THEMA SESSIE: NATUUR, LANDSCHAP EN RECREATIE 14:45-15:30 uur Voorzitter: Kees den Ouden

In Holland Rijnland werken samen: Alphen aan den Rijn, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude THEMA SESSIE: NATUUR, LANDSCHAP EN RECREATIE 14:45-15:30 uur Voorzitter: Kees den Ouden 01 Samenwerkingovereenkomst met Landschapsfonds De Samenwerkingsovereenkomst (SOK) tussen Holland Rijnland, provincie Zuid-Holland en de Stichting Landschapsfonds Holland Rijnland is vastgesteld en zal binnenkort door de drie partijen ondertekend worden. In de SOK zijn afspraken vastgelegd op basis waarvan de Stichting Landschapsfonds de toegezegde middelen van Holland Rijnland en de provincie Zuid-Holland kan besteden. 02 Samenwerking provincie regio - hoogheemraadschap in natuur, landschap en recreatie Voor uitvoering van de provinciale Beleidsvisie Groen heeft het college van Gedeputeerde Staten in het Hoofdlijnenakkoord 2015-2019 40 miljoen gereserveerd. De provincie wil in maart 2016 besluiten over de verdeling van de provinciale middelen groen over de landschapstafels (clusters van gemeenten). De afstemming in de regio tussen de vertegenwoordigers van de landschapstafels, de regio en de provincie vindt plaats aan de regietafel. De volgende regietafel Holland Rijnland is op 29 januari 2016. Voorstel: 1. Kennis te nemen van het voornemen van de provincie om anders te gaan werken binnen het provinciaal Uitvoeringsprogramma Groen (zie de brief met bijlage van de provincie in bijlage 1 en 2). 2. Aan de provincie te herbevestigen dat de regio de visie voor de lange termijn en de concrete doelen voor de komende jaren heeft beschreven in De Tuin van Holland. 3. De inspanningen in de clusters om tot een programmadocument te komen met elkaar te delen. 4. De thema s (operationele doelen) die de clusters gekozen hebben met elkaar te delen. Bijlagen: 02 voorstel samenwerking in het groen 02a bijlage 1 PZH samenwerking, regionale programmering en provinciaal Uitvoeringsprogramma Groen 02b bijlage 2 PZH bijlage uitvraag meerjarige gebiedsafspraken Groen 2016-2019 03 Voortgang Regionaal Groenprogramma Het Algemeen Bestuur heeft op 17 februari 2010 het Regionaal Groenprogramma Holland Rijnland vastgesteld. Bij het Groenprogramma hoort een uitvoeringsstrategie, waarbij clusters van gemeenten gebiedsprogramma s opstellen op basis van de doelstellingen van het Groenprogramma. Holland Rijnland draagt 25% bij aan de inrichtingskosten van strategische groenprojecten. Dit betekent dat de 20 miljoen, die de regio beschikbaar heeft gesteld voor de realisatie van het Regionaal Groenprogramma, moet leiden tot een investering van circa 80 miljoen in ons landschap. Voor de realisatie van de projecten uit deze gebiedsprogramma s sluit Holland Rijnland elke twee jaar uitvoeringsovereenkomsten af met clusters van gemeenten. Deze uitvoeringsovereenkomst regelt onder andere de (co)financiering uit het RIF. In 2015 is de derde ronde uitvoeringsovereenkomsten vastgesteld. De uitvoering van het Regionaal Groenprogramma verloopt voorspoedig. Samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Schuttersveld 9, 2316 XG Leiden Postbus 558, 2300 AN Leiden Telefoon (071) 523 90 90 info@hollandrijnland.nl www.hollandrijnland.nl IBAN nr. NL87BNGH0285113992 KvK nr. 27365539 BTW nr. NL813768068B01

Halverwege de uitvoering is de helft van het RIF voor het Regionaal Groenprogramma belegd in uitvoeringsovereenkomsten. Voorstel: Kennis te nemen van de uitvoeringsovereenkomst die voor de perioden 2014-2018, 2012-2016 en 2010-2014 gesloten zijn in het kader van het Regionaal Groenprogramma Bijlagen: 03 voorstel voortgang Regionaal Groenprogramma 03a bijlage 1a uitvoeringsovereenkomst 14-18 03b bijlage 1b uitvoeringsovereenkomst 12-16 03c bijlage 1c uitvoeringsovereenkomst 10-14 03d bijlage 2 Regionaal Groenprogramma Holland Rijnland - Projectenkaart 04 Lokale Ontwikkelingsstrategie (LOS) LEADER LEADER is de Europese subsidie, die georganiseerd is via een bottom-up proces. Binnen Holland Rijnland bestond in de periode 2010-2014 de Plaatselijke Groep (PG) voor het LEADER-gebied Leidse Ommelanden. In de PG zit een doorsnee van mensen vanuit lokale overheid, maatschappelijke organisaties, ondernemers en inwoners. De Plaatselijke Groep LEADER heeft met behulp van een provinciale subsidie de Lokale Ontwikkelingsstrategie (LOS) opgesteld en aangeboden aan het Landelijk Selectie Comité LEADER. Alle gemeenten en de regio hebben voor de uitvoering van de LOS een intentieverklaring getekend. Dit is nodig om in aanmerking te komen voor LEADER-subsidie in de periode 2015-2022. Het Landelijk Selectie Comité heeft begin oktober 2015 een positief advies over de LOS Holland Rijnland aan de provincie Zuid-Holland gegeven. Voorstel: 1. Kennis te nemen van de definitieve Lokale Ontwikkelingsstrategie Holland Rijnland (bijlage 1). 2. Kennis te nemen van het positieve advies van het Landelijk Selectie Comité LEADER (bijlage 2 en 2a). 3. Het Dagelijks Bestuur te adviseren om te blijven optreden als opdrachtgever voor de Plaatselijke Groep. Bijlagen: 04 advies definitief LOS LEADER v2 04a definitief LOS bijlage 1 Lokale Ontwikkelingsstrategie Holland Rijnland 2015-2020 04b definitief LOS bijlage 2 LOS Holland Rijnland DEF. Eindscore LSC 04c definitief LOS bijlage 2a Eindadvies LSC 2

