Organisatie Surplus Wat er gebeurde op 11 Mei 2008 Communicatie BHV organisatie 1
Circonflex Westelijk Noord-Brabant Markenlanden & Circonflex = Surplus 2
Sancta Maria 6 Afdelingen in Verpleeghuis (190) Huize Zevenbergen (70) Nieuwbouw gestart 3
Alarm : grote brand Sancta Maria Wat er gebeurde op 11 Mei 2008 4
5
6
7
8
9
Communicatie Met de families Met de media Met de medewerkers Door het crisisteam 10
Het belang van BHV Het BHV plan De BHV training en oefening 11
Circonflex is terecht heel erg trots op alle medewerkers en alle hulpverleners, die deze ramp met focus en zorg voor bewoners bestreden en door tijdige evacuatie gewonden of erger wisten te voorkomen. 12
Brand in verpleeghuis Sancta Maria te Zevenbergen, 11 mei 2008 Een verhaal uit de praktijk Door Anneke Kuijpers Tot 1 juni 2008 was ik clustermanager van het verpleeghuis. In februari had ik bij de Directie aangegeven het rustiger aan te willen gaan doen. De afspraak was dat ik per 1 juni mijn functie als clustermanager zou neerleggen. Sinds 1 september ben ik werkzaam als zorgconsulent voor Surplus. Circonflex biedt ouderen in het Westelijk deel van Noord- Brabant een gevarieerd aanbod in zorg, wonen en welzijn. Vanuit deze basisfunctie biedt Circonflex onder andere verpleeghuiszorg, verzorgingshuiszorg en zorg aan huis. Samen met de Markenlanden, stichting voor thuiszorg, welzijn en kinderopvang, behoort Circonflex tot Surplus. Verpleeghuis Sancta Maria is een van de locaties van Circonflex. Het verpleeghuis bestaat uit zes afdelingen, 34 bedden voor reactivering, 34 bedden voor intensieve zorg en palliatieve zorg, 94 bedden voor psychogeriatrie en 30 bedden voor gerontopsychiatrie. Sancta Maria en Huize Zevenbergen (verzorgingshuis), vormen samen de hoofdlocatie, en bieden huisvesting aan 260 cliënten. Huize Zevenbergen is een gebouw uit de jaren zestig. Er heeft eenmaal een grote renovatie plaatsgevonden. Sancta Maria is gebouwd begin jaren 70, dit waren toen drie afdelingen. De brand is uitgebroken in de vleugel die in 1984 is gebouwd. In 1994 is er een nieuwe vleugel geopend voor de gerontopsychiatrie. Enkele weken geleden is er gestart met de nieuwbouw, die in fases gaat plaatsvinden en reeds voor de brand gepland was en een begin mee gemaakt was. Een stralende moederdag Zondag 11 mei 2008 is een dag die we nooit meer vergeten. Op die mooie, stralende dag, waarop Moederdag en eerste Pinksterdag samenvielen, werd verpleeghuis Sancta Maria om 17.45 uur getroffen door een grote brand. De avondmaaltijd was net achter de rug en veel bewoners zaten in de huiskamers, omringd door familieleden, medewerkers en vrijwilligers. Ik citeer nu Dhr. Awad, de voorzitter van de Raad van Bestuur: Als ik terugdenk aan de 11 e mei, word ik overspoeld door gemengde gevoelens, verdrietig dat dit ons is overkomen, maar tegelijkertijd ook dankbaar en trots, op de manier hoe onze medewerkers op deze ingrijpende gebeurtenis reageerde. brandveilgheidsconferentie 25-11-2008 presentatie A.Kuijpers
