Informatie voor de media Publicatie toegelaten Beter horen van A tot Z Ons gehoor en hoe het werkt Luister goed! Emmanuel Kant schreef het al: "Niet zien, verwijdert de mens van de dingen. Niet horen, verwijdert de mens van de mensen. Het gehoor is een essentieel zintuig voor de communicatie en het contact met de buitenwereld. Het levert ons informatie en stelt ons in staat om de emoties van de mensen om ons heen te begrijpen door de toonhoogte en de intensiteit van een stem te interpreteren. Een gewoon "ja" of "nee" kan een heel andere betekenis krijgen, afhankelijk van de manier waarop het wordt uitgesproken. De klank van een stem, muziek, geluiden uit de natuur of de omgeving verrijken ons en verbeteren onze levenskwaliteit. Maar ons gehoor heeft nog meer belangrijke functies. Het is verantwoordelijk voor ons evenwichtsgevoel en helpt ons om nauwkeurige bewegingen uit te voeren. We gebruiken de geluiden om ons heen ook om ons te oriënteren en om gevaren te herkennen en te vermijden, bijvoorbeeld wanneer we een auto horen naderen en inschatten uit welke richting hij komt en hoe ver hij nog van ons verwijderd is. Ons gehoor Het oor bestaat uit drie delen: het buitenoor, het middenoor en het binnenoor (zie figuur 1). Het buitenoor vangt de geluidsgolven op en leidt ze naar het trommelvlies. Het trommelvlies geeft de trillingen door aan de gehoorbeentjes van het middenoor, die ze ongeveer twintigmaal versterken en weer doorsturen naar het slakkenhuis van het binnenoor. Een membraan in het slakkenhuis doet de 1
trilhaartjes vibreren, zodat ze elektrische impulsen in de gehoorzenuw opwekken. De hersenen ontcijferen deze impulsen en zetten ze om in toonhoogte en intensiteit. Alleen als heel dat ingewikkelde mechanisme goed werkt, kunnen we perfect horen. Gehoorverlies Ongeveer 10% van de Belgische bevolking lijdt aan gehoorproblemen. Veel van die aandoeningen kunnen efficiënt worden behandeld of gecompenseerd worden met hoortoestellen, op voorwaarde dat ze snel worden opgespoord. Jammer genoeg laat slechts een derde of zelfs maar een vierde van de mensen met problemen zijn gehoor testen. Uit onderzoek blijkt dat doofheid, afhankelijk van de ernst, de levenskwaliteit ernstig kan aantasten. Doofheid Transmissiedoofheid Als gevolg van letsels van het buitenoor of het middenoor, wordt het geluid niet meer volledig overgedragen, wat men als een verlies van geluidsintensiteit ervaart. Deze problemen kunnen vaak met een eenvoudige medische behandeling opgelost worden, bijvoorbeeld door een eventuele oorstop te verwijderen. 2
Perceptiedoofheid Ze wordt gekenmerkt door een aantasting van het binnenoor, die diverse oorzaken kan hebben: lawaai, infecties, kinderziekten, toxische stoffen of de natuurlijke veroudering van het oor. Het geluidsvolume blijft normaal maar men kan klanken moeilijk van elkaar onderscheiden. Perceptiedoofheid vertegenwoordigt 90% van de gehoorproblemen. In veel gevallen kan een hoortoestel beterschap brengen. Gemengde doofheid Wanneer zowel het middenoor als het binnenoor aangetast zijn, verschijnen de symptomen van de twee belangrijkste vormen van doofheid: verlies van intensiteit en van helderheid. Gemengde doofheid vereist zowel een medische behandeling als het dragen van een hoortoestel. Zenuwdoofheid en centrale doofheid Zenuwdoofheid is te wijten aan een disfunctie van de gehoorzenuw, centrale doofheid aan een gestoorde verwerking van de elektrische prikkels in de zenuwcellen. Deze problemen kunnen uiteenlopende oorzaken hebben en vereisen een grondig medisch onderzoek. Als ze niet behandeld kunnen worden, zal een hoortoestel in de meeste gevallen een gedeelte verbetering opleveren. Specifieke gehoorproblemen Bruuske doofheid Dit is een vorm van doofheid die van het ene ogenblik op het andere kan optreden, zonder duidelijke oorzaak. De ernst van het gehoorverlies kan variëren. De doofheid kan samengaan met tinnitus of draaierigheid. De oorzaken zijn talrijk en nog niet allemaal bekend. Meestal gaat de doofheid na twee weken over, maar ze moet hoe dan ook zo snel mogelijk door een arts behandeld worden. Tinnitus Tinnitus is een aanhoudend fluitend, zoemend of klingelend geluid in het oor. Volgens een Britse studie lijdt 1 volwassene op 100 aan tinnitus. Het is echter slechts een symptoom van een 3
