Centrum Publieksparticipatie Ontwerp Luchthavenbesluit luchthaven Twente Postbus 30316 2500 GH Den Haag Datum Behandeld door Telefoonnummer Ons kenmerk Natuurgebied Onderwerp 15 april 2014 M. Huge OV/FL 140406 Noordoost-Twente Luchthaven Twente, Luchthavenbesluit en MER Geachte heer/mevrouw, Hierbij zenden wij u onze zienswijze op het Ontwerp Luchthavenbesluit luchthaven Twente. Hierin verzoeken wij om dit Ontwerp in te trekken vanwege de grote negatieve effecten voor natuur, landschap en stilte in Twente, waaronder in onze gebieden. Daarnaast vindt Natuurmonumenten het bijbehorende Milieueffectrapport onvolledig en onvoldoende. 1. Onzorgvuldige besluitvorming Het Luchthavenbesluit (LHB) is naar onze mening door de initiatiefnemer onzorgvuldig voorbereid. Het meest in het oog springende zijn de consequenties van de zogenoemde obstakelvlakken. Hieruit blijkt dat duizenden bomen gekapt of getopt moeten worden. In een voetnoot wordt melding gemaakt van een mogelijke versoepeling van het ruimtelijke regime, waarop mogelijk bij de vaststelling wordt geanticipeerd. Voor deze reactie kunnen wij echter alleen afgaan op hetgeen in het Luchthavenbesluit zelf is opgenomen namelijk dat voor grote oppervlakten bos geldt dat bomen gekapt of getopt moeten worden. Uiteraard is hierover de afgelopen periode grote onrust ontstaan. Desondanks is er noch door de aanvrager, noch door het ministerie helderheid gegeven, welke aantallen bomen of oppervlakten bos daadwerkelijk zullen worden geraakt en waar deze liggen. Terwijl het ministerie van I&M in december 2011 per brief ADT erop gewezen heeft dat ADT alle noodzakelijke analyses diende te verrichten. Daarbij heeft het Ministerie nadrukkelijk gewezen op hoogtebeperkingen. Daarom is ons inziens de conclusie gerechtvaardigd dat het LHB onvolledig en onzorgvuldig tot stand is gekomen, waarmee het besluit in strijd is met het zorgvuldigheidsbeginsel (art. 3:2 Awb). Dit wordt nog versterkt door de berichten in de pers dat zelfs overheden die onderdeel uitmaken van de initiatiefnemer ADT, overwegen een zienswijze in te dienen tegen de consequenties daarvan. Wij ervaren deze onzorgvuldige voorbereiding in strijd met het rechtszekerheidsbeginsel: de overheid moet haar besluiten zó formuleren dat de burger precies weet waar hij aan toe is.
Datum : 15 april 2014 pagina 2/5 2. Bomenkap ongewenst Het LHB (artikel 10 en 11, bijlagen en toelichting) is volstrekt helder over de noodzaak tot het kappen of toppen van zeer veel bomen in de gemeenten Enschede, Hengelo, Oldenzaal, Losser en Dinkelland. Hoge en monumentale bomen in bossen, maar ook laanbomen en bomen in tuinen moeten worden gekapt. Daaronder zijn ook landschappelijk, ecologisch en recreatief zeer waardevolle bossen welke eigendom zijn van onze vereniging, zoals: Hoge Venterink, Egheria, Boerskotten en De Snippert. Gedeelten van deze bossen zijn als Natura 2000 gebied begrensd en/of hebben de status van A-locatie bos en zijn daarmee een bosreservaat. Wij vinden dit volstrekt onaanvaardbaar. 3. Effecten op Natura 2000 gebieden onvoldoende onderzocht De aanvraag voor vergunning op basis van de Natuurbeschermingswet 1998 gaat vergezeld van een rapport Passende beoordeling Luchthaven Twente waarin de effecten op de Natura 2000 gebieden zijn beschreven. Het gaat hier o.a. om de bostypen Eikenhaagbeukenbossen, Beuken-eikenbossen met hulst en Vochtige alluviale bossen. Dit rapport gaat echter niet in op de consequenties die de kap of het aftoppen van de bossen in deze Natura 2000 gebieden met zich meebrengen, terwijl de gevolgen voor de natuurwaarden groot en negatief zullen zijn. Belangrijke delen van onze gebieden zijn onderdeel van het Natura 2000 gebied Oldenzaalse Landgoederen. De passende beoordeling is hiermee op een belangrijk onderdeel niet volledig. De effecten op de luchtkwaliteit zijn in de milieueffectrapportage negatief beoordeeld. Het betreft een toename van de uitstoot van stikstofdioxide, fijnstof en CO2. Deze uitstoot heeft ook een aantasting van kwetsbare vegetatie tot gevolg. Denk aan verzuring en eutrofiering van bossen en voedselarme gebieden. Ook hierop is onvoldoende ingegaan. Het ontwerpbesluit is derhalve niet met de vereiste zorgvuldigheid voorbereid. 4. Natuurontwikkeling aan banden gelegd Nieuwe natuurterreinen in de wijde omgeving van de luchthaven mogen niet meer worden aangelegd als deze een vogelaantrekkende werking hebben. De gevolgen van deze bepaling voor de realisering van Ecologische Hoofdstructuur, ecologische verbindingszones en Natura 2000-gebieden zijn niet onderzocht maar kunnen verstrekkend zijn. Deze bepaling geldt voor een gebied van 143 km2 en geeft dus een grote beperking voor de beheerders en eigenaren. De bepaling is ook in strijd met de vigerende Omgevingsvisie en het bestuurlijk akkoord dat in Overijssel is afgesloten ( Samen werkt Beter ) waarbij afspraken zijn gemaakt over realisatie van Natura 2000 en EHS opgaven. Opvallend daarbij is dat het voorschrift zich richt op natuurgebieden. Landbouwgronden, waar vanwege de zeer eiwitrijke grasteelt grote groepen ganzen kunnen komen, vormen minimaal eenzelfde risico. Wij verzoeken dit aspect mee te nemen in de risicoanalyse.
