JAARVERSLAG 2015 BETROUWBAAR BIO: TOEZICHT IN 2015

JAARVERSLAG 2015 BETROUWBAAR BIO: TOEZICHT IN 2015

JAARVERSLAG 2015 BETROUWBAAR BIO: TOEZICHT IN 2015

VOORWOORD Geachte lezer, Voor u ligt het jaarverslag 2015 van Skal Biocontrole. Ook 2015 was weer een jaar van flinke groei, het vijfde jaar op rij. De omzet van biologische producten neemt nog steeds toe, zowel in Nederland als wereldwijd. De Nederlandse biologische sector is inmiddels doorgegroeid naar bijna 3.800 gecertificeerde bedrijven. Ook de complexiteit in de biologische handelsstromen neemt toe. Biologisch voedsel gaat op papier en fysiek de hele wereld over. Door toenemende biologische productie en handelsdynamiek zijn ketens steeds complexer. Internationaal ketenonderzoek en toezicht op de import maakt dan ook eens steeds belangrijker deel uit van het werk van Skal. Consumenten willen kunnen vertrouwen op hun biologische voedsel. Het Europese biologische keurmerk en het uitgebreide internationale controlesysteem dat daarachter zit, moeten dit vertrouwen borgen. De doelstelling achter de biowetgeving is een duurzame ontwikkeling van de biologische productie waarbij het vertrouwen van de consument wordt verzekerd. Deze ontwikkeling is mogelijk dankzij aantoonbare betrouwbaarheid van de biologische producten. Zo toonde Skal in 2015 via een steekproef aan dat het onderzochte biologische varkensvlees geen residuen van antibiotica bevatte. De groeiende biologische sector betekende voor Skal hogere inspectieaantallen. In 2015 zijn meer dan 5.100 inspecties uitgevoerd, 5% meer dan in 2014. Alle biologische bedrijven die in Nederland gevestigd zijn, zijn dan ook tenminste één keer geïnspecteerd. Uit de inspecties blijkt dat het overgrote deel van de bio-bedrijven ook in 2015 voldeed aan de wettelijke voorschriften; het aantal kritieke afwijkingen* is afgenomen ten opzichte van 2014. Maar ook is in 2015 gebleken dat veel lichte afwijkingen uit 2014 niet op tijd zijn hersteld; ondanks alle 2 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE VOORWOORD

communicatieinspanningen van Skal om bedrijven te attenderen op het belang van tijdig herstel. Bij deze afwijkingen is de bio-status van het product overigens niet in het geding. Bio-bedrijven zullen in 2016 er meer op moeten letten de geconstateerde afwijkingen te herstellen. De wetgeving stelt zeer hoge eisen aan biologische bedrijven en derhalve ook aan het toezicht van Skal. Van biologische bedrijven wordt verwacht dat ze de regels aantoonbaar naleven. Dat is waar de Skal-inspecteur op toetst, zowel tijdens de aangekondigde als tijdens de onaangekondigde inspecties. Skal zal zich ook in 2016 weer volop inzetten voor een betrouwbaar biologisch product! Namens bestuur, directie en medewerkers van Skal Biocontrole, Rob Dortland Voorzitter De verwachting is dat het totale aantal geregistreerde bedrijven ook in 2016 weer verder zal stijgen. Skal houdt daarom op voorhand rekening met meer dan 5.600 inspecties in 2016. Naar verwachting zullen daarvan 10% toelatingsonderzoeken zijn. De groeiende biologische sector betekent voor Skal ook investeren in de eigen mensen: dat doen we door aandacht, intensieve training en opleiding van (nieuwe) medewerkers. * Zie hoofdstuk 3 voor een beschrijving van de soorten afwijkingen. VOORWOORD 3

JAARVERSLAG 2013 INHOUD Voorwoord 3 1. Over Skal Biocontrole 6 2. De biologische sector 10 3. Betrouwbaar bio in 2015: het traject van toezicht 20 4. Kosten en baten 36 5. Interne organisatie en bestuurszaken 38 6. Vooruitblik 2016 42 INHOUD 5

1. OVER SKAL BIOCONTROLE Skal Biocontrole zet zich als onafhankelijk toezichthouder in voor aantoonbare betrouwbaarheid van biologische producten in Nederland. Biologische landbouw en voeding zijn wettelijk gedefinieerde begrippen en het woord biologisch is een wettelijk beschermde term. De wetgeving is gericht op het behoud en de rechtvaardiging van het vertrouwen van de consument in biologische producten. De aanduiding biologisch is binnen de EU slechts toegestaan op landbouwproducten en levensmiddelen wanneer deze aantoonbaar voldoen aan de daarvoor geldende wettelijke eisen, vastgelegd in de EU-Verordeningen nr. 834/2007, nr. 889/2008. Aantoonbaar biologisch wil zeggen: gecontroleerd en gecertificeerd door een EU-erkende controle-instantie. Skal vertaalt de regelgeving voor Nederland naar een uitvoerbaar systeem van toezicht. De Europese overheid bepaalt de regels, de bijna 3800 gecertificeerde bio-ondernemers leven deze na en wij controleren hierop. Het aantal biologische bedrijven in Nederland is de laatste jaren flink toegenomen. Elk bedrijf dat biologische producten wil produceren, verwerken, verpakken, importeren, verhandelen of opslaan moet hiervoor door Skal gecertificeerd zijn. Alle bedrijven in de keten dus, behalve winkels die verpakte producten rechtstreeks aan de eindconsument verkopen. Alle kosten van het toezicht worden gefinancierd uit de contributies van de geregistreerde bedrijven. DE MISSIE VAN SKAL IS: Skal houdt op doelmatige en efficiënte wijze toezicht op de naleving van de biologische regelgeving en draagt daarmee bij aan de betrouwbaarheid van de bio-sector. De organisatie is gevestigd in Zwolle. 6 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE OVER SKAL BIOCONTROLE

Als een biologisch bedrijf voorverpakte consumentenproducten op de markt brengt, is gebruikt van het Europese keurmerk verplicht. Met de afgifte van dit keurmerk maakt Skal de betrouwbaarheid van biologische producten zichtbaar voor afnemer en consument. WAT DOET SKAL BIOCONTROLE? In Nederland is Skal door het Ministerie van Economische Zaken aangewezen om toezicht te houden op de naleving van de EU-regelgeving voor biologische productie. Dit is bepaald in de Nederlandse Landbouwkwaliteitswetgeving. Skal Biocontrole controleert en certificeert biologische landbouwbedrijven, verwerkers, importeurs en handels- en opslagbedrijven. Stichting Skal heeft de status van een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO). Een ZBO voert een overheidstaak uit en hoort bij de Rijksoverheid, maar is geen onderdeel van een ministerie. Skal voert geen private programma s uit. Het toezicht van Skal bestaat uit de volgende drie hoofdonderdelen: Informatievoorziening aan (potentieel) geregistreerden over regelgeving en procedures. Ondernemers moeten weten aan welke regels zij zich moeten houden. Daarom besteden wij veel aandacht aan algemene en individuele communicatie met de geregistreerde bedrijven. Inspecteren en certificeren: het waarnemen en beoordelen van het bedrijfsproces. Certificatie is de uiteindelijke beslissing of een onderneming met recht de aanduiding biologisch op de producten mag voeren. Voldoet een onderneming aan de regelgeving dan ontvangt de onderneming het bio-certificaat. Handhaven: toezicht houden op de naleving. Hierbij is Skal streng waar het moet, en soepel waar het kan. Voor een effectieve handhaving is het belangrijk om goede antennes te hebben voor signalen uit de biologische sector en breder de samenleving. Skal put uit externe bronnen zoals meldingen door bedrijven, controle-instanties uit binnen- en buitenland en consumenten. KWALITEIT DOOR SAMENWERKING De Skal-inspecteurs kunnen er niet altijd bij zijn om te controleren of de productie aan de voorwaarden voldoet, dat zou de controle onbetaalbaar maken. Skal richt zich daarom zoveel mogelijk op risicovolle onderdelen van de keten en streeft naar een maximale trefkans wat afwijkingen OVER SKAL BIOCONTROLE 7

betreft. Samenwerking met andere toezichthouders en Douane is daarbij van groot belang. Om de kwaliteit van het toezicht te versterken onderhoudt Skal contacten met andere toezichthouders zoals de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en met stakeholders binnen de overheid en de bio-sector. In februari 2015 hebben Rob Dortland, voorzitter van het bestuur van Skal Biocontrole, en Harry Paul, Inspecteur-generaal van de NVWA, een geactualiseerde versie van het bestaande convenant tussen Skal en de NVWA getekend. Skal ziet alleen toe op de biologische voeding, de NVWA ziet breder toe op voedselveiligheid en diergezondheid. De NVWA verschaft Skal onder meer analyse-uitslagen die biologische producten betreffen en, indien relevant, gegevens van Skal-geregistreerden. Ook is de samenwerking tussen Skal-NVWA-IOD (Inlichtingen Opsporings Dienst) beschreven in het convenant. Vanwege de toenemende internationale handelsstroom van bio-producten hecht Skal groot belang aan samenwerking met andere Europese bio-controle-instanties. Dit krijgt vooral vorm in de vereniging European Organic Certifiers Council (EOCC). Doel van de EOCC is dat controle en certificering vanuit een breed gedragen en geharmoniseerd niveau plaats vinden. Skal is actief lid van de EOCC; in 2015 is intensief deelgenomen aan de Task Force Risk Assessment van de EOCC. De uitkomsten van de TaskForce zijn op de BioFach 2016 gepresenteerd. 8 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE OVER SKAL BIOCONTROLE

BLOG INSPECTEUR MAAIKE COX Flitsen in Flevoland Als inspecteur Landbouw ben ik dagelijks op weg om inspecties uit te voeren bij biologische boeren. Meestal duren inspecties een paar uur, maar vandaag ga ik flitsen. Flitsinspecties zijn zoals het woord al zegt korte, onaangekondigde inspecties. Dat betekent dat je er aardig wat op een dag kan doen. Als de boeren thuis zijn tenminste! Op deze winterse dag toer ik met plezier door de polder. Al snel ben ik gearriveerd bij de eerste biologische teler. Gelukkig, ze zijn thuis. Vandaag staat er monstername van biologische penen op het programma. De boer neemt me mee naar de opslag. In een schuur staan kuubkisten met biologische penen te wachten om verhandeld te worden. Met een ladder tegen de kuubkisten neem ik monsters op verschillende plekken in de opgestapelde kisten. De kuubkist zelf kan namelijk voor besmetting zorgen. Soms zijn de kisten behandeld met een anti-schimmelmiddel uit de gangbare landbouw en vinden we dat weer terug in het product. Aan het einde van de dag heb ik acht bedrijven bezocht en van vijf bedrijven de monsters in de achterbak liggen. Al met al een flitsend dagje Flevoland! KIJK OP WWW.SKAL.NL/BLOG OM DE VOLLEDIGE BLOGS TE LEZEN BLOG INSPECTEUR 9

2. DE BIOLOGISCHE SECTOR Het toezichtsveld van Skal Biocontrole is de volledige Nederlandse biologische sector. De biologische sector is in 2015 gegroeid; het aantal geregistreerde bedrijven is met 6,4% toegenomen naar 3.977. De netto groei in 2015 is 239 geregistreerde bedrijven, dit komt neer op 6,4%. In 2015 hebben 355 bedrijven hun Skal-registratie opgezegd, 262 Verwerkers en importeurs en 93 Landbouwbedrijven. In 2014 waren er 302 opzeggers. Binnen het jaar zijn er nieuwe geregistreerden toegetreden en hetzelfde jaar weer uitgetreden. FIGUUR 1 : Overzicht ontwikkeling aantal geregistreerde bedrijven per 31 december 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 totaal landbouw bereiding / handel 10 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE DE BIOLOGISCHE SECTOR

TABEL 1 : Aantal geregistreerde bedrijven per 31 december 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Aantal bedrijven 3.133 3.411 3.423 3.601 3.738 3.977 TABEL 2 : Geregistreerde landbouwbedrijven en bio- areaal per 31 december 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Landbouwbedrijven 1.600 1.646 1.658 1.647 1600 1.625 2011 2013 2015 Oppervlakte (ha) landbouwbedrijven Oppervlakte (ha) in omschakeling Totaal ha 51.150 52.206 50.736 53.379 57.045 56.729 2.761 2.988 3.046 2.559 1.957 2.391 53.911 55.194 53.782 55.938 58.645 59.120 De redenen van Verwerkers en importeurs om de registratie te beëindigen zijn zeer divers. Redenen voor uittreding van landbouwbedrijven zijn voornamelijk samenvoegingen met andere biobedrijven, bedrijfsovernames door gangbare bedrijven, niet kunnen voldoen aan de biologische regelgeving en privéomstandigheden. Bij Verwerkers en importeurs gaat het onder andere om gewijzigd. productbeleid of het staken van bedrijfsactiviteiten. gecertificeerde bedrijfs-processen. De overige landbouwbedrijven zijn nog in omschakeling naar biologisch. Het totale geregistreerde landbouwareaal is in 2015 van 58.645 hectare toegenomen naar 59.120. De hectares die in omschakeling zijn, zijn van nieuwe bedrijven die omschakelen naar biologisch, maar ook van bestaande gecertificeerden die nieuwe grond laten omschakelen. Van de 1.625 geregistreerde landbouwbedrijven hebben 1.508 biologisch DE BIOLOGISCHE SECTOR 11

TABEL 3 : Bio-areaal per provincie PROVINCIE Oppervlakte (ha) Landbouwbedrijven: gecertificeerd Oppervlakte (ha) in omschakeling Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Overijssel Utrecht Zeeland Zuid-Holland 5.565 8.808 6.227 7.148 4.130 1.724 6.159 6.020 4.452 2.333 1.725 2.438 218 284 460 246 87 64 297 190 242 109 86 108 EINDTOTAAL 56.729 2.391 Flevoland blijft de provincie met het grootste biologisch areaal: 10,3% van het totale landbouwoppervlak. Noord-Holland en Drenthe volgen met respectievelijk 4,8% en 3,9%. In Zeeland wordt op slechts 1,5% van de landbouwgrond biologisch geboerd. noemen. Zie Kaart 1 voor het aantal gecertificeerde bedrijven per provincie. GECERTIFICEERDE BEDRIJVEN Van de 3.977 geregistreerde bedrijven hebben 3.783 éen of meerdere biologisch gecertificeerde bedrijfsprocessen; 1.508 van deze bedrijven zijn landbouwbedrijven. Gecertificeerde bedrijven mogen hun producten biologisch 12 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE DE BIOLOGISCHE SECTOR

DE BIOLOGISCHE SECTOR 13

KAART 1: AANTALLEN GECERTIFICEERDE BEDRIJVEN PER PROVINCIE BEREIDING LANDBOUW TOTAAL 14 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE DE BIOLOGISCHE SECTOR

KAART 2: BEDRIJFSTYPES PER PROVINCIE* HANDEL IMPORT OPSLAG TEELT VAN GEWASSEN VEEHOUDERIJ AQUACULTUUR VERVAARDIGEN * Eén bedrijf kan meerdere gecertificeerde bedrijfsprocessen hebben. Bijvoorbeeld handel en import. Dit bedrijf wordt dan in beide bedrijfstypes meegenomen. De kaart geeft een antwoord op de vraag: hoeveel telers van biologische gewassen zijn er in de provincie Drenthe? Voor het totaal aantal bedrijven per provincie verwijzen we u naar kaart 1. DE BIOLOGISCHE SECTOR 15

SAMENSTELLING NIEUW- GEREGISTREERDE BEDRIJVEN In 2015 hebben 485 nieuwe bedrijven zich geregistreerd bij Skal. 136 van de 485 zijn landbouwbedrijven, wat neerkomt op 28%. Eén bedrijf kan meerdere bedrijfsprocessen hebben die men biologisch uitvoert (bijvoorbeeld veehouderij en teelt van gewassen). Dit bedrijf wordt dan in tabel 4 in meerdere kolommen meegenomen. De tabel laat zien dat er een stevige aanwas is van nieuwe niet-landbouwbedrijven die actief zijn in de handel en/of opslag. 155 (32%) van de 485 nieuwe geregistreerden vervaardigen biologische producten. TABEL 4 : nieuw geregistreerde bedrijven uit 2015 per bedrijfstype* Bedrijfstype Nieuw geregistreerde bedrijven per bedrijfstype HANDEL IMPORT OPSLAG TEELT VAN GEWASSEN ** VEE- HOUDERIJ AQUA- CULTUUR 273 62 223 127 49 1 155 VERVAAR- DIGEN * Eén bedrijf kan meerdere bedrijfsprocessen hebben. Bijvoorbeeld handel en import. Dit bedrijf wordt dan in beide kolommen meegenomen. ** Veehouders moeten eerst hun percelen omschakelen voordat ze de dieren omschakelen. De omschakelperiode voor grasland is twee jaar. In de categorie Teelt van gewassen bevinden zich daarom ook nieuw-geregistreerde veehouders. Natuurpercelen die langer dan drie jaar niet zijn bewerkt met niet-toegestane meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen kennen geen omschakelperiode en kunnen per direct biologisch gecertificeerd worden. Dit verklaart waarom het aantal nieuw geregistreerde bedrijven in de Teelt van gewassen (127) hoger is dat het aantal omschakelende Landbouwbedrijven (117). Nieuwe landbouwbedrijven met enkel natuurpercelen worden binnen een jaar gecertificeerd. 16 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE DE BIOLOGISCHE SECTOR

EVEN KENNISMAKEN: BIOLOGISCHE TUINDERIJ IN OMSCHAKELING In het heuvelachtige land bij Groesbeek staat het tuinbouwbedrijf van Chris Poelen. Zijn Groentenhof is in omschakeling naar biologische teelt. We bellen Chris voor een nadere kennismaking. In augustus was de jaarlijkse controle van Skal. We zitten in het tweede jaar van omschakeling en hopen in februari of maart het certificaat te krijgen. Dan kunnen we onze groenten als biologisch verkopen. Voorheen teelde Chris op 30 hectare grond drie gewassen. Straks blijven er een paar hectare over en ga ik alle werkzaamheden zelf doen samen met mijn vrouw en mijn ouders zonder vreemd personeel. Harder werken met onze handen en minder met het hoofd. Waarom de keuze voor biologisch? Ik was al bezig om de afzet meer regionaal op te zetten. Toen kreeg ik steeds vaker de vraag van klanten of de producten bio waren. Daarom ben ik gaan uitzoeken hoe groot de stap was naar biologisch. In mijn geval viel dat erg mee, ik werk met vaste mest van een biologische geitenhouder in de buurt, voor het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid. De nieuwe manier van werken bevalt hem goed. Eerst kwamen hier grote opleggers om product te laden, nu rijden er volle busjes van het erf. Minder kilo s, meer rendement. De stap naar biologisch betekent dat het teeltplan op de schop gaat. We gaan meer de breedte in. Straks hebben we een heel scala aan gewassen. In het voorjaar wil ik starten met bladgroenten zoals rode sla, koolrabi, paksoi etc. Over bemesting is hij ook aan het nadenken, want er zitten weinig biologische veehouders in de buurt. Ik spreek af en toe bio-tuinders, op beurzen en in de buurt, en laatst hoorde ik over maaimeststoffen zoals grasklaver. Dat lijkt me wel mooi om mee te werken, want dan kun je de kringloop rondmaken op je eigen bedrijf. Aan het toezicht van Skal is Chris snel gewend. Ik werk al tien jaar zelfstandig en hield altijd alles al goed bij. Skal zit er kort bovenop en soms is het best veel werk om alles te registreren. Maar dat is ook een goeie zaak, want zo wordt de bio-sector beschermd. DE BIOLOGISCHE SECTOR 17

EVEN KENNISMAKEN: BIOLOGISCHE VARKENSHOUDER OP DE VELUWE In Lunteren heeft Aart van Westerhuis een boerderij met vleesvarkens en melkkoeien. De varkenshouderij is sinds juli biologisch gecertificeerd. Aart: Twee jaar terug had ik mij al opgegeven bij slachterijen. Toen was er genoeg aanbod en kwam ik op een wachtlijst te staan. In oktober 2014 kon ik eventueel instappen en dat heb ik gedaan. Daarna ben ik een fokkerij gaan zoeken. Pas als je de afzet en de fokker gereld hebt, kun je verder gaan ondernemen. Over zijn keuze voor biologisch is hij duidelijk. Voor een deel is het een economisch motief. Maar ik ben zelf niet zo van dat hele massale. Ik hou meer van kleine, mooie bedrijven. Zo n grote schuur was economisch niet haalbaar en zo n bedrijf spreekt me ook minder aan. Dan ben je meer een manager. Nu sta je dichter bij de dieren en dáár ben je boer voor. Dat maakt het werkt veel mooier. De varkens zaten eerst verdeeld over drie schuurtjes. Totdat de regelgeving strenger werd voor de huisvesting, de ventilatie etc. We moesten met een luchtwasser de uitstoot verminderen. Dat werkte niet. Toen heb ik de stap gezet naar biologisch. Eén schuur is weg, twee zijn er overgebleven. Aan de buitenkant heb ik aan twee kanten een uitloop gemaakt, zodat de dieren naar buiten kunnen. Over Skal is Aart goed te spreken: In november is Skal hier geweest voor een toelatingsonderzoek, toen kreeg ik uitleg over de richtlijnen. Dat was goeie informatie. Op de site kon je ook zien hoe het zat, het meeste wist ik al wel. Maar als je elkaar ziet kun je beter overleggen. En toen kon ik gelijk gaan verbouwen zoals het moet. In juli was de inspectie. Dat is goed verlopen, er waren alleen nog wat kleine puntjes, formulieren enzo. Aart kijkt met vertrouwen vooruit: Het verschil tussen te veel en te weinig aanbod is klein. Maar als de prijzen zo blijven, denk ik dat er wel toekomst in zit. 18 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE DE BIOLOGISCHE SECTOR

DE BIOLOGISCHE SECTOR 19

3. BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015 Het traject van toezicht bestaat uit: 1. Informatievoorziening over regelgeving en procedures; 2. Inspecteren en certificeren: het waarnemen en beoordelen van het productieproces 3. Handhaven: toezicht houden op de naleving 1. INFORMATIEVOORZIENING Bedrijven die biologisch willen gaan ondernemen ontvangen een uitgebreid informatiepakket. In 2015 heeft Skal 1.476 infopakketten verstuurd, ruim 400 meer dan in 2014. Meer dan 900 infopakketten zijn verstuurd naar Verwerkers en importeurs. Daarnaast zijn 236 infopakketten opgevraagd over het omschakelen naar de teelt van biologische gewassen en 254 over het omschakelen naar biologische veehouderij. De stijgende vraag naar infopakketten is een indicator voor verdere groei in 2016. De website www.skal.nl is het belangrijkste communicatiemiddel voor zowel marktverkenners als reeds gecertificeerde bedrijven. Op de website is alle relevante en actuele regelgeving te vinden, opgesplitst naar subsector. De website is bijna 40.000 keer bezocht door 16.416 unieke gebruikers. 90% van de bezoekers bezocht de website via een desktop tijdens werktijd. Gecertificeerde bedrijven hebben in 2015 vijf keer een digitale nieuwsbrief ontvangen en tweemaal de geprinte nieuwsbrief Skal Actueel met aankondiging van nieuwe regels of herinnering aan bestaande voorschriften. Naast de nieuwsbrieven zijn deelsegmenten via e-mail geïnformeerd over relevante wijzigingen in de wetgeving en terugkoppelingen van toezicht op hun specifieke deelsector. 20 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

De biologische vakbeurs BioBeurs was ook in 2015 een goede gelegenheid om buiten het inspectiemoment om met geregistreerden van gedachten te wisselen. In 2015 heeft zich een aantal wijzigingen voorgedaan in de wetgeving: Vanaf 1 februari 2015 is er sprake van een equivalentie-overeenkomst met Zuid-Korea. Hiermee wordt erkend dat de certificering en controle in Zuid-Korea gelijkwaardig is aan die in de EU en vice versa. Vanaf 21 maart 2015 is het voor Nederlandse imkers mogelijk om zich door Skal te laten certificeren. Na een omschakelperiode van één jaar mogen zij hun honing als biologisch verkopen. Vanaf augustus kunnen melkveehouders en verwerkende bedrijven een anti bioticavrij- certificering aanvragen voor export van zuivel naar de Verenigde Staten (USDA-NOP). Veehouders mogen hun biologische mest vanaf augustus 2015 gezamenlijk op laten slaan bij een intermediair. De Europese Commissie heeft een interpretatie gemaakt voor biologische (micro)algen. de betrokken bedrijven digitaal geïnformeerd. Klanttevredenheid is een belangrijk onderwerp. In 2015 zijn twee pilots uitgevoerd inde aanloop naar het continue meten daarvan. In de pilots zijn 250 bio-bedrijven na hun jaarlijkse Skal-inspectie telefonisch benaderd om hen te bevragen over de kwaliteit van de inspectie. Uit de onderzoeken blijkt dat de gecertificeerden de inspecteurs gemiddeld een rapportcijfer geven van 7,8. Positieve punten die naar voren kwamen: duidelijke inspecties, deskundige inspecteurs en goede uitleg over regelgeving. Verbeterthema s die werden benoemd: verdere digitalisering (minder papierwerk), flexibelere planning inspecties en uitgebreidere informatievoorziening voorafgaand aan de inspecties. Over al deze veranderingen zijn nieuwsberichten geplaatst op de website. Deze nieuwsberichten zijn breed overgenomen in de agri-pers en vakbladen. Daarnaast heeft Skal BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015 21

2. INSPECTEREN EN CERTIFICEREN Tabel 5 geeft een overzicht van de aantallen inspecties van Skal in 2014 en 2015. De tabel laat een positief beeld zien: alle gecertificeerde bedrijven zijn geïnspecteerd in 2015 en de sector groeit. Door het hoge aantal toetreders op de biologische markt is het aantal toelatingsonderzoeken hoger dan gepland. TABEL 5 : Geplande en uitgevoerde inspecties in 2014 en 2015 2014 2015 TYPE INSPECTIE planning realisatie planning realisatie Toelatingsonderzoeken Uitbreiding a.g.v. bredere scope Jaarlijkse inspecties Herinspecties Diepte & keten & fraude Gerichte inspecties 350 80 3.780 150-550 423 98 3.599 171 12 605 390 110 3.689 175 nvt 550 515 125 3.750 171 18 569 TOTAAL 4.910 4.908 4.914 5.148 Monstername - 193 190 196 22 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

BLOG INSPECTEUR HANNEKE DE BOER Inspecteren met Fingerspitzengefühl Het is elke keer weer een verrassing waar ik met een inspectie terechtkom en daar hou ik van. Zo kom je steeds nieuwe mensen tegen. Vrijwel elk bedrijf heeft een verbinding met andere bedrijven die je al kent. Dat kleurt het plaatje in. Wat ik ook interessant vind, is de logistiek van de handelsstromen. De ene ondernemer is een dozenschuiver, de andere bewerkt het product waardoor er risico s kunnen zijn. Dáár moet je dus over doorvragen. Net één vraag meer stellen dan wat je ziet. Fingerspitzengefühl noem ik dat. En soms een beetje intuïtie. Daar leer je van en het levert vaak wat op! Als ik een inspectie doe, probeer ik het bedrijf meteen wat mee te geven voor de volgende inspectie. Het is mooi als een inspecteur meerwaarde kan bieden. Dat zit hem bijvoorbeeld in uitleggen waarom de regels zijn zoals ze zijn. Ze lijken soms betuttelend, maar dat zijn ze niet. Zo hebben ze vaak met het borgen van de bio-status tussen de schakels te maken. KIJK OP WWW.SKAL.NL/BLOG OM DE VOLLEDIGE BLOGS TE LEZEN BLOG INSPECTEUR 23

Als een bedrijf zijn scope verbreedt, bijvoorbeeld doordat een importeur ook zelf producten gaat verwerken, gaat daaraan een Skal-inspectie vooraf. Het aantal van dit soort uitbreidingsinspecties bij bestaande bedrijven was in 2015 ook hoger dan verwacht. In 2015 zijn er 569 gerichte inspecties uitgevoerd. Gerichte inspecties vallen onder het risicogericht toezicht van Skal. Met gerichte inspecties speelt Skal in op de actualiteit. Wanneer tijdens de jaarlijkse inspecties bijzondere zaken spelen, kan besloten worden een herinspectie of gerichte inspectie uit te voeren. Maar ook meldingen van derden kunnen daartoe leiden. Bij veehouderij is de onaangekondigde gerichte inspectie o.a. ingezet om te kijken of de dieren toegang hebben tot uitloop/ weidegang. Ook is het antibioticagebruik door varkenshouders gecontroleerd. (zie kaders) Bij Verwerking en import werd de gerichte inspectie o.a. ingezet om te kijken of de etiketten en inkoopfacturen van de bedrijven voldeden. Er zijn 53 gerichte inspecties gedaan bij importeurs. In 2015 is 196 keer gebruik gemaakt van monstername. Monstername wordt steeds vaker ingezet om de biologische herkomst van producten te onderzoeken. Naast de kwantiteit van de inspecties is natuurlijk vooral de kwaliteit van belang. In 2015 is gewerkt aan inspectiestandaarden; de inspecteurs werken nu met een standaardagenda, nieuwe bedrijven ontvangen een flyer met informatie over hoe zij zich kunnen voorbereiden op de volgende inspectie en de inspecteurs geven een presentatie bij de toelatingsonderzoeken. Hiermee willen wij het makkelijker maken voor de bedrijven om zich goed voor te bereiden op de inspecties. Tegelijkertijd breken inspecteurs de inspecties af als blijkt dat de bedrijven zich niet voldoende hebben voorbereid. De gemaakte kosten worden in rekening gebracht. In een aantal gevallen is het mogelijk dat landbouwbedrijven ontheffing krijgen van een bepaalde verplichting om de regels na te leven. Skal heeft in 2015 meer ontheffingen uitgegeven dan in 2014. Zie tabel 6. MONSTERNAME Monstername is een van de instrumenten van de controles van Skal. De Europese bio-wetgeving schrijft voor dat jaarlijks tenminste 5% van de geregistreerde bedrijven bemonsterd worden. Wanneer hierbij residuen van gewasbeschermingsmiddelen worden aangetroffen informeren EU-lidstaten elkaar om de oorzaak vast te stellen en waar nodig én mogelijk maatregelen te nemen om producten uit de markt te halen. Monstername wordt ingezet op basis van risico-analyse. 24 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

STEEKPROEF VARKENSVLEES: GEEN ANTIBIOTICARESIDUEN Het gebruik van preventieve antibiotica is niet toegestaan in de biologische veehouderij. Skal onderzoekt de aanwezigheid van antibioticaresiduen in biologisch vlees. Via monstername kan Skal vaststellen of het aanhouden van de dubbele wachttermijn goed wordt nageleefd.in 2015 is de varkensketen gecontroleerd. Tussen oktober 2014 en maart 2015 is het vlees van in totaal 310 biologische varkens bemonsterd en geanalyseerd. Er is bewust gekozen voor deze periode omdat in de winter de ziektedruk onder varkens het hoogst is. In geen van de monsters is een residu van antibiotica aangetroffen. UITLOOP VOOR PLUIMVEE Een belangrijk kenmerk van de biologische veeteelt is dat het vee natuurlijk gedrag kan vertonen en dus beschikt over buitenruimte. In 2015 is steekproefsgewijs bij 20 pluimveehouders (vlees, leg en opfok) gecontroleerd of de oppervlakte van de buitenruimte voldeed aan de regelgeving. Vleeskuikens en leghennen hebben recht op minimaal 4m² per dier, opfokhennen op minimaal 1 m² per dier. Het meten is uitbesteed aan een gespecialiseerd bureau. 16 van de 20 uitlopen voldeden aan de regelgeving. De vier bedrijven met een te kleine uitloop moeten aantonen dat zij de uitlopen aanpassen aan de hoeveelheid hennen. Bij alle vier is een afwijking geschreven en een maximale hersteltermijn opgelegd. TABEL 6 : Uitgegeven ontheffingen in heel 2014 en 2015 2014 2015 Aanbinden runderen op kleine bedrijven Aanvoer gangbare dieren Onthoornen Percentage A-meststoffen Uitgangsmateriaal 2 61 26 6 1.699 0 82 23 2 2.071 TOTAAL 1.794 2.178 BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015 25

Kleine rundveebedrijven kunnen een ontheffing krijgen voor het aanbinden van runderen in de winterperiode. Deze ontheffing geldt voor onbepaalde tijd. Er zijn in 2015 geen nieuwe ontheffingen uitgegeven voor het aanbinden. In de winter van 2014/2015 waren er nog 17 bedrijven die de runderen aanbonden. De definitie van biologische kleine bedrijven was verruimd, waardoor het voor bedrijven met maximaal 50 biologische runderen mogelijk was dieren aan te binden. Vanaf 2016 is de definitie van kleine bedrijven terug op het niveau van maximaal 10 runderen. Door de toename in het aantal gecertificeerde bedrijven met vee, is een gestage toename in het aantal ontheffingen op aanvoer van gangbare dieren zichtbaar. Deze ontheffing wordt alleen uitgegeven bij een tekort in de markt aan biologische dieren. De gangbaar aangekochte dieren moeten een omschakelingsperiode doorlopen voor zij de bio-status krijgen. Biologische rundveebedrijven kunnen voor het onthoornen van runderen éénmalig ontheffing aanvragen. De ontheffing wordt voor onbepaalde tijd verleend. Onthoornen moet plaatsvinden op de meest geschikte leeftijd, onder verdoving, onder verantwoording van de dierenarts. Het aantal uitgegeven ontheffingen voor onthoornen is iets afgenomen t.o.v. 2014. Het aantal ontheffingen voor uitgangsmateriaal is in 2015 met ruim 20% toegenomen. Dit aantal is niet beïnvloedbaar door Skal; de categorieindeling van uitgangsmateriaal wordt elk jaar vastgesteld door de biologische sector met het ministerie van Economische Zaken. Op grond van artikel 48 van Verordening (EEG) 889/2008 moet elke lidstaat ervoor zorgen dat er een elektronische databank is opgezet waarin de rassen worden opgenomen waarvoor zaaizaad of pootaardappelen en ander vegetatief teeltmateriaal beschikbaar zijn die overeenkomstig de biologische productiemethode zijn verkregen. Sinds 2004 heeft Nederland een elektronische database (www.biodatabase.nl) voor de biologische zaadbedrijven om hun aanbod van biologische zaden, pootaardappelen en ander vegetatief teeltmateriaal kenbaar te maken. Deze database wordt beheerd door Naktuinbouw (Nederlandse Algemene Kwaliteitsdienst Tuinbouw). NALEVING WETGEVING IN 2015 De inspecties van Skal hebben laten zien dat het overgrote deel van de bio-bedrijven ook in 2015 voldeed aan de wettelijke voorschriften. Deze bedrijven zagen hun certificaat verlengd of vernieuwd en nieuw aangemelde bedrijven ontvingen hun eerste certificaat. 26 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

BLOG INSPECTEUR SASKIA DERKSEN Tropische dag in de polder Het is vandaag een bloedhete dag en ik ga naar een producent in de Flevopolder. Ik hou me bezig met bereiding, zeg maar alles wat na de landbouw komt. Van zelfkazende boeren tot aardappelopslag en bedrijven die vliegtuigmaaltijden maken. Het werk is erg afwisselend: ik heb echt de leukste baan van de wereld! Het bedrijf waar ik vandaag ben, kon bij een eerdere inspectie niet aantonen dat de productielijn voor bio vooraf werd gereinigd. Daar ga ik extra op letten. Ook moet de massabalans klaarliggen: een ondernemer moet van elke kilo die verkocht is, kunnen aantonen waar die is aangekocht. In het kantoor maak ik kennis met de ondernemer. De massabalans is in orde en de afwijking van de vorige keer is hersteld. Nadat ik de plattegrond heb bekeken, begint de rondgang door het bedrijf. De ondernemer vertelt over de stappen in het productieproces. Terug in het kantoor duiken we weer in de boeken. Zijn bij elke afleverbon de facturen beschikbaar? Aan het eind nemen we het rapport door dat ik heb geschreven. Op naar de volgende inspectie! KIJK OP WWW.SKAL.NL/BLOG OM DE VOLLEDIGE BLOGS TE LEZEN BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN BLOG TOEZICHT INSPECTEUR 2015 29 27

Het navolgen van de regelgeving is een positief signaal voor de betrouwbaarheid van het Nederlandse bio-product. Niet alle bedrijven voldeden echter aan de gestelde eisen. De inspecteurs constateerden tijdens hun 5.148 bedrijfsbezoeken in totaal 1.094 ernstige afwijkingen en 21 kritieke afwijkingen. Het aantal kritieke afwijkingen is lager dan in 2014; zie tabel 7. TABEL 7 : Ontwikkeling aantal afwijkingen vanaf 2010 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Licht Ernstig Kritiek 1.573 1.783 1.831 2.480 3.972 2.572 441 575 411 687 750 1.094 29 45 19 70 42 21 DRIE TYPES AFWIJKINGEN LICHTE AFWIJKING: Een lichte afwijking is een kleine afwijking van de regels, die niet van invloed is op het product, maar wel aanpassing behoeft. In 2015 werden 2.572 lichte afwijkingen geconstateerd bij 1.564 bedrijven, dit zijn ruim 1000 minder lichte afwijkingen dan de 3.972 in 2014. Een afwijking wordt opgeheven als de gecertificeerde het proces heeft gecorrigeerd en dit door Skal is geverifieerd. ERNSTIGE AFWIJKING: Een ernstige afwijking is een op zich zelfstaande afwijking die van invloed kán zijn op het biologische proces. Dit hoeft nog niet te betekenen dat het product of proces niet voldoet aan de biologische eisen. De gecertificeerde krijgt een hersteltermijn voor de geconstateerde afwijking. Wordt het probleem niet binnen de maximale hersteltermijn van drie maanden opgelost, dan wordt de afwijking verzwaard naar kritiek. 28 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

Een voorbeeld van een ernstige afwijking bij een landbouwbedrijf is het gebruik van niet-biologisch zaaizaad of pootgoed, zonder ontheffing van Skal, waarbij de verdere teelt volledig biologisch kan zijn geweest. Een voorbeeld van een ernstige afwijking bij een verwerkend bedrijf is dat het bedrijf in het kwaliteitssysteem geen volledig overzicht heeft opgenomen van de biologische beheerspunten met daarbij de beheersmaatregel om dit te voorkomen. Beheerspunten zijn punten in het bedrijfsproces die risicovol zijn, bijvoorbeeld: kans op vermenging met gangbare ingrediënten. KRITIEKE AFWIJKING: Het product of proces voldoet niet meer aan de biologische eisen. Een kritieke afwijking in de landbouw is een afwijking met langdurige gevolgen die de basisprincipes van de biologische landbouw schendt. Meestal leidt dit ertoe dat een partij of perceel wordt gedecertificeerd. Een voorbeeld is dat een biologische boer een niet-toegestaan bestrijdingsmiddel heeft gebruikt. Het gewas dat behandeld is met een niet-toegestaan middel mag niet als biologisch worden verkocht en wordt door Skal gedecertificeerd. In het geval van een kritieke afwijking bij een verwerkend bedrijf heeft de afwijking gevolgen voor de biologische status van het product. Meestal leidt dit ertoe dat een partij wordt gedecertificeerd. Een voorbeeld hiervan is dat een biologisch gecertificeerd bedrijf een gangbaar product op de markt brengt en het biologisch noemt. OVERZICHT KRITIEKE AFWIJKINGEN De 21 kritieke afwijkingen zijn geconstateerd bij 10 Landbouwbedrijven en 4 Verwerkers en importeurs. Dit betekent dat bij 0,4% van de geregistreerde bedrijven een kritieke afwijking is geschreven. Van de 21 kritieke afwijkingen zijn er 19 herhaalde ernstige afwijkingen. Bij meerdere kritieke afwijkingen wordt het hele bedrijf geschorst of gedecertificeerd. OVERZICHT ERNSTIGE AFWIJKINGEN De 1.094 ernstige afwijkingen zijn geconstateerd bij 712 bedrijven. Bij één bedrijf kan de inspecteur meerdere ernstige afwijkingen hebben geconstateerd in één jaar. In 2015 is bij 18% van de geregistreerde bedrijven één of meerdere ernstige afwijkingen geconstateerd. Het aantal ernstige afwijkingen is in 2015 hoger dan in voorgaande jaren. BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015 29

Het merendeel van de ernstige afwijkingen is een herhaalde lichte afwijking. Wordt een lichte afwijking niet hersteld, dan wordt de afwijking verzwaard naar ernstig. In 2014 is meer prioriteit gegeven aan bio- aanduidingen (etiketten, facturen, pakbonnen) en ingangscontrole tijdens de inspecties bij zowel Landbouwbedrijven als Verwerkers en importeurs. Dit leverde veel lichte afwijkingen op. In 2015 staat deze afwijking in de top 3 van ernstige afwijkingen. Meer dan 60% van de ernstige afwijkingen in 2015 is een herhaalde lichte afwijking uit 2014. In 2014 was 32% van de ernstige afwijkingen een herhaalde lichte afwijking. Het recidivepercentage in 2015 is dus opvallend hoog te noemen. Zet dit beeld zich voort, dan zullen er in 2016 veel kritieke afwijkingen geconstateerd worden. Dit zal leiden tot meer opschortingen en decertificatie van bedrijven. Skal heeft in augustus 2015 via zowel haar digitale- als haar geprinte nieuwsbrief een oproep gedaan aan de gecertificeerden om de lichte afwijkingen serieus te nemen en ze te verhelpen voor de jaarlijkse inspectie. Ook is er een workshop gegeven over het voorkomen van afwijkingen, in samenwerking met de sectororganisatie Bionext. ernstige afwijkingen uit 2015 voor landbouwbedrijven: TOP 3 ERNSTIGE AFWIJKINGEN LANDBOUW 1. Ingangscontrole: biologische producten en diensten zijn niet aantoonbaar gekocht bij een hiervoor gecertificeerd bedrijf: 126 2. Bio-aanduidingen: aanduidingen op etiketten, begeleidende documenten en facturen voldoen niet aan de wetgeving: 46 3. Onjuist % A- meststoffen: 29 Nummer 1 en 2 uit de top 3 zijn herhaalde (niet op tijd verholpen) lichte afwijkingen. Ingangscontrole en biologische aanduidingen op producten zijn voorwaarden voor Skal om effectieve ketencontroles uit te kunnen voeren. Vandaar dat hier scherp naar wordt gekeken, ook bij de landbouwbedrijven. Het lijkt er echter op dat de landbouwbedrijven er nog aan moeten wennen dat deze onderwerpen aan bod komen bij de jaarlijkse inspecties. In het jaarverslag van 2014 stond Uitgangsmateriaal (onjuist gebruik zaaizaad en plantaardig teeltmateriaal) op nr. 1 in deze top 3. Deze valt in 2015 net buiten de top 3, met 27 ernstige afwijkingen. Er zijn in 2015 bij Landbouwbedrijven 507 ernstige afwijkingen geconstateerd. Dit is de top drie van meest voorkomende Er zijn in 2015 bij Verwerkers en importeurs 587 ernstige afwijkingen geconstateerd. Dit is de top drie van meest voorkomende 30 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

ernstige afwijkingen uit 2015 bij Verwerkers en importeurs van biologische producten: TOP 3 ERNSTIGE AFWIJKINGEN VERWERKERS EN IMPORTEURS 1. Ingangscontrole: controle op de bio-status van binnenkomende producten is niet structureel aantoonbaar uitgevoerd: registratie ontbreekt (deels): 143 2. Bio-aanduidingen: aanduidingen op etiketten, begeleidende documenten en facturen voldoen niet aan de wetgeving: 100 3. Interne productstromen van grondstof tot eindproduct zijn niet volledig inzichtelijk: 49 zij aantoonbaar biologische producten inkopen van gecertificeerde bio-bedrijven. Via bio-aanduidingen maken zij hun afnemers duidelijk dat hun producten aantoonbaar biologisch zijn. Dit draagt bij aan een betrouwbare productieketen. Ook hier zijn nr. 1 en 2 uit de top 3 met name niet verholpen lichte afwijkingen. Bio-bedrijven moeten er alert op zijn dat BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015 31

BIO-AANDUIDINGEN CHECKEN VIA DE ETIKETCHECKER In 2015 heeft Skal een etiketchecker op haar website geplaatst. Via de etiketchecker kunnen biologische bedrijven zelf checken of hun bio-aanduidingen voldoen aan de wetgeving. De etiketchecker is in 2015 meer dan 1000 keer gebruikt. De etiketchecker is een voorbeeld van hoe Skal probeert de naleving van de bio-wetgeving voor bedrijven zo makkelijk mogelijk te maken. BIO-CERTIFICATEN DELEN In reactie op het hoge aantal afwijkingen bij het uitvoeren van de Ingangscontrole heeft Skal het vanaf juni 2015 voor ondernemers mogelijk gemaakt om hun bio-certificaat digitaal te delen met hun afnemers. Via de website van Skal kunnen afnemers het certificaat van hun toeleverancier nu zelf inzien. Skal hoopt dat deze dienst er aan bijdraagt dat ze in 2016 minder afwijkingen hoeven te schrijven op dit onderwerp. Interesse in deze dienst? Geregistreerde bedrijven kunnen er gebruik van maken door in te loggen op de Skal-website. Ga vervolgens naar Certificaten uit mijn netwerk. Daar is de handleiding te vinden en kunt u aangeven met wie u uw certificaatgegevens wilt delen. Elke keer als er iets verandert aan uw bio-certificaat ontvangt uw afnemer automatisch een e-mail van Skal. Zo heeft uw afnemer altijd een actueel bio-certificaat van uw bedrijf. BEOORDELING INSPECTIERAPPORTEN Na de inspectie worden de inspectiewaarnemingen op kantoor beoordeeld door de certificatiemedewerkers. In het kader van onpartijdigheid en onafhankelijkheid gebeurt dit altijd door een andere medewerker dan de inspecteur. De doorlooptijd tussen inspectiedatum en beoordeling inspectierapport lag in 2015 gemiddeld op 13 kalenderdagen. Dit is een grote vooruitgang ten opzichte van 2014. Toen lag de doorlooptijd heel hoog (op 51 dagen bij Verwerking en import en bij Landbouw op 41 dagen). De werkwijze is eind 2014 structureel aangepast. In 2015 werpt deze nieuwe werkwijze zijn vruchten af. 32 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

De certificatiemedewerkers hebben in 2015 naast de inspectierapporten 1.908 transactiecertificaten (certificaten voor export) verwerkt van 72 exporteurs. Voor ieder biologisch product moet een bio-ondernemer de productreceptuur indienen bij Skal. Dit gaat via een productspecificatie. In 2015 hebben de certificatiemedewerkers 3.333 nieuwe productspecificaties verwerkt. Tussen indienen en behandelen van de productcertificatie-aanvraag zaten gemiddeld 19 kalenderdagen. 3. HANDHAVEN: DE SANCTIES Skal beschikt over een duidelijk sanctiebeleid dat gericht is op het herstel van afwijkingen en dat voorkomt dat een product ten onrechte als biologisch op de markt komt. Wanneer een bedrijf of product niet aan de gestelde eisen voldoet wordt een corrigerende maatregel opgelegd, afhankelijk van de ernst van de overtreding. Dit varieert van een berisping of herinspectie tot intrekking van het certificaat. In een aantal complexe zaken is met het betreffende bedrijf een gesprek gevoerd om zo tot een beter afgewogen en gedragen besluit te komen. In 2015 zijn drie bedrijven gedecertificeerd, waarvan één landbouwbedrijf. Daarnaast is van zeven bedrijven het certificaat tijdelijk opgeschort. In een periode van opschorting kunnen de bedrijven hun bedrijfsprocessen aanpassen, zodat zij alsnog voldoen aan de bio-regelgeving. Zes opgeschorte bedrijven hebben het bio-certificaat teruggekregen. Eén fruitbedrijf is na de periode van opschorting definitief gedecertificeerd. De opschortingen en decertificaties zijn geanonimiseerd gepubliceerd op de website. Het met naam en toenaam duiden van bedrijven maakt geen onderdeel uit van het sanctiebeleid. HANDHAVEN: ATTENDERINGEN EN MELDINGEN In 2015 zijn 104 gangbare bedrijven geattendeerd op het feit dat zij zich onder toezicht van Skal moeten stellen omdat ze bio-activiteiten verrichten (60 in 2014). Hiervan hebben zich 22 inmiddels laten registreren, 55 zijn gestopt met de bioactiviteit, 6 dossiers zijn overgedragen aan de NVWA wegens misleiden van de consument, 4 bleken niet oneigenlijk gebruik te maken van bio-aanduidingen. Van de overige attenderingen loopt de procedure nog. Een deel van de attenderingen komt voort uit meldingen van oplettende consumenten. Consumenten kunnen via de biologische vragenlijn van Bionext vragen stellen als zij twijfels hebben over of een product écht biologisch is. Wanneer de twijfels gegrond zijn, zet Bionext de attendering aan Skal door. Skal heeft in 2015 306 meldingen ontvangen van twijfel aan de biologische status van BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015 33

producten geleverd door Nederlandse gecertificeerde producenten. Dit aantal ligt een stuk hoger dan de 191 uit 2014. De verhoging is te verklaren door strakker toezicht op de meldingsplicht (zie kadertekst). De meldingen betroffen producten van 127 Nederlandse bedrijven. De melders zijn Nederlandse en buitenlandse bedrijven en overheidsinstanties. 172 meldingen betroffen geïmporteerde producten van buiten de EU, 50 meldingen gingen over producten afkomstig uit andere EU-landen en 84 over producten afkomstig uit Nederland. Sinds medio 2015 worden de resultaten van de meldingen geregistreerd. In 27% van de gevallen gevallen is de partij waarover een melding is gedaan vrijgegeven na onderzoek, in 22% van de meldingen werd de bio-status direct behouden, bij 12% is de partij na onderzoek gedecertificeerd door Skal, van 6% is de partij retour gegaan of vernietigd door de gecertificeerde, bij 4% heeft het gecertificeerde bedrijf de partij als niet-biologisch verkocht. Van 29% van de meldingen loopt het onderzoek nog. TABEL 6 : Ontwikkeling aantal meldingen vanaf 2010 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Meldingen 158 199 158 158 191 306 34 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

De tendens dat bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen en verdachte partijen laten onderzoeken via monstername, zet zich voort. Dit vertaalt zich in een groeiend aantal meldingen van bedrijven. MELDINGSPLICHT BIJ TWIJFEL In de verordening 889/2008 artikel 91 staat dat als u (de gecertificeerde) het vermoeden heeft dat een gekocht, geïmporteerd, geproduceerd of bereid product niet aan de eisen van biologische productie voldoet, u procedures in moet leiden om elke aanduiding betreffende de biologische productiemethode van dat product te verwijderen of om het product af te zonderen en te identificeren. U mag het product pas gaan verwerken, verpakken of in de handel brengen nadat de twijfel is weggenomen. Bij twijfel over de bio-status van een product bent u verplicht een melding te doen aan Skal. Dit kan via: notifications@skal.nl AANDACHT VOOR SUPERFOODS Biologische superfoods stonden in 2015 in de belangstelling van een groeiend publiek. Een sterk groeiende omzet en een sterke groei in het aantal aanbieders zijn risicofactoren. Daarom is veel aandacht besteed aan de controle op biologische superfoods. Via keteninspecties is het afgelopen jaar de markt van Superfoods verkend. Vanuit de verkooppunten is informatie verzameld over de achterliggende groothandels en importeurs. Deze zijn geïnspecteerd. Alle leveranciers uit de keteninspecties hadden een certificaat voor het verwerken of verhandelen van biologische Superfoods. Bij de importeurs zijn monsters genomen van producten om te controleren of de producten vrij zijn van residuen. Er zijn 53 monsters genomen die zijn onderzocht op een breed spectrum gewasbeschermingsmiddelen. In twee gevallen werd een middel gevonden dat niet is toegestaan. In beide gevallen was de gevonden waarde boven het wettelijk toegestane maximale restgehalte voor levensmiddelen, een reden om het onderzoek over te dragen aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015 35

4. KOSTEN EN BATEN Resultatenoverzicht 2015 en begroting 2016 (in Euro) Begroot 2016 Begroot 2015 Realisatie 2015 Realisatie 2014 BATEN Jaarlijks abonnement Jaarlijkse inspectie Overige inkomsten 1.262.000 1.690.000 713.000 1.455.000 1.473.000 543.000 1.487.514 1.527.417 814.385 1.398.035 1.437.734 567.770 Totaal baten 3.665.000 3.471.000 3.829.316 3.403.539 LASTEN Personeelskosten Regelgeving, analyses Kosten automatisering inclusief ontwikkeling. Algemene en organisatie kosten, inclusief huisvesting Voorlichting en Communicatie Inhuur controlecapaciteit en overige dienstverlening Lasten bestemmingsreserve R&D, innovatie, kwaliteit 2.157.000 75.000 191.000 357.000 75.000 814.000 40.000 1.861.000 80.000 222.000 429.000 76.000 800.000 40.000 2.005.462 85.769 186.609 386.170 58.260 952.510 34.864 1.694.161 43.159 101.406 416.355 36.861 912.838 40.003 Totaal lasten 3.709.000 3.508.000 3.709.644 3.244.783 Exploitatieresultaat Rentebaten Financiële baten 44.000-35.000 37.000-37.000 119.672 37.386 158.756 39.326 Totaal resultaat 9.000-157.058 198.082 36 JAARVERSLAG 2015 SKAL BIOCONTROLE KOSTEN EN BATEN

TOELICHTING BIJ RESULTATENOVERZICHT Toelichting bij resultatenoverzicht In 2015 heeft Skal een positief resultaat van 157.000 gerealiseerd. Omdat voor de lasten R&D, innovatie en kwaliteit een bestemmingsreserve is gevormd, wordt een positief resultaat van circa 192.000 toegevoegd aan de Algemene Reserve. Daarmee bedraagt het Eigen Vermogen eind 2015 59% van de gemiddelde omzet van de laatste drie jaar. De Algemene Reserve heeft tot doel eventuele risico s in de bedrijfsvoering te kunnen opvangen. De omvang van deze reserve is lager dan de door een externe partij op basis van een risicoanalyse geadviseerde omvang. Skal volgt bij het onderbrengen van haar tegoeden haar eigen beleid en de Fidoregeling (Financiering decentrale overheden). De beleggingen van Skal (staatsobligaties) kennen een garantie op de hoofdsom. BELONING De inkomens en verstrekte vergoedingen zijn conform de Wet Normering Topinkomens. CONTROLEVERKLARING ACCOUNTANT Op 8 maart 2016 heeft Van Driel de Graaf accountants en adviseurs een goedkeurende verklaring gegeven aan de Jaarrekening 2015. KOSTEN EN BATEN 37