Hun aanpak en inzet zijn op zo n moment van doorslaggevende betekenis. Ik ben ongelofelijk onder de indruk van de kracht van de medewerkers en vrijwilligers die onze bewoners in zeer korte tijd bij de brandhaard wisten weg te halen, geholpen door familieleden, passanten en professionele hulpdiensten. Door hun snelle en beheerste optreden zijn mensenlevens gered. Op het moment dat de brand uitbrak, zeilde ik samen met mijn man op de Noordzee. Ik kreeg een SMSje Grote brand in Sancta Maria. Mijn eerste gedachten waren: Dit kan niet waar zijn. Weer kwam er een SMS en even later werd ik gebeld door de heer Maranus, de directeur van Circonflex en bleek er inderdaad een grote brand in Sancta Maria te zijn uitgebroken. Mogelijk moeten alle bewoners geëvacueerd worden. Op zo n moment zou je niets liever doen dan in een auto stappen en er naar toe gaan. Maar dat was helaas niet mogelijk! We zijn naar de jachthaven van Nieuwpoort aan de Belgische kust gevaren, waar we contact hebben gezocht met onze oudste zoon, die in Rotterdam woont. Hij is direct naar Nieuwpoort gereden, waar ik zijn auto overgenomen heb. Na een autorit van 2,5 uur reed ik s nachts om half drie Zevenbergen binnen. Ik zag bewaking rondom het gebouw en eenmaal in de sporthal aangekomen, waar de bewoners het eerste zijn opgevangen, kreeg ik het verhaal te horen. Wat gebeurde er op 11 mei? Om 17.45 uur was er een brandalarm op afdeling de Fontein. Een afdeling waar 32 dementerende bewoners verblijven. Ik citeer nu twee medewerkers van de betreffende afdeling. Dit zijn twee van de zeven helden van de eerste cruciale minuten. Marjolein was net aangekomen bij de receptie en hoorde van de brandmelding, zo ook haar collega Eefje. Marjolein: Bij de lift zag ik bruine rook. Maar eenmaal op de afdeling is er nog veel meer rook te zien. Hier is werkelijk iets goed mis. Zonder na te denken zijn we gaan evacueren, de communicatie verliep nonverbaal, aan elkaars blikken en knikjes wisten we wat we moesten doen. De rookontwikkeling ging zo snel dat de afdeling binnen enkele minuten vol rook was. Marjolein zei: Mijn hoofd was leeg, ik zat vol adrenaline en dacht alleen maar die mensen moeten eruit! Collega Eefje is ook een verzorgende bij de Fontein. Voor haar was de brand een grote nachtmerrie. Zij herinnert zich vooral het gevoel van bezorgdheid om haar bewoners. Eefje vertelde: We zijn met drie collega s direct begonnen met ontruimen en het meermaal controleren van alle namen. We brengen de bewoners in een rolstoel zo snel mogelijk naar de naastgelegen afdeling. Enkele bedlegerige bewoners moeten we eerst brandveilgheidsconferentie 25-11-2008 presentatie A.Kuijpers
op een ander bed tillen, omdat hun bedden niet door de deur passen. Sommigen bewoners hebben nauwelijks door wat zich allemaal afspeelt. Mevrouw van B. bijvoorbeeld zingt steeds haar favoriete lied: twee ogen zo blauw. Ik ben bezorgd over dhr. O. die steeds naar huis wil. We kunnen hem zo snel niet vinden en de rook wordt steeds dikker. Wat ben ik opgelucht als er een toiletdeur opengaat en dhr. O rustig van het toilet komt gelopen. Hij heeft niets in de gaten van de hele situatie. Ondertussen komt er steeds meer hulp van familie en de brandweer arriveert en neemt de coördinatie over. Als wij opdracht krijgen naar beneden te gaan weet ik zeker dat de nood echt aan de man is. Ik vind het moeilijk om mijn bewoners aan vreemden over te dragen bij de trap. De heer S. wil ik zelf naar de centrale hal brengen. Die plek was aangewezen als de centrale verzamelplaats. Ik weet dat dhr. S niet de gemakkelijkste is om mee te krijgen. Hij is mijn bewoner, mijn maatje en daarom weet ik als geen ander hoe hij reageert. Ik kijk hem van dichtbij aan met strenge ogen en zeg, dat hij nu goed naar mij moet luisteren. Hij heeft het gelukkig prima naar zijn zin en roept alsmaar tante Kaat en dikke kont zijn bekende ritueel. Nadat ik hem nogeens