A eerste concert A-serie 52e seizoen 22 september 2012, 14.15-16.15 uur James Gaffigan dirigent Simone Lamsma viool Karl Amadeus Hartmann 1905-1963 Derde symfonie 1949 I. Largo ma non troppo Allegro con fuoco (Virtuose Fuge) II. Adagio (mit bewegten Ausdruck) Andante Allegro Moderato (wuchtig) Andante Adagio pauze Jean Sibelius 1865-1957 Dmitri Sjostakovitsj 1906-1975 De bard, opus 64 1913 Tweede vioolconcert in cis, opus 129 1966 Moderato Adagio Adagio Allegro
A Facebook en twitter Uitzending Radio 4 en terug luisteren via internet grond: hij behoorde tot de Zweeds sprekende minderheid in eigen land. Het feit dat hij desondanks uitgroeide tot het boegbeeld van de Finse nationalistische muziek moet volgens biografen als Glenda Dawn Goss geleid hebben tot menige muzikale crisis en persoonlijke depressie. Nadat zijn laatste werken in de jaren 20 meer naar binnen gekeerd en individueler werden dan ooit, hield Sibelius de actieve muziek de laatste dertig jaar van zijn leven voor gezien. Dmitri Sjostakovitsj tot slot moest, net als Hartmann, een groot deel van zijn leven de politieke censuur weerstaan. Censuur waarmee hij soms kon spelen, kon dollen. Die kon hij uitdagen en bestrijden met cynisme en jolijt. En ook bij hem grepen in eerste instantie de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog diep in. Maar pas nadat hij als gevolg van een serieuze hartaanval de dood in de ogen had gekeken, veranderde zijn muzikale taal echt. In de belangrijkste werken die hij na 1966 schreef, zoals zijn Tweede vioolconcert, werd Sjostakovitsj introspectiever, alsof hij zijn luisteraars duidelijk wilde maken wat zijn hart hem ingaf. Waar opdrachtwerken als Mars van de Sovjeteerste concert A-serie 52e seizoen 22 september 2012 Volg het laatste nieuws rond de NTR Zaterdag Matinee op onze eigen Facebook-pagina en klik vind ik leuk!... en op twitter: @ZaterdagMatinee De broers Jussen in het radio 4 concerthuis In een aan hen gewijd Jussen-weekend spelen de broers Arthur en Lucas deze week in Utrecht. Op 20 april aanstaande spelen zij de Scottish Ballad van Benjamin Britten in de NTR ZaterdagMatinee. In het Radio 4 Concerthuis hoort u recitals van de twee in de kamermuziek zaal. In de orkestmuziek zaal worden de broers begeleid door internationale orkesten. Ga naar radio4.nl/concerthuis Deze NTR ZaterdagMatinee wordt rechtstreeks uitgezonden op Radio 4. Via de Zaterdag- Matinee-website kunt u de opname terug luisteren. www.zaterdagmatinee.nl Dit is het eerste concert in de serie Het Universum van Hartmann. Een compleet overzicht van alle negen concerten in deze serie vindt u op zaterdagmatinee.nl ( hartmann horen ) NTR Podium documentaires & con certen op nederland 2 zondag 23 september 13.00 uur joey roukens Roukens (29) schreef voor het Asko Schönberg en het Koninklijk Concertgebouworkest. Vorig jaar vroeg de Matinee hem een pianoconcert te maken voor pianist Ralph van Raat. In dit Concerto Hypnagogique liet Roukens zich inspireren door de gemoedstoestand waarin wij ons bevinden tussen waken en slapen. maandag 24 september 23.55 uur concertregistratie Roukens: Concerto Hypnagogique. Radio Kamer Filharmonie o.l.v. Thierry Fischer, Ralph van Raat (piano) www.ntrpodium.ntr.nl Voorbij de einder Hoe reageert een mens, een componist op een ingrijpende gebeurtenis? Veranderen zijn keuzes? Verandert zijn muzikale taal, verandert zijn weg? Het antwoord op deze vraag lijkt het thema van het programma van vandaag. Toen de Duitser Karl Amadeus Hartmann, de centrale