Met de steun van de Technologische Dienstverlening Ecobouwen en Duurzame ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gesubsidieerd door het Brussels Instituut voor Onderzoek en Innovatie (InnovIRIS) Energetische renovatie van gebouwen Technische installaties Christophe Delmotte, Ir Labo Luchtkwaliteit en ventilatie WTCB Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf Maart 2014 - Pagina 1 Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Prioritaire thema s: Energie en gebouwen Renovatie en onderhoud van muren en gevels Akoestisch comfort Toegankelijkheid van gebouwen Duurzaam materiaalgebruik Innovatieve prospectie Technology watch (in samenwerking met SIRRIS) Duurzame houtbouw en (groen)daken Missie: Rechtstreekse en multidisciplinaire technische ondersteuning Informatie en collectieve vorming Marktverkenning, informatieverspreiding en innovatiestimulering Doelgroep: Alle Brusselse ondernemingen actief in de bouwsector WTCB Poincarélaan 79 1060 Brussel In samenwerking met de Confederatie Bouw Brussel Hoofdstad info@bbri.be www.wtcb.be\go\td-duurzaambouwen Gesubsidieerd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest via InnovIRIS +32 (0)2 529 81 06 +32 (0)2 653 07 29 Maart 2014 - Pagina 2 1
Wat is energetische renovatie? Renovatie Kleinere aanpassingen, doorgedreven renovatie Energetisch Met betrekking tot energie Thermische isolatie, luchtdichtheid Installaties voor verwarming, SWW productie, ventilatie Met als doel de energetische prestaties van een gebouw te verbeteren Maart 2014 - Pagina 3 Algemeen principe We kunnen niet ieder aspect afzonderlijk bekijken Bv. wanneer men een dak wil vervangen en zonthermische panelen wil plaatsen doet men dat best in de juiste volgorde. Maart 2014 - Pagina 4 2
Een dirigent is noodzakelijk Voor een energetische renovatie is een dirigent nodig Erkende energieauditeur Architect Maart 2014 - Pagina 5 Een dirigent is noodzakelijk Hij is eveneens een gids Op het vlak van reglementering Op het vlak van premies Maart 2014 - Pagina 6 3
Er moet een renavatieplan opgesteld worden Doelstellingen vastleggen Prioritaire acties bepalen De volgorde van de acties vastleggen De verschillende betrokken partijen informeren Maart 2014 - Pagina 7 Waarover gaan we het vanavond hebben? Verwarming Sanitair Warm Water (SWW) Ventilatie Maart 2014 - Pagina 8 4
Waarover gaan we het vanavond hebben? Analyse van de installatie Nodige info Uit te voeren berekeningen Bestaande technieken Maart 2014 - Pagina 9 Verwarming Maart 2014 - Pagina 10 5
Analyse van de bestaande installatie Eigenschappen van de warmteopwekking Soort, vermogen In welke staat? Relatief nieuw Volledig verouderd Zijn er specifieke problemen? Te vervuilende verbranding Geen luchttoevoer in de stookplaats Maart 2014 - Pagina 11 Analyse van de bestaande installatie Distributiesysteem Leidingen Afgiftesysteem Radiatoren, vloerverwarming Regelingssyteem Thermostaat, circulatiepomp, kranen Maart 2014 - Pagina 12 6
Referentienorm NBN EN 15378 : 2007 Verwarmingssystemen in gebouwen - Inspectie van ketels en verwarmingssystemen Maart 2014 - Pagina 13 Op basis van de analyse Bepalen van de noodzakelijke acties De ketel is defect, een nieuwe ketel is noodzakelijk Bepalen van de wenselijke acties De ketel is niet erg performant, het is wenselijk om hem te vervangen Bepalen van de mogelijke acties De radiatoren zijn overgedimensioneerd, een ketel op lage temperatuur of een warmtepomp zou geplaatst kunnen worden Maart 2014 - Pagina 14 7
Op basis van de andere voorziene acties Bepalen van de noodzakelijke acties Het huis zal beter geïsoleerd worden en de luchtdichtheid verbeterd, waardoor de kolenkachel zonder luchttoevoer niet meer zal kunnen werken Bepalen van de wenselijke acties Het vermogen van de nieuwe ketel zou kunnen aangepast worden aan de nieuwe isolatie. Bepalen van de mogelijke acties Het is voorzien op de vloer uit tegels te vervangen, waardoor vloerverwarming een mogelijke keuze wordt Maart 2014 - Pagina 15 Nodige informatie Plannen van het gebouw Geometrie, afmetingen, bestemming van de ruimtes Thermische eigenschappen van de wanden Warmtetransmissiecoefficiënten of samenstelling Luchtdichtheidsniveau Eigenschappen van het ventilatiesysteem Type (natuurlijk, mechanisch), luchtdebieten Maart 2014 - Pagina 16 8