In Holland Rijnland werken samen: Alphen aan den Rijn, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude Oplegvel 1. Onderwerp Samenwerking provincie regio - hoogheemraadschap in natuur, landschap en recreatie 2. Rol van het Basistaak samenwerkingsorgaan Holland Rijnland 3. Regionaal belang Realisatie van de doelen op het gebied van natuur, landschap, recreatie en cultuurhistorie 4. Behandelschema: Datum: Informerend Datum: Adviserend Datum: Besluitvormend DB Colleges PHO DB Gemeenteraad DB AB Gemeenteraad 5. Advies PHO 15/10/2015 11/11/2015 1/10/2014 6. Reden afwijking eerdere besluitvorming en wijze afwijken 7. Essentie van het voorstel (annotatie zoals op agenda staat) 8. Inspraak Nee 9. Financiële gevolgen Binnen begroting Holland Rijnland 10. Bestaand Kader Relevante regelgeving: 11. Lokale context (in te vullen door griffier) Eerdere besluitvorming: Samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Schuttersveld 9, 2316 XG Leiden Postbus 558, 2300 AN Leiden Telefoon (071) 523 90 90 info@hollandrijnland.nl www.hollandrijnland.nl IBAN nr. NL87BNGH0285113992 KvK nr. 27365539 BTW nr. NL813768068B01

Adviesnota PHO (concept) Vergadering: PHO Leefomgeving Datum: 11 november 2015 Tijd: «MEETING_TEXT9» Locatie: «MEETING_TEXT3» Agendapunt: Kenmerk: «MARK» Onderwerp: Samenwerking provincie regio - hoogheemraadschap in natuur, landschap en recreatie Beslispunten: 1. Kennis te nemen van het voornemen van de provincie om anders te gaan werken binnen het provinciaal Uitvoeringsprogramma Groen (zie de brief met bijlage van de provincie in bijlage 1 en 2). 2. Aan de provincie te herbevestigen dat de regio de visie voor de lange termijn en de concrete doelen voor de komende jaren heeft beschreven in De Tuin van Holland. 3. De inspanningen in de clusters om tot een programmadocument te komen met elkaar te delen. 4. De thema s (operationele doelen) die de clusters gekozen hebben met elkaar te delen. Inleiding: Voor uitvoering van de provinciale Beleidsvisie Groen heeft het college van Gedeputeerde Staten in het Hoofdlijnenakkoord 2015-2019 40 miljoen gereserveerd. De provincie wil in maart 2016 besluiten over de verdeling van de provinciale middelen groen over de landschapstafels (clusters van gemeenten). Begin september heeft de provincie hierover een brief met bijlage gestuurd, zie bijlage 1 en 2. Dinsdag 13 oktober hebben clusters, regio, omgevingsdienst, plaatselijke groep LEADER en provincie het eerste ambtelijke gebiedsatelier gehouden. Het Hoogheemraadschap was afwezig. Drie landschapstafels zijn actief in Holland Rijnland: Duin- en Bollenstreek, Rijn- en Veenstreek en Leidse Ommelanden. De afstemming in de regio tussen de vertegenwoordigers van de landschapstafels, de regio en de provincie vindt plaats aan de regietafel De volgende regietafel Holland Rijnland is op 29 januari 2016. Beoogd effect: Afstemming van proces en inhoud programmadocumenten clusters/landschapstafels. Argumenten: 1.1 Niet alle gemeenten hebben de brief over samenwerking, regionale programmering en provinciaal Uitvoeringsprogramma Groen ontvangen. De provincie heeft de brief alleen gestuurd aan Holland Rijnland, hoogheemraadschap van Rijnland en de gemeenten die in de regiegroep zitten. Deze brief is de volgende stap in een lopend proces rond de verdeling van de provinciale middelen voor natuur, landschap en recreatie. 1.2 In deze brief stelt de provincie een nieuwe manier van werken voor. De provincie gaat projectfinanciering met individuele subsidies omzetten naar meerjarenfinanciering van regionale programma s. De Landschapstafels krijgen een centrale rol om deze regionale programma s op te stellen. In de Leidse Ommelanden hebben provincie en cluster met de programmafinanciering van het uitvoeringsprogramma Leidse Ommelanden 2014-2020 een pilot uitgevoerd voor deze manier van samenwerken en provinciale financiering. 2

2.1 De Tuin van Holland vormt de synergie van het Regionaal Groenprogramma en het Landschapsontwikkelingsplan Rijn- en Veenstreek. De Tuin van Holland bevat de visie voor de hele regio: Groen Blauwe Dooradering. Gemeenten en Holland Rijnland hebben De Tuin van Holland in 2014 vastgesteld als regionaal kader in het bestuurlijk overleg met de provincie en het PHO. Holland Rijnland heeft op basis van De Tuin van Holland in maart 2015 de Position Paper Natuur, Landschap en Recreatie aan Provinciale Staten van Zuid-Holland gestuurd met het verzoek deze te gebruiken als input voor de collegeonderhandelingen. In de Position Paper geven de landschapstafel aan voor welk gedrag zij een beroep willen doen op de provinciale middelen Groen en Cultuurhistorie in de huidige coalitieperiode. 2.2 De eerste drie punten van het programmadocument zijn hiermee afgedaan. In de bijlage van de brief (bijlage 2) geeft de provincie de inhoud van het programmadocument. De eerste punten zijn: Visie voor de lange termijn; Concrete doelen voor de komende 4 jaar; Afstemming met de aanpalende landschapstafels. Deze punten zijn afgehandeld met een verwijzing naar De Tuin van Holland. 3.1 Zowel ambtelijk als bestuurlijk zijn de clusters/landschapstafels aan de slag om het gevraagde programmadocument op te stellen. 4.1 Binnen de gezamenlijke visie leggen de landschapstafels ieder hun eigen accenten en prioriteiten. Kanttekeningen/risico s: 1.1 De gewijzigde werkwijze van de provincie maakt een heroverweging van de uitvoeringsstrategie van het Regionaal Groenprogramma nodig. Holland Rijnland en cluster sluiten een uitvoeringsovereenkomst over de uitvoering van projecten onder het Groenprogramma op basis van een Gebiedsprogramma. De uitvoeringsovereenkomst bevat de afspraken over scope en regionale bijdrage voor 4 jaar voor uitvoeringsgerede projecten. Dit sloot goed aan bij de werkwijze van de provincie met projectsubsidies. Holland Rijnland zal de gewijzigde werkwijze van de provincie en de eventuele consequenties hiervan meenemen in de evaluatie van het Regionaal Groenprogramma (planning: in Algemeen Bestuur juni 2016). 1.2 De provincie heeft groen en cultuurhistorie gescheiden. De provincie heeft apart beleid rond de Erfgoedlijnen. Dit valt onder een andere gedeputeerde (dhr. R. Jansen) dan het groenbeleid (dhr. H. Weber). Binnen Holland Rijnland liggen vijf erfgoedlijnen. Veel uitvoeringsprojecten hebben zowel een groen recreatieve doelstelling als een cultuurhistorische doelstelling. De provincie wijzigt de werkwijze alleen voor het beleidsterrein groen. Speciale aandacht van provincie en landschapstafels voor de integraliteit van de programma s is hierdoor nodig. 1.3 De provincie maakt aparte afspraken met de Hoogheemraadschappen. Provincie en waterschappen leveren gezamenlijk inspanningen voor de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water. Hierin zijn doelen opgenomen voor zowel waterkwaliteit als waterkwantiteit. Integrale uitvoering van de programma s groen en water kan hierdoor in gevaar komen, want de prioriteit van het Hoogheemraadschap ligt bij deze aparte lijn met de provincie. De landschapstafels kunnen hierop inspelen door bij projecten bijzondere aandacht te besteden aan mogelijkheden mee te liften met uitvoering van de Kaderrichtlijn Water enerzijds en het waterschap ruimte te bieden voor deze uitvoering binnen groen en recreatie projecten anderzijds. Hierdoor ontstaan kansen voor werk-met-werk maken en mogelijkheden de kwaliteit van de bereikte resultaten te verhogen. Financiën: - 3