aandoening en kan verschillende oorzaken hebben. Vaak gaat het samen met gehoorverlies. Acute tinnitus moet zo snel mogelijk door een arts behandeld worden. Geluidshinder Lawaai is alomtegenwoordig in onze moderne maatschappij: muziek, het verkeer, wegenwerken, machines... Iedereen ervaart het anders, maar er bestaat een meetbare drempel die men niet kan overschrijden zonder het gehoor aan te tasten. De Federale Overheidsdienst Volksgezondheid beveelt de volgende maxima aan: Geluidsintensiteit (decibel) Duur van de blootstelling per week Voorbeelden 85 db(a) onbeperkt Geluid in een kamer, verkeer 90 db(a) 20 uur Boormachine 100 db(a) 2 uur Disco 110 db(a) 10-15 minuten Kettingzaag 130 db(a) nooit Pijndrempel Bescherming Eenvoudige maatregelen kunnen gehoorverlies voorkomen. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat men oordopjes draagt wanneer men een popconcert of een disco bezoekt, met lawaaierige machines werkt enzovoort. Hoortoestellen De moderne hoortoestellen kunnen gehoorverlies opmerkelijk goed compenseren. Een vroege diagnose en het advies van een audioloog blijven natuurlijk essentieel. Het aanbod van hoortoestellen is vandaag de dag zo groot dat er als het ware een oplossing bestaat voor elke behoefte en voor elk budget. 4
De hoortoestellen van de 21ste eeuw verschillen sterk van hun voorgangers. De hoortoestellen hebben immers, naar het voorbeeld van de informatica, in de jongste jaren een enorme evolutie doorgemaakt. Dankzij de ontwikkelingen van de elektronica en de miniaturisering zijn de moderne hoorapparaatjes even effectief als onzichtbaar. Ze passen zich automatisch aan elke geluidsomgeving aan, hoe complex ze ook kan zijn. De nieuwste modellen met Bluetooth kunnen zelfs verbinding maken met een stereoketen, een mobiele telefoon of een MP3-speler of ipod... Wat u moet weten over gehoorverlies Wat is het? Het is de aantasting van het vermogen om te horen, een probleem dat tot een minder goede gewaarwording van geluiden leidt en tot moeilijkheden om woorden te verstaan - zeker als de ander zacht spreekt en er veel geluiden op de achtergrond zijn. Wie wordt erdoor getroffen? Iedereen, jong of oud, man of vrouw, kan aan gehoorproblemen lijden. Gehoorverlies komt echter het vaakst voor bij oudere mensen, als gevolg van de natuurlijke veroudering van het oor. Anderzijds krijgen meer en meer jonge mensen met ooraandoeningen te maken: ze betalen de prijs van het luisteren naar (te) luide muziek. Iedereen kan voor een vrijblijvende screening van zijn gehoor trouwens terecht in het hoorcentrum in de buurt. (hoortest zonder medische diagnose) Wat zijn de symptomen? De verschillende vormen van gehoorverlies gaan gepaard met onmiskenbare symptomen. Iemand die niet goed meer hoort, vraagt vaak om woorden of zinnen te herhalen: de slechthorende verstaat ze niet, haalt ze door elkaar of wordt gestoord door bijgeluiden uit de omgeving (het verkeer, een stofzuiger, een gesprek op de achtergrond...). Een conversatie op straat of met verschillende mensen tegelijk wordt onverstaanbaar. De radio en de televisie worden elke keer wat luider gezet. De slechthorende begint zelf luider te praten. 5