Nodige informatie Beschikbare energie Mazout, gas, hout, elektriciteit Beschikbaarheid groot terrein (koudebron WP) Wensen van de klant comforttemperatuur Systemen gelinkt aan verwarming SWW boiler Maart 2014 - Pagina 17 Uit te voeren berekeningen Warmteverliezen van het gebouw Norm NBN B 62-003 Zal vervangen worden door NBN EN 12831 Vermogen nodig voor SWW Zie verder Vermogen nodig voor de warmteopwekker Maart 2014 - Pagina 18 9
Warmteverliezen Verminderde verliezen door transmissie Verminderde verliezen door infiltratie Verminderde eventuele ventilatieverliezen Mechanische ventilatie met warmterecuperatie Mechanische ventialtie met enkelvoudige stroom Natuurlijke ventilatie Opwermingsvermogen Maart 2014 - Pagina 19 Opwarmingsvermogen Vermogen nodig om het gebouw op te warmen na een periode met verminderde temperatuur vb. s nachts voor een woning vb. het weekend voor een school Afhankelijk van De thermische massa van het gebouw Het goed te maken teperatuursverschil De aanvaardbare tijdsduur voor de heropwarming Maart 2014 - Pagina 20 10
Opwarmingsvermogen Vereenvoudigde berekening A f,i : grondoppervlak [m²] f RH,i :opwarmingsfactor [W/m²] Maart 2014 - Pagina 21 Welk verwarmingssysteem gebruiken? Verschillende mogelijkheden Centrale of decentrale systemen Fossiele of hernieuwbare energie Eenvoudige of complexe systemen Altijd een kritische ingesteldheid aanhouden en goed vergelijken Maart 2014 - Pagina 22 11
Centrale warmteproductie Vereiste verwarmingsvermogen Plus eventueel: Productie van sanitair warm water Geen beperkingen door EPB Regendouches, bubbelbaden Bijkomende circuits Heteluchtbatterij, zwembad Maart 2014 - Pagina 23 Centrale warmteproductie Beschikbaarheid van opwekkers met laag vermogen? Gas Modulerende ketel vanaf 2 kw Stookolie Ketels vanaf 12 kw Hout Modulerende ketel vanaf 4 kw Warmtepomp vanaf 3 kw Maart 2014 - Pagina 24 12
Centrale warmteproductie Mogelijk om te werken met opwekkers met hoog vermogen (in verhouding tot de verwarmingsbehoefte) Gebruik van een boiler Maart 2014 - Pagina 25 Ketels met gesloten verbrandingskamer Vergelijkbaar productieprincipe als bij ketels met open verbrandingskamer Geen opening meer nodig in de stookplaats voor de verbrandingslucht Concentrisch rookgasafvoerkanaal met beperkte diameter Verschillende uitlaatmogelijkheden Niet nodig om de oude schoorsteen te gebruiken Maart 2014 - Pagina 26 13
Radiator Nieuwe radiatoren zijn over het algemeen performanter dan oudere Calorische afgifte Verschillende designs beschikbaar Maart 2014 - Pagina 27 Convectoren Mogelijkheid om het vermogen van bepaalde convectoren te verhogen Maart 2014 - Pagina 28 14
Vloerverwarming Klassieke systemen Systemen met beperkte dikte Vermogen beperkt tot 100 W/m² in verblijfszone 175 W/m² andere zones Maart 2014 - Pagina 29 Regeling Centraal beheer Programeerbare thermostaten Elektronische circulatoren Maart 2014 - Pagina 30 15
Condenserende ketels Beter rendement dan klassieke ketels Belangrijke punten Afvoer van het condensaat Rookgasafvoer Bij voorkeur werken op lage temperatuur Maart 2014 - Pagina 31 Aggregatietoestanden water Maart 2014 - Pagina 32 16
Verandering aggregatietoestand water Maart 2014 - Pagina 33 Verandering aggregatietoestand water Om water te verwarmen is nodig: 4.19 kj/kg.k Voelbare warmte Deze warmte verandert de temperatuur van het water Om water te verdampen is nodig:: 2258 kj/kg Latente warmte Deze warmte verdandert de aggregatietoestand Om waterdamp te verwarmen is nodig: 1.9 kj/kg.k Voelbare warmte Deze warmte verandert de temperatuur van de waterdamp Maart 2014 - Pagina 34 17