streng heb aangekeken grap ik dat hij mij beneden op mijn dikke kont mag slaan. De heer S. moet heel hard lachen en wonder boven wonder loopt hij mee. Treetje voor treetje moedig ik hem aan en we komen veilig beneden. Daar aangekomen krijg ik een tik op m n achterste. Dat was hij niet vergeten! Tja, en zo gaan we maar door. Met tranen in de ogen. Het was triest en zo mooi om te zien hoe iedereen zo z n best deed om onze mensen te redden. Er waren momenten van trots, omdat de bewoners zich kranig hielden tijdens deze evacuatie. Ik ben ontzettend blij dat er geen slachtoffers gevallen zijn, toch heb ik t er nog steeds moeilijk mee. Pas later realiseerde ik me dat mij ook iets had kunnen overkomen, ik ben met natte doeken voor mijn mond de afdeling opgegaan om dhr. O te zoeken. Daar had ik tijdens de brand helemaal niet bij stil gestaan. Aldus Eefje. Code Grip2 De brand is ontstaan in de linnenkamer op afdeling de Fontein. In deze ruimte loopt een gasleiding, deze is vermoedelijk zo warm geworden dat deze is ontploft. Dit heeft ervoor gezorgd dat het een ernstige brand is geworden. Na een gedegen onderzoek van technische recherche en verzekeringsexperts is de oorzaak van de brand niet vastgesteld. In brandweertermen was er sprake van een brand met de code Grip2 (een Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijdings procedure), waarbij meerdere hulpdiensten moesten worden ingeschakeld) Vier brandweerwagens (waaronder één hoogwerker), tien ambulances. brandveilgheidsconferentie 25-11-2008 presentatie A.Kuijpers
De ambulances zijn vooral ingezet voor het vervoer van hotel/sporthal De Borg naar verzorgingshuizen, verpleeghuizen en ziekenhuizen in de regio. Dertig brandweerlieden uit Moerdijk en tientallen uit de regio Roosendaal, Bergen op Zoom en Breda zijn opgeroepen ter assistentie. Ook waren 25 politieagenten ter plaatse. om het toegestroomde publiek op afstand te houden en bereikbaarheid van de gebouwen te waarborgen. Om ongeveer 18:30 uur is besloten dat het gehele gebouw ivm de ernstige rookontwikkeling ontruimd moest worden. Dat betekende dat 166 bewoners geëvacueerd moesten worden. Bij de evacuatie waren bewoners, medewerkers, vrijwilligers, familieleden, passanten, Rode Kruis medewerkers, politie, brandweer, geneeskundige diensten (GHOR, Sigma) en medewerkers van sporthal De Borgh betrokken. bleek geen enkel probleem. Deze sporthal ligt aan de overzijde van de straat op korte loopafstand. Extra mankracht werd door het team van De Borgh ingezet en de bewoners werden met koffie en thee ontvangen. Zeer spoedig was de sporthal vol met evacués, samen met hun begeleiders. Het merendeel van de bewoners is diezelfde avond nog naar andere accommodaties gebracht, maar 48 bewoners hebben die nacht in de sporthal doorgebracht op noodbedden. Voor het GHOR was de brand bij Sancta Maria een groot incident. Het ging immers om een grote groep mensen die intensieve zorg nodig hadden. Er waren bijna 100 mensen aanwezig voor de medische zorg. Het GHOR heeft de taak om de geneeskundige hulp in goede banen te leiden. Er moest opvang geregeld worden in ziekenhuizen, verpleeghuizen, en verzorgingshuizen in de regio. In enkele gevallen hebben familieleden hun vader of moeder voor de nacht mee naar huis genomen. Samen met het GHOR hebben we als organisatie enkele jaren geleden afspraken gemaakt over noodopvang. Crisisteam Inmiddels was het crisisteam in werking getreden, dat onder leiding stond