Wat zijn de oorzaken? De belangrijkste oorzaken van gehoorverlies zijn: Ouderdom. Ongeveer 30% van de bevolking boven de 65 jaar hoort niet zoals het moet. Lawaai. De belangrijkste oorzaak van gehooraandoeningen op de werkvloer. Erfelijkheid. Ongeveer een derde van de gehoorstoornissen zijn genetisch van aard Als er in de familie en voorgeschiedenis van gehoorverlies is, zullen de kinderen er waarschijnlijk ook het slachtoffer van worden. Infecties. Veel bacteriële en virale infecties kunnen het oor ernstig aantasten en gehoorverlies veroorzaken. Zelfs een gewone oorinfectie kan veel schade aanrichten. Drugs, alcohol en tabak. Sommige medicijnen zijn "ototoxisch" (schadelijk voor het gehoor). Een ongezonde manier van leven is dat eveneens. Welke behandeling? Zodra u merkt dat u minder goed hoort, is het van kritiek belang dat u naar een neus-, keel- en oorarts of naar een audioloog gaat. Denk niet dat het probleem vanzelf weer weggaat en probeer vooral geen huismiddeltjes. Alleen een specialist, dus een NKO-arts of audioloog kan de juiste diagnose stellen en de beste behandeling aanbevelen. Afhankelijk van het probleem kan de NKO-arts medicijnen voorschrijven, een chirurgische ingreep of gewoon een hoortoestel. Alles begint met de hoortest, die in reële tijd de ernst van het gehoorverlies meet. Een hoortest is volstrekt pijnloos en duurt niet lang. De audioloog of de NKO-arts onderzoekt uw gehoor met geluiden met verschillende frequenties en intensiteiten. Op basis van dit onderzoek kan worden bepaald welk type van hoortoestel voor u het beste is. Hoortoestellen Hoortoestellen kunnen in de grote meerderheid van de gevallen van gehoorverlies beterschap brengen. Dankzij de nieuwe technologieën zijn de hoortoestellen piepklein geworden, zo klein dat ze nauwelijks zichtbaar zijn, terwijl ze een verrassend goede geluidskwaliteit opleveren. Een slechts enkele millimeters groot apparaatje bevat functies die niet voor die van een computer moeten onderdoen en garandeert prestaties die nog maar enkele jaren geleden ondenkbaar waren. 6
Hoorapparaten: feiten en misverstanden Onbekend maakt onbemind. Als gevolg van het taboe dat nog altijd rond hoorapparaatjes bestaat, weten we er weinig over en leiden misvattingen een hardnekkig leven. Tijd om de puntjes op de i te zetten Mensen met een hoortoestelletje moeten hun haar lang dragen, om het apparaatje te verbergen. FOUT. Dankzij de moderne technologie zijn hoorapparaatjes zo klein geworden dat ze vrijwel onzichtbaar zijn. Vroeger leken ze lelijk (vooral voor de mensen die ze droegen) omdat ze behoorlijk omvangrijk waren. Nu zijn ze geminiaturiseerd en vallen ze helemaal niet op Een hoortoestel vraagt een heleboel ingewikkeld onderhoud. FOUT. Een hoorapparaatje moet regelmatig schoongemaakt en ontsmet worden, maar dat gaat even gemakkelijk als snel. De audioloog legt het allemaal goed uit en het is kinderspel, bijvoorbeeld controleren of het batterijtje niet op is. Met een hoortoestel kun je zonder problemen naar muziek luisteren en telefoneren. JUIST. De nieuwe generatie apparaatjes met Bluetooth maken verbinding met de elektronische toestellen die een deel geworden zijn van ons dagelijkse leven, van gsm tot ipod. Ondanks de vooruitgang van de technologie is de geluidskwaliteit nog niet perfect. FOUT. De reproductie van de geluidsintensiteit en van de akoestiek is bij de moderne apparaatjes buitengewoon goed. Maar dat veronderstelt wel dat het toestelletje goed aangepast wordt aan het gehoorprobleem van de drager, aan zijn subjectieve ervaring van geluidsniveaus, aan de anatomische kenmerken van zijn oor en aan zijn manier van leven. Precies daarom is de rol van de audioloog zo belangrijk. 7
Ik hoor nog te goed om 2 hoorapparaten te dragen. FOUT. Moeder Natuur heeft ons niet zomaar twee oren gegeven: als het geluid langs twee kanten naar onze hersenen stroomt, kunnen we beter bepalen waar het vandaan komt, op welke afstand de geluidsbron zich bevindt en kunnen we beter verstaan in bijgeluiden. Net zoals u een bril met twee glazen draagt, is het voor slechthorenden belangrijk om op elk oor een hoorapparaat te dragen. Als ik te vroeg een hoorapparaat begin te dragen, zal mijn gehoor nog sneller achteruitgaan. FOUT. Integendeel! Om goed te kunnen blijven functioneren, moeten onze hersenen zo vaak mogelijk worden getraind in de beste omstandigheden. U doet er dus goed aan om uw hersenen voortdurend te blijven stimuleren... Een gehoorapparaat is lelijk en oncomfortabel. FOUT. Dankzij digitale technologie en miniaturisatie is het comfort van