Communicatie: Gemeenten werken samen in de landschapstafels en stemmen op regioniveau af via de regiomiddag (PHO Leefomgeving). Met de provincie en het Hoogheemraadschap vindt de afstemming plaats op de regietafel. Bijlagen: Bijlage 1. Brief PZH samenwerking, regionale programmering en provinciaal Uitvoeringsprogramma groen. Bijlage 2. Bijlage bij de brief van de PZH Uitvraag meerjarige gebiedsafspraken Groen 2016-2019 4

i 9 1. Inkomende documenten - 7495 G " Scan nummer 1 van 2 - Scanpagina 1 van 3 " Lid Gedeputeerde Staten 2 Mr. J.F. (Han) Weber Pf """ieholland ïv...-."t,a.- 3 L 9--. ZUID Contact 070 441 61 96 jf.weber@pzh.n drs. R.O. Koop T O70-44160 30 ro,koop@pzh.n Kees den Ouden Postbus 558 2300 AN LEIDEN Postadres Provinciehuis Postbus 90602 Ãji), _ 2509 LP Den Haag <3 *M T 070 _ 441 66 11 wvvw.zuid-holland.nl Datum Zie verzenddatum linksonder Ons kenmerk PZH-2015-527887442 DOS-2011-0010738 Uw kenmerk Onden/verp,. _ Bijlagen Samenwerking, l'egl0l'ia e pi'0gl'3ltimel'li'ig en pi'0v nc 8a 1 Uitvoeringsprogramma Groen. Geachte leden van de Regiegroep, Voor het zomerreces hebben we in de Regiegroepen Groen gesproken over de regionale ambities, het provinciale Hoofdlijnenakkoord en het voornemen van de provincie om het geld voor het Uitvoeringsprogramma Groen in de nieuwe collegeperiode, in te zetten als cofinanciering bij regionale uitvoeringsprogramma's, die bijdragen aan de provinciale groendoelen. Bezoekadres Zuid-Hollandpiein 1 2596 AW Den Haag Tram 9 en de buslijnen 90, 385 en 386 stoppen dichtbij het provinciehuis. Vanaf station Den Haag CS is het tien minuten lopen. De parkeerruimte voor auto's is beperkt. met iii in de afgelopen jaren heb ik kunnen constateren dat in elke regio partijen bezig zijn om de onderlinge samenwerkingte organiseren die nodig is om gezamenlijk het groen, de recreatiemogelijkheden, de natuur en de landbouw een impuls te geven. Dat sluit goed aan bij de wens van de provincie om als één van de samenwerkende partners bij te dragen aan deze regionale ambities door de inzet van geld, kennis, relaties, etc. De integrale gebiedsafspraken van de afgelopen jaren waren daar een aanzet toe, en we willen als provincie verder gaan op deze ingeslagen weg. ik ben me daarbij bewust van een zeker spanningsveld: enerzijds zie ik de provincie als één van de netwerkpartners in de regio die dus niet eenzijdig het proces bepaalt, anderzijds is het nodig om transparant en gelijktijdig het beschikbare provinciale budget te verdelen over de regionale programmas.vanuit dit laatste uitgangspunt stuur ik u deze brief met enkele richtlijnen voor het proces in het komende halfjaar. Meerjarenfinanciering regionale programma's Een belangrijke wijziging ten opzichte van de vorige collegeperiode is dat de provincie de huidige projectfinanciering met individuele subsidies omzet naar meerjarenfinanciering van regionale programmas, zodat we het gesprek kunnen voeren over regionale doelen en samenhang in plaats van losse activiteiten. De regionale Landschapstafels (of equivalenten daarvan, zoals de twee stuurgroepen voor het uitvoeringsprogramma Veenweiden), vertegenwoordigd in de vijf Regiegroepen Groen, krijgen een centrale rol om voorstellen in te dienen. 3 3 SEP2015

1. Inkomende documenten - 7495 Scan nummer 1 van 2 - Scanpagina 2 van 3 provincie l HOLLAND ZUID Ons kenmerk PZH-2015-527887442 DOS-2011-0010738 De Regiegroepen hebben een coördinerende rol en in de Regiegroepen worden de bestuurlijke afspraken over provinciale cofinanciering tussen provincie en de Landschapstafels gemaakt. Vervolgens wordt de provinciale bijdrage in een formeel besluit vastgelegd. Of deze, formele stap met subsidiebesluiten zal gebeuren of op een andere wijze, wordt nog onderzocht; het is mijn streven zo goed mogelijk invulling te geven aan de wens om als samenwerkende partijen op te treden. Wellicht dat dit per regio ook enig maatwerk vraagt. Scherp prioriteren Voor de komende vierjaar is ë 40 miljoen gereserveerd voor het provinciaal Uitvoeringsprogramma Groen. Van de ë 40 miljoen uit het Hoofdlijnenakkoord zal ik Provinciale Staten voorstellen om voorlopig E 20-25 miljoen te reserveren voor de regionale programma's. Wat blijft is dat het bedrag wordt ingezet als cofinanciering, dus dat bij de uitvoering van de voorstellen ook andere partijen meefinancieren (publiek en privaat). Dat maakt dat we met elkaar scherp moeten prioriteren op regionaal en provinciaal schaalniveau, om de middelen zo effectief mogelijk te benutten. ln de vijf Regiegroepen kunnen we met de vertegenwoordigers van de Landschapstafels en de andere partners het gesprek voeren over de samenhang tussen programmas, de samenwerking tussen partijen en de financiële bijdragen van regio's en provincie. Verdeling provinciale middelen De komende maanden gaan we met elkaar stevig aan de slag om de meerjarenprogramma's op te zetten. lk wil met u vooraf tot een totale verdeling van middelen komen, die richtinggevend is voor de uitvoerbaarheid en scope van de regionale programmas. lk ben me ervan bewust dat er faseverschillen zijn tussen de regio's, maar om tot een evenwichtige verdeling te komen van het provinciale geld, kan ik niet volstaan met een verdeling op basis van 'wie het eerst komt het eerst maalt'. lk wil de regionale programmasvan de circa 20 Landschapstafels met elkaar kunnen vergelijken om met u tot een goede en gefaseerde verdeling te komen op grond van de strategische prioriteiten. Gefaseerd wil zeggen: de afspraken voor 2016 worden harder vastgelegd dan voor de latere jaren (2017-2019). Dus met een bepaalde mate van flexibiliteit, afhankelijk van het tempo van uitvoering en het beschikbaar komen van cofinanciering. Het is immers denkbaar dat programmastijdens de looptijd worden aangepast (scope, uitvoerbaarheid, financiering), wat gevolgen kan hebben voor de benodigde provinciale middelen. Ook is het denkbaar dat de discussie die wij momenteel met de schapsbesturen voeren over onze uittreding uit de recreatieschappen en de afbouw van de Groenservice Zuid-Holland (GZH) de beschikbaarheid van middelen in het UPG beïnvloedt. Samen met de UPGmiddelen maken onze schapsbijdragen onderdeel uit van ons totale groenbudget. Ook na onze uittreding uit de schappen blijft het volledige budget beschikbaar ten gunste van de betreffende regio. Afhankelijk van de met de betreffende schapsbesturen gemaakte uittredingsafspraken, kunnen op termijn mogelijk op de landschapstafel ook bestedingsafspraken gemaakt worden over dat deel. Anderzijds is het denkbaar dat, wanneer wij met de betreffende schapsbesturen niet kunnen komen tot financieel neutrale oplossingen rondom de afbouw van de GZH, we als provincie voor extra kosten komen te 2/2

