrouwen en vrouwenorganisaties menen dat ze nauwelijks betrokken werden of gehoord tijdens de consultatieronde die onvoldoende was. ruimtelijke ordening gelieerd aan de woonfunctie het gewestelijk huisvestingsplan omvat de bouw van 5 000 woningen. de Coördinatie merkt op dat de plaats van de locaties in grote mate afhankelijk is door de beschikbaarheid van de bouwgronden. er werd daarbij niet steeds gezocht naar coherentie tussen de diverse functies van huisvesting: toegang tot openbaar vervoer, voorhanden zijn van buurtdiensten, sociale mix enz. Onze eisen een geïntegreerde en duurzame visie op de stad de Brusselse Coördinatie van de Wvm die alle dagelijkse gebruiksters van de stad groepeert, adviseert de stad te bekijken vanuit de perspectieven wonen, mobiliteit en ruimtelijke ordening. al te vaak worden deze beleidsdomeinen gescheiden aangepakt, wat de moeilijkheden van de inwoners/inwoonsters verergert. de inpassing van deze diverse domeinen in het gewestelijk beleid met een participatieve benadering die open staat voor gediscrimineerde sociale groepen en met de systematische integratie van een genderaanpak zou niet alleen de doeltreffendheid van specifieke actieplannen ten goede komen maar ook andere dimensies en waarden zoals gelijkheid, zorg voor de zwaksten, veiligheid, de multiculturele component, milieuzorg aan boord nemen. rekening houden met de zwaksten ten bate van iedereen een persoon die zich moeilijk of traag verplaatst moet zowel economisch als fysiek toegang kunnen krijgen tot het openbaar vervoer, tot de parkeerzones en tot de informatie daaromtrent. Wanneer we zo n persoon met beperkte mobiliteit als modelgebruiker nemen, dan vergemakkelijken we de verplaatsingen voor iedereen, zowel vrouwen als mannen. op gestructureerde en periodieke wijze luisteren naar de ervaringen van vrouwen op het gebied van mobiliteit (verkenningstochten, onderzoek en feministische studies enz.) kan een nuttige bijdrage leveren tot deze dynamiek. Wanneer we de moeilijkheden inzake huisvesting waarvan vrouwen gewag maken in acht nemen, dan kan dat bijdragen tot een betere individuele autonomie van de zwaksten en tot een leefbaarder situatie voor iedereen. daarom beveelt de BCWvm aan: het inkomen van vrouwen te verbeteren met een huurtoelage afhankelijk van het aantal slaapkamers en gecombineerd met 10 11
BruSSeLSe CoordInaTIe WVM-MMF een controle van de huursommen; het aantal vluchthuizen en noodwoningen te verhogen om vrouwen die slachtoffer zijn van echtelijk geweld op te vangen of om hen voorrang te geven bij het toekennen van een sociale woning; de opvangstructuren aan te passen aan de aanwezigheid van dakloze vrouwen; waakzaamheidsmechanismen in te stellen om seksistisch gedrag van sommige eigenaars te detecteren en te bestraffen. Het veiligheidsgevoel versterken door een stad te bouwen waar vrouwen thuis zijn Woningen bouwen in wijken waar er buurtdiensten zijn en openbaar vervoer voorhanden is, net zoals een beleid voeren voor veilig openbaar vervoer, wat aan de behoeften van vrouwen voldoet en niet alleen inzake de verplaatsingen naar hun werk, zijn factoren die de veiligheid in een stad verbeteren en die door de BCWvm worden aanbevolen. het aanbod en de locatie van woningen alsook de woonwetgeving moeten gediversifieerd zijn (sociale woningen, wijzen van samenwonen, sociale en stedenbouwkundige mix) om getto- en nomanslandvorming alsook gentrification te voorkomen, bronnen van intolerantie en vijandigheid. de snelheid van voertuigen beperken, het aantal voertuigen verminderen, mensen aanzetten om voor zachte vormen van wegverkeer te kiezen: het zijn maar een paar middelen die het veiligheidsgevoel in de stad verhogen en de collectieve levenskwaliteit verbeteren. Bij het tijdmanagement in de stad schooltijden, werktijden en tijden voor vrijetijdsbesteding, openingstijden van diensten en winkels moeten de behoeften van vrouwen en hun wensen meer aan bod komen. Meewerken aan een egalitaire samenleving met gebruik van de feministische kennis en methodologieën de BCWvm vraagt om het inbouwen van de gelijkheid van mannen en vrouwen in de wetgevende instrumenten voort te zetten: algemeen, door te evolueren naar een individualisering van de sociale rechten, waardoor bijvoorbeeld samenwonende vrouwen een leefloon kunnen krijgen tegen het tarief van een alleenstaande; meer gericht, door de huidige regelgevingen te corrigeren en of aan te vullen om elk discriminerend element weg te werken en ook de feitelijke ongelijkheden te verminderen, bijvoorbeeld door te waken voor de gelijkheid van mannen en vrouwen bij het bevoegd maken van de gewesten voor de huurovereenkomsten. inpassen van de genderdimensie het in aanmerking nemen van de weerslagen op de sociale groepen mannen en vrouwen van de beleidslijnen inzake mobiliteit, wonen en stedenbouw (adviesprocedures, onderzoek en studiewerk, besluitvorming en uitvoering van de beslissingen, realisaties en evaluaties maar ook organisatie en werking van besturen en diensten) is ook bijdragen tot een samenleving zonder discriminatie van geslacht. Inspraak in de stad door de sociale mix in de kwaliteitsprincipes te integreren om beleid op gang te brengen dat rekening houdt met de reële behoeften van vrouwen is het nodig vrouwen te betrekken bij het tot stand komen van beleid. dat houdt in dat de gebruiksters om hun mening wordt gevraagd, dat vrouwen ook ambten zouden bekleden waar ze zelf de besluitvorming inzake wonen en stedenbouw in handen hebben (zowel de sociale als de technische aspecten), dat er woningen worden ontworpen waarvan de architectuur voldoet aan de praktische behoeften van de toekomstige bewoonsters (huishoudelijk aspect, levenswijze van gezinnen in al zijn vormen). dat betekent eveneens dat er aangepaste begrotingsmiddelen worden vrijgemaakt om reële inspraakprocessen te waarborgen die alle vrouwen een stem in het kapittel geeft, met inbegrip van buitenlandse vrouwen of vrouwen van allochtone origine. geweld tegen VroUWen de verenigde naties verkondigden het meermaals, met name in de verklaring inzake de uitbanning van geweld tegen vrouwen van 1992 en tijdens de Wereldvrouwenconferentie in peking in 1995: geweld tegen vrouwen is een schending van de mensenrechten. het is de taak van de overheid om met de steun van de burgermaatschappij deze plaag te bestrijden zodat voor alle vrouwen hun recht op leven, veiligheid en gezondheid wordt veiliggesteld. geweld in al zijn vormen brengt deze rechten niet alleen in gevaar, maar belet vrouwen ook zich in de arbeidsmarkt te integreren, aanwezig te zijn in het publieke domein, een gelijkwaardige en waardige rol te krijgen in de persoonlijke levenssfeer en deel te nemen aan het culturele, sociale en politieke leven. geweldpleging op vrouwen treft bovendien alle vrouwen, niet alleen de rechtstreekse slachtoffers ervan. elke vrouw is zich bewust van het feit dat ze op welk moment ook van haar leven een overval kan meemaken en vele vrouwen trachten zich voor die mogelijkheid te behoeden door hun keuzevrijheid, hun mobiliteit, hun inspraak als burgers vrijwillig in te perken. aldus wordt geweld tegen vrouwen een geduchte belemmering die de gelijkheid tussen mannen en vrouwen in de weg staat. Vaststellingen in België is 68 % van de vrouwen in de loop van hun leven slachtoffer geweest van seksueel of fysiek geweld. voor Brussel betekent dat een cijfer van 350 000 inwoonsters van alle leeftijden. in België is één vrouw op vijf slachtoffer van partnergeweld. in Brussel gaat het om ruim 80 000 vrouwen. Wereldwijd is één bejaarde op twintig slachtoffer van mishandeling (van wie een grote meerderheid vrouwen). in Brussel is dat goed voor 6 000 vrouwen. Onze eisen een duidelijke en gezamenlijke aanpak van alle overheden in het gewest de Brusselse Coördinatie van de Wvm vraagt het Brussels hoofdstedelijk gewest de geweldplegingen tegen vrouwen niet te reduceren tot louter partnergeweld en daarom voor deze thematiek een duidelijke en enige bevoegdheid te verlenen aan slechts één minister (m/v). de BCWvm beveelt aan dat alle overheidsinstanties in Brussel (het gewest, de drie gemeenschapscommissies, de gouverneur, de vijf politiezones, de rechtbanken en de 19 gemeenten) met elkaar overleggen om een gemeenschappelijke visie en een totaalaanpak te ontwikkelen ten aanzien van geweld- 12 13
BruSSeLSe CoordInaTIe WVM-MMF plegingen tegen vrouwen. alle beleidsmakers/beleidsmaaksters op alle bevoegdheidsniveaus moeten genderanalyse en uitbanning van geweld tegen vrouwen in hun veiligheids- en preventiebeleid opnemen, met name in de doelstellingen van het toekomstig Brussels observatorium voor veiligheid en preventie alsook bij het sociaalcohesiebeleid. Wij wensen dat het Brussels hoofdstedelijk gewest de gemeenten aanzet om met het oog op de bestrijding van geweld tegen vrouwen samenwerkingsverbanden met de verenigingen die veldwerk doen in het leven te roepen in plaats van paragemeentelijke structuren op te zetten die dan de concurrenten worden van die verenigingen. Versterken van de zichtbaarheid van de oplossingen voor alle vrouwen die slachtoffer zijn van partnergeweld de Coördinatie vraagt dat het aantal vluchthuizen en andere noodopvangcentra voor vrouwen die slachtoffer zijn van partnergeweld zou worden verhoogd en dat deze vrouwen voorrang zouden krijgen bij de toewijzing van sociale woningen. We willen de aandacht van de overheid met name vestigen op de situatie van vrouwen zonder papieren die geen toegang hebben tot de vluchthuizen en dus vanwege hun labiel juridisch statuut tweemaal getroffen worden. er moeten meer middelen voor personeel en aangepaste opleiding worden ingezet voor de toekomstige telefoonlijn bestemd voor slachtoffers van strafbare feiten om vrouwen die slachtoffer van geweld zijn te kunnen opvangen en voorlichten (en niet alleen heroriënteren). psychosociale opvang en behandeling van daders van partnergeweld die op vrijwillige basis hulp zoeken moet volledig worden gefinancierd. een doeltreffend opleidingsen preventiebeleid alle beroepen en diensten die te maken krijgen met opvang van vrouwen die slachtoffer zijn van geweld (politie, spoeddiensten van ziekenhuizen, openbare Centra voor maatschappelijk Welzijn ocmw s, psychomedisch-sociale centra enz.) moeten een opleiding krijgen die hen vertrouwd maakt met deze problematiek (en niet alleen inzake partnergeweld). de Coördinatie vraagt dat er een allesomvattend preventiebeleid zou worden uitgestippeld in de scholen, dat verder reikt dan alleen maar sensibilisering maar ook concrete en praktijkgerichte instrumenten omvat voor meisjes en jongens om te kunnen weerstaan aan seksisme en geweld. tot slot moeten de lopende preventiemaatregelen worden geëvalueerd om in de toekomst in de meest doeltreffende maatregelen te kunnen investeren. WerkgelegenHeiD het recht op werk en op gelijkheid van mannen en vrouwen is in theorie al meerdere decennia verworven. toch kan nog elke dag worden vastgesteld dat die gelijkheid ver van effectief is. Bovendien leven vele vrouwen (vaker nog dan mannen) in armoede, ook al hebben ze werk. over het algemeen is er een toenemende verpaupering merkbaar bij sommige werkneemsters. Vaststellingen in Brussel leidt de exponentiële toename van atypische werkgelegenheid zoals deeltijds werk, uitzendarbeid, diensten met onregelmatige werktijden alsook alle andere soorten formules die werkloze vrouwen aan het werk moeten helpen (zoals pwa-werk plaatselijke Werkgelegenheidsagentschap of dienstencheques) tot verpaupering en maatschappelijke onzekerheid. veel banen blijven echter ontoegankelijk voor Brusselse vrouwen vanwege onzinnige kwalificatiecriteria die werkgevers hanteren. vrouwenbanen worden bovendien vaak heel wat minder hoog gewaardeerd en vrouwen verdienen gemiddeld 15 % minder dan mannen. Brussel heeft een hoge werkloosheidsgraad, zowel wat de bevolking in het algemeen betreft als voor vrouwen in het bijzonder. Bij een vacature blijkt een man gemiddeld meer kansen dan een vrouw te hebben om de baan te krijgen. voegen we bij deze vaststellingen het migratieaspect dan stellen we een dubbele discriminatie vast voor vrouwen met een andere nationaliteit of van allochtone origine op de Brusselse arbeidsmarkt. uit de cijfers voor 2009 van het Brussels observatorium voor de Werkgelegenheid blijkt dat slechts 23 % van de allochtone vrouwen een baan heeft, tegen 51 % van de Belgische vrouwen (vergeleken met de 61 % van die Belgische mannen die werk hebben tegen 51 % van de allochtone mannen. Bij het analyseren van deze statistieken moeten we echter wel rekening houden met de naturalisaties die niet in deze vreemdelingenstatistieken zijn meegerekend en die dus een analyse op basis van een uitsplitsing van de cijfers in Belgen en allochtonen kan ver- tekenen. kort samengevat wijst het Brussels observatorium voor de Werkgelegenheid op drie groepen vrouwen die op de arbeidsmarkt in het Brussels gewest bijzonder kwetsbaar zijn: laag geschoolde vrouwen, vrouwen met jonge kinderen (met name eenoudergezinnen) en vrouwen met een buitenlandse nationaliteit of van allochtone origine. Onze eisen voor volwaardig werk en tegen de verpaupering van vrouwen vraagt de Brusselse Coördinatie van de Wvm: overheidsdiensten die de gelijkheid bevorderen het nodige werk voortzetten om het genderaspect aan bod te laten komen bij het personeelsbeleid van de overheidsdiensten, zowel op het vlak van de aanwervingen met de mogelijkheid om quota in te voeren als inzake de permanente vorming van de ambtenaren. en ook moet de nodige begroting worden voorzien en het nodige geld worden uitgetrokken. ook is waakzaamheid geboden rond de beeldvorming van mannen en vrouwen bij de instrumenten die de gelijkheid moeten bevorderen en binnen de overheidsdiensten. een tewerkstellingsbeleid dat diversiteit en gendergelijkheid omvat een werkgelegenheidsbeleid in Brussel op gang brengen dat het creëren van duurzame banen bevordert, met voldoende inkomen om waardig te kunnen leven en aanspraak te kunnen maken op alle sociale rechten, met opleidings- en doorgroeimogelijkheden en 14 15
BruSSeLSe CoordInaTIe WVM-MMF werktijden die verenigbaar zijn met een sociaal leven en een gezinsleven. een nog ambitieuzer en dwingender beleid van de diversiteit voeren en ervoor zorgen dat het genderperspectief systematisch alle acties inzake diversiteit (diversiteitsplan, diversiteitslabel, taken van de diversiteitsbeheerders en consulenten ) doorkruist. ophouden met druk uit te oefenen op werkloze vrouwen zolang het aantal opvangplaatsen voor niet-schoolgaande kinderen kleiner dan de vraag blijft en zolang de huidige financiële crisis, die zal leiden tot massale baanverliezen, aanhoudt. zorgen voor meer coherentie tussen de banenplannen en deze aftoetsen op grond van gendergegevens. Meer ondersteuning van de sociale en solidaire economie de sociale economie ondersteunen want die is in Brussel weinig uitgebouwd, terwijl ze toch leidt tot tal van banen in diverse sectoren door buurtdiensten in de overheids- en verenigingssector te ontwikkelen om in tal van niet gedekte behoeften te voorzien. Toelagen voor ondernemerschap door vrouwen in moeilijke leefomstandigheden op periodieke basis het zelfstandig ondernemerschap door vrouwen, zoals aanbevolen door de europese richtlijnen, ondersteunen, door de toelagen bij voorkeur te verlenen aan vrouwen in moeilijke leefomstandigheden om hen aldus een springplank te bieden voor de uitvoering van hun plannen. meewerkende vrouwen bewust maken van hun onzeker statuut en nieuwe oplossingen uitdokteren om hun toch reële prestaties beter te valoriseren. initiatieven op gang brengen om de toegang tot informatie betreffende ondernemerschap door vrouwen te verbeteren. Politieke wil om persoonlijke levenssfeer en beroepsleven met elkaar te verzoenen voor iedereen (mannen én vrouwen) een reële sensibiliseringscampagne voeren om de huishoudelijke taken en de verantwoordelijkheden voor de kinderen onder elkaar te verdelen, met name door de bestaande mogelijkheden en rechten voor mannen (ouderschapsverlof, vrijwillig gekozen deeltijds werk, werktijdmanagement enz.) te promoten. opleidingen die de genderdimensie reflecteren in alle opleidingen een module over de genderkwestie opnemen. assertiviteitstrainingen (zelfbevestiging), specifiek op vrouwen gericht, organiseren. kinderopvang de Brusselse coördinatie van de Wvm staat achter het kinderkribbenplan, een initiatief van het Brussels hoofdstedelijk gewest, dat met name het volgende voorziet: een financiële ondersteuning van ongeveer 10 miljoen euro verlenen aan de gemeenten voor de uitbouw van nieuwe opvangstructuren en bijkomende plaatsen in de bestaande structuren; alle gewestelijke instanties, waaronder de gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij Brussel (gomb) en actiris (Brussels bureau voor Werkgelegenheid), te mobiliseren om de uitbouw van nieuwe kinderkribben te ondersteunen; de werking van de kinderopvangstructuren te ondersteunen door een intensiever geco-beleid (gesubsidieerde contractuelen) te voeren. alles samen zou dat moeten leiden tot 2 600 bijkomende plaatsen tijdens deze legislatuur. maar er is nog werk aan de winkel Vaststellingen Baby- en peuteropvang Wat de plaatsen in de kinderdagverblijven betreft, daar is in het Brussels hoofdstedelijk gewest thans een gemiddelde dekkingsgraad van 32,5 bereikt, wat in de buurt komt van de 33 % die de europese unie aanbeveelt. om duidelijk te zijn: het gaat hier om een minimale norm die uiteraard ver achterblijft ten aanzien van de reële behoeften van de gezinnen. verenigingen worden vaak geconfronteerd met wanhopige ouders die tot op de dag voor een werkhervatting of de start van een opleiding nog geen opvangplaats hebben gevonden. de huidige dekkingsgraad houdt geen rekening met het werkelijke aantal mensen die een opvangplaats in Brussel nodig hebben en dan hebben we het niet eens over forensen en mensen zonder papieren. tussen de diverse gemeenten van het Brusselse gewest zijn de verschillen inzake dekkingsgraad echter geweldig groot. uit cijfers over 2007 van het Centre d Expertise et de Ressources pour l Enfance (Cere Franstalige vzw gesteund door de Cocof) heeft het multiculturele en armlastige molenbeek de laagste dekkingsgraad (16,09 %), terwijl Sint-lambrechts-Woluwe, een welgestelde gemeente met een geringe sociale mix, prat kan gaan op de hoogste graad van kinderopvang (59,36 %). jammer genoeg stellen we vast dat in de achtergestelde buurten (langsheen het kanaal en de noord-zuidas) de dekkingsgraad het laagst is, terwijl de instapleeftijd om naar school te gaan het hoogst is en dat afhaken van de school het vaakst wordt waargenomen. laten we hierbij niet vergeten dat ook kinderopvang een instrument voor gelijke kansen en een kinderrecht is. de BCWvm merkt op dat vanwege een zeer complexe en soms onzekere financieringswijze de meest flexibele projecten van het type opvanghalte in moeilijkheden verkeren. nog steeds zijn er te weinig structuren voorhanden voor specifieke situaties (andere werktijden, handicaps enz.). de Coördinatie wijst er nogmaals op dat gesubsidieerde onthaalouders nog steeds geen volledig sociaal statuut hebben, wat bijvoorbeeld de toegang tot voortgezette vorming beperkt. Binnen- en buitenschoolse opvang door het hoge geboortecijfer in het Brusselse gewest, het gebrek aan investeringen en de grote sociale tegenstellingen tussen de bevolkingslagen waarvan het onderwijs de spiegel is, wordt het in bepaalde wijken zeer moeilijk om zich in de kleuterschool en het basisonderwijs in te schrijven. de ligging van de scholen reflecteert niet de officiële loftuitingen van het beleid inzake sociale diversiteit: nog steeds is de ruimtelijke segregatie van scholen en dus van de kinderen die er school lopen een feit, afhankelijk van de buurt waar ze wonen. in die omstandigheden lopen de diverse decreten die de sociale mix in het secundair onderwijs moeten bevorderen en waaraan nochtans erg veel behoefte is, gevaar dat ze 16 17
BruSSeLSe CoordInaTIe WVM-MMF in het Brussels gewest dode letter blijven. Onze eisen opvangplaatsen voor alle kinderen de Brusselse Coördinatie van de Wvm vraagt met klem dat meervoudige opvang toegankelijk zou worden voor alle kinderen. dit betekent dat er moet worden uitgegaan van de behoeften van elk kind aan een opvangplek, onafhankelijk van de economische en sociale situatie van zijn ouder(s). Bij de toegang tot de kinderopvangplaatsen moet men rekening houden met de sociale en multiculturele situatie van de wijken in het Brusselse gewest om gettovorming te voorkomen en voor alle kinderen gelijke kansen te waarborgen. een stevig infrastructuurbeleid dat diversiteit bevordert de Coördinatie wenst dat het globaal kinderopvangbeleid met betrekking tot de infrastructuren coherenter zou zijn en zou getuigen van meer langetermijnvisie. ze vraagt het waarborgen van het voortbestaan van projecten als opvanghaltes waarvan de financiering niet op losse schroeven moet komen met heronderhandelingen, waardoor deze projecten in gevaar komen. de BCWvm vraagt dat er ook opvangmogelijkheden komen voor bijzondere situaties zoals voor gehandicapten of voor ouders met onregelmatige werktijden. ondersteunde en aangepaste binnen- en buitenschoolse structuren Buitenschoolse activiteiten moeten aan de behoeften voldoen van zowel de kinderen (in termen van aandacht en afwisseling van rustmomenten en stimulatie) als de gezinnen (in termen van opvangtijden). de BCWvm vindt voortgezette opleiding van het personeel van groot belang en daarom is het essentieel te zorgen voor goede voorwaarden om die opleidingen te organiseren qua cursustijden en opleidingsaanbiedingen. er moet steeds voldoende begeleiding voorhanden zijn om de structuur niet in moeilijkheden te brengen bij afwezigheid van personeelsleden en de mogelijkheid moet bestaan om zich te kunnen laten vervangen. de BCWvm looft initiatieven zoals de Brede school (een concept waarbij school en verenigingen samenwerken en buurtinitiatieven zoals sportactiviteiten en culturele activiteiten organiseren) en vraagt dat de duurzaamheid van deze initiatieven met reële middelen gewaarborgd wordt. tot slot vraagt de Coördinatie een compleet statuut voor gesubsidieerde onthaalouders en opvangpersoneel voor buitenschoolse ac- tiviteiten (100 % sociale dekking). gezondheidszorg de Brusselse Coördinatie van de Wvm maakt zich zorgen over de segmentatie van het sociale beleid met betrekking tot de gezondheidszorg. ze benadrukt dat een holistische aanpak van de gezondheid van burgers met naleving van de mensenrechten, absoluut noodzakelijk is. recht op gezondheid en reproductieve en seksuele rechten zijn fundamentele mensenrechten, maar ze worden nog te vaak met voeten getreden, te weinig nageleefd en ingepast in een sociaal beleidskader. er bestaat nog te veel ongelijkheid wat betreft het genot van deze rechten en de controleprocessen op hun naleving. Vaststellingen reproductieve en seksuele rechten tijdens de vorige legislatuur hadden de organisaties de uitvoering van enkele maatregelen (anticonceptie, voorlichting) bekomen. de BCWvm looft de jaarlijkse verlenging van die maatregelen en ze hoopt dat ze voorgoed blijven bestaan. de BCWvm stelt echter vast dat er geen duidelijk beleid wordt gevoerd, als we de globale situatie van vrouwen ouder dan 50 jaar bekijken. de menopauze wordt louter als een medische kwestie aangepakt, wat een psychosociale strategie belet die ook andere elementen omvat. preventie voor een affectief en seksueel leven mag niet beperkt blijven tot de puberteit. Spoedhulp de ambulante zorg wordt thans gereorganiseerd. tijdens haar analysewerkzaamheden stelde de Coördinatie vast dat de ocmw s ongelijk reageren op de vraag om spoedhulp voor vrouwen zonder papieren. Borstkanker voor een deel van de diensten voor borstkankerpreventie is het gewest bevoegd. de BCWvm betreurt het gebrek aan informatie inzake de werking van de pilootgroep in het raam van het programma borstkankerpreventie en zijn toepassingen in Brussel. het programma voorzag om uitnodigingen te versturen om de mammotest in het Brussels gewest te laten uitvoeren. de dekkingsgraad blijkt niet te zijn gehaald. Onze eisen reproductieve en seksuele rechten voor iedereen, mannen én vrouwen de Brusselse Coördinatie vraagt het blijven bestaan van: de dubbele beschermingsmaatregel (anticonceptiepil + condoom) en de distributie van de morning after pil via de centra voor gezinsplanning; initiatieven voor een betere voorlichting van het publiek over het werk en de opdrachten van de centra voor gezinsplanning. de BCWvm wenst dat het recht van vrouwen op vrij gekozen anticonceptie en op abortus moeten worden herbevestigd, vooral nu er een toename is van groepjes die acties ondernemen tegen vrijwillige zwangerschapsonderbreking. dergelijke acties moeten gecontroleerd en bestraft worden met strikte toepassing van de wetten terzake. de BCWvm adviseert dat seksuele voorlichting op school wordt veralgemeend en uitgebreid zodat alle meisjes en jongens, onafhankelijk van het onderwijstype, over voldoende informatie zouden beschikken over het affectieve en seksuele leven. met name voor 50+ vrouwen beveelt de BC- Wvm aan dat er een preventiecampagne voor het affectieve en seksuele leven zou komen. de strijd tegen alle vormen van geweld moet ook worden geïntegreerd in de aanpak van 18 19
BRUSSELSE COORDINATIE WVM-MMF de reproductieve en seksuele rechten, en dit op elke leeftijd. Aangepast en toegankelijk spoedzorgsysteem De BCWVM vraagt dat bij de herstructurering van de ambulante hulp de levenskwaliteit van de zorgverleners maar ook de gezondheid van vrouwen in alle levensfasen in aanmerking zou worden genomen. De BCWVM vraagt met aandrang dat bijzondere aandacht zou uitgaan voor de toegankelijkheid van spoedzorg voor alle vrouwen en met name voor vrouwen zonder papieren. Die toegankelijkheid moet worden gewaarborgd, verdedigd en nageleefd. Op gewestelijk vlak is een maatregel tot harmonisering vereist. Meer doeltreffende preventie van borstkanker De BCWVM vraagt informatie en een evaluatie van de opsporings- en preventieprogramma s. Een stand van zaken over de borstklinieken, een bevoegdheid van het gewest, is noodzakelijk. Het recht op gezondheid waarborgen In het algemeen vraagt de Brusselse Coördinatie: dat er eindelijk een stand van zaken wordt gemaakt van de gezondheidstoestand van vrouwen in Brussel om het beleid in overeenstemming te brengen met de realiteit in het veld en om aldus de sociale ongelijkheden op het gebied van gezondheid weg te werken; dat de adviezen, de inspraak en de rechten van gebruiksters bij alle initiatieven die met gezondheid te maken hebben in aanmerking worden genomen; dat het genderaspect bij elk initiatief inzake mensenrechten en meer bepaald inzake seksuele en reproductieve rechten zal worden betrokken. De gezondheidswerkers ondersteunen De BCWVM pleit voor meer aandacht voor beroepsziekten waaraan vooral vrouwen (vaak met een precair statuut) vanwege hun specifieke taken zijn blootgesteld. Werk in sommige sectoren dat als typisch vrouwenwerk wordt bestempeld (supermarkten, ziekenhuizen, centra en diensten voor de derde leeftijd, onderhoudsdiensten en de thuiszorg) houden grote gezondheidsrisico s in voor de werkneemsters die stoornissen van het spier- en beenderstelsel kunnen ontwikkelen, terwijl dit soort van werk door de politieke gezagsdragers als licht en risicoloos wordt ervaren. In de sector van de thuiszorg is er geen statuut voorzien voor de mantelzorgverleenster. De BCWVM vraagt een specifiek onderzoek naar dit verschijnsel en de gevolgen ervan. Dat zou zorgen voor de nodige ondersteuning die deze vrouwen nodig hebben volgens het type van situatie waarin ze zorg verlenen. Dat zou ook een nauwkeuriger beeld geven van de algemene sociaal-economische aspecten die dit statuut met zich meebrengt (uitgaven, sociale zekerheid, mobiliteit enz.). De acties van de BCWVM sinds 2005 2005 8 maart 2005: estafettemars tot aan het Brussels Parlement om het Wereldvrouwencharter voor de Mensheid en de eisen van de Brusselse Coördinatie te deponeren. Deelname aan de Europese Mars in Marseille. 14, 15 en 16 juli 2005: voorstelling van een aantal vrouwenrockgroepen in het raam van de WVM-MMF 2005 op het Festival van Dour, om jongeren te sensibiliseren. 16 oktober 2005: toneelvoorstelling Quand j avais huit ans, je marchais pieds nus dans la neige, in het raam van Confêttia (nationale dag van de WVM in België). Het stuk kwam tot stand en werd gespeeld door vrouwen van diverse origine die een alfabetiseringscursus volgden. Een workshop schoenen schilderen vond plaats op een stand. Daarmee poogde men een breed publiek warm te maken voor de 24 uur wereldsolidariteit van de WVM-MMF op 17 oktober. 17 oktober 2005: De geschilderde schoenen werden bij de Beurs neergezet bij de meeting om 12 uur (tijd van de wereldwijde afspraak). De schoenen stonden symbool voor de Wereldvrouwenmars 2005 en waren een oproep om de strijd op regionaal vlak voort te zetten en er aldus een duurzame beweging van te maken. Onze slogan was: De vrouwen van de Brusselse Coördinatie houden halt, zetten hun schoenen voor het beursgebouw, symbool van een ongelijke economie voor vrouwen, en deze schoenen lopen naar de Lombardstraat om er te parlementeren. 2006 Diverse deelnames aan gewestelijke en gemeentelijke activiteiten om het werk van de Coördinatie voor te stellen tijdens de Veertiendaagse van de Vrouw of de Veertiendaagse van de Gelijke Kansen. Op 17 oktober 2006 begon het aftellen voor het Vrouwenparlement. 2007 Het Vrouwenparlement - 8 maart 2007 Om haar doelstelling te bereiken - een buitengewoon parlement in het Brussels Gewest organiseren werkte de BCWVM een aantal eisen uit, het resultaat van een langdurig reflectie- en overlegproces tussen vrouwenorganisaties die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest actief zijn. Het resultaat ook van de regelmatige en positieve samenwerking van vrouwenbewegingen met vakbonden en verenigingen van allochtone vrouwen. Verscheidene werkgroepen hebben deze vaststellingen, voorstellen en eisen verder uitgewerkt. Al onze eisen (mobiliteit, werkgelegenheid, kinderopvang, plaatselijke besturen, seksu- 20 Memorandum met het oog op de regionale verkiezingen van juni 2009 21
BRUSSELSE COORDINATIE WVM-MMF ele en reproductieve gezondheid, geweld) zijn gegrond op het onvervreemdbaar recht van de vrouw als burger op volledige en correcte informatie, alsook het in aanmerking nemen en het beschermen van deze rechten. De Brusselse Coördinatie heeft prioritaire thematieken uitgewerkt die zich situeren op het gewestelijke bevoegdheidsniveau en ze heeft publiekelijk een dialoog op gang gebracht met de betrokken verkozenen. De Coördinatie zocht naar levendige en creatieve vormen van mobiliseren vanuit een analytische en participatieve methodologie en ze creëerde reflectie- en mobilisatie-instrumenten die ze op deze zitting heeft gebruikt. Creatie van drie instrumenten De film Brux-elles voix nouvelles, gedraaid met de medewerking van GSARA (Groupe Socialiste d Action et de Réflexion sur l Audiovisuel, een beweging van volkseducatie die actief is in beroepen van beeld en geluid) zorgde voor een visuele weergave van de inspraak van burgers. Een rondreizende tentoonstelling vertelt de geschiedenis van de WVM: tijdens de Veertiendaagse van de Vrouw werd ze opgehangen aan de muren van het Brussels Parlement. De expo blijft rondreizen en ze wordt ook constant aangevuld met nieuwe evenementen en acties zodat ze het collectieve geheugen vormt van de vrouwenbeweging. Het Verslag van het Vrouwenparlement, opgemaakt en geïllustreerd door een militante grafische vormgeefster, verschenen na het evenement en werden uitgedeeld aan politici en verenigingen. Ze vormen een stand van zaken van de situatie van de vrouwen op 8 maart 2007, opgebouwd aan de hand van de diverse interventies. De Veertiendaagse van de Gelijke Kansen november 2007 De Coördinatie volgde de interpellaties van de parlementariërs tijdens dit jaarlijks evenement dat wordt georganiseerd door de Brusselse volksvertegenwoordigers en de Stad Brussel. De voorgestelde thema s hebben de deelnemers van de BCWVM verrast want de vragen overtroffen hun stoutste verwachtingen en openden nieuwe perspectieven door nieuwe thema s aan te snijden. De BCWVM heeft haar Akten van het Vrouwenparlement op grond van deze gebeurtenis kunnen bijwerken, door te wijzen op de beloften van de parlementariërs om de vragen die de Coördinatie aan de betreffende regeringen had gesteld over te nemen. Daardoor kon er een follow-up komen van de mobilisatie van de politieke vertegenwoordigers. De Coördinatie organiseerde zes rondetafelgesprekken rond nieuwe thema s en betrok ook nieuwe mensen die zich bogen over kwesties rond onrecht, in de optiek om haar benaderingswijze op gemeentelijk vlak ingang te doen vinden. Eind december 2007 Na 2 jaar te hebben doorgebracht met de FLCPF (Fédération Laïque de Centres de Planning Familial ) is de Coördinatie thans ondergebracht bij de vzw La Voix des Femmes. 2008 De Coördinatie organiseerde twee studiedagen over de thema s migratie en huisvesting. Ze nam ook deel aan de meeting in het Spaanse Vigo van alle nationale delegaties van de WFM-MMF (ruim 150 vrouwen kwamen bijeen). De volgende afspraken van de BCWVM De komende jaren willen wij nog in marsen meelopen, vooruitgang maken en blijven werken. 8 maart 2009 en 2010 wordt er opgeroepen tot burgerinspraak van vrouwen. Vrouwen zullen hun vraagstellingen en opmerkingen over de doorbraken en belemmeringen inzake gelijkheid van mannen en vrouwen naar voren brengen. En er blijft volop publieke dialoog. Het actieplan 2009-2010 Het actieplan van de Brusselse Coördinatie van de WVM voor de komende twee jaar is gebaseerd op de 4 thema s die de WVM heeft gekozen op de vergadering in Vigo in 2008: Armoede en economische onafhankelijkheid vrouwen en waardig werk Vrede en demilitarisering Geweld tegen vrouwen Openbare basisvoorzieningen en toegang tot bestaansmiddelen voedselsoevereiniteit Ze besteedde ook energie aan het redigeren van een memorandum dat alle eisen groepeert in het perspectief van de gewestelijke verkiezingen in juni 2009. Het werk met de parlementariërs zal tot stand komen in de vorm van hoorzittingen en commissies tijdens een nieuwe Parlementaire Veertiendaagse gewijd aan gelijkheid van mannen en vrouwen. Deze acties worden kracht bijgezet door de verspreiding van het memorandum van de Coördinatie. In de loop van 2009 worden burgerschaps vormingen georganiseerd om te kunnen werken rond de mobilisatie van de marsen in 2010, met name via permanent werk in de verenigingen rond burgerinspraak en gevoerd om alle vrouwen de kans te geven zich te engageren. In 2010 worden diverse evenementen gecombineerd op gewestelijk, nationaal en internationaal vlak. Dat wordt opnieuw het startsein van de Wereldvrouwenmars in Brussel, in België, in Europa en over de hele wereld 22 23 Memorandum met het oog op de regionale verkiezingen van juni 2009
BRUSSELSE COORDINATIE WVM-MMF Lijst van organisaties ABVV-Brussel Vrouwencommissie Commission Femmes FGTB de Bruxelles Zwedenstraat, 45-1000 Brussel t 02 552 03 60 f 02 511 48 82 vroni.lemeire@abvv.be www.abvvbrussel.irisnet.be Amazone Middaglijnstraat, 10-1210 Brussel t 02 229 38 00 f 02 229 38 01 info@amazone.be www.amazone.be Amnesty International Vrouwen Brussel Berckmansstraat, 9-1060 Brussel t 02 538 81 77 f 02 537 37 29 kmeissner@aibf.be www.amnesty.be ACV Vrouwen en Femmes CSC Pletinckxstraat, 19-1000 Brussel t 02 508 87 11 f 02 508 89 99 www.acv-brussel.be Belgisch Comité Ni Putes Ni Soumises Haachtsesteenweg, 147-1030 Brussel t 0498 661 190 contact@niputesnisoumises.be Le Cactus Van Lintstraat, 16-1070 Brussel t 02 521 48 10 f 02 520 99 23 adecactus@yahoo.fr www.lecactus.org Centre Régional du Libre Examen Coenraetsstraat, 66-1060 Brussel t 02 535 06 79 f 02 535 06 93 fsidibe@centrelibrex.be Collectif femmes en noir contre les centres fermés et les expulsions Blanchestraat 29-1060 Brussel t 02 242 78 13 femmes_en_noir@yahoo.com Comité voor de Afschaffing van de Schuldenlast van de Derde Wereld [CADTM] t 0474 73 55 84 christine@cadtm.org www.cadtm.org EMECOJ Sint-Gisleinstraat 34-1000 Brussel t f 02 503 33 35 emecoj2004@yahoo.fr Fédération Laïque des Centres de Planning Familial Tulpstraat 34-1050 Brussel t 02 502 82 03 f 02 503 90 93 flcpf@planningfamilial.net www.planningfamilial.net Flora vzw Vooruitgangstraat, 323/7-1030 Brussel t 02 204 06 40 f 02 204 06 49 info@florainfo.be www.florainfo.be GAMS Dwarsstraat, 125-1210 Brussel t 02 219 43 40 info@gams.be www.gams.be Garance Jubileumlaan, 155-1080 Brussel t 02 216 61 16 info@garance.be www.garance.be 24 Groupement Belge de la Porte Ouverte Generaal Jacqueslaan, 61-1050 Brussel info@porteouverte.be Home du Pré Timmerliedenstraat, 5-1000 Brussel t 02 512 42 37 f 02 503 29 48 Maison Rue Verte Groenstraat 42-1210 Brussel t 02 223 56 47 Marianne Lemonnierlaan, 171-1000 Brussel t 02 504 07 79 marianne@ptb.be www.ptb.be/marianne/ Média Femmes Internationales Louis Bertrandlaan, 25-1030 Brussel t 02 245 83 50 f 02 245 79 01 media.femmes@skynet.be Le Monde selon les femmes Zavelputstraat 18-1000 Brussel t 02 223 05 12 f 02 223 15 12 pascale@mondefemmes.org www.mondefemmes.org Renovas asbl Koninklijke Sinte-Mariastraat, 99-1030 Brussel t 02 246 91 68 f 02 216 27 73 mburnotte@renovas.be SOS Viol Sint-Bernardusstraat 43-1060 Brussel t 02 534 36 36 f 02 534 86 67 Université des Femmes Middaglijnstraat 10-1210 Brussel t 02 229 38 25 f 02 229 38 53 universitedesfemmes@tiscali.be www.universitedesfemmes.be vamos [feministisch collectief] Blanchestraat 29-1060 Brussel t 0486 39 17 17 collectifvamos@gmail.com Vie Féminine Bruxelles Koningsstraat, 231-1210 Brussel t 02 513 69 00 + 02 640 76 67 responsable-bruxelles@viefeminine.be www.viefeminine.be VIVA-SVV en Les Femmes Prévoyantes Socialistes Zuidstraat 120-1000 Brussel t 02 546 14 13 + 02 546 14 01 fps-fam@fmsb.be www.viva-svv.be www.femmesprevoyantes.be La Voix des Femmes Verbondsstraat, 20-1210 Brussel t 02 218 77 87 f 02 219 60 85 lvdf@lavoixdesfemmes.org www.lavoixdesfemmes.org Mouvement de femmes 29 rue Blanche Blanchestraat 29-1060 Brussel t 02 538 47 73 rae.29rueblanche@skynet.be Fotoula Ionnidis Memorandum met het oog op de regionale verkiezingen van juni 2009 25
BRUSSELSE COORDINATIE WVM-MMF