Datum : 15 april 2014 pagina 3/5 5. Plannen voorzien niet in compensatie van verlies aan habitattypen De wettelijke afspraak luidt dat er geen achteruitgang plaats mag vinden in oppervlak en kwaliteit van Natura 2000 habitattypen. De realisatie van obstakelvrije zones zoals voorzien in het ontwerp Luchthavenbesluit betekent een directe afname van het oppervlak van ongeveer 20 hectare aan twee typen boshabitat in het Natura 2000 gebied Oldenzaalse landgoederen. Daarnaast vermindert de kwaliteit omdat vanwege de kap en het toppen van bomen het aantal broedvogels van soorten als boomleeuwerik, roodborsttapuit, zwarte specht, boomklever, appelvink en bosuil zal afnemen. Slechts indien er een dwingende reden van openbaar belang is en alternatieven ontbreken, mag een habitattype worden aangetast. In dat geval zal wel zowel het areaalverlies als het kwaliteitsverlies aan habitattypen gemitigeerd en gecompenseerd moeten worden. Er zijn echter geen mitigerende en geen compenserende maatregelen in de plannen opgenomen. Binnen de grenzen van het Natura 2000 gebied Oldenzaalse landgoederen is voor compensatie ook geen ruimte. Een verruiming van het Natura 2000 gebied conflicteert met het bepaalde in artikel 11 en het bepaalde in artikel 12 van het ontwerp Luchthavenbesluit. Artikel 11 laat immers geen ruimte voor een volwaardig habitattype bos in het gebied tussen Oldenzaal en De Lutte en artikel 12 laat in beginsel geen natuurontwikkeling toe in een zone met een doorsnede van 6 kilometer rond de voormalige vliegbasis Twente. Het besluit heeft dus aantasting van Natura 2000 gebied in zich en bepalingen die het onmogelijk maken om de aantastingen afdoende te compenseren. 6. Biologische landbouw wordt onmogelijk Luchtvaart op geringe hoogte is negatief voor biologische landbouw. In het MER wordt gemeld dat de dichtstbijzijnde biologische landbouw ver weg is gelegen. Door het nemen van het LHB wordt echter omschakeling naar biologische landbouw in grote gebieden onmogelijk. Daaronder zijn ook landbouwgronden van onze vereniging. Het is onze ambitie om zoveel mogelijk landbouwgrond aan biologische boeren in gebruik te geven. Bij handhaving van het LHB wordt deze ambitie gedwarsboomd. 7. Geluidsoverlast schadelijk Het gebruik van de luchthaven leidt tot een toename van het aantal ernstig geluidgehinderden. Deze effecten zijn negatief beoordeeld in de milieueffectrapportage, zonder dat daar verder conclusies aan worden verbonden. De belevingswaarde en gebruikswaarde van natuur en landschap, waarbij rust en stilte zeer hoge waarden hebben, worden hierdoor eveneens ernstig aangetast. Dit is nadelig voor met name de recreanten in de natuurgebieden. Zeker de gebieden welke dichtbij de geplande luchthaven zijn gelegen, en waar gedurende enige tijd meer dan 80 db(a) aan vliegtuiglawaai te horen zal zijn tijdens het laag overvliegen, worden ernstig getroffen. Onze vereniging heeft als mede doelstelling behoud van stilte. Deze doelstelling, waaraan wij reeds tientallen jaren werken door gebieden aan te kopen en te beheren, wordt hierdoor in Twente teniet gedaan.