1. Inkomende documenten- 7495 Scan nummer 1 van 2- Scanpaqina 3 van 3 4 Ons provincie HOLLAND ZUID kenmerk PZH-2015-527887442 DOS-2011-001 0738 staan die wij binnen de huidige kaders van het groenbudget moeten opvangen. Dit zou voor de betreffende regio kunnen resulteren in minder beschikbaar UPG-budget. Uitvraag meerjarige gebiedsafspraken Groen 2016-2019 Ik streef ernaar einde 2015, begin 2016 de verdeling te kunnen maken. Dat vraagt om voorstellen waarvan beoordeeld kan worden in hoeverre deze bijdragen aan de realisatie van het provinciale beleid. Om de voorstellen te kunnen vergelijken, verzoek ik u om rekening te houden met de punten in bijgaande uitvraag. In de uitvraag is ook een werkproces in stappen beschreven om de regionale en provinciale doelen aan elkaar te koppelen. Natuurlijk wordt daarbij de bestaande situatie van regionale samenwerking als vertrekpunt genomen_ De komende maanden zullen we een stevige inspanning moeten leveren om met elkaar tot een goede programmering te komen. Ik hoop en verwacht dat we hiermee een stevige basis leggen voor de regionale samenwerking op groene doelen de komende jaren. Hoogachtend, mr. J.F JHan) Weber Gedeputeerde voor Energie, Natuur en recreatie, Landbouw Bijlagen: - Uitvraag meerjarige gebiedsafspraken Groen 2016-2019 3/3

1. Inkomende documenten - 7495 Scan nummer 2 van 2 - Scanpagina 1 van 4 Uitvraag meerjarige getxiedsafspratten Green Zütß-Zütë September 2015 1. Inleiding Begin juli 2015 hebben alle Regiegroepen ingestemd met het voorstel om te gaan werken aan meerjarige gebiedsafspraken voor de periode 2016-2019. Het voorstel was om per landschapstafel afspraken te maken over een uit te voeren programma en de beschikbare middelen vanuit provincie, gemeenten en private partijen in de komende jaren. Deze notitie beschrijft hoe dit proces van samenwerking er concreet uitziet. 2. Wat zijn meerjarige gebiedsafspraken? Meerjarige gebiedsafspraken zijn afspraken tussen de landschapstafels en de provincie Zuid-Holland over de wijze waarop provinciale en regionale doelen worden gerealiseerd en hoe de uitvoering meerjarig wordt gefinancierd. De regiegroepen zijn de plaats waar het bestuurlijk overleg over deze afspraken wordt gevoerd. Daarbij is de provincie maar één van de partijen die meefinanciert. Het is ook goed om te kijken naar geld vanuit bijv. Europese fondsen en naar het energiedossier. Deze aanpak biedt de landschapstafels flexibiliteit om waar nodig binnen hun programma met budgetten te schuiven tussen diverse projecten, die bijdragen aan de gestelde doelen. Dit betekent tegelijkertijd dat de partijen aan de landschapstafel gezamenlijk verantwoordelijk zijn om de programmadoelen te bereiken. Ook vraagt dit om een meer strategische blik tussen gebieden/landschapstafels en stimuleert het samenwerking. De grenzen van het werkgebied van een regiegroep zijn hierbij zeker niet leidend. De provincie vraagt de landschapstafels om voor hun regio een kort programmadocument (ongeveer 12 pagina's) op te stellen, zodat de voorstellen vergelijkbaar worden en het goede gesprek over de prioritering kan worden gevoerd binnen de regiegroepen. De volgende ingrediënten daarom opnemen in de voorstellen: ø ø ø ø Visie voor de lange termijn Een stip op de horizon waarin de regiopartijen en de provincie de ontwikkelrichting voor het gebied beschrijven en de thema's waar ze vooral op in willen zetten. Concrete doe/en voor de komende 4 jaar Vertaling van de gezamenlijke visie in concreet uitgewerkte doelen en een overzicht van voorgenomen projecten (voor zover reeds concreet) en/of activiteiten die bijdragen aan de programmadoelen (bij voorkeur schematisch weergegeven in een Doelen-lnspanningen-Netwerk, DlN). Afstemming Hoe verhouden zich de gezamenlijke visie en concrete programmadoelen tot die van aanpalende landschapstafels? Deelnemende partners Beschrijving van programmapartners en partijen die projecten gaan trekken of meedoen in de uitvoering. Het gaat om overheden, maar ook het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. 0 Raming van de totale programmakosten 2016-2019 ø Maatschappelijke kosten en baten (mini-mkba) Dit is een korte weging van het programma op drie aspecten: 1. Legitimiteit: Hoe draagt het programma bij aan de (beleids)doelen van de partners? 2. Effectiviteit: Hoe draagt het bij aan de maatschappelijke doelen? 3. Efficiëntie: Overstijgen de maatschappelijke baten de lasten? 1