componist in dit ZaterdagMatineeseizoen, te maken kreeg met het naziregime, besloot hij alle veroordelingen vóór te zijn en weigerde uitvoeringen van zijn werk in zijn vaderland. Hij trok zich terug uit het Duitse muziekleven, ging in innere Emigration, innerlijke ballingschap, en kwam eruit als een bevlogen humanist die het steevast opnam voor de zwakkeren in de samenleving. Na de oorlog brak hij in zijn legendarische concertserie Musica Viva in München bovendien een lans voor herboren creatieve geesten zoals Carl Orff, Paul Hindemith en Ernst Křenek, herintroduceerde hij de werken van componisten als Arnold Schönberg en Igor Stravinsky en gaf hij ruim baan aan de jongste garde: van Hans Werner Henze tot Luciano Berio en Luigi Nono. De Fin Jean Sibelius moest niet alleen omgaan met de overheersing van de Russen, maar ook met zijn eigen achter 2 3
Don t give up you still have us don t give up we don t need much of anything don t give up cause somewhere there s a place where we belong Voor mijn vrienden die honderd doden sterven en die voor eeuwig moeten slapen; we zullen jullie niet vergeten. Met deze opdracht in de partituur van Miserae protesteerde Hartmann in 1933 tegen het concentratiekamp in Dachau. Natuurlijk kreeg hij onmiddellijk te maken met de Reichsmusikkammer. Karl Amadeus Hartmann Militia en het symfonisch gedicht Oktober nog bol kunnen staan van de gevraagde muzikale Sovjetretoriek, bevat het Tweede vioolconcert geen cynisme meer, geen kwinkslagen, maar de diepe ernst van een man die om het leven geeft, zich zorgen maakt om de toekomst en toch met zijn noten een uitweg wil bieden. Wat dat aangaat hebben Hartmann, Sibelius en Sjostakovitsj persoonlijke en historische crises op vergelijkbare wijze vertaald. Want hoewel (respectievelijk) de Derde symfonie, het symfonisch gedicht De bard en het Tweede vioolconcert niet de vrolijkste muziek is die ze schreven, gloort achter hun noten wel een hoopvolle horizon. Hun muziek roept, lonkt en bezingt in abstractie wat de popzanger Peter Gabriel in de jaren 80 concreet benoemde in de song Don t give up: Hartmanns Derde symfonie Zoals veel composities van Karl Amadeus Hartmann is ook zijn in 1949 voltooide Derde symfonie getekend door de gebeurtenissen in nazi-duitsland. Toch kent het werk, ondanks de zware, zelfs grimmige ondertoon, vele momenten van speelse lichtvoetigheid, bij voorbeeld in de Virtuose Fuge aan het einde van het eerste deel. Het is deze samenkomst van scherpe contrasten die het oeuvre van Hartmann bindt met de muziek van Dmitri Sjostakovitsj. Op basis van de traditie en de vele nieuwe impulsen uit het begin van de twintigste eeuw probeerden zowel Hartmann als Sjostakovitsj de muziek te herdefiniëren. Beiden kregen daarbij te maken met behoorlijk wat tegenstand, zowel van de kant van collega s en docenten, als van overheidswege. De afmattende strijd van Sjostakovitsj met de machthebbers is vaak breed uitgemeten. Maar toen Hartmann met Miserae (1933) protesteerde tegen het eerste concentratiekamp in Dachau en het werk de opdracht voor mijn vrienden die honderd doden sterven en die voor eeuwig moeten slapen. We zullen jullie niet vergeten meegaf, kreeg ook hij met het bewind te maken: met de (anti-)cultuur politiek van Joseph Goebbels en de Reichsmusikkammer. Het werk werd direct bestempeld als atonaal en degenererend. Hartmann wachtte niet op mogelijke verdere banvloeken van het regime, maar trok zich uit protest terug uit het muzikale leven in Duitsland. Hoewel hij