Nazorg na overlijden, noodzakelijk of overbodige luxe? Kom naar het Yarden Symposium Nazorg Yarden Symposium Nazorg Op zaterdag 27 maart organiseert Yarden een boeiend symposium over Nazorg. Tijdens het symposium kunt u kennismaken met zowel praktische als emotionele kanten van nazorg na overlijden. Er zijn lezingen op het gebied van rouw op het werk, nalatenschap, nazorg bij slachtoffers, Islamitische en andere (begrafenis) rituelen en verlies bij jonge kinderen. Naast lezingen is er deze dag een uitgebreide informatiemarkt waar u een diversiteit aan informatie vindt. Uitreiking Yarden Stimulans Bijzonder moment tijdens het symposium is de uitreiking van de Yarden Stimulans. Deze Nederlandse prijs is bedoeld als aanmoediging voor kleinschalige projecten op het gebied van levenseinde en uitvaart. Doelgroep Iedereen die (beroepsmatig) geïnteresseerd is in Nazorg. Inschrijven Deelname is geheel kosteloos. Inschrijven kunt u alleen on line via www.deelnameregistratie.nl Datum & locatie Symposium Zaterdag 27 maart Hotel Theater Figi Het Rond 2 te Zeist 10.30 15.30 uur Iedere uitvaart uniek
Programma 10.30 uur Ontvangst en registratie, bezoek aan de informatiemarkt. De koffie staat klaar. 11.00 uur Plenaire opening door gastheer Henk Tiesinga (voorzitter Yarden Vereniging) 11.05 uur Plenaire discussie onder leiding van dagvoorzitter Jacobine Geel (theologe en tv-presentatrice). Panelleden: Trudy van Gils (trainer Verlies & Rouw), Peter Buisman (oud-hoofdbestuurslid Yarden Vereniging) en Peter van Wageningen (directievoorzitter Yarden) 11.45 uur Programmawissel, naar de workshops 12.00 uur Workshops 1e ronde (zie schema hieronder) 12.45 uur Lunch, bezoek aan de informatiemarkt 13.15 uur Plenair programma: uitreiking Yarden Stimulans 2009 door Jacobine Geel 14.00 uur Workshops 2e ronde (zie schema hieronder) 14.45 uur Programmawissel, naar de plenaire zaal 15.00 uur Plenaire discussie onder leiding van dagvoorzitter Jacobine Geel (theologe en tv-presentatrice). Panelleden: Trudy van Gils (trainer Verlies & Rouw), Peter Buisman (oud-hoofdbestuurslid Yarden Vereniging) en Peter van Wageningen (directievoorzitter Yarden) 15.25 Plenaire afsluiting door gastheer Henk Tiesinga (voorzitter Yarden Vereniging) 15.30 uur Napraten, bezoek aan de informatiemarkt. Er staat een drankje en een hapje voor u klaar. Meer informatie over de sprekers, de lezingen de workshops en de deelnemers aan de informatiemarkt kunt u lezen in de speciale syllabus, die u bij aanvang van het symposium ontvangt. Schema workshops & lezingen Titel 1 De uitvaart voorbij, rituelen ter ondersteuning (Willem Pijperzaal) door Marian van der Veen (Marian van der Veen, Ritueelbegeleiding) 2 Islamitische begrafenisrituelen in Nederland (Anne de Vrieszaal) door Marloes Borsboom (COS) 3 Geeft u zich rekenschap van uw nalatenschap (Johan de Meesterzaal) door Marjolein Elings (Van Rhijn Notarissen) 4 Stapeltjesverdriet: Stilstaan bij wat is (Willem Pijperzaal) door Sabine Noten (Opleidingen Land van Rouw) 5 Nazorg bij slachtoffers (Anne de Vrieszaal) door Dineke Peterse (Slachtofferhulp Nederland) 6 Rouw op het werk, emoties bij verlies op het werk (Johan de Meesterzaal) door Trudy van Gils (trainer Verlies & Rouw) 1 e ronde 12.00 uur 2 e ronde 14.00 uur 2
Toelichting workshops Workshops 1e ronde 12 uur 1 De uitvaart voorbij, rituelen ter ondersteuning door Marian van der Veen (Marian van der Veen, Ritueelbegeleiding) Hoe vaak komt het niet voor dat mensen horen dat het nu maar klaar moet zijn met het verdriet. Voor hen gaat het leven weer verder. Voor de rouwende ligt dat anders, die draagt iedere dag het verdriet met zich mee. In deze workshop kijken we voorbij de uitvaart. Om te weten hoe rituelen kunnen helpen, verdiepen we ons eerst in wat rouw eigenlijk is en wat rouw met mensen doet. Aan de hand hiervan wordt duidelijk hoe rituelen steun kunnen bieden in die periode. We stellen ons de vraag wat een handeling eigenlijk tot ritueel maakt en gaan de diepere werking van symbolen ervaren. We bekijken de mogelijkheden van specifieke momenten voor rituelen en hoe daar invulling aan gegeven kan worden. Tot slot krijgt u de gelegenheid de theorie aan de hand van een concrete case te toetsen gedurende de uitvoering van een ritueel voor asverstrooiing. 