` 1. Inkomende documenten - 7495 Scan nummer 2 van 2 - Scanpagina 2 van 4 o ø De provincie verstrekt een beknopte tool die kan helpen bij de invulling van dit onderdeel. Financiering Bijdragen vanuit regionale partners en gevraagde provinciale bijdrage. lndien de (co-)financiering nog niet rond is een planning van de activiteiten, die leiden tot een dekkende financiering. De provincie stelt voor om de deadline voor het vastleggen van de zekerheid van cofinanciering te bepalen op 1-11-2017, zodat de regiegroepen eind 2017 de programma's definitief kunnen maken. Uitvoeringsstrategie en -organisatie Beschrijving van manier waarop de regio het programma tot uitvoering wil brengen. Het idee is dat partijen waaronder de provincie - - aan de hand van het programmadocument bepalen welke financiële bijdrage ze willen leveren. Een programma kan gefaseerd worden uitgevoerd, waardoor niet alle bijdragen in één keer geleverd hoeven te worden. 3. Proces om tot meerjarige gebiedsafspraken te komen Het proces om tot meerjarige gebiedsafspraken te komen is erop gericht dat Gedeputeerde Staten uiterlijk in maart 2016 een besluit kunnen nemen over de provinciale bijdrage aan de verschillende meerjarige programma's. Daarvoor is nodig dat de provincie en de landschapstafels in januari 2015 in de Regiegroep de programma`s met elkaar bespreken inclusief de financiering ervan. Kortom, in enkele maanden tijd moeten de gebiedsafspraken rijp zijn voor bespreking en besluitvorming. Daarvoor stelt de provincie het volgende proces voor. Landschapstafel Provincie Tüdpad 1 Opstellen visie en doelen van Gebiedsgerichte uitwerking van September 2015 concept programma / bepalen prioriteiten regio doelen Beleidsvisie Groen 2 Voorleggen gekozen programmadoelen aan Voorleggen uitwerking provinciale doelen per regio aan gedeputeerde 27 september 2015-7 oktober 2015 bestuurders 3 Gezamenlijk gebiedsatelier van landschapstafels per Begiegroep en Voor 17 oktober 2015 _provincie om gezamenlijke visie en doelen / prioriteiten te bepalen 4 Provincie komt met bod "in potlood' Begin november 2015 op basis van visie en doelen uit gebiedsatelier 5 Aanpassen en verder uitwerken in Eind november 2015 programmadocument 6 Ambtelijk overleg met vertegenwoordigers landschapstafels als Begin december 2015 voorbereiding voor regiegroep over de programmadocumenten en de meerjarige gebiedsafspraken per landschapstafel 7 Gesprek in Begiegroep tussen provincie en Landschapstafels over Eind januari kwaliteit en financiering van de programma's aan de hand van een concreter bod van de provincie 8 Rond krijgen cofinaciering van de programma's door de landschapstafels 1-1-2017 9 Definief vaststellen van de programmafinaciering December 2017 4. Keuzes maken De provincie heeft voor cofinanciering op de programma"s van de landschapstafels 20 25 mln. euro - gereserveerd. Gezien de plannen van de verschillende regio's is de verwachting dat scherpe keuzes nodig zijn op grond van met name strategische overwegingen, zowel door de partijen in de 2

1. Inkomende documenten - 7495 Scan nummer 2 van 2 - Scanpagina 3 van 4 landschapstafels programma's. als door de provincie bij het verdelen van de provinciale UPG-middelen over de Volgens de stappen van bovenstaand tijdschema gaat dat als volgt: 1. De provincie geeft vooraf helderheid over de prioriteiten die zij gebruikt tijdens het gesprek met de landschapstafels en in de uiteindelijke besluitvorming (zie volgende paragraaf). 2. De provincie en de landschapstafels benoemen elk afzonderlijk de prioriteiten (concrete doelen) voor de betreffende regio (eind september 2015). 3. De provincie en de landschapstafels checken bij eigen bestuurders. 4. De provincie en de landschapstafels delen elkaars prioriteiten en zoeken naar gezamenlijk pakket tijdens het gebiedsatelier. 5. Aan de hand van de visie en doelen die voortkomen uit dit atelier geeft de provincie "in potlood" een indicatie van het bedrag wat zij per programma denkt beschikbaar te stellen. Op grond hiervan kunnen de landschapstafels hun programma"s verder uitwerken. 6. programmadocumenten maakt de provincie een eerste vergelijking plaats van alle programma's aan de hand van de prioriteiten (zie onder) en op basis daarvan wordt een bod per regiegroep/landschapstafel bepaald. 6. Gesprek tussen de provincie en de regiegroepen over de financiering van de programma's aan de hand van een concreter bod van de provincie (eind januari 2016) 7. Definitief besluit van GS over verdeling van provinciale middelen over 'de landschapstafels wordt genomen op basis van provinciale prioriteiten en het overleg met de regiegroepen (maart 2016). 8. Jaarlijks vindt overleg plaats tussen de landschapstafels en de provincie in de regiegroep over de inhoud en de voortgang de programma"s. Het voornemen is te bevoorschotten op basis van concrete jaarprogramma's. 5. Prioriteiten voor de provincie Bij het verdelen van provinciaal geld over de programma"s vindt de provincie drie onderwerpen belangrijk: 1) De bijdrage van het programma aan de doelen van Beleidsvisie Groen, 2) uitvoerbaarheid en 3) innovatie / voorbeeldfunctie. Deze prioriteiten zijn hieronder verder uitgewerkt. 1) Bijdrage van programma aan doelen van Beleidsvisie Groen Groenbeleving (zwaartepunt hierbij is beleving in de omgeving van de stad) _-'~51>Q_oo'gn _ Biodiversiteit. Agrarisch ondernemerschap _ Wateropgaven, Erfgoedlijnen, etc. (overige provinciale doelen) Netwerkend werken / betrokkenheid van private partijen De maatschappelijke kosten en baten van het programma (MKBA, zie par. 2) 2) Uitvoerbaarheid a. Beschikbare financiële bijdragen vanuit de regio b. Betrokkenheid en eigenaarschap van partijen. Uitvoeringsorganisatie O_O _ Uitvoerbare projecten die bijdragen aan uitgewerkte/concrete doelen 3) lnnovatie/voorbeeldfunctie: vernieuwend op inhoud of aanpak (10%) Gezien het meer beperkte budget geeft de provincie de voorkeur om de middelen vooral in te zetten op kwaliteitsimpulsen en minder op kapitaalsintensieve inversteringsprojecten. 3

