Winket bv Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken Winket bv Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken Boulevard 51 4701 EP Roosendaal www.winket.nl Bank BTW KvK Telefoon 52.63.69.485 NL 067884891B01 Breda 200 51191 0165-559129 Onderzoek: Kengetallen verwerking isolatiematerialen in gevels 04-02-2013 Met medewerking van Bouwprojecteconomie.nl 0
Onderzoek: Kengetallen verwerking isolatiematerialen in gevels Inhoud 1. Probleemstelling en onderzoeksvraag 2. Uitvoerende partijen 3. Werkwijze 4. Conclusie verwerking isolatiematerialen Bijlage: Tabel 1 Gegevens waarnemingen verwerking isolatie tabel 1.1 Zachte isolatie tabel 1.2 Harde isolatie tabel 1.3 Bijzondere materialen of toepassingen tabel 1.4 Boorankers Tabel 2 Gemiddelde manuur/m2 isolatie en hoeveelheid m2 isolatie Tabel 3 Spouwankers Winket, Roosendaal 29-01-2013 1
1. Probleemstelling en onderzoeksvraag In verband met de argumentatie rondom de keuze voor zachte of harde isolatiematerialen in de bouw is Isover geïnteresseerd in de verwerkingskosten van verschillende isolatiematerialen. Uit informatie van verschillende aannemers en metselbedrijven heeft Isover wel begrepen, dat er meer euro's per m2 gevraagd worden voor het verwerken van harde isolatie dan voor het verwerken van zachte isolatie. Tevens dienen bij harde isolatie boorankers gebruikt te worden, wat ook meerkosten met zich meebrengt ten opzichte van metselspouwankers. Aan Winket is gevraagd om een onafhankelijk kostenonderzoek uit te voeren naar de gehanteerde normstellingen voor het aanbrengen van harde en zachte isolatiematerialen in gevelconstructies bij aanbestedingen van bouwwerken. Dit onderzoek kan Isover gebruiken in de argumentatie met betrekking tot de keuze van het toe te passen isolatiemateriaal. Uit het onderzoek moet eventueel kostenverschil in verwerking blijken van harde isolatiematerialen ten opzichte van zachte isolatiematerialen. 2. Uitvoerende partijen Het onderzoek is uitgevoerd door Winket bv. Verzameling van praktijkgegevens is uitgevoerd binnen het netwerk Bouwprojecteconomie.nl door de volgende bouwkostenbureaus: - Adviesbureau Bertram Maastricht BV - Alphaplan BV - Archisupport BV - Assay Plan- & VastgoedEconomie - Bouwintentie Bouwkundig Adviesbureau - Huls Bouwkostenmanagement - Hulsebosch Bouwkundig Adviesbureau 3. Werkwijze 1. Verzamelen van kostengegevens uit inschrijfbegrotingen Voor het verzamelen van relevante kostendata is een netwerk van onafhankelijke bouwkostenbureaus - Bouwprojecteconomie.nl - ingeschakeld. Deze bureaus zijn alle regelmatig betrokken bij aanbestedingen van bouwprojecten. De bureaus werken vanuit locaties verspreid over heel Nederland en kunnen daardoor gezamenlijk gegevens aanbieden, die in zekere mate een landelijke dekking vertegenwoordigen. De bureaus hebben gezamenlijk rond de 60 waarnemingen verzameld voor dit onderzoek. Van de waarnemingen betreft een derde het aanbrengen van harde isolatiematerialen ( EPS/XPS, PIR, Resol en PUR). De overige waarnemingen betreffen het aanbrengen van zachte isolatiematerialen (glaswol en steenwol). 