38 kunstbeeld.nl nr 11 2010
< John Havinden, Natural Colour Photograph, ca. 1930, three-colour carbro print, Estate of John Havinden, Courtesy Bernard Quaritch, Londen r Jaap Scheeren, NY / Gantry Plaza State Park, 2009, c-print, 95 x 120 cm the artist and Flatland Gallery Sandra Jongenelen Op Paris Photo is dit jaar slechts één Nederlandse galerie vertegenwoordigd. Over de selectiecriteria tasten galeriehouders in het duister. Paris Photo De belangrijkste fotografiebeurs ter wereld Paris Photo telt dit jaar één Nederlandse deelnemer. Alleen Flatland Gallery kreeg een uitnodiging. Andere Nederlandse galeries haakten af (Van Zoetendaal Gallery, Motive Gallery) of werden niet toegelaten (Torch, Cokkie Snoei, Galerie Van Kranendonk, antiquariaat L. van Paddenburgh). De afgelopen jaren schommelde het aantal Nederlandse deelnemers rond de zeven galeries. De geweigerde galeries kregen geen toelichting. Wim van Sinderen, conservator van het Fotomuseum Den Haag kan alleen maar gissen naar de reden voor afwijzing: Misschien heeft het te maken de Nederlandse oprichter Rik Gadella. Mogelijk is de Nederlandse inbreng in de ogen van de Fransen een rudiment en moet dat na zijn vertrek weg. Aan het niveau ligt het niet. Martin Rogge van Flatland betwijfelt dat: Nadat Gadella de beurs acht jaar geleden aan Reed Exposition France verkocht, bleef hij tot 2005 aan als directeur. De directeurswisseling is te lang geleden om een rol te spelen. Het is een raadsel. De selectie is als roulette. Nieuwe markt Cokkie Snoei, die een jaar of acht op Paris Photo was vertegenwoordigd en nu achter het net vist, kunstbeeld.nl nr 11 2010 39
< Rob Hornstra, Marina, Sochi, Russia, 2009, c-print on dibond, 60 x 50 cm 96 x 80 cm the artist and Flatland Gallery > Qui Zhen, My bride and I Satan s wedding, 2007-2009, Courtesy the artist and 798 photo Gallery Beijing m Viviane Sassen, Parasomnia, 2010, C-print, Courtesy Michael Stevenson, Kaapstad steekt de hand in eigen boezem: Misschien heb ik onvoldoende tijd genomen het aanvraagformulier in te vullen. Maar ze wijst ook op iets anders: Het lijkt wel of de organisatie de oude fotografie als constante wil behouden, maar het hedendaagse aanbod elk jaar wil variëren. Die indruk wordt bevestigd door Van Sinderen: De organisatie heeft een nieuwe galerie uit Dubai gesmeekt om te komen, terwijl ze nog maar een jaar bestaan. Blijkbaar vlassen ze op een nieuwe markt. Snoei: Ze denken: die Nederlandse verzamelaars komen toch wel. The Empty Quarter Gallery uit Dubai deed vorig jaar mee in verband met het thema Arabische en Iraanse fotografie. Het werk van de Nederlandse Karijn Kakebeeke dat de galerie bracht, kreeg gelijk de BMW Paris Photo Prize. Het is dramatisch en enorm jammer volgens de geïnterviewden dat de Nederlandse inbreng tot één is teruggebracht. Wat Art Basel is voor de kunst, het Mekka van het hedendaagse aanbod, geldt in zijn genre voor Paris Photo. Met ruim honderd internationale galeries en uitgevers groeide de beurs in rap tempo uit tot het belangrijkste, hipste en breedste evenement voor fotografie, zegt Van Sinderen. In vier novemberdagen tijd trekken de pixels van de negentiende eeuw tot aan gisteren zo n 40.000 bezoekers. Het succes van Paris Photo heeft volgens Van Sinderen te maken met de stad en de locatie: het zalencomplex onder de glazen piramide van het Louvre. Parijs is een vruchtbare plek voor fotografie. Met drie belangrijke fotofestivals Arles, Perpignan en Hyères heeft Frankrijk een goede infrastructuur. Ook Nederland is wat dat betreft goed bedeeld, terwijl in Duitsland fotografie niet zo n belangrijke plek heeft verworven. Van Sinderen: Vergeleken met Nederland is Duitsland een volkstuintje. De fotografiebeurzen in de VS hebben volgens hem een hoog tante Betje-gehalte : fotografie zoals het vroeger was. Iets vergelijkbaars geldt voor Londen. De fotografiebeurs die Reed daar vanuit Frankrijk organiseerde mislukte. Van Sinderen: De Britten hebben een geweldige documentaire traditie maar een foto als kunst gaat er niet in. 40 kunstbeeld.nl nr 11 2010
Het is een raadsel. De selectie is als roulette. Daar lopen ze tien jaar achter, zegt ook Willem van Zoetendaal, die Paris Photo na elf edities voor gezien houdt. De reden daarvoor is simpel. Het is geen interessante beurs meer. De selectie blijft steken in attractiefotografie. Ze denken in plaatjes met namen. Hij vermoedt dat de prijs van de standhuur daar debet aan is: Het is zo n dure beurs dat deelnemers op safe spelen. Er zijn bijna alleen maar rijke galeries met gevestigde namen. Spannend werk ontbreekt. Behalve inhoudelijk laakt Van Zoetendaal de architectonische lay-out en de slechte airconditioning. Daglicht komt er niet. Je zit vier dagen onder de grond. Vergelijk dat eens met Art Rotterdam, een heerlijke locatie aan de Maas. Paris Photo is financieel en fysiek enorm uitputtend. Scoren Van Zoetendaal zette zijn grieven uiteen in een brief aan de organisatie. Die was bereid hem elke plek te geven die hij wilde, maar de galeriehouder was niet te vermurwen. Als aanvullend argument om weg te blijven noemt de galeriehouder het publiek: Het klinkt banaal, maar de bezoekers op Paris Photo willen vooral scoren. Mensen zijn helemaal niet bereid zich te verdiepen in het oeuvre van een kunstenaar. Ook Petra Kuipers van Motive Gallery, die vorig jaar eenmalig aan Paris Photo meedeed met werken van Martine Stig en Viviane Sassen, ondervond dat. Het publiek kijkt heel technisch. Op het concept en onderzoek van Stigs portretten van gesluierde vrouwen werd nauwelijks gereageerd. Mensen wilden het vooral over de schoonheid en de kracht van het beeld hebben, waardoor een deel van het werk niet werd gecommuniceerd. Ik was echt teleurgesteld hoe oppervlakkig er werd gekeken. Omdat ons programma een sterke inhoudelijke en conceptuele kant kent, is dat voor ons een belangrijke reden om niet terug te gaan. Onze galerie werkt met een beperkt aantal fotografen en we willen niet elk jaar in herhaling vallen door dezelfde kunstenaars te tonen. Ook de hoge kosten spelen mee: Met een breder aanbod dan pure fotografie ga je zeer grote financiële risico s aan. Films, diapresentaties of ander werk dat gebruik maakt van het medium fotografie zouden we graag willen brengen. Maar we denken dat het publiek daar minder snel op zal reageren. Dan vallen de kosten te hoog uit. Paris Photo wilde Motive graag een plek bieden, maar de directeur was niet bereid om bijvoorbeeld subsidie of sponsoring te zoeken voor een experimentele stand, vertelt Kuipers. Daarom blijven we weg. Op de Fiac in Parijs drie weken daarvoor staan we wel. Daar kunnen we breder programmeren en voelen we ons meer begrepen. Ontdekkingen De enige Nederlandse galerie die in Parijs meedoet, is Flatland Gallery uit Utrecht. In tegenstelling tot Van Zoetendaal is eigenaar Martin Rogge wel te spreken over de kwaliteit: Alle topfotografen uit de hele wereld zijn aanwezig: Richard Avedon, Rineke Dijkstra, Helmut Newton, David Bailey. Het mooie is dat je het hier kunt kopen, wat natuurlijk niet in een museum kan. Nog altijd doet hij er ontdekkingen, net als Van Sinderen die er op de Zuid-Afrikaanse fotograaf Pieter kunstbeeld.nl nr 11 2010 41
42 kunstbeeld.nl nr 11 2010
Het mooie is dat je het hier kunt kopen, wat natuurlijk niet in een museum kan. Hugo (1976) stuitte. De kunstenaar won twee jaar geleden de KLM Paul Huf Award met zijn serie The Hyena & Other Men (2005-2007), over mannen die hun brood verdienen door op te treden met hyena s en andere dieren. Van Sinderen zat in de jury en maakte zich hard voor het werk waar hij vier maanden daarvoor in Parijs door was getroffen. In 2012 krijgt Hugo een tentoonstelling in het Fotomuseum Den Haag, een samenwerking met het Musée de l Elysée in Lausanne en de Photographers Gallery in Londen. < Simen Johan, Untitled #137, from the series Until the Kingdom Comes, 2006 Simen Johna, Courtesy Yossi Milo Gallery, New York r Youseff Nabil, Catherine Deneuve, Paris, 2010 Youssef Nabil, Courtesy Yossi Milo Gallery, New York Rogge gaat dit jaar voor de veertiende keer naar Paris Photo. Hij presenteert werk van Ruud van Empel en twee jonge Nederlandse fotografen Jaap Scheeren en Rob Hornstra. Deze laatste trok als documentair fotograaf naar de Kaukasus waar in 2014 de Olympische Winterspelen plaatsvinden. Zijn werk werd eerder aangekocht door Maison Européenne de la Photograpie (MEP) in Parijs. Rogge woont deels in Parijs waar hij de drijvende kracht is achter het filiaal Flatland Paris. Hij begrijpt de grieven van collega s over de kosten. Deelnemen aan Paris Photo kost zo n twintigduizend euro. Rogge: Je moet alleen meedoen als je financiële situatie dat toestaat. Anders sta je daar met een stresshoofd. Maar ook niet deelnemen kan de bloeddruk verhogen. In goede jaren haalde Antiquariaat L. van Paddenburgh tijdens Paris Photo een half jaar aan omzet. Nu Lodewijk van Paddenburgh na twaalf jaar is geweigerd, wijkt hij uit naar de boekenveiling van Pierre Bergé in oktober, net vóór Paris Photo. Die wordt toevallig ook door een Nederlandse antiquair georganiseerd: Dirk Bakker. Ook Van Zoetendaal denkt na over alternatieven. Hij gaat dit najaar in ieder geval naar Parijs voor de tentoonstelling in MEP waar zijn Koos Breukel exposeert. Mogelijk doet hij tijdens Paris Photo mee aan de off-initiatieven van de jonge generatie. Van Sinderen wijst op Offprint, een boekenbeurs met hedendaagse fotografie. Initiatiefnemer Yannick Bouillis organiseert volgend jaar ook een kunstboekenbeurs in Amsterdam, samen met SMART Project Space. : Paris Photo: Spotlight on Central Europe, 18 t/m 21 nov. 2010, Carrousel du Louvre, 99 rue de Rivoli, Parijs (FR), www.parisphoto.fr Offprint, 18 nov. t/m 21 nov. 2010, Espace Kiron, 10 rue de la Vacquerie, Parijs (FR), www.offprintparis.com kunstbeeld.nl nr 11 2010 43