1. Inkomende documenten - 7495 Scan nummer 2 van 2 - Scanpagina 4 van 4 De provincie vindt het belangrijk dat het programma van een landschapstafel wordt gedragen door een breed netwerk van overheden, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Zij vraagt de landschapstafels om dit te laten zien in de programma"s. Dit vraagt om een meerjarig proces wat de provincie graag wil faciliteren. Op grond van deze prioriteiten formuleert de provincie een eerste bod per programma/ landschapstafel en brengt dit in bij de regiegroepen. De bijdrage van de programma's aan deze prioriteiten vormt samen met de uitkomsten van de Regiegroepen eind januari 2016 de basis voor het Uitvoeringsprogramma Groen 2016-2019 dat eind maart 2016 ter besluitvorming zal worden voorgelegd aan GS. 6. Tot slot Op dit moment worden de consequenties voor de wijze van financiering ervaringen met een subsidie aan programma"s in plaats van concrete verder uitgewerkt. Er zijn al projecten. Hier wil de provincie op voortbouwen. De provincie heeft het voornemen uiterlijk in november 2015 meer duidelijkheid te geven over de vorm waarin de middelen voor de regio beschikbaar zal worden gesteld nadat de inhoudelijke beoordeling van een programma heeft plaatsgevonden. Duidelijk is wel dat de provincie de middelen voor gebiedsafspraken niet langer in de vorm van individuele projectsubsidies wil verstrekken. De provincie zal haar bijdrage per programma aan één rechtspersoon per landschapstafel beschikbaar stellen. Hiertoe is een uitvoeringsregeling in voorbereiding. Dit vraagt om goede afspraken tussen de partijen aan de landschapstafels. Hiermee wordt enerzijds invulling gegeven aan de wens van de regio's om te beschikken over meer ruimte en flexibiliteit binnen programmas, en anderzijds aan de wens tot vermindering van bureaucratie rondom subsidies: in de huidige systematiek bedraagt het aantal subsidies 15O+, maar kan in de nieuwe opzet dalen naar 20 á 30 subsidies voor de 20 landschapstafels. 4

Oplegvel In Holland Rijnland werken samen: Alphen aan den Rijn, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude 1. Onderwerp Voortgang Regionaal Groenprogramma 2. Rol van het Basistaak samenwerkingsorgaan Holland Rijnland 3. Regionaal belang Het Regionaal Groenprogramma is een van de 5 Regionale Projecten onder het Regionaal Investeringsfonds (RIF). 4. Behandelschema: Datum: Informerend Datum: Adviserend Datum: Besluitvormend DB Colleges PHO DB Gemeenteraad DB AB Gemeenteraad 5. Advies PHO 11/11/2015 13/3/2014 20/11/2014 8/1/2015 5/3/2015 3/9/2015 6. Reden afwijking eerdere besluitvorming en wijze afwijken 7. Essentie van het voorstel (annotatie zoals op agenda staat) 8. Inspraak Nee 9. Financiële gevolgen Binnen begroting Holland Rijnland (RIF) 10. Bestaand Kader Relevante regelgeving: -Beheersverordening Regionaal Investeringsfonds -Regionaal Groenprogramma, waaronder de Uitvoeringsstrategie Samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Schuttersveld 9, 2316 XG Leiden Postbus 558, 2300 AN Leiden Telefoon (071) 523 90 90 info@hollandrijnland.nl www.hollandrijnland.nl IBAN nr. NL87BNGH0285113992 KvK nr. 27365539 BTW nr. NL813768068B01

11. Lokale context (in te vullen door griffier) Eerdere besluitvorming: -AB 17 februari 2010 vaststellen Regionaal Groenprogramma en bepalen dat dit een programma is in de zin van artikel 8 lid 1 en 2 van de Beheersverordening Regionaal Investeringsfonds en mandateren DB voor de uitvoering. 2

Informatienota PHO (concept) Vergadering: PHO Leefomgeving Datum: 11 november 2015 Tijd: «MEETING_TEXT9» Locatie: «MEETING_TEXT3» Agendapunt: Kenmerk: «MARK» Onderwerp: Voortgang Regionaal Groenprogramma Kennisnemen van: 1. de Uitvoeringsovereenkomsten 2014-2018, 2012-2016 en 2010-2014 Inleiding: Het Algemeen Bestuur heeft op 17 februari 2010 het Regionaal Groenprogramma Holland Rijnland vastgesteld. Bij het Groenprogramma hoort een uitvoeringsstrategie, waarbij clusters van gemeenten gebiedsprogramma s opstellen op basis van de doelstellingen van het Groenprogramma. Holland Rijnland draagt 25% bij aan de inrichtingskosten van strategische groenprojecten. Dit betekent dat de 20 miljoen, die de regio beschikbaar heeft gesteld voor de realisatie van het Regionaal Groenprogramma, moet leiden tot een investering van circa 80 miljoen in ons landschap. Voor de realisatie van de projecten uit deze gebiedsprogramma s sluit Holland Rijnland elke twee jaar uitvoeringsovereenkomsten af met clusters van gemeenten. Deze uitvoeringsovereenkomst regelt onder andere de (co)financiering uit het RIF. In 2015 is de derde ronde uitvoeringsovereenkomsten vastgesteld. In bijlage 1a, 1b en 1c vindt u een overzicht van alle projecten waarvoor cofinanciering is toegezegd. In bijlage 2 staan de projecten op kaart weergegeven. Kernboodschap: De uitvoering van het Regionaal Groenprogramma verloopt voorspoedig: Elke ronde zijn de uitvoeringsovereenkomsten groter en bevatten zij meer projecten uitgevoerd door maatschappelijke organisaties, stichtingen en particulieren/bedrijven (zie bijlage 1) - Uitvoeringsovereenkomsten 2014-2018: o 4.348.672 RIF gereserveerd o 48 projecten, waarvan 10 uitgevoerd door een maatschappelijke organisatie, stichting of particulier (blauwe arcering) o 7 projecten opgeleverd, nog financieel af te handelen (oranje arcering) - Uitvoeringsovereenkomst 2012-2016: o 3.141.689 RIF gereserveerd o 23 projecten, waarvan 4 uitgevoerd door maatschappelijke organisatie/particulier o 10 projecten opgeleverd, nog financieel af te handelen o 3 projecten definitief de bijdrage vastgesteld (gele arcering) o 3 projecten ingetrokken door cluster Veenweide en Plassen (Leidse Ommelanden) (rode arcering) - Uitvoeringsovereenkomsten 2010-2014: o 2.869.758 RIF gereserveerd o 16 projecten, waarvan 2 uitgevoerd door een stichting (blauw) 3

o o o o o 3 projecten opgeleverd, nog financieel af te handelen (oranje) 7 projecten definitief de bijdrage vastgesteld (geel) 3 projecten ingetrokken door cluster Stedelijke Agglomeratie en verlenging van de uitvoeringsovereenkomst voor de uitvoering van 1 project (rood) 1 project ingetrokken door cluster Duin- en Bollenstreek (rood) uitvoeringsovereenkomst cluster Wijk en Wouden/Duin Horst Weide alle projecten definitief vastgesteld, cluster kan verzoek om te beëindigen indienen Halverwege de uitvoering is de helft van het RIF voor het Regionaal Groenprogramma belegd in uitvoeringsovereenkomsten. Consequenties: In de periode tot 2018 zal het Regionaal Groenprogramma bijgedragen aan een groen recreatieve investering in de regio van 43.443.011. De regionale bijdrage aan deze investering is 10.360.118. Communicatie: Bij de opening van projecten. Uitvoering: Het Dagelijks Bestuur stelt de uitvoeringsovereenkomsten vast. Het PHO krijgt jaarlijks terugkoppeling over de voortgang. Bijlagen: Bijlage 1a. uitvoeringsovereenkomst 2014-2018 Bijlage 1b. uitvoeringsovereenkomst 2012-2016 Bijlage 1c. uitvoeringsovereenkomst 2010-2014 Bijlage 2. projectenkaart uitvoeringsovereenkomsten Regionaal Groenprogramma 4