2. Verwerken van gegevens De 60 waarnemingen bevatten de gegevens: hoeveelheid aangebrachte isolatie, type en dikte van de isolatie, toepassing van boor- of metselspouwankers, verwerkingskosten van isolatie en spouwankers, projectgrootte en prijspeil. Om deze gegevens vergelijkbaar te maken zijn ze achtereenvolgens geordend naar: type isolatie, dikte van de isolatie, hoeveelheid (projectgrootte), type project en peildatum. 3. Overzetten kostenkengetallen in manuurnormen per materiaalsoort Door de verwerkingskosten te delen door de uurloonkosten op de peildatum van de waarneming is een kengetal in de vorm van een manuurnorm afgeleid. Bij deze bewerking is gebruik gemaakt van de historische gegevens betreffende de uurloonkosten in de database van Winket. Deze exercitie maakt de uitkomsten voor langere tijd bruikbaar. 4. Verwerken gegevens in tabellen per materiaalsoort De gegevens zijn vervolgens in tabellen per materiaalsoort verwerkt. Dit om de relatie tussen verwerkingskosten en type isolatie, isolatiedikte en hoeveelheid isolatie inzichtelijk te maken. 2
4. Conclusie verwerking isolatiematerialen Uit de waarnemingen blijkt dat er een duidelijke relatie is tussen manuurnorm en type isolatie. Harde isolatie vraagt hogere verwerkingskosten dan zachte isolatie. De totale manuurnormen per type isolatie en de verwerkingskosten per type isolatie zijn in tabel A weergegeven. Voor zachte isolatie is een onderscheid gemaakt in de verwerkingkosten zonder boorankers en met boorankers. Die verwerkingskosten (prijsniveau 1-1-2013) zijn berekend op basis van de manuurnormen en uurloonkosten van 37,50 per manuur. Tabel A: Gemiddelde manuurnorm en verwerkingskosten per m2 type isolatie Zachte isolatie Harde isolatie glaswol + steenwol + glaswol steenwol booranker booranker EPS/XPS PIR/Resol PUR manuren / m2 aanbrengen isolatie 0,11 0,13 0,11 0,13 0,14 0,18 0,22 aanbrengen boorankers - - 0,18 0,18 0,18 0,18 0,18 totaal 0,11 0,13 0,29 0,31 0,32 0,36 0,40 verwerkingskosten * / m2 in aanbrengen isolatie 4,23 4,72 4,23 4,72 5,27 6,82 8,26 aanbrengen boorankers - - 6,63 6,63 6,63 6,63 6,63 totaal 4,23 4,72 10,86 11,35 11,90 13,45 14,89 *bij uurloonkosten van 37,50 per manuur Verwerkingskosten zijn exclusief materiaalkosten en toeslagen bouwplaats, algemene bedrijfskosten en winst en risico De relatie tussen manuurnorm en de dikte van de isolatie is op grond van dit onderzoek niet aantoonbaar. Zie tabel 1 in de bijlage. In deze tabel zijn de waarnemingen per isolatiemateriaal geordend naar oplopende dikte. De waarden in de kolom manuren/m2 vertonen geen relatie met de waarden in de kolom dikte mm. Om de relatie tussen manuurnorm en hoeveelheid isolatie inzichtelijk te maken zijn de waarnemingen per isolatiemateriaal gesorteerd op hoeveelheid m2 isolatie. Zie tabel 2 in de bijlage voor het overzicht met alle waarnemingen. De gemiddelde waarden per isolatiemateriaal laten een lichte daling zien bij grotere hoeveelheden verwerkt materiaal. De spreiding in de uitkomsten is echter zo groot dat in dit opzicht geen duidelijke conclusies te trekken zijn bij het beperkte aantal waarnemingen in dit onderzoek. De keuze voor een type spouwanker hangt af van het soort isolatie en van het soort binnenspouwblad van de gevels. Bij een binnenspouwblad van prefab beton of houtskeletbouw kunnen bijvoorbeeld alleen boorankers toegepast worden. Voor zachte isolatie kunnen