in het buitenland wel mondjesmaat werd uitgevoerd, waren de oorlogsjaren vooral een tijd van vele scheppingen die pas na 1945 publiekelijk klonken. De muziek die hij schrijft tijdens deze innerlijke ballingschap zit vol grimmigheid en verzet. Zo laat hij in zijn tussen 1933 en 1935 geschreven en aan dirigent Hermann Scherchen opgedragen Eerste strijkkwartet niet toevallig bekende joodse volksliedjes een rol spelen. Een ander goed voorbeeld is zijn Concerto funebre (1939, herzien in 1959), het vioolconcert waarin de eerste dagen van de Tweede Wereldoorlog doorklinken. Ook hier gaan compassie en cynisme naadloos in elkaar over. Desondanks blijft de humanist Hartmann ook optimistisch. Zo schrijft hij: Helaas bevindt de wereld zich tegenwoordig in een toestand die ons vandaag de dag de onrust, angsten en treurnis van weleer doet navoelen. Als men de wereld een spiegel voorhoudt, zodat zij haar afschuwelijke gezicht erkent, zal zij zich op een beter gezicht bezinnen. Ondanks alle politieke onweerswolken geloof ik daarom in een betere toekomst. Na de oorlogsjaren zet Hartmann zijn optimisme om in de legendarische concertserie Musica Viva, waarmee hij de nieuwe muziek een podium geeft. In de oorlogsjaren richt Hartmann zich bovendien op de studie. Zo gaat hij enige tijd in de leer bij Anton Webern. Onder invloed van de Oostenrijkse componist wordt zijn taal kaler en geconcentreerder, terwijl de kunst van het meerstemmig schrijven steeds prominenter wordt in zijn werk. Dat blijkt ook in zijn Derde symfonie uit 1949. De twee delen van dit zo n dertig minuten durende werk ontstonden gedurende de Tweede Wereldoorlog. Het eerste deel schreef Hartmann in de jaren 1940-1943 als het eerste deel van de Sinfonia tragica, een symfonie waarvan de overige delen als verloren beschouwd werden en pas in de jaren 70 boven water kwamen in de archieven van de Belgische radio. Het tweede 4 5
Jean Sibelius in 1923 deel ontstond als Klagesang in 1944. Hartmann, die in de eerste jaren na de oorlog veel eerder werk herzag, bewerkte het nimmer uitgevoerde werk verder in 1947 en besloot uiteindelijk de twee afzonderlijk ontstane delen te combineren tot zijn Derde symfonie. Het eerste deel begint fluisterend met slagwerk; met de in-droeve strijkersmelodie fungeert deze opening als een prelude op de schertsende fuga die in de tweede helft van dit eerste deel losbarst. Het tweede deel lijkt met de grootse boog van het langzame begin naar het beweeglijke middendeel en weer terug qua vorm enigszins op de eendelige Tweede symfonie (Adagio für großes Orchester) die ook gebaseerd is op materiaal uit Klagesang. Na de première in 1950 groeide Hartmanns Derde symfonie uit tot een van zijn meest geliefde werken. De bard (van) Sibelius Sinds de mythe van Orpheus is het beeld van de reizende of dolende musicus een veelvuldig voorkomend thema in de muziek. Het speelt ook een rol in Sibelius Barden (De bard), het meest ingetogen, meest persoonlijke en kortste symfonische gedicht dat de componist van En saga, Finlandia, De Oceaniden en Tapiola componeerde. De bard is geschreven als een reis door de tijd, een reis van de man met zijn lier die sterft en weerkeert. Orpheus lier is vervangen door een harp, maar met de dalende akkoorden uit het begin lijkt Sibelius zijn protagonist te typeren als een man die een zoektocht maakt, een man in een overgangsfase, zoals hij er zelf een doormaakte. Rond 1913, de tijd net na zijn Vierde symfonie, verkeert de componist namelijk in een diepe muzikale