Datum : 15 april 2014 pagina 4/5 8. Waardevermindering onroerend goed Door de toename van geluidsoverlast en de toename van risico s is de gebruikswaarde en belevingswaarde van ons onroerend goed in het geding. Het gaat daarbij om woningen, boerderijen, vergaderlocaties in de natuur, recreatieve bedrijven in meerdere gebieden, waaronder (niet uitputtend) in onze gebieden Egheria, Elfterheurne, De Snippert, Roderveld, Hakenberg, Duivelshof, Buurserzand, Witte Veen. De waarde van deze onroerende goederen zal hierdoor afnemen. Ook hierom maken wij bezwaar tegen dit Luchthavenbesluit. 9. Milieu Effect Rapport (MER) onvolledig Het Milieueffectrapport (MER) houdt geen enkele rekening met de gevolgen van de verplichte bomenkap buiten het terrein van de luchthaven. De extreme gevolgen van de obstakelvlakken van het luchthavenbesluit zijn dus niet onderzocht. Daarmee is het MER zéér onvolledig. De aanwezige Natura 2000 bostypen zijn stikstofgevoelig. Dit is onvoldoende in beeld gebracht. De cumulatie van geluid en luchtverontreiniging (rail, weg-, goederen- en luchtverkeer) als gevolg van de luchthaven en andere ontwikkelingen in de omgeving is onvoldoende onderzocht. Daarnaast klopt het referentieniveau van het MER niet. Zo wordt er voor de referentiesituatie vanuit gegaan dat de ontwikkelingen aan de zuidzijde en de noordzijde al zijn gerealiseerd (leisure, bedrijventerrein en nieuwe natuur). Dat is niet het geval. Voor de ontwikkelingen aan de zuid- en noordzijde is de m.e.r.-procedure nog niet doorlopen en is nog geen bestemmingsplan vastgesteld. Ook de inrichting van het natuurgebied, de nieuwe EHS die de functie moet gaan vervullen van vervangend leefmilieu, heeft nog niet plaatsgevonden. Daarvoor dient voor deze EHS eerst nog een onherroepelijk bestemmingsplan vastgesteld te worden. Daarmee zijn de berekeningen ten aanzien van de milieueffecten van het luchthavengedeelte per definitie niet correct. Die effecten zouden, bij een integrale ontwikkeling van het hele gebied, ook integraal moeten worden beschouwd waardoor ook de cumulatie-effecten in beeld gebracht worden. Met name de realisering van een groot bedrijventerrein met bedrijven tot en met milieucategorie 5.1 zal significante effecten hebben. Die effecten zijn nu niet meegewogen. Naast de effecten van de ontwikkeling van bedrijventerreinen, moeten ook de effecten van de leisure, grote attractieparken, het organiseren van evenementen, inclusief alle daardoor ontstane extra verkeersbewegingen in combinatie met de geplande luchthaven onderzocht worden. Ze maken onderdeel uit van de integrale gebiedsontwikkeling en de omwonenden en de natuur hebben met de consequenties van al deze ontwikkelingen te maken. De CO2 uitstoot en de cumulatie van andere verontreinigingen (NOx, lood, fijnstof) door de geplande ontwikkelingen, en de gevolgen daarvan voor bossen, natuurgebieden (waaronder het Natura 2000 gebied Lonnekermeer) en het woon- en leefmilieu in de omgeving van de luchthaven is niet of onvoldoende onderzocht. Tot slot zijn de effecten van de bomenkap ook niet onderzocht in het kader van de Flora en Faunawet.
Datum : 15 april 2014 pagina 5/5 Zoals hierboven is vermeld, is het MER niet juist en volledig opgesteld. Nu er sprake is van een onjuiste en onvolledige MER kan er geen zorgvuldige belangenafweging plaatsvinden en moet het MER naar onze mening worden ingetrokken. 10. Nut en noodzaak Vliegveld Twente niet aangetoond. Het is niet aangetoond dat deze luchthaven nuttig of noodzakelijk is. De luchthaven dient naar mijn mening geen maatschappelijk belang dat opweegt tegen de enorme negatieve gevolgen voor de natuur en de kwaliteit van leven van omwonenden. Bovendien is er in de regio al een luchthaven: Flughafen Münster-Osnabrück. Mede door de nabijheid van een ander vliegveld is een positieve business case niet mogelijk. Dit is echter wel van cruciale betekenis voor de houdbaarheid van een luchthavenbesluit blijkt ook uit correspondentie van staatssecretaris Mansveld met de Tweede Kamer. Conclusies Het Ontwerp Luchthavenbesluit luchthaven Twente: - heeft onaanvaardbare consequenties voor de bossen, de natuur en de stilte in Twente; - is onvolledig en onzorgvuldig tot stand gekomen en daarmee in strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, waaronder het zorgvuldigheidsbeginsel; - de nut en noodzaak niet is aangetoond. - en het MER maakt niet alle relevante effecten voldoende duidelijk; Natuurmonumenten is daarmee van mening dat het Ontwerp Luchthavenbesluit en het MER dienen te worden ingetrokken. Met vriendelijke groet, Marc van den Tweel Algemeen directeur Natuurmonumenten