Verbranding Warmte Brandstof + Koolstofdioxide CO 2 + + Zuurstof O 2 Waterdamp H 2 O + + Verbranding Stikstof N 2 Stikstof N 2 Maart 2014 - Pagina 35 Condenserende ketel De verdamping van vater vergt een grote hoeveelheid energie Verwarming water: 4.19 kj/kg Verdamping water: 2256 kj/kg In een klassieke ketel worden waterdamp en rookgassen samen afgevoerd In een condenserende ketel probeert men de verdampingswarmte te recupereren Maart 2014 - Pagina 36 18
Lagetemperatuursketels De waterdamp wordt naar buiten afgevoerd Maart 2014 - Pagina 37 Condenserende ketel De waterdamp wordt gedeeltelijk gecondenseerd in de ketel Maart 2014 - Pagina 38 19
Warmteafgifte Aardgas: potentiële winst van 11% Stookolie: potentiële winst van 7% Maart 2014 - Pagina 39 Werkingsprincipe Maart 2014 - Pagina 40 20
Energetische balans 12% 9% Winst van 2 à 3% zelf zonder codensatie! Maart 2014 - Pagina 41 Energetische balans Maart 2014 - Pagina 42 21
Technologie van een condenserende ketel Maart 2014 - Pagina 43 Afvoer van het condesaat Maart 2014 - Pagina 44 22
Afvoer van het condensaat Ongeveer 1 liter per liter stookolie Ongeveer 1.5 liter per m³ aardgas OK indien het gemengd wordt 1/20 met huishoudelijke afvoer (> 50 000 l/jaar.familie) Indien niet, neutralisatie door middel van een basisch filtrerend milieu calciumcarbonaat, marmer, dolomiet half gebrand dolomiet, magnesiumhydroxide,... Maart 2014 - Pagina 45 Rookgasafvoer De bestaande schouw kan hergebruikt worden Te respecteren voorzorgsmaatregelen Rookgas kouder en zwaarder bij een condenserende ketel Trek (afmetingen- isolatie) Condensatie Corrosie Tubering nodig in bepaalde gevallen Traditionele gemetselde schouw Niet-resistente materialen Maart 2014 - Pagina 46 23
(4) (5) Tenzij het aangetoond is dat het systeem voeldoet voor deze toepassing Maart 2014 - Pagina 47 Vervanging van bestaande ketels Kiezen voor een condenserende ketel? Duurder Aanpassing van de schouw (ook voor lagetemperatuurketels!) Potentiële energiewinst Eventueel premies Technische vragen? Besparing mogelijk? Maart 2014 - Pagina 48 24
Retourtemperatuur Retour bij lage temperatuur is nodig om te condenseren Meestal compatibel met radiatoren (over het algemeen overgedimensioneerd) Niet altijd compatibel met convectoren (meestal voorzien in de goten) Menging van vetrek en retourwater te vermijden Aanpassingen van het hydraulisch schema zijn soms noodzakelijk Maart 2014 - Pagina 49 Bestaande installatie 90/70 Zelfs zonder condensatie zal het rendement van een condenserende ketel beter zijn Het regime 90/70 is voorzien op een buitentemperatuur van -10 C Wanneer het minder koud is kan de vertrektemperatuur verlaagd worden Maart 2014 - Pagina 50 25
Bestaande installatie 90/70 Maart 2014 - Pagina 51 Verdeling van de buitentemperaturen tijdens het stookseizoen 80% 85% Maart 2014 - Pagina 52 26
Bestaande installatie 70/50 Maart 2014 - Pagina 53 Bestaande installatie 70/50 Maart 2014 - Pagina 54 27
Warmtepompen Maart 2014 - Pagina 55 Maart 2014 - Pagina 56 28
Maart 2014 - Pagina 57 Coefficient Of Performance - COP Verhouding tussen het calorisch vermogen en het effectief opgenomen vermogen van het toestel, uitgedrukt in Watt/Watt 10 kw 7 kw Koud Energie Warm 3 kw COP = 10 kw / 3 kw = 3.33 (totale energie) COP = 10 kw / (3 kw x 2.5) = 1.33 (primaire energie) Maart 2014 - Pagina 58 29
Coefficient Of Performance - COP De reële COP hangt af van verschillende factoren Gedeclareerde COP: 3.18 (lucht +2 C / water 35 C) COP réel dépend du régime de température Maart 2014 - Pagina 59 Seasonal Performance Factor - SPF Verhouding van de totale jaarlijkse energie die door de warmtepomp geleverd wordt aan het sub-distributiesysteem voor de verwarming van de ruimtes en/of andere auxiliaire systemen Bv. Voor de productie van sanitair warm water tot het totale jaarlijkse elektriciteitsverbruik, met inbegrip van het elektriciteitsverbruik voor de hulpfuncties Maart 2014 - Pagina 60 30