en persoonlijke crisis (die gepaard gaat met overmatig alcoholgebruik) en is hij op zoek naar een vorm waarin hij uiting kan geven aan zijn ambivalente houding jegens zijn rol als boegbeeld van het Fins nationalisme en waarmee hij tegelijkertijd een bijdrage kan leveren aan de koers van de twintigste-eeuwse muziek. Het maakt De bard tot een melancholisch werk waarin droefheid en introspectie overheersen. Er is geen drama, nauwelijks ontwikkeling, er zijn geen grootse climaxen. Alles blijft in een en dezelfde ingetogen stemming. De harp is er in de rest van het verhaal vooral om de verschillende korte secties van elkaar te onderscheiden, al is er nauwelijks sprake van contrast. Verder zijn er vooral korte en statische volksmuziekachtige melodielijnen alsof Sibelius ook refereert aan de noordse barden, die net als de zanger, bard, tovenaar en kantelebespeler Väinämöinen uit het Finse epos Kalevala de epische verhalen doorvertelden. Zo lijkt Sibelius ook in De bard tegen wil en dank de nationalist die een beeld schetst van de Finse verhalen en het Finse volk. De bard beleefde zijn wereldpremière op 27 maart 1913 tijdens een concert van het Filharmonisch Orkest van Helsinki. Het dagblad Helsingin Sanomat noemde het stuk een dag later een waarlijk meesterwerk en roemde de strijkinstrumenten die als zachte stemmen zongen en de kleurrijke en delicate figuren van de soloharp. Bovendien reageerde het publiek nadat het werk twee keer achter elkaar was uitgevoerd, buitengewoon enthousiast. De late Sjostakovitsj Zoals De bard ontstond op een cruciaal moment in Sibelius carrière, zo was het Tweede vioolconcert een overgangswerk voor Dmitri Sjostakovitsj. De Rus schreef het vlak na zijn hartaanval in 1966, en het is het eerste werk met de donkere, expressieve toon van zijn late oeuvre. Net als het twintig jaar eerder geschreven Eerste vioolconcert droeg Sjostakovitsj het nieuwe concert op aan de violist David Oistrach. Het verhaal gaat dat de componist het schreef voor de zestigste verjaardag van zijn vriend, maar dat hij het werk een jaar te vroeg zou hebben gepresenteerd. Sjostakovitsj Dmitri Sjostakovitsj in 1965 stond echter juist bekend als vrij stipt in deze zaken. Waarschijnlijk had hij het vioolconcert al in zijn hoofd, en wilde hij niet langer wachten. Voor de werkelijke zestigste verjaardag van de meesterviolist schreef hij in 1968 de Sonate voor viool en piano. Aanvankelijk leek Sjostakovitsj het de violist behoorlijk moeilijk te gaan maken door zijn keuze voor de voor de viool ongebruikelijke toonsoort cis-klein, maar Oistrach wist al vrij snel te melden dat de componist werkelijk de expressieve kwaliteiten van het instrument begreep. Sjostakovitsj durfde, hoewel hij de traditionele driedeligheid van het klassieke concert aanhield, af te wijken van de gebruikelijke paden en meer dan ooit zijn hart, zijn intuïtie te laten spreken. Want zoals het Tweede celloconcert afwijkt van het Eerste, zo wijkt dit Tweede vioolconcert Michail Zoerski 6 7