2 Islamitische begrafenisrituelen in Nederland door Marloes Borsboom (COS) Rituelen maken onmiskenbaar deel uit van religie. Er is een geloofsgemeenschap, waar mensen deel van uitmaken, waarbinnen zij door handelingen vormgeven aan waarden en voorstellingen. Bij een begrafenis, waar de band tussen de overledenen en achtergeblevenen tot uitdrukking wordt gebracht, zijn rituelen veelal doelen op zichzelf. Deze lezing zal ingaan op Islamitische begrafenisrituelen in Nederland. Allereerst zullen deze begrafenisrituelen besproken en uitgelegd worden, ook aan de hand van een archeologisch casestudy. Er zal aandacht zijn voor het overlijden en de begrafenisvoorbereidingen, voor de begrafenis en tot slot voor de condoleances en de rouwverwerking. Vervolgens zal er ingegaan worden op de rituelen na migratie. Migratie naar een ander land, met een totaal andere cultuur, religie en klimaat, heeft tot gevolg dat door velerlei oorzaken rituelen verandert en aangepast moeten worden, in dit geval aan Nederlandse omstandigheden. Welke zijn dat en waar wordt het door veroorzaakt? En, in hoeverre zijn de veranderingen en/of aanpassingen een probleem? Binnen deze bespreking zal er aandacht zijn voor verschillende etnische groepen. 3 Geeft u zich rekenschap van uw nalatenschap door Marjolein Elings (Van Rhijn Notarissen) Er zijn van die vragen die niet dagelijks in je gedachten komen, maar waarvan het antwoord u en uw nabestaanden veel onnodig verdriet kan besparen. Wat is de zin of onzin van het opmaken van een testament, welke mogelijkheden bestaan er op het gebied van schenkingen, wat verandert er in de wet op het gebied van de successiebelasting? Volgens de nieuwe wetgeving gaat bij overlijden alles naar de langst levende; heeft het dan überhaupt nog zin om een testament op te maken? En wat gebeurt er volgens die wet dan met mijn eerder opgemaakte testament? Mensen staan niet graag stil bij het feit dat ieder van ons ooit zal komen te overlijden. Vaak heeft men dan ook de neiging om uit te stellen wat misschien beter nu al geregeld kan worden. Notaris Elings uit Zeist neemt u mee in de wereld van het familierecht. 3
Mr Marjolein Elings-van Hooidonk (44) is sinds maart 1990 verbonden aan het kantoor van Van Rhijn notarissen in Zeist. Sinds 1 oktober 1997 als notaris. Zij is o.a. gespecialiseerd in de afwikkeling van nalatenschappen en in Estate planning. Haar inlevingsvermogen maakt haar bij uitstek geschikt voor zaken met betrekking tot familierecht. 4 Stapeltjesverdriet: Stilstaan bij wat is door Sabine Noten (verliestherapeut en is als medebezieler en hoofdopleider verbonden aan Opleidingen Land van Rouw). Rouw is de achterkant van liefde, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Rouwen is een gezond en normaal proces waarmee we een plek voor onszelf creëren om met verlies te leren omgaan en werkelijk afscheid te kunnen nemen. Het is een uniek proces waarin mensen elkaar nodig hebben om al die verschillende gevoelens en herinneringen die bij het verlies horen te delen. Op deze wijze leren we dat rouw, net als liefde, bij het leven hoort. Hoe klein je ook bent, zodra je in staat bent om lief te hebben, ben je in staat om rouw te ervaren. Kinderen zijn erbij, bij alles wat er gebeurt, zo ook bij een verlies. Om te overleven zijn ze afhankelijk van de omgeving waarin ze opgroeien. Diezelfde omgeving bepaalt of ze wel of niet betrokken worden bij het verlies. Kinderen zijn loyaal aan daar waar ze vandaan komen en zullen zich op een geheel eigenwijze aanpassen aan dit systeem. Zo vertellen kinderen het verhaal van hun ouders. In deze workshop laat Sabine zien hoe jong verlies een plek kan krijgen in het levensverhaal. Sabine Noten deed onderzoek naar heel jong verlies en wat daarvan de gevolgen zijn op het beleven van later verlies. De verschillende verliezen stapelen zich als het ware boven op elkaar, vandaar het begrip stapeltjesverdriet. 