Lucht als koudebron Statische of dynamische sonde Het rendement en het vermogen van de warmtepomp verhogen bij hogere temperaturen van de buitenlucht Maart 2014 - Pagina 61 De bodem als koudebron De warmteproductie door de bodem kan met behulp van Horizontale ingegraven warmtewisselaars tussen 0.8 m en 2 m Vertikale warmtewisselaars Maart 2014 - Pagina 62 31
Bodemtemperatuur De seizoensvariatie van de bodemtemperatuur neemt af met de diepte Maart 2014 - Pagina 63 Potentieel voor warmteontrekking Horizontale ingegraven warmtewisselaars Eenvoudige gevallen (wonigen) Enkel voor verwarming Indien SWW dient de werkingsduur in de tabel verhoogd te worden Maart 2014 - Pagina 64 32
Potentieel voor warmteontrekking Eéngezinswoning Warmteverliezen: 10 kw volgens NBN B 62-003 Enkel verwarming Vochtige cohesieve bodem 10 000 W / 25 W/m² = 400 m² Maart 2014 - Pagina 65 Regeling van het systeem Het calorisch vermogen van de warmtepomp moet aangepast worden aan de warmtevraag van het gebouw Het maximum aantal opstartcylci per uur moet beperkt worden Verschillende opties: Zonder regeling van het vermogen van de compressor Met regeling van het vermogen van de compressor Warmtepomp met twee trappen Maart 2014 - Pagina 66 33
WP hoge temperatuur Vertrektemperatuur tot 65 à 80 C Mogelijk om de oude radiatore te herbruiken De COP vermindert met de temperatuur Maart 2014 - Pagina 67 Combinatie ketel en WP Condenserende ketel op gas WP lucht/water of bodem/water Specifieke module voor regeling die de optimale warmtebron selecteerd Maart 2014 - Pagina 68 34
Houtkachels Meer en meer houtketels in de handel Pellets Houtblokken Houtafval Ook condenserende ketels Maart 2014 - Pagina 69 Opslag van de pellets Verschillende oplossingen Silo s in stof Silo s in staal Gemetselde silo s Ingegraven reservoirs Reservoirs voor buitenopstelling Of manueel bijvullen uit zakken Maart 2014 - Pagina 70 35
Omzettingswaarden Maart 2014 - Pagina 71 Gecentraliseerde warmteproductie Houtkachels beschikbaar vanaf 5 kw Openingen nodig om de warmte in de woning te verspreiden Verwarming van de gehele woning Maart 2014 - Pagina 72 36
Houtkachel Aan te bevelen opties Aansluiting op een buitenluchttoevoer Gesloten verbrandingskamer Maart 2014 - Pagina 73 Verbrandingskamers Maart 2014 - Pagina 74 37
Massieve houtkachels Beperkte ractiviteit Nodig om te anticiperen Verwarmt gedurende meerdere uren Zelfs indien geen verwarming meer nodig is Maart 2014 - Pagina 75 Houtkachel als ketel Houtkachel te verbinden met een systeem voor centrale verwarming Moeilijk om een afzonderlijke ruimte te verwarmen zonder de ruimte waarin de kachel staat mee te verwarmen Maart 2014 - Pagina 76 38
Decentrale systemen Elektrische verwarming Weinig interessant op het vlak van primaire energie Omzettingsfactor 2.5 Te evalueren in funcite van de globale energetische performatie van het gebouw Maart 2014 - Pagina 77 Verwarming via ventilatie Elektrische naverwarming van de verdeelde lucht bij mechanische ventilatie Elektrische weerstand Luchtverdeling enkel in de droge ruimtes Verwarming van heel het gebouw Zelfs om de badkamer één uur op te warmen s morgens De verwarmings- en ventaltiebehoefte vallen niet altijd samen Niet mogelijk om ventilatie te verminderen tijdens opwarmingsperiode Maart 2014 - Pagina 78 39
Luchtdichtheid van het gebouw Voorzien hoe doorboringen van de gebouwschil luchtdicht gemaakt zullen worden Maart 2014 - Pagina 79 Sanitair warm water Maart 2014 - Pagina 80 40
Analyse van het bestaande systeem Eigenschappen ogenblikkelijke productie Vermogen Energie (propaan, elektriciteit ) Wat is zijn staat? Warmwatertoestel van 20 jaar oud Zijn er specifieke problemen? Geen specifieke opening voor luchttoevoer Maart 2014 - Pagina 81 Analyse van het bestaande systeem Eigenschappen van productie door semi-accumulatie Volume Regeling Wat is zijn staat? Oude slecht geïsoleerde boiler Zijn er specifieke problemen? Boiler vol kalk Maart 2014 - Pagina 82 41