A eerste concert A-serie 52e seizoen 22 september 2012 Uitvoerenden Dmitri Sjostakovitsj (l) in de jaren 70 af van het Eerste. Waren de eerste concerten voor deze instrumenten dramatisch van aard en naar buiten gericht, in het Tweede vioolconcert overheerst, net als in het Tweede celloconcert, de intimiteit en de introspectie. Naar eigen zeggen modelleerde Sjostakovitsj zijn Tweede vioolconcert ook uiterlijk naar het Tweede celloconcert. Het eerste deel volgt min of meer het schema van de klassieke sonatevorm, met net als in het Tweede celloconcert de hoorn regelmatig in de rol van schaduw van het solo-instrument. De toon is somber en gespannen, en dat blijft zo in het langzame tweede deel. Aan het slot van dit tweede deel bevrijdt de hoorn zich van de viool met een klaag lijke solo die doorbroken wordt door de inzet van de Finale. Ook hier blijven de hoorn en de viool elkaar in de korte inleiding als bijna gelijkwaardige partners bestoken, tot een sardonisch thema opduikt dat het refrein blijkt van een rondoachtig vervolg. Pas aan het slot, waar materiaal uit de eerste twee delen terugkeert, wordt het spreekwoordelijke licht aan het einde van de tunnel zichtbaar en klaart de lucht op naar majeur. Alsof Sjostakovitsj de luisteraar, ondanks de immer aanwezige bittere ondertoon, een hart onder de riem wil steken. Paul Janssen James Gaffigan De Amerikaan James Gaffigan is chefdirigent van het Luzerner Sinfonieorchester en vaste gastdirigent van het. Met ingang van dit seizoen heeft hij dezelfde functie bij het Gürzenich-Orchester in Keulen; hij zal zowel operaproducties met de Oper Köln als abonnementsconcerten leiden. Buiten deze aanstellingen om dirigeert hij de laatste jaren bij orkesten als het Deutsches Symphonie Orchester Berlin, de Tsjechische Filharmonie, de radio-orkesten van Leipzig en Stuttgart, het Tokyo Metropolitan Symphony Orchestra, de Staatskapelle Dresden, het Tonhalle-Orchester Zürich en Camerata Salzburg. In de Verenigde Staten stond Gaffigan voor orkesten als het Philadelphia, Cleveland en Minne James Gaffigan Franca Pedrazzetti 8 9
Simone Lamsma Otto van den Toorn sota Orchestra, San Francisco, St. Louis en Houston Symphony, het Los Angeles Philharmonic en het Toronto, Chicago, National, Detroit, Baltimore en Dallas Symphony Orchestra. Dit seizoen debuteert hij bij het Symfonieorkest van Göteborg, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin en het BBC Symphony. Hij keert bovendien terug bij de Münchner Philharmoniker en het Rotterdams Philharmonisch Orkest, met twee programma s elk. In Noord-Amerika staat hij opnieuw voor de orkesten van Toronto, Detroit en Vancouver en het Juilliard Orchestra. Afgelopen seizoen debuteerde hij bij de Wiener Staatsoper met La bohème, deze herfst dirigeert hij er Don Giovanni. Bij het Glyndebourne Festival dirigeerde hij in 2012 La cenerentola. De in New York geboren dirigent was assistent-dirigent van Michael Tilson Thomas bij het San Fransico Symphony en had de artistieke leiding over het Festival Summer in the City van datzelfde orkest. Eerder was hij assistent van Franz Welser-Möst bij het Cleveland Orchestra. James Gaffigans internationale carrière nam een vlucht na het winnen van de eerste prijs bij de Sir Georg Solti International Conducting Competition 2004. Eerder in de Matinee: Rijnvos Union Square Dance, Dalbavie Pianoconcert, Liszt Von der Wiege bis zum Grabe & Ravel Suite Daphnis et Chloé (2009) Harvey Messages & Liszt Eine Faust- Symphonie (2010), Moesorgski Nacht op de kale berg, Ravel Pianoconcert voor de linkerhand, Debussy Nocturnes & Skrjabin Le poème de l extase (2011) Villa-Lobos/Rijnvos Rudepoêma, Milhaud Le boeuf sur le toit & Stravinsky Le sacre du printemps (2011) Ketting Zesde symfonie & Rachmaninov Derde pianoconcert (2012) Simone Lamsma De Nederlandse violiste Simone Lamsma speelde begin deze maand Chaussons Poème met het London Philhamonic. Op het programma staan dit seizoen verder Paganini s Tweede vioolconcert (Luzerner Sinfonieorchester onder