hoorapparaten er aanzienlijk op vooruitgegaan. Sommige apparaten zijn zelfs helemaal onzichtbaar. Andere hebben dan weer een moderner design en zijn een mode accessoire aan het worden. Hoorapparaten waren nog nooit zo discreet en comfortabel als nu. Een hoorapparaat gebruiken is erger dan slecht horen: alle geluiden, zelfs achtergrondgeluiden, worden versterkt. FOUT. De laatste digitale toestellen maken er een erezaak van om het bijgeruis, waaraan slechthorenden zich zo storen, tot een minimum te herleiden: ze kunnen geprogrammeerd worden, en dus aangepast worden aan uw niveau van slechthorendheid en uw levenswijze. Een hoorapparaat kan het natuurlijke geluid niet vervangen. JUIST. Een hoorapparaat versterkt het geluid om het luider te maken voor het oor, maar de bedoeling is natuurlijk ook om alles duidelijker te maken. Dankzij de moderne technologie komt men heel dicht in de buurt van natuurlijk geluid, maar dat neemt niet weg dat uw brein een nieuw geluid te horen krijgt, waaraan het zal moeten wennen. Ik moet me niet meer beschermen tegen sterke geluiden, want ik ben toch al hardhorig. 8
FOUT. Minder horen betekent niet automatisch dat u beschermd bent. Integendeel: wie zich blijft blootstellen aan geluidsvervuiling, kan zijn gehoor nog verder beschadigen. Hoortoestellen zijn natuurlijk zelf wel beschermd. Ze gaan namelijk geen geluiden aanbieden boven uw pijndrempel. Hoorschade is veelal te wijten aan de blootstelling aan lawaai. JUIST. Lawaai is één de belangrijkste oorzaken van hoorschade. Daarna volgen respectievelijk veroudering, medische oorzaken zoals infecties en erfelijke voorbestemdheid. Als ik minder hoor zal ik eindelijk van de rust kunnen genieten! FOUT. Slechthorenden hebben doorgaans meer last van lawaai, omdat ze het veel sneller als te luid ervaren. Omdat ze een noodzakelijk zintuig (gedeeltelijk) moeten missen, zijn ze vaak ook sneller lichtgeraakt of hebben ze slaapproblemen. 9
Welk hoortoestel? Afhankelijk van het hoorprofiel, de esthetische verwachtingen en het budget kan de audioloog van Amplifon het beste hoorapparaat voorstellen: het apparaatje dat het best bij uw behoeften maar ook uw manier van leven past. En dat is niet noodzakelijk het duurste... Men onderscheidt drie grote categorieën van hoortoestellen: "Diep in het kanaal" Deze hoortoestellen passen volledig in de gehoorgang en gebruiken het natuurlijke vermogen van oorschelp om de bron van het geluid te vinden. Hun grote voordeel is dat ze vrijwel onzichtbaar zijn. De klassieke diep in het kanaal apparaatjes vullen de gehoorgang volledig en kunnen soms wat oncomfortabel aanvoelen. De open diep in het kanaal apparaatjes passen perfect in de contour van de oorschelp, zodat de gehoorgang comfortabel openblijft. Beide types zijn geschikt voor mensen met licht tot matig gehoorverlies. "Mini achter het oor" Dit type van hoorapparaten past discreet en comfortabel achter het oor. Het is gemakkelijk aan te brengen en geeft een erg natuurlijke klankkwaliteit. Bij mensen met vrij goede lage en middentonen kan het aangepast worden met een fijn slangetje en een onzichtbaar soepel oorstukje in de gehoorgang. Men spreekt dan van een oor helemaal open toestelletje. Bij een ander type, luidspreker in het oor, loopt er ook een slangetje naar het oor, maar bevat het een dun draadje met een luidsprekertje eraan. Dat maakt het toestelletje nog discreter, maar vult de gehoorgang iets meer. Bij ernstiger gehoorverlies kunnen deze modellen aangepast worden met een oorstukje of een schaaltje. "Power achter het oor" Dit zijn apparaatjes die achter het oor passen en via een buisje met een oorstukje verbonden zijn. Hun grote voordeel? Iedereen heeft er baat bij, ook mensen met ernstig gehoorverlies. Ze bestaan met of zonder volumeregeling, zijn handig te bedienen en bestaan in alle prijsklassen. Er bestaat nog een extra krachtige variant: het super power toestelletje. Deze modellen zijn iets groter, omdat ze een krachtige luidspreker gebruiken die het geluid extra versterkt. 10