Analyse van het bestaande systeem Eigenschappen van het distributiesysteem en de regeling Wat is zijn staat? Niet-geïsoleerd leidingen in opbouw Zijn er specifieke problemen? Kalkafzettingen in de leidingen Circulator van de circulatieleiding werkt continu Maart 2014 - Pagina 83 Op basis van de analyse Bepalen van de noodzakelijke acties Het warmwatertoestel is te gevaarlijk, een nieuwe SWW productie is noodzakelijk Bepalen van de wenselijke acties De SWW-leidingen zijn niet geïsoleerd, het zou wenselijk zijn om ze te isoleren Bepalen van de mogelijke acties De afstand tussen de SWW-productie en de verschillende tappunten verminderen (minder distributieverliezen) Maart 2014 - Pagina 84 42
Op basis van de voorziene acties Bepalen van de noodzakelijke acties Wanneer we isoleren en het gebouw luchtdicht maken, zal de open baskamergeiser niet meer kunnen werken Bepalen van de wenselijke acties We zouden een elektrische boiler kunnen vervangen door een indirect gestookte boiler aangesloten op een nieuwe ketel Bepalen van de mogelijke acties Wanneer het dak vervangen wordt zou een zonthermisch systeem geplaatst kunnen worden Maart 2014 - Pagina 85 Nodige info Plannen van het gebouw Geometrie, afmetingen Eigenschappen van de tappunten Aantal lavabo s, douches, baden Maart 2014 - Pagina 86 43
Nodige info Beschikbare energie Stookolie, aardgas, hout, elektriciteit Verwarmingssysteem Mogelijkheid om een boiler toe te voegen Wensen van de klant De 5 bewoners nemen hun bad allen zaterdagavond met 30 min. tussentijd Men wil kunnen douchen wanneer het bad loopt Maart 2014 - Pagina 87 Nodige vermogen voor de productie van SWW DHW Ogenblikkelijke productie Het water wordt verwarmd wanneer men het nodig heeft Vaak hoge vermogens nodig Productie met semi-accumulatie Oplsagvat om het piekdebiet op de vangen Volledige herlading voor het volgende piekdebiet Productie met accumulatie Opslagvat om het dagverbruik te dekken Volledige herlading tijdens periode met weining verbruik (nacht) Maart 2014 - Pagina 88 44
Vereenvoudigde methode voor éénsgezinswonigen (3-4 personen) Maart 2014 - Pagina 89 Vereenvoudigde methode voor éénsgezinswonigen (3-4 personen) badkamer 1: bad met normale douche Keuken: aanrecht Maart 2014 - Pagina 90 45
Vereenvoudigde methode voor éénsgezinswonigen (3-4 personen) Badkamer 1: groot bad + douche met 3 jets Badkamer 2: normale douche / Keuken: aanrecht Maart 2014 - Pagina 91 Toestellen met zeer groot waterverbruik De eenvoudige methode is niet van toepassing voor toestellen met een zeer groot waterverbruik Regendouches met 50 cm diameter Laterale jets> 40 litres per minuut Bubbelbaden van 600 l... Hier dient men zich te baseren op de eigenschappen van de toestellen Maart 2014 - Pagina 92 46
Eigenschappen van de toestellen Maart 2014 - Pagina 93 Bepalingsmethode Bepaling van de energie nodig voor de productie van SWW Bepaling van het vermogen nodig voor de wartewisselaar Grafische voorstelling van de energiebalans Keuze van het volume wan het opslagvat Maart 2014 - Pagina 94 47
Rekenvoorbeeld Regendouche van 10 minuten (40 l/min) Het bad vullen - 15 minuten (200 liter) Piekperiode gelimiteerd tot 40 minuten Dus 40 minuten tussen het begin van de douche en het vrijkomen er van voor het volgende gebruik Maart 2014 - Pagina 95 Totale hoeveelheid nodige energie Maart 2014 - Pagina 96 48
Vermogen van de warmtewisselaar Moet het opslagvat al dit SWW kunnen bevatten? Neen, want even na de start van de tapping (bv. 4 min.) zal de ketel al bijkomend water verwarmen Totaal te leveren vermogen 24360 Wh in 36 minuten (40-4) Maart 2014 - Pagina 97 Grafische voorstelling Hoeveelheid energie 40 minuten (duur van de piek) opslagvat tapping wisselaar Tijd in min. Maart 2014 - Pagina 98 49
Volume van het opslagvat Maximale afstand tussen de geleverde energie door de warmtewisselaar en de getapte energie Maart 2014 - Pagina 99 Volume van he topslagvat Waar : V w,acc = 17052 / [0,8. 1,16. 1. (60 10)] = 367.5 l Volume opslagvat: 368 l (minimum) Nuttig vermogen 41 kw (minimum) Maart 2014 - Pagina 100 50