leiding van James Gaffigan, in Luzern en in Het Zondagochtend Concert in Amsterdam), Szymanowski s Eerste vioolconcert (met Leif Segerstam en het Filharmonisch Orkest van Turku), en het Vioolconcert van Korngold (met het Dallas Symphony onder Jaap van Zweden in het Konzerthaus in Wenen). De jonge violiste trad inmiddels op met orkesten als het Koninklijk Concertgebouworkest, het Orchestre National de France, het Filharmonisch Orkest van Hong Kong, het Filharmonisch Orkest van Kopenhagen, het Bournemouth Symphony, het Royal Liverpool Philharmonic, het Orchestre de la Suisse Romande, het Filharmonisch Orkest van Seoul, Amsterdam Sinfonietta, het Concertgebouw Kamerorkest en de Nederlandse radio-orkesten. Sinds haar Amerikaanse debuut met het Indianapolis Chamber Orchestra in 2009 keerde zij dikwijls terug naar de Verenigde Staten, voor optredens met St Louis Symphony, Utah Symphony, het St Paul Chamber Orchestra en het Dallas Symphony Orchestra. Een recital in het Amsterdamse Concertgebouw, vorig seizoen, werd live uitgezonden op Radio 4. Dit seizoen staat zij geboekt bij het Dvořák-Festival in Praag en speelt zij kamermuziek met cellist Andreas Brantelid en pianist Robert Kulek. Haar uitvoering van Sjostakovitsj Eerste vioolconcert in De Vrijdag van Vredenburg en een documentaire werden eerder uitgezonden door NPS Podium (nu: NTR Podium). Lamsma won de tweede prijs bij het Internationale Vioolconcours van Indianapolis (2006), en eerste prijzen in de China International Violin Competition (2005), de Benjamin Britten International Violin Competition (2004) en het Nationaal Vioolconcours Oskar Back (2003). In 2010 werd zij onderscheiden met de VSCD Klassieke Muziek prijs. Simone Lamsma studeerde op 19-jarige leeftijd cum laude af aan de Royal Academy of Music in London bij viooldocent Maurice Hasson en werd er in 2011 benoemd tot Associate of the Royal Academy of Music. Zij bespeelt de ex-chanot-chardon Stradivarius (label Cremona 1718), die haar genereus ter beschikking is gesteld door een anonieme bruikleen gever. Eerder in de Matinee: Britten Vioolconcert (2010), Szymanowski Eerste vioolconcert (2010), Goebaidoelina Tweede vioolconcert In tempus praesens (2011) 10 11
Het (RFO) werd in 1945 opgericht door Albert van Raalte. Het orkest werd nadien geleid door achtereenvolgens Paul van Kempen, Bernard Haitink, Jean Fournet, Willem van Otterloo, Hans Vonk, Sergiu Comissiona, Edo de Waart en Jaap van Zweden. In het seizoen 2012-2013 treedt Markus Stenz aan als chef-dirigent. De Amerikaanse dirigent James Gaffigan is vaste gastdirigent vanaf het seizoen 2011-12. Het RFO werkte samen met befaamde gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrasjin, Antal Doráti, Riccardo Muti, Kurt Masur, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky en Valery Gergiev. Het orkest speelde de (Nederlandse) premières van werken van onder anderen Messiaen, Berio, Boulez, Henze, Carter, Adams, Birtwistle, Adès, Janáček, De Raaff, Oestvolskaja, Verbey, De Raaff, Vriend en Rijnvos. Het RFO levert belangrijke bijdragen aan de NTR ZaterdagMatinee en Het Zondagochtend Concert in het Amsterdamse Concertgebouw, en De Vrijdag van Vredenburg te Utrecht. Het RFO onderscheidt zich door bijzonder geprogrammeerde symfonische concerten en concertante opera-uitvoeringen, regelmatig betreft het eerste uitvoeringen in Nederland en wereldpremières. Naast de concerten in de omroepseries was het RFO te horen op het Festival Musica 2008 in Straatsburg onder leiding van Reinbert de Leeuw, op het Sun Festival 2009, tijdens concertreizen naar Groot-Brittannië, Duitsland en Oostenrijk onder leiding van Jaap van Zweden, in de Keulse Philharmonie en de Royal Albert Hall tijdens de BBC Proms 2011. Het heeft een indrukwekkende plaat- en cd-catalogus opgebouwd. Op verschillende labels verschenen vanaf de jaren 70 legendarische grammofoonplaten met dirigenten als Leopold Stokowski en Antal Doráti. Onder leiding van Jean Fournet werd een serie cd s gerealiseerd met Frans repertoire. Opnamen van onder meer de complete symfonieën van Mahler onder leiding van Edo de Waart verschenen op cd, alsook een unieke Wagner-box en de complete orkestwerken van Rachmaninov. Cd s met werken van hedendaagse componisten als Jonathan Harvey, Klas Torstensson en Jan van Vlijmen werden onderscheiden met prijzen en eervolle vermeldingen. Onder leiding van Mark Wigglesworth wordt al enige jaren gewerkt aan de opname van een Sjostakovitsj-serie en onder leiding van Jaap van Zweden aan die van de symfonieën van Bruckner. Lovend ontvangen NTR ZaterdagMatinee-opnamen van Wagners Lohengrin en Die Meistersinger von Nürnberg werden in het seizoen 2010-2011 gevolgd door de live-registratie van Parsifal, die is onderscheiden met de Edison Klassiek 2012 in de categorie Opera. www.radiofilharmonischorkest.nl volg het radio filharmonisch orkest op twitter (@radiofilhorkest) en facebook. chef-dirigenten Markus Stenz Jaap van Zweden (honorary chief conductor) ere-dirigent Edo de Waart vaste gastdirigent James Gaffigan assistent-dirigent Wouter Padberg eerste viool Hebe Mensinga Mitcho Dimitrov Fred Gaasterland Alexander Baev Alberto Facanha Johnson Natalia Gabunia Mariska Godwaldt Masha Iakovleva Kerstin Kendler Karina Korevaar Anna Korpalska Pamela Kubik Leonie Mensink Theo Ploeger Peter Weimar Ankie van Ommeren tweede viool Casper Bleumers Eveline Trap Andrea van Harmelen Sarah Loerkens Michiel Eekhof Odilia Fiedler Yvonne Hamelink Annemarie van Helderen Robbert Honorits Ingrid van Leeuwen Dana Mihailescu Alexander van den Tol Leonie Kleiss Laura Frenkel altviool Francien Schatborn Huub Beckers Arjan Wildschut Igor Bobylev Connie de Dreu Annemijn den Herder Ben Joles Erik Krosenbrink Robert Meulendijk Ewa Wagner Anne-Bartje Fontein Annemieke Huls cello Arturo Muruzabal Eveline Kraayenhof Harm Bakker Crit Coenegracht Mirjam Bosma Ansfried Plat Arjen Uittenbogaard Marjolein Meijer Esther Torrenga Maarten Jansen contrabas Rien Wisse Walter van Egeraat Annika Hope Edward Mebius Sjeng Schupp Stephan Wienjus Eduard Zlatkin Maaike Wierda fluit Barbara Deleu Thies Roorda Maike Grobbenhaar ook piccolo hobo Maarten Dekkers Yvonne Wolters Gerard van Andel klarinet Harmen de Boer Nanette Bakker basklarinet Diede Brantjes fagot Jos Lammerse Freek Sluijs contrafagot Desirée van Vliet hoorn Annelies van Nuffelen Toine Martens Fréderick Franssen Anneke Vreugdenhil trompet Hessel Buma Hans van Loenen Rik Knarren Hans Verheij trombone Herman Nass Cassiel Anton Domènech Brandt Attema tuba Bernard Beniers pauken Paul Jussen Bas Voorter slagwerk Hans Zonderop Henk de Vlieger Vincent Cox Harry van Meurs harp Ellen Versney celesta Stephan Kiefer 12 13
de volgende concerten zaterdag 29 september, 14.15-ca.16.15 uur Concertgebouw Amsterdam serie E Grensoverschrijdingen Ensemble Resonanz Emilio Pomárico dirigent Tabea Zimmermann altviool Zimmermann Konzert für Streichorchester Schnittke Monolog Britten Lachrymae Hartmann Vierde symfonie Tamea Zimmermann Marco Borggreve Concert voor strijkorkest werd de uiteindelijke titel van de orkestbewerking die Bernd- Alois Zimmermann in 1948 van een eerder strijktrio maakte. Curieus is dat Hartmanns Vierde symfonie (1946/1947) oorspronkelijk dezelfde doopnaam droeg. In 1939 ontstaat een eerste versie als symfonisch concert voor strijkorkest, die hij na de oorlog omwerkt tot symfonie. Pas op het laatste moment ziet Hartmann af van het voornemen om, wellicht in het kielzog van Mahlers Vierde, het werk te besluiten met een liedfinale voor sopraan. De ontstaansgeschiedenis van de Vierde is illustratief voor de bij Hartmann dikwijls vage grenzen tussen genres. Ook de oorspronkelijk als cantate gecomponeerde Eerste en de eerst als trompetconcert geconcipieerde Vijfde ondergingen pas na de Tweede Wereldoorlog hun transformatie tot symfonie. Behouden bleef het concertante karakter van de Vierde, die meer dan de zusterwerken doet denken aan Béla Bartók behalve in het afsluitende adagio appassionato, waar de gedachten onweerstaanbaar uitgaan naar de inleiding van Bruckners Vijfde symfonie. Tabea Zimmermann is de soliste in Schnittkes Monolog en de Lachrymae van Benjamin Britten. (bvp) zaterdag 6 oktober, 14.15 uur Concertgebouw Amsterdam serie B Fins crescendo Osmo Vänskä dirigent Alexander Gavrylyuk piano Aho Minea (Nederlandse première) Prokofjev Derde pianoconcert Sibelius Vijfde symfonie Alexander Gavrylyuk De Finse dirigent Osmo Vänskä is een studie- en generatiegenoot van Esa- Pekka Salonen en Jukka-Pekka Saraste. Elk van hen is een notoire Sibeliusinterpreet en een belangrijke promotor van de nieuwe Finse muziek. Vänskä is vooral van groot belang geweest voor de internationale waardering voor zijn landgenoot Kalevi Aho. Op dit programma klinkt het grote orkestwerk Minea, dat Aho in 2008 schreef voor het Minnesota Orchestra het orkest waar Vänskä chef-dirigent is. Minea is een groot accelerando en crescendo, dat de kwaliteiten van het orkest in alle geledingen naar voren brengt. Het zet Aho neer als een kind van zowel de Europese, als de Finse symfonische traditie de traditie die voortbouwt op bijvoorbeeld Sibelius Vijfde symfonie uit 1915. Prokofjevs bruisende Derde pianoconcert, slechts enkele jaren later geschreven, staat model voor de Russische link met Finland. (pj) Mika Bovan 14 15
de volgende concerten Liza Ferschtman Marco Borggreve Louis Lortie Élias Dmitri Slobodeniouk Marco Borggreve Liza Ferschtman in Dvořák vrijdag 28 september, 20.15 uur Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht George Tchitchinadze dirigent Liza Ferschtman viool Brahms Tragische Ouvertüre Dvořák Vioolconcert Grieg Symfonie in c Liszt Festival: Louis Lortie vrijdag 12 oktober, 20.15 uur Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht Emmanuel Krivine dirigent Louis Lortie piano Liszt Les Préludes Schubert/Liszt Wanderer Fantasie Franck Symfonie in D Händel fêteert Alexander de Grote vrijdag 5 oktober, 20.15 uur Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht Radio Kamer Filharmonie Groot Omroepkoor Kenneth Montgomery dirigent Yulia van Doren sopraan Paula Murrihy mezzosopraan Ed Lyon tenor Matthew Brook bas Gwyneth Wentink harp Händel Alexander s Feast Schumanns Requiem vrijdag 19 oktober, 20.15 uur Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht Groot Omroepkoor Dmitri Slobodeniouk dirigent Sofia Soloviy sopraan Caitlin Hulcup alt Dominik Wortig tenor Andrew Foster-Williams bas - Schumann Ouverture, Scherzo en Finale Das Glück von Edenhall Requiem opus 148 16