Regionaal Groenprogramma Holland Rijnland Projectenlijst Uitvoeringsovereenkomst 2014-2018 Totaal bedrag beschikbaar in RIF 20.000.000 - Totaal vastgelegd in uitvoeringsovereenkomsten 2010-2014 (max 25% van inrichtingskosten) 2.869.758 - Totaal vastgelegd in uitvoeringsovereenkomsten 2012-2016 (max 25% van inrichtingskosten) 3.141.689 - Totaal vastgelegd in uitvoeringsovereenkomsten 2014-2018 (max 25% van inrichtingskosten) 4.348.672 Totale inrichtingskosten groenprojecten 2010-2014: 11.479.036 Totale inrichtingskosten groenprojecten 2012-2016: 12.828.477 Totale inrichtingskosten groenprojecten 2014-2018: 19.135.498 Totale inrichtingskosten groenprojecten 2010-2018: 43.443.011 - Restant beschikbaar in RIF 9.639.882 naam project Gemeente toelichting Stand van zaken mei 2015 inrichtingskosten RIF-bijdrage Holland Rijnland Cluster Groen recreatieve verbindingen en bestemmingen - uitvoeringsovereenkomst 22 januari 2015 1. Singelpark - Brug Huigpark-Blekerspark over Oude Herengracht brug Leiden Verbinding groene parels Huigpark en Blekerspark door voetgangersbrug. Opheffen knelpunt route Singelpark met voetgangersburg over de Oude Herengracht. Vergroten 2. Singelpark - Brug Zijlpoort- Ankerpark over Oude Rijn 3. Singelpark - Brug Ankerpark-Meelfabriek over water hiertussen 4. Singelpark - Brug Kaarsenmakersstraat- Veerplein over Nieuwe Rijn 5. Singelpark - Brug 5de Binnenvestgracht-Hortus Botanicus over 5de Binnenvestgracht 6. Singelpark - Vlonderbrug Reuvensplaats-Arsenaalplein in Witte Singel 7.Singelpark - Brug Arsenaalplein-Rembrandtpark I over Groenhazengracht 8. Singelpark - Singelroute 6,3 km routeaanduiding en infopanelen 6.108.693 1.518.175 kaderbesluit 368.368 92.092 zichtbaarheid Blekerspark, en de logica van de route. brug Leiden Verbinding historische Zijlpoort met Ankerpark door brug. kaderbesluit 2.105.405 526.351 Opheffen knelpunt route Singelpark door met een brug een directe verbinding tussen de Zijlpoort en het Ankerpark te creëren. De brug moet vanwege de prominente positie bij entree haven een mechanische ophaalbrug zijn. brug Leiden Verbinding groene parel Ankerpark met vernieuwde Meelfabriek. kaderbesluit 102.926 25.732 Opheffen knelpunt route Singelpark door het terrein van de Meelfabriek te laten lopen. brug Leiden Verbinding Singelroute vanaf groene parel Begraafplaats kaderbesluit 514.631 128.658 Groenesteeg/ Kaarsenmakersstraat naar Veerplein/ Plantage/ Plantsoen. Opheffen knelpunt route Singelpark door met een brug een directe, snellere verbinding over de Nieuwe Rijn te maken. Deze brug zorgt ook voor een lange zichtlijn waardoor vlonderbrug Leiden duidelijkheid en beleving wordt gecreëerd Verbinding Singelroute 5e Binnenvestgracht met publiek kaderbesluit 264.358 66.089 toegankelijke deel van de Hortus botanicus via een vlonderbrug over de 5e Binnenvestgracht onder het universiteitsgebouw door. Opheffen knelpunt route Singelpark de relatie met de Hortus botanicus te leggen. Door de nieuwe vlonderbrug ontstaat er een directe en toeristisch aantrekkelijke route brug Leiden Verbinding Singelroute vanaf Hortus botanicus en openbare oever kaderbesluit 204.769 51.192 achter Lipsiusgebouw naar Arsenaalplein via een vlonderpad om het universiteitsgebouw Reuvensplaats heen. Opheffen knelpunt route Singelpark door de nieuwe verbinding ontstaat een duidelijke lange zichtlijn direct langs het water. brug Leiden Verbinding tussen groene parels Arsenaalplein en Rembrandtpark. kaderbesluit 157.089 39.274 Opheffen knelpunt route Singelpark door een nieuwe brug die een directe verbinding langs het water van het heringerichte Arsenaalplein naar de verstopte parel Rembrandtpark I creëert. Leiden Doorgaande 6,3 kilometer lange voetgangersverbinding aan de kaderbesluit 522.933 130.733 binnenzijde van de singels die herkenbaar, duidelijk en aantrekkelijk is. De Singelroute is de ruggengraat van het Singelpark. Het is voor de beleving, identiteit en samenhang van het Singelpark van belang dat de doorgaande singelroute in de eerste fase van de planontwikkeling van het Singelpark wordt gerealiseerd.