zowel boorankers als metselspouwankers toegepast worden (in de vorm van zogenoemde prikankers), voor harde isolatie worden boorankers toegepast. Zie bijlage tabel 3 voor een overzicht van verschillende typen spouwankers bij verschillende typen binnenspouwbladen. Boorankers vragen om een andere verwerking dan metselspouwankers. Het kostenverschil tussen het aanbrengen van zachte isolatie en harde isolatie kan hierdoor nog groter worden. De gemiddelde manuur/m2 voor het aanbrengen van boorankers is 0,18. Dat komt overeen met de verwerkingskosten van 6,63 per m2. Aangenomen is dat er voor een m2 isolatie 6 boorankers verwerkt worden. Zie tabel 1.4 in de bijlage. De kosten van het aanbrengen van metselspouwankers zijn doorgaans in de kosten van het metselwerk opgenomen en worden in begrotingen niet afzonderlijk zichtbaar gemaakt. Samenvattend: - Relatie verwerkingskosten met type isolatie is duidelijk waarneembaar. - Relatie verwerkingskosten met isolatiedikte niet aantoonbaar. - Relatie verwerkingskosten met hoeveelheid isolatie (projectgrootte) treedt mogelijk op. - Relatie verwerkingskosten met type spouwankers is duidelijk waarneembaar. 3
Bijlage Tabel 1 Gegevens waarnemingen verwerking isolatie Tabel 2 Gemiddelde manuur/m2 isolatie en hoeveelheid m2 isolatie Tabel 3 Spouwankers 4
Bijlage Tabel 1 Gegevens waarnemingen verwerking isolatie Tabel 1.1 Zachte isolatie Zachte isolatie jaar type isolatie dikte m2 isolatie kosten aanbrengen manuren gem. mu/m2 mm isolatie /m2 /m2 per dikte Glaswol woningen 2011 Isover mupan plus 90 mm 90 2.360 4,50 0,116 0,116 overige 2012 Isover Mupan Plus 95mm 95 113 4,00 0,107 0,107 scholen 2011 Isover Mupan plus 100mm 100 3.760 4,50 0,116 0,121 zorg 2011 Mupan Ultra 100 mm Rd 3.39 100 277 4,90 0,126 woningen - Isolatie 100mm glaswol 100 6,00 zorg 2012 Isover plus 110mm 110 175 4,25 0,114 0,116 overige 2009 Isover Plus 110mm 110 810 4,30 0,115 zorg 2011 glas of steenwol, dik 110 mm 110 4,65 0,120 scholen 2012 Isover Mupan Plus 115 115 978 4,50 0,121 0,121 woningen 2009 Isover mupan plus 120 mm 120 653 3,75 0,101 0,122 woningen 2009 Isover Mupan Plus 120mm 120 232 5,36 0,144 kantoor 2011 Isover Mupan 125mm 125 332 4,00 0,103 0,103 zorg 2011 Isover Muplus 130mm 130 3.348 3,50 0,090 0,092 zorg 2012 isover spouwisolatie 130mm Muplus 130 3.348 3,50 0,094 Steenwol woningen 2012 Rockwool spowplaat 433 DUO 80 mm 80 793 4,20 0,113 0,113 overige 2009 Isolatie Rockwool 433 duo 95mm 95 31 4,25 0,114 0,114 overige 2012 SpouwPlaat 433, dik 100mm, Rc = 2,5 100 413 5,40 0,145 0,145 overige 2009 Rockwool 433 duo 105mm 105 1.800 5,35 0,143 0,143 scholen 2011 Rockwool DUO 120mm 120 1.226 6,50 0,168 0,132 zorg 2011 Rockwool spowplaat 433 DUO 120 mm 120 1.392 4,50 0,116 woningen 2011 Rockwool type 433 HP d=120mm 120 293 4,50 0,116 kantoor 2011 Rockwool type 433 HP d=120mm 120 1.600 5,00 0,129 woningen 2012 Isolatie Rockwool 433 duo 125mm 125 55 3,15 0,084 0,107 scholen 2011 Rockwool DUO 125mm 125 992 5,00 0,129 Tabel 1.2 Harde isolatie Harde isolatie jaar type isolatie dikte m2 isolatie kosten aanbrengen manuren gem. mu/m2 mm isolatie /m2 /m2 per dikte EPS/XPS kantoor 2011 harde EPS isolatie 5,75 0,148 0,148 woningen 2011 ps strook 20 cm hoog 20 4,25 0,110 0,110 zorg 2011 harde isolatie ps of pu, dik 60 mm 60 6,60 0,170 0,170 kantoor 2008 EPS 100 SE 80mm 80 55 4,00 0,109 0,109 overige 2012 XPS isolatie 100 35 6,00 0,161 0,164 zorg 2011 XPS polystreenschuim 100 223 6,50 0,168 kantoor 2009 EPS 60 150mm 150 43 4,34 0,116 0,116 PIR/Resol woningen 2012 Kingspan Kooltherm K8 45 mm 45 495 5,95 0,160 0,160 zorg 2011 Ecotherm Slimline Plus 50 50 375 8,00 0,206 0,197 woningen 2011 Ecotherm Slimline Plus 50 50 660 7,25 0,187 zorg 2010 Kooltherm K8 53/64 mm 64 947 6,00 0,156 0,156 zorg 2012 Kooltherm K8 70 mm (1e laag) 70 1.273 7,36 0,197 0,201 woningen 2008 Spouw pir 70 mm 70 225 7,50 0,205 woningen 2012 Kingspan 98mm 98 1.475 7,30 0,196 0,189 woningen 2009 Kingspan Kooltherm K8 98 mm 98 1.150 6,80 0,182 woningen 2009 Kooltherm 100 mm 100 785 7,00 0,188 0,188 overige 2010 Ecotherm 110mm 110 655 4,50 0,117 0,117 woningen 2011 Ecotherm Slimline Plus 140mm 140 1.007 8,00 0,206 0,206 PUR woningen 2011 eurowall KB14 PUR 55 55 1.180 7,50 0,194 0,220 woningen 2010 pur isolatie 55mm 55 280 9,50 0,247 woningen 2011 harde isolatie (Pur) 6,30 0,163 woningen 2011 harde schuimplaat 8,50 0,219 5
Tabel 1.3 Bijzondere materialen of toepassingen Overige isolatie jaar type isolatie dikte m2 isolatie kosten aanbrengen manuren gem. mu/m2 mm isolatie /m2 /m2 per dikte Organische wolplaat, Black mountain kantoor 2011 schapenwol m. cachering, dik 50mm 50 780 5,70 0,147 0,147 Organische wolplaat, Black mountain kantoor 2011 schapenwol met cachering, dik 75mm 75 608 5,70 0,147 0,147 kantoor Organische wolplaat, Black mountain 2011 schapenwol met cachering, dik 125mm 125 34 5,70 0,147 0,147 Glaswol overige 2009 glaswol Mupan 120mm 120 80 9,60 0,257 0,257 Steenwol overige 2011 Rockwool 433 Plus 80mm 80 679 11,92 0,308 0,308 woningen 2011 zachte spouwisolatie niet gebonden 4,13 0,107 woningen 2011 isoleren zacht 4,65 0,120 zorg - spouw isolatie dekens 5,25 - zorg 2011 minerale wol 120mm 120 281 4,75 0,123 0,123 - woningen 2011 minerale wol 100mm 100 785 5,35 0,138 0,138 - overige 2011 Drukvaste isolatie 80mm 80 490 7,60 0,196 0,196 Fenol overige 2009 Hard fenolschuim 100mm 100 22 2,20 0,059 0,059 EPS overige 2012 Ispo-gevelstucsysteem 415 8,00 0,215 woningen 2009 Afpurren 1.150 2,00 0,054 Tabel 1.4 Boorankers Boorankers jaar type isolatie dikte m2 isolatie kosten aanbrengen manuren mm ankers 6st /m2 /m2 Steenwol overige 2009 Rockwool 433 duo 105mm 105 1.800 6,60 0,177 EPS/XPS kantoor 2008 EPS 100 SE 80mm 80 55 5,10 0,139 PIR zorg 2011 Ecotherm Slimline Plus 50 50 375 6,00 0,155 woningen 2009 Kooltherm 100 mm 100 785 6,00 0,161 woningen 2011 Ecotherm Slimline Plus 140mm 140 1.007 8,40 0,217 Overige woningen 2011 minerale wol 100mm 100 785 6,60 0,170 overige 2011 Drukvaste isolatie 80mm 80 490 6,60 0,170 overige 2012 Ispo-gevelstucsysteem 415 8,40 0,225 gemiddelde manuren/m2 0,177 6
Bijlage Tabel 2 Gemiddelde manuur/m2 isolatie en hoeveelheid m2 isolatie Zachte isolatie Glaswol Steenwol hoeveelheid m2 dikte mm manuur/m2 hoeveelheid dikte mm manuur/m2-110 0,12 31 95 0,11 113 95 0,11 55 125 0,08 277 100 0,13 293 120 0,12 175 110 0,11 413 100 0,14 232 120 0,14 793 80 0,11 332 125 0,10 992 125 0,13 810 110 0,12 1.226 120 0,17 978 115 0,12 1.392 120 0,12 653 120 0,10 1.600 120 0,13 2.360 90 0,12 1.800 105 0,14 3.760 100 0,12 gemiddelde manuur/m2 0,11 0,12 0,14 0,14 3.348 130 0,09 laagste 0,08 0,11 0,12 0,13 3.348 130 0,09 hoogste 0,14 0,13 0,17 0,14 gemiddelde manuur/m2 0,12 0,12 0,11 0,10 laagste 0,12 0,10 0,10 0,09 hoogste 0,12 0,14 0,12 0,12 Harde isolatie EPS/XPS PIR/Resol hoeveelheid m2 dikte mm manuur/m2 hoeveelheid dikte mm manuur/m2 - - 0,15 225 70 0,21-20 0,11 375 50 0,21-60 0,17 495 45 0,16 43 150 0,12 655 110 0,12 35 100 0,16 660 50 0,19 55 80 0,11 785 100 0,19 223 100 0,17 947 64 0,16 gemiddelde manuur/m2 0,14 0,14 1.007 140 0,21 laagste 0,11 0,11 1.150 98 0,18 hoogste 0,17 0,17 1.273 70 0,20 1.475 98 0,20 gemiddelde manuur/m2 0,19 0,16 0,20 laagste 0,16 0,12 0,18 PUR hoogste 0,21 0,19 0,21 hoeveelheid m2 dikte mm manuur/m2 - - 0,16 - - 0,22 280 55 0,25 1.180 55 0,19 gemiddelde manuur/m2 0,19 0,25 0,19 laagste 0,16 0,25 0,19 hoogste 0,22 0,25 0,19 7
Bijlage Tabel 3 Spouwankers 1. Prikspouwanker 2. Prefab lijmspouwanker 3. UNI L spouwanker 4. UNI HSB(boor)spouwanker 5. UNI boorspouwanker 6. UNI slagspouwanker 7. UNI Flexplug 8. Kopgevelanker 9. UNI CB spouwanker 10. UNI prefab spouwanker Buitenspouwblad Binnenspouwblad Bak /betonsteen Beton gemetseld prefab x x x x x gelijmd prefab x gemetseld gestort x x x x gelijmd gestort x x Bak /betonsteen Kalkzandsteen gemetseld gemetseld x x x x x x gelijmd gemetseld x x gemetseld gelijmd x x x x x gelijmd gelijmd x x Bak /betonsteen Cellenbeton gemetseld gelijmd x x gelijmd gelijmd x x Bak /betonsteen Houtskeletbouw gemetseld prefab x x x gelijmd prefab x Bak /betonsteen Baksteen gemetseld gemetseld x x x x gelijmd gemetseld x Bak /betonsteen Betonsteen gemetseld gemetseld x x x x x gelijmd gemetseld x x Stappen 1 lijm aanbrengen positie anker bepalen binnenmuur metselen positie anker bepalen positie anker bepalen positie anker bepalen isolatie plaatsen positie anker bepalen positie anker bepalen beton storten 2anker inleggen gat boren anker inleggen gat boren + plug plaatsen gat boren + plug plaatsen gat boren + plug plaatsen gat boren gat boren + plug plaatsen anker indraaien anker inleggen 3 steenblokken verlijmen verankering aanbrengen isoleren anker plaatsen anker plaatsen anker inslaan mbv pijp Flexplug inslaan anker indraaien isolatie plaatsen anker buigen 4isolatie plaatsen isolatie plaatsen buitenmuur metselen isolatie plaatsen isolatie plaatsen isolatie plaatsen anker inslaan mbv pijp isolatie plaatsen buitenmuur metselen isolatie plaatsen Toebehoren isolatieclip boorhamer/ machine metselgereedschap aftekengereedschap aftekengereedschap aftekengereedschap boorhamer/ machine aftekengereedschap aftekengereedschap isolatieclip bevestigingsmiddel isolatieclips boorhamer/ machine boorhamer/ machine boorhamer/ machine inslaghulpstuk + hamer boorhamer/ machine boorhamer/ machine hamer kraagplug kraagplug kraagplug UNI slagspouwanker kraagplug pijpsleutel klemring pijpsleutel pijpsleutel slagpijp + hamer slagpijp + hamer indraaihulpstuk isolatieclip isolatieclip isolatieclip isolatieclip isolatieclip Type isolatie hard en zacht hard en zacht hard en zacht hard en zacht hard en zacht hard en zacht hard hard en zacht hard en zacht hard en zacht bron: www.gb.nl Gebr.Bodegraven Techniekboek 2011 Gebr.Bodegraven Spouwankers verwerking 8