Boiler aangesloten op een ketel Mogelijk voor elk type ketel Stookolie, gas, hout, kolen Hoog SWW comfort met een beperkt vermogen Maart 2014 - Pagina 101 Geiser Gasgeiser Gesloten verbrandingskamer Maart 2014 - Pagina 102 51
Afzonderelijke boiler Gasboiler Gesloten verbrandingskamer Maart 2014 - Pagina 103 Thermodynamisch warmwatertoestel Op omgevingslucht Afkoeling van de lucht in de woning Externe luchtinlaat om de afvoer te compenseren Elektische weerstand indien nodig Maart 2014 - Pagina 104 52
Thermodynamisch warmwatertoestel Op buitenlucht COP vermindert met de buitentemperatuur Voorbeeld: 2.77 bij 7 C Maart 2014 - Pagina 105 Thermodynamisch warmwatertoestel Op de afgevoerde lucht Betere COP Beschikbare lucht is beperkt in hoeveelheid Weinig compatibel met vraaggestuurde ventilatie Maart 2014 - Pagina 106 53
Zonthermisch Productie van SWW op basis van zonneenergie Maart 2014 - Pagina 107 Zonthermisch Le chauffe eau solaire Samuel Bragard Maart 2014 - Pagina 108 54
Realiseerbare besparingen De collectoren laten in het algemeen toe om 50 à 60% van de SWW-behoefte van een gezin te dekken. Het overige dient bijkomend gedekt te worden door: Gas: 50% x 1 = 50% primaire energie Elektriciteit: 50% x 2.5 = 125% primaire energie Maart 2014 - Pagina 109 Noodzaak bijkomende voorziening Maart 2014 - Pagina 110 55
Warmterecuperatie 30 à 50% recuperatie Bestaat eveneens in horizontale versie Maart 2014 - Pagina 111 Ventilatie Maart 2014 - Pagina 112 56
Analyse van bestaand systeem Algemene eigenschappen Geen ventialtiesysteem Natuurlijke ventilatie Mechanische ventilatie Wat is zijn staat? Zijn er specifieke problemen? Hinderlijke geur in de woning Schimmelvorming Maart 2014 - Pagina 113 Analyse van een bestaand systeem Eigenschappen van de verschillende elementen: Ventilatieroosters Ventilatoren Leidingen Ventilatieopeningen Regeling Maart 2014 - Pagina 114 57
Referentienorm NBN EN 15239 : 2007 Ventilatie van gebouwen - Energieprestatie van gebouwen - Richtlijnen voor de inspectie van ventilatiesystemen Maart 2014 - Pagina 115 Op basis van de analyse Bepalen van de noodzakelijke acties Er is geen ventilatiesysteem, er dient één geïnstalleerd te worden Bepalen van de wenselijke acties De warmtewisselaar is niet erg performant, het zou wenselijk zijn om de groep te vervangen Bepalen van de mogelijke acties Er is al extractie voor de WC en de badkamer, maar het circuit zou kunnen uitgebreid worden naar de keuken Maart 2014 - Pagina 116 58
Op basis van de andere voorziene acties Bepalen van de noodzakelijke acties De woning zal geïsoleerd worden en de luchtdichtheid verbeterd, dus wordt een ventilatiesysteem noodzakelijk Bepalen van de wenselijke acties De technische schachten worden geopend voor de plaatsing van de verwarmingsleidingen. Men kan tegelijk ook de oude flexibele leidingen vervangen Bepalen van de mogelijke acties Het schrijnwerk wordt vervangen, er kunnen tegelijk ventilatieroosters voorzien worden Maart 2014 - Pagina 117 Nodige info Plannen van het gebouw Geometrie, afmetingen, toewijzing van de ruimtes Eigenschappen van het verwarmingssysteem Radiatoren onder de ramen Wensen van de klant Geen koude luchtstromen Design ventilatieopeningen Maart 2014 - Pagina 118 59
Welk systeem installeren? A B RAO RAO RTO droge ruimten DO vochtige ruimten TO droge ruimten DO vochtige ruimten C D RTO droge ruimten DO AO vochtige ruimten TO droge ruimten DO AO vochtige ruimten Maart 2014 - Pagina 119 Reglementering Reglementering ivm de energieprestatie van gebouwen Waals Gewest Brussels Gewest Vlaams Gewest Residentiële ventilatie Niet-residentiële ventilatie Texten te vinden op: www.normes.be Maart 2014 - Pagina 120 60
Renovatiewerken Maart 2014 - Pagina 121 Wijzigingen van bestemming Maart 2014 - Pagina 122 61
Renovatiewerken Maart 2014 - Pagina 123 Uit te voeren berekeningen Nominale luchtdebieten Norm NBN D 50-001 Ventilatievoorzieningen in woongebouwen Maart 2014 - Pagina 124 62