Regionaal Groenprogramma Holland Rijnland Projectenlijst Uitvoeringsovereenkomst 2012-2016 Totaal bedrag beschikbaar in RIF 20.000.000 - Totaal vastgelegd in uitvoeringsovereenkomsten 2010-2014 (max 25% van inrichtingskosten) 2.869.758 - Totaal vastgelegd in uitvoeringsovereenkomsten 2012-2016 (max 25% van inrichtingskosten) 3.141.689 Totale inrichtingskosten groenprojecten 2010-2014: 11.479.036 Totale inrichtingskosten groenprojecten 2012-2016: 12.828.477 - Restant beschikbaar in RIF 13.988.554 naam project Gemeente toelichting Stand van zaken mei 2015 inrichtingskosten RIF-bijdrage Holland Rijnland Cluster Duin, Horst en Weide / Wijk en Wouden - uitvoeringsovereenkomst ondertekend mei/juni 2013 1. Fietspad Zuidbuurt 0,8 km fietspad, weerszijden obstakelvrije openbare groene zone met streekeigen beplanting, gras, 25 bomen en twee picknicktafels. Zoeterwoude De aanleg van een vrijliggend fietspad langs de Zuidbuurtseweg. Met de aanleg van een fietsverbinding is het mogelijk de ontbrekende schakel van een recreatieve wandel- en fietsverbinding tussen Zoeterwoude en de omliggende dorpen en steden te realiseren. afgerond februari 2015, financiele afhandeling 4.590.959 1.136.307 1.650.000 412.500 2. Bloemrijke bermen: deel wandelpad Zoeterwoude - Ecologische en recreatieve aantrekkelijkeheid Geerpolder 1 ha bloemrijke berm 2,2 km wandelpad, waarvan 1,3 km in Zoeterwoude met 22 loopplankjes en 1 brug zelfpluktuin Zoeterwoude Bloemrijke bermen met wandelpad door de polder en een zelfpluktuin voor passerende recreanten. Het verhoogt de recreatieve belevingswaarde en vult een ontbrekende schakel in het netwerk van bloemrijke bermen. afgerond, administratieve afhandeling 62.000 13.000 3. park kasteel Duivenvoorde 20 ha recreatieve en ecologische inrichting 4. Burgemeester Berkhoutpark 5,4 ha recreatieve en ecologische inrichting Voorschoten Voorschoten Kasteelpark in oude luister herstellen, toegankelijkheid vergroten en wandelpaden uitbreiden. Tegengaan verdere achteruitgang van dit Rijksmonument door renovatie van unieke boom- en heestercollectie. Deze renovatie gaat gepaard met groot onderhoud van het park, hiervoor wordt geen regionale cofinanciering gevraagd. afgerond september 2015, administratieve afhandeling 2.259.369 564.842 in uitvoering 525.765 131.441 5. Recreatieve aantrekkelijkheid langs Velostrada 0,5 ha recreatieve elementen verdeeld over verschillende plekken langs velostrada. Voorschoten Vergroten aantrekkelijkheid van Velostrada langs het spoor door het aanleggen van een natuurlijke speelplek, informatieborden en speelmogelijkheden. Daarnaast ecologisch verbeteren van route door uitbreiding ecologische waarden en beplanting. in uitvoering 38.000 9.500 6. Duivenvoords polderpad 2965 m waarvan 1200 m in Voorschoten Wassenaar en Voorschoten Wandelpad langs de Duivenvoortseweg, als onderdeel van een route van het Groene Hart naar de Duinen. afgerond maart 2014 - vastgesteld 55.825 5.024 Cluster Duin- en Bollenstreek - uitvoeringsovereenkomst ondertekend mei/juni 2013 7. Betere Beleving Bollenstreek, landschapselementen langs doorgaande wegen Inrichten van beplantingen langs ca. 10km weg met bloembollen- en haagstructuren. Lisse Beplanting langs doorgaande wegen met bijzondere nadruk op de streekeigen uitstraling van de Bollenstreek. De ontwikkeling van een herkenbare groenstructuur met streekeigen uitstraling en samenhang: aantrekkelijk en herkenbaar voor de recreant, de inwoners en de biodiversiteit. Er worden speciale bollen- en kruidenmengsels toegepast die aantrekkelijk zijn voor bijen. 192.000 48.000 in uitvoering 192.000 48.000

Cluster Veenweide en Plassen - uitvoeringsovereenkomst ondertekend mei/juni 2013 8. Ghoybos 18 ha recreatieve herinrichting Kaag en Renovatie van voormalig productiebos van ca 18 ha in productiebos Braassem samenwerking met provincie en gemeente Leiderdorp waar door de komst van de pannenkoekenboerderij een nieuwe kans voor recreatie ligt. Naast de RIF bijdrage draagt Holland Rijnland ook bij vanuit de ZZG overeenkomst. 9. Wandelpad Blauwe Polder 6,1 km waarvan 4,8 km nieuw wandelpad 10. Fietspad Blauwe Polder naar Oud Ade 2,25 ha fietspad (waarvan 875 m aanpassing) Kaag en Braassem Kaag en Braassem 11. Meerbrug (principebrief) Verhoging brug voor recreatie Kaag en Braassem 12. Water-landverbindingen - fase 1 Passantensteiger Kaag en Braassem Wandelpad dat het A4 informatiecentrum via de Wijde Aa wandelroute met de boerenlandwinkel in het lint van Rijpwetering verbindt. Nieuw aan te leggen fietspad in het verlengde van een fietspad door de Boterhuispolder om zo de verbinding vanuit Leiden het ommeland in te leggen. Verhogen van brug over de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder bij Nieuwe Wetering in Kaag en Braassem om een vrije doorgang te creëren voor het recreatieve sloepenverkeer. ingetrokken en opnieuw in de UO 2014-2018 opgenomen 7.565.899 1.837.476 in uitvoering 31.847 7.962 vertraging door uitstel provinciale subsidie afgerond mei 2014 - administratieve afhandeling Aanleg van een passantensteiger en realisatie van een vaarroute afgerond april 2014 in een breder verband van projecten al dan niet buiten RIF gebied. - administratieve afhandeling 1.822.795 455.699 402.661 100.000 22.896 5.724 13. Ommetje Rijpwetering - Nieuwe Wetering 14. Ommetje Rijpwetering - Oud Ade ca 600m Dit ommetje verbindt zowel de kern Rijpwetering als de kern Nieuwe Wetering, maar vormt in combinatie met wandelpad Blauwe Polder ook een verbinding tussen de Wijde Aa wandelroute en de Ade wandelroute. 1,5 km Dit wandelpad loopt over de dijk langs de zomersloot waardoor tevens twee kanoroutes lopen. Het pad verbindt twee wegen uit de kernen Oud Ade en Rijpwetering waardoor er een ommetje voor beide kernen ontstaat. 15. Pestbosjes herstel 25 geriefhoutbosjes Veelzijdig Boerenland 16. Jan Dekkerbrug (principebrief) 17. Recreatie-eiland Koudenhoorn (principebrief) Opwaarderen en beweegbaar maken recreatieve brug Teylingen Provinciaal project ter vergroting van de kwaliteit en de kennis van pestbosjes doormiddel van inventarisatie, onderhoud en voorlichting De bestaande vaste brug naar Koudenhoorn (Jan Dekker brug) over de Warmonder Leede wordt vervangen door de ophaalbrug Koudenhoorn. De zogenaamde Staande Mastroute wordt hierdoor uitgebreid. Inrichting recreatie-eiland Teylingen Teylingen wil het eiland middels een herinrichting voorbereiden op ontwikkelingen in de dagrecreatieve markt. Werkzaamheden bestaan onder andere uