DE KALKOEN Een verzameling van historische feiten en opmerkelijke wetenswaardigheden over kalkoenen Tekst en afbeeldingen: Theo Philipsen DEEL 2 Rechts: Voorpagina van een Oostenrijks tijdschrift Columbus was er in 1492 vast van overtuigd dat hij in India was gearriveerd. Het nieuw ontdekte land was echter Amerika en werd toen ook wel genoemd Spaans-Indië of West- Indië. De inwoners waren dus Indianen en die vreemde kippen waren derhalve kippen van de Indianen of in het Spaans Gallinas de las Indias. In Catalonië - een deel van Spanje - wordt thans nog het woord gall d indi voor kalkoen gebruikt en dat betekent letterlijk: Kip van de Indiaan. In Oostenrijk is de naam Indianer of gewoon Indian vandaag de dag nog steeds populair. In Kroatië gebruikte men vroeger de naam Indianski Kokot, en dat betekent Indiaanse haan. (Niet Indische haan!) Vaak is echter beweerd dat de kalkoen oorspronkelijk uit India zou komen, gebaseerd o.a. op de letters Indi in vele buitenlandse namen voor kalkoenen. Er wordt dan ook graag verwezen o.a. naar eerder genoemde namen, maar ook naar het Franse Dinde, Indyk in Polen, naar Indjeika in Rusland en naar kalkoen of kalikoetse haan, genoemd naar de stad Calicoet in India. In deze stad hadden de Portugese ontdekkingsreizigers in die tijd een handelspost gevestigd. In tegenstelling tot vele beweringen dat de oorsprong van de kalkoen in India zou liggen, is overduidelijk bewezen dat de kalkoen van het Amerikaanse continent afkomstig is. En die letters Indi komen van het woord Indiaan en niet van India.
Boven: Territorium van de wilde kalkoenen in de 16 e eeuw. Bij de groene pijl ligt Cancun. Het lijkt mij waarschijnlijk dat onze naam kalkoen is afgeleid van Cancun, een kustplaats in Yucatan, Mexico: hèt domein van de wilde pauwkalkoen. De stad Cancun was de zetel van de Maya-heersers en de landingsplaats voor de ontdekkingsreizigers. In het Boeck van der Hoeven - het boek over boerderijen - uit 1652 wordt kalkoen met c s in plaats van met k s geschreven: calcoen. In alle Scandinavische landen, inclusief enkele Baltische staten en IJsland, wordt het woord kalkoen gebruikt. Uiteraard wordt dat woord in elk van die landen wat anders gespeld. Toen in 1981 Belize, op het schiereiland Yucatan, onafhankelijk werd van Honduras, werd een zilveren munt uitgegeven ter waarde van 10 Dollars met de beeltenis van een kalkoen. U ziet deze munt afgebeeld op dit plaatje. De Maya s en hun kalkoenen De Maya s noemden het Mexicaanse schiereiland Yucatan: het land van kalkoenen en herten. Tegenwoordig wordt in Yucatan dezelfde naam gebruikt als in Cuba.
De afbeelding op bovenstaand plaatje is één van de tinnen beeldjes uit de uitgave Historische Miniaturen der Geflügelzucht, uitgegeven in 1975 in de toenmalige D.D.R. De kunstenaar kon het natuurlijk niet weten, maar bronzen kalkoenen bestaan pas sinds de 19 e eeuw! Dus zeker niet in de tijd van de Maya s. Links: Maya met kalkoen op weg naar de markt. Kalkoenen 500 jaar in Europa In de tijd van de expedities van de Spaanse ontdekkingsreizigers hielden de Indianen al tamme kalkoenen. In een van de vele reisverslagen staat te lezen: Iedere Indiaan had een koppel van minstens 100 kalkoenen. Uit verschillende Spaanse documenten blijkt dat tussen 1498 en 1520 bij meerdere expedities, kalkoenen zijn meegebracht naar Spanje. Dat is dus nu zo n 500 jaar geleden. Rechts en rechtsboven: Oude prenten van kalkoenen.
Fossielen van kalkoenen: 10 miljoen jaar oud Botten en skeletten van kalkoenen zijn gevonden uit de periode 250 vóór Chr. tot 700 na Chr. in Mexico en Arizona. Een skelet uit het jaar 250 na Chr. is gevonden in 1947 en bevindt zich in een museum in Arizona. De botten van 196 kalkoenen uit de 13 e en 15 e eeuw zijn opgegraven in Mexico. Uit de locatie van de opgravingen kon worden vastgesteld dat de kalkoenen toentertijd uitsluitend werden geconsumeerd door Aristocraten en door Priesters. De oudste fossielen van onze kalkoen zijn gevonden in verschillende Amerikaanse staten en in Mexico en dateren uit de Miocene en Pleistocene periode. Hieruit mag worden geconcludeerd dat er reeds meer dan 10 miljoen jaar geleden, kalkoenen bestonden. Er wordt verondersteld dat de kalkoenen zo n 15 tot 20 miljoen jaar geleden zijn geëvolueerd uit fazantachtige voorouders. Rechts: skelet van kalkoen. Onderzoekers hebben in 1991 in grotten het bewijs gevonden dat de kalkoen al duizenden jaren een vast onderdeel was van het menu van de inheemse bevolking op het Amerikaanse continent. Ook staat vast dat de Indianen 4.000 jaar geleden al jacht maakten op wilde kalkoenen.
De vleugelbotten en de veren van de kalkoenen werden gebruikt als pijlen. Van de botten werden ook werktuigen gemaakt en de veren werden tevens benut voor versiering en voor de ceremoniële kleding van de Indianen. Copyright 2007 Aviculture-Europe. All rights reserved by VBC