van burgemeester Den Duyn van de gemeente Moerdijk, waar Zevenbergen deel van uitmaakt. Omstreeks 18:00 uur is de directeur van sporthal/hotel De Borgh benaderd door het GHOR voor opvangruimte voor de bewoners. Dat Goede registratie Door de aanwezige verpleeghuisartsen werd de medicatie geregeld en er werd gezorgd dat iedere bewoner zijn dossier mee kreeg zodat men op de opvanglocaties wist welke zorg de bewoner nodig had. Een goede registratie van de locatie waar bewoners tijdelijk geplaatst werden was heel erg belangrijk om het dagelijkse zorgproces zo snel brandveilgheidsconferentie 25-11-2008 presentatie A.Kuijpers
mogelijk weer op orde te hebben. Tijdens de evacuatie is er geen moment van paniek geweest. Alle acties verliepen gecontroleerd en efficiënt. De samenwerking tussen de verzorgenden en de brandweer verliep uiterst gedisciplineerd met groot respect voor de bewoners. De communicatie bleek heel belangrijk tijdens en ook na de brand. We hebben veel positieve reacties gekregen over de communicatie met medewerkers, bewoners en familie. Daar hebben we uiteraard ook veel energie ingestoken. We hebben de families van onze bewoners tijdens de evacuatie en later in de nazorg steeds persoonlijk op de hoogte gehouden als er iets veranderde aan de situatie, soms telefonisch, maar ook door voorlichtingsbijeenkomsten. De telefoon heeft letterlijk weken roodgloeiend gestaan. Er zijn natuurlijk veel verhuisbewegingen geweest. Bij iedere verhuizing moesten veel zaken geregeld worden, zoals inzet van personeel, maaltijden, medicijnen, persoonlijke bezittingen. Ook is opvang geregeld voor de medewerkers die als eerste betrokken waren bij de ontruiming van de getroffen afdeling. We hebben meteen na de brand de hulpverleners van Surplus Welzijn ingeschakeld, om deze mensen persoonlijk op te vangen en te begeleiden. Dit heeft enorm geholpen bij de verwerking. Kwaliteitszorg Op tweede pinksterdag is een management crisisteam gevormd onder leiding van de hr. Maranus, directeur van Circonflex. Dit crisisteam coördineerde alle activiteiten als gevolg van de brand. Dit team startte iedere ochtend met een overleg om de acties voor die dag uit te zetten. Dit blijkt effectief gewerkt te hebben. Ten gevolge van de grote verspreiding over diverse locaties heeft het weken geduurd voordat de normale bedrijfsvoering hervat kon worden. 64 van onze bewoners zullen zeker nog tot einde van dit jaar elders verblijven. De locaties die als tijdelijke opvang werden geselecteerd, dienden te voldoen aan onze eis dat er kwaliteitszorg geboden kan worden. Deze locaties zijn voor langere tijd beschikbaar en goed te bereiken voor medewerkers en familieleden. Gelukkig is er geen persoonlijk letsel bij bewoners of medewerkers ontstaan op die 11 de Mei. Nooit eerder werd op zo n grote schaal een evacuatie van een verpleeghuis in Nederland uitgevoerd. Een brand als wij moesten ervaren kan iedere organisatie overkomen. Wij willen graag onze ervaringen delen met alle zorginstellingen in het land. brandveilgheidsconferentie 25-11-2008 presentatie A.Kuijpers
Ons crisisplan en onze aanpak hebben goed gewerkt. BHV Opleiding op locatie Graag wil ik u wijzen op het belang van een goede BHV organisatie. Een goed getrainde BHV organisatie is van levensbelang om calamiteiten het hoofd te kunnen bieden. Naast het algemene BHVplan zijn voor alle locaties van Circonflex locale BHV plannen gemaakt, die steeds aan de veranderingen getoetst worden. Locaties verschillen van omvang. Daarom is het noodzakelijk, dat er gespecificeerd wordt hoeveel medewerkers er minimaal per locatie opgeleid dienen te zijn. De coördinator RI&E & BHV neemt jaarlijks het initiatief om met 2 vertegenwoordigers van het MT en een vertegenwoordiger van het opleidingsbedrijf de afgelopen BHV cursussen te evalueren, om daarna te bepalen hoe het programma voor het komende jaar vastgesteld wordt. Onze medewerkers hebben gehandeld zoals ze in de BHV opleiding getraind zijn. Hoe is de BHV opleiding binnen Circonflex georganiseerd? Op alle locaties van Circonflex zijn voldoende medewerkers opgeleid om bij calamiteiten de bedrijfshulpverlening adequaat uit te voeren. Alle gediplomeerde verzorgenden, verpleegkundigen, medewerkers van de technische dienst dienen een BHV opleiding gevolgd te hebben. Rayonmanagers, hoofden verpleegafdeling en verantwoordelijk verpleegkundigen volgen de cursus voor ploegleider. Dit betekent dat 24 uur per dag binnen de hoofdlocatie altijd een ploegleider aanwezig is en er altijd voldoende BHVers aanwezig zijn. Op de kleinere locaties is altijd een BHVer aanwezig. Tot vier jaar geleden vonden de opleidingen plaats buiten de organisatie. Na evaluatie constateerden we dat het geleerde nauwelijks in de praktijk toepasbaar was. Medewerkers vonden geen associatie met hun werkplek en omstandigheden. We hebben het besluit genomen om de BHV training en ontruimingsoefeningen op locatie te houden. We doen dit met de actuele situaties op de afdelingen, medewerkers herkennen nu bordjes, lampjes, zien in hoe belangrijk het is om nooduitgangen niet te blokkeren. Het effect van de opleiding is nu duidelijk groter. We hebben toen ook besloten, om iedere gediplomeerde en de medewerkers van de technische dienst in BHV te trainen. Alle medewerkers die nog geen BHVer waren, werden aspirant BHVer en na 3 maal deelname werden ze beschouwd als getraind BHVer. Het resultaat is dan ook dat op iedere locatie van Circonflex voldoende brandveilgheidsconferentie 25-11-2008 presentatie A.Kuijpers
medewerkers zijn opgeleid om bij calamiteiten de bedrijfshulpverlening op een juiste wijze toe te passen. Het opleidingsbedrijf dat door middel van aanbesteding is geselecteerd, voert de opleidingen en trainingen uit. Alle BHV cursussen en ontruimingsoefeningen worden gegeven door een NIBHV gekwalificeerd docent. Het betreft de volgende cursussen: BHV/ploegleider AspirantBHV Ontruimingsoefeningen Ik ben ongelooflijk trots op iedereen, die door hun kunde, betrokkenheid en inzet zo n grote calamiteit op zeer professionele wijze bestreden hebben en in de nasleep ook nog de energie hadden om onze bewoners het beste van hun kunnen te bieden. Op elke locatie ligt bij de receptie het BHV plan voor de desbetreffende locatie. Iedereen weet dat deze RODE map de receptie niet mag verlaten. Dit is immers het draaiboek bij calamiteiten. Hierin zitten o.a de plattegronden van de afdelingen en algemene ruimtes, technische informatie, belangrijke telefoonnummers en instructie voor de medewerkers. Inmiddels zijn we maanden verder. De gevolgen voor de organisatie en bedrijfsvoering hebben een behoorlijk impact. Geen team is meer hetzelfde. Dat heeft een behoorlijke druk gezet op het aanpassingsvermogen van medewerkers. Ik realiseer me terdege, dat we een groot beroep gedaan hebben op de veerkracht van die medewerkers. brandveilgheidsconferentie 25-11-2008 presentatie A.Kuijpers