Berekening debiet - Basisregels Woonkamer 1 l/s per m² vloeroppervlakte (3,6 m³/hm²) met een minimum van 21 l/s (75 m³/h). Men moet de 42 l/s (150 m³/h) niet overschrijden. Slaapkamer Studeerkamer Speelkamer 1 l/s per m2 vloeroppervlakte (3,6 m³/hm²) met een minimum van 7 l/s (25 m³/h). Men moet de 20 l/s (72 m³/h) niet overschrijden. Keuken (1) Badkamer Wasplaats, Droogplaats + analoge ruimten WC Gangen, Trapzalen Nacht en daghall en analoge doorgangsruimten 1 l/s per m² vloeroppervlakte (3,6 m³/hm²) met een minimum van 14 l/s (50 m³/h) Men moet de 21 l/s (75 m³/h) niet overschrijden. 7 l/s (25 m³/h). 1 l/s per m² vloeroppervlakte (3,6 m³/hm²) (1) Voor keukens met een open doorgang naar andere kamers of ruimten is het minimaal ventilatiedebiet 21 l/s(75m³/h). Maart 2014 - Pagina 125 Ontwerpdebieten De door de NBN D 50-001 vereiste debieten zijn niet hoger dan deze uit de Europese norm NBN EN 15251 Maart 2014 - Pagina 126 63
Recyclage In het geval van een systeem D, laat de norm recyclage van lucht naar de leefruimte toe Belangrijke vermindering van het debiet aan buitenlucht Maart 2014 - Pagina 127 Mechanische ventilatie enkelvoudige stroom door extractie Systeem type C Toevoeropeningen voor buitenlucht in de kamers, het bureau en de leefruimte Extractie van vervuilde lucht vanuit keuken, WC s en badkamers Maart 2014 - Pagina 128 64
Toevoeropeningen Basisprincipe Plaatsing in de gevels Maart 2014 - Pagina 129 Toevoeropeningen Basisprincipe Plaatsing in de gevels In het dak (uitbreiding van de norm) Indien er geen gevelelement beschibaar is met een hoogte groter dan 2m. Of indien de plaats van de opening in de gevel afwijkt van andere voorschriften van de Waalse regering. Maart 2014 - Pagina 130 65
Nominaal debiet van een rooster Debiet dat erdoor stroomt bij een drukverschil van 2 Pa EXEMPLE Maart 2014 - Pagina 131 Regelbaarheid De roosters moeten Manueel of automatisch regelbaar zijn Regelbaar zijn in minstens 3 tussenstanden tusse de posities Gesloten en Volledig open Maart 2014 - Pagina 132 66
Acoustische isolatie Binnendringen van buitengeluid Acoustische demping mogelijk Maart 2014 - Pagina 133 Aanbevelingen De openingen van de toevoeropeningen moeten voldoende klein zijn om het binnendringen van insecten in voldoende mate te verhinderen De toevoeropeningen moeten voldoende waterdicht zijn De onderzijde van de toevoeropeningen moet zich op minstens 1.80 m boven het niveau vand e afgewerkte vloer bevinden Maart 2014 - Pagina 134 67
Opening van het schrijnwerk Schrijnwerk met kantelstand Nominaal debiet op te geven door de fabrikant Wanneer het profiel, de dichting, de accessoires, etc., verdanderd, verandert het debiet Opgelet: grote oppervlaktes van schrijnwerk kunnen het dubbelle van het vereiste nominale debiet hebben Maart 2014 - Pagina 135 Onafhankelijke extractoren Mogelijkheid om onafhankelijke extractoren te installeren Beperkt de ingenomen ruimte door ledingen Geen toegang naar een centraal punt nodig Geluid wordt in de ruimtes geproduceerd Elektische voeding voor iedere extractor Buitenafvoer voor iedere extractor Maart 2014 - Pagina 136 68
Centrale ventilatoren Grote inspanning van de industrie om de energetische performantie te verbeteren DC ventilatoren Vraaggestuurde regeling Maart 2014 - Pagina 137 Manuele regeling Beperkt aan te raden Risco om snel vergeten en zelden gebruikt te worden Maart 2014 - Pagina 138 69
Regeling met timer Aanbevolen minimum Niet nodig om er iedere dag aan te denken Energiewinst in perdiodes van afwezigheid Maart 2014 - Pagina 139 Onafhankelijke regeling Maart 2014 - Pagina 140 70
Vraaggestuurde regeling Regeling i.f.v. aanwezigheid Luchtkwaliteit Vochtigheid CO 2 Maart 2014 - Pagina 141 Leidingen Gebruik rigide leidingen Geen flexibele leidingen Maart 2014 - Pagina 142 71
Het belang van luchtdichtheid Opgenomen in EPB Mogelijkheid om een goede luchtdichtheid te valoriseren Accessoires met dichtingen verminderen lekken Maart 2014 - Pagina 143 Luchtdichtheid van het gebouw Voorzien hoe de verschillende doorboringen van de gebouwschil luchtdicht gemaakt zullen worden Maart 2014 - Pagina 144 72
Belang van drukverliezen Drukverliezen beperken Om de vereiste debieten mogelijk te houden Om het energieverbruik te beperken Ontwerp van luchtkanalen Luchtsnelheid beperken Geen flexibles gebruiken Geen improvisatie op de werf Maart 2014 - Pagina 145 Geluidsdempers Zonder speciale voorzorgen: Het geluid van de ventilatoren kan zich verspreiden via de kanalen Geluid (gesprekken, muziek ) kan zich verplaatsen van de ene ruimte naar de andere via de kanalen Maart 2014 - Pagina 146 73
Het belang van akoestiek De normen met betrekking tot akoestisch comfort zijn stranger dan vroeger Dit aspect dient meegenomen te worden vanaf het ontwerp Gebruik van dempers Beperken van de snelheden Maart 2014 - Pagina 147 Toevoeropeningen Diffusie van de lucht Luchtstromen vermijden Regeling Noodzakelijk om het gewenste debiet te behalen Estetisch Zichtbaar deel van de installatie Maart 2014 - Pagina 148 74
Het belang van de regeling van de debieten Wordt in rekening gebracht in de EPB Débieten tussen 100 en 120% van het vereiste debiet Men moet Kunnen meten De manier van meten moet voorzien worden vanaf het ontwerp Effectief meten Regelen van de debieten Maart 2014 - Pagina 149 Transfertopeningen In muren of tussenwanden In of onder deuren Maart 2014 - Pagina 150 75
Transfertopeningen Atténuateur acoustique Maart 2014 - Pagina 151 Natuurlijke ventilatie Systeem type A Toevoeropeningen voor buitenlucht in de kamers en de verblijfsruimte Natuurlijke afvoer van de vervuilde lucht in de keuken, de WC s, de wasruimte en de badkamers Maart 2014 - Pagina 152 76
Afvoeropeningen Regelbare openingen 5 standen Nominaal debiet 2 Pa Maart 2014 - Pagina 153 Afvoeropening - Vereiste 50 cm boven het dak Maart 2014 - Pagina 154 77
Afvoeropening - Aanbeveling = 35 b = 3 m h 7.26 m en h 0.5m Maart 2014 - Pagina 155 Te vermijden Afvoeropening onderaan het dak Zone met overdruk Lucht gaat het gebouw in ipv dat er lucht afgevoerd wordt Te kleine afvoeropening Laag luchtdebiet Flexibele leidingen Belangrijke drukverliezen Maart 2014 - Pagina 156 78
Mechanische ventilatie - balansventilatie Systeem type D Toevoer buitenlucht in de kamers, het bureau en de leefruimte Afvoer vervuilde lucht uit de keuken,de WC s, de wasplaats en de badkamers Maart 2014 - Pagina 157 Afzondelijke units Een gecentraliseerd systeem is niet nodig Mogelijkheid om onafhankelijke units te installeren Belangrijke parameters Luchtdebiet Rendement van de warmtewisselaar Geluidsniveau Compatibiliteit met de regelgeving na te kijken Maart 2014 - Pagina 158 79
Mechanische ventilatie - balansventilatie Belangrijke inspanning van de industrie om de energetische efficiëntie te verbeteren DC ventilatoren Regeling van de ventilatoren Debiet of constante druk Vraaggestuurde regeling Warmtewisselaars Maart 2014 - Pagina 159 Ventilatiegroep Ventilatoren Toevoer Afvoer Warmtewisselaar Filters Regeling Maart 2014 - Pagina 160 80
Warmtewisselaar Recuperatie van een groot deel van de warmte in de afgevoerde lucht Voorverwarming van de buitenlucht Energiebesparing Rendement tot 90% Maart 2014 - Pagina 161 Thermische isolatie van de leidingen Maart 2014 - Pagina 162 81
Filtratie van de buitenlucht Maart 2014 - Pagina 163 Het belang van hygiëne in de installaties De leidingen proper houden tijdens transport en plaatsing Opslag in een gepaste omgeving Afdoppen ter bescherming Vervangfilters of een onderhoudscontract zijn te voorzien Toegangsopeningen voorzien voor eventueel onderhoud van de leidingen Maart 2014 - Pagina 164 82
Debietregeling De reglementering laat debietregeling toe. Laat toe de debieten de regelen i.f.v. de behoeften Aanwezigheid / Afwezigheid Luchtkwaliteit (CO 2, vochtigheid ) Belangrijk aspect voor de energetische prestaties Reductiefactor voor vraaggedreven ventilatie Maart 2014 - Pagina 165 Portaalsite Energie WTCB Maart 2014 - Pagina 166 83