5 Nazorg bij slachtoffers door Dineke Peterse (Slachtofferhulp Nederland) Slachtofferhulp Nederland biedt directe nabestaanden van levensdelicten de mogelijkheid gebruik te maken van de diensten van een casemanager. Slachtofferhulp Nederland heeft in nauw overleg met nabestaanden, op basis van praktijkervaring en inbreng van in- en externe deskundigen, een hulpaanbod aan deze nabestaanden van slachtoffers van levensdelicten ontwikkeld. De casemanager is een beroepskracht die naast professionele bagage die hij/zij reeds bezit, interne scholing heeft gevolgd op het gebied van psychosociale, juridische en praktische dienstverlening, gericht op deze specifieke doelgroep. De hulp die nabestaanden direct na een buitengewoon schokkende gebeurtenis en nog lange tijd daarna nodig hebben, kan soms geboden worden door de eigen omgeving, maar in veel gevallen zal dat niet zo zijn of soms gedeeltelijk. De casemanager is een vertrouwenspersoon die de directe nabestaanden als een spin in het web met raad en daad terzijde kan staan. Tijdens de lezing wordt, aan de hand van allerlei praktijkvoorbeelden, nadere toelichting gegeven op de hulpverlening van de casemanagers. Uiteraard is er de gelegenheid voor het stellen van vragen. Dineke Peterse is werkzaam als casemanager en als projectmedewerker voor nabestaanden van slachtoffers van levensdelicten bij Slachtofferhulp Nederland. 4
6 Rouw op het werk, emoties bij verlies op het werk door Trudy van Gils, (trainer Verlies en Rouw) Rouw op het werk: rouw binnen een organisatie? Organisaties rouwen niet. mensen in organisaties wel! Rouw op het werk: meestal wordt dan gedacht aan werknemers die na een verlies in de naaste kring hun werk weer moeten oppakken. In deze lezing wordt breder ingegaan op de thematiek. Mensen in organisaties kunnen rouwen om het verlies van een collega, of bij verandering van hun werk. Aandacht voor verlies en rouw raakt fundamenteel aan mensen en daarmee ook aan de humaniteit van organisaties. Toch wordt dikwijls al snel na een verlies gedacht dat de werknemer de draad van het leven, lees het werk weer oppakt, alsof er niets is gebeurd. In deze lezing wordt ingegaan op de effecten van verlies en rouw. De wijze waarop organisaties omgaan met verlies en rouw van hun mensen, is mede bepalend voor de mate van welzijn en welbevinden van hun medewerkers. Niet of onvoldoende verwerkte rouw is een belangrijke veroorzaker van ziekteverzuim en vertrek van medewerkers. Tenslotte zullen er tips hoe om te gaan met rouwende medewerkers worden gegeven. Nota bene: inschrijven en informatie Inschrijven voor het symposium kan uitsluitend individueel on line via www.deelnameregistratie.nl. Tijdens uw inschrijving reserveert u ook direct uw workshops. Volgeboekte workshops worden (browser afhankelijk) aangegeven met een rode balk en/of een sterretje en kunnen wel worden aangeklikt maar niet meer worden toegewezen. Check uw totaal overzicht in stap 5. Maak uw inschrijving definitief via de knop OK + VERZEND onderaan uw totaaloverzicht in stap 5. U ontvangt per ommegaande een mailbevestiging met de gegevens van uw aanmelding. Ook ontvangt u een deelnameregistratie-account waarmee u on line uw inschrijving kunt bekijken of wijzigen. Ontvangt u geen mailbevestiging, neem dan direct contact op met de deelnameregistratie, telefoon 036 533 1941 (10.00 12.00 uur) of e-mail yarden@deelnameregistratie. Indien u verhinderd bent, kunt u zelf uw inschrijving on line annuleren. Of uw bericht van verhindering mailen naar yarden@deelnameregistratie.nl onder vermelding van uw naam, woonplaats en Yarden Symposium. De inschrijving blijft geopend tot 22 maart of totdat het maximum aantal deelnemers is bereikt. Aan deelname zijn geen kosten verbonden. Voor inhoudelijke informatie over Yarden verwijzen wij u graag naar www.yarden.nl. Voor informatie over uw inschrijving kunt u contact opnemen met de deelnameregistratie, telefoon 036 533 1941 (10.00 12.00 uur) of e-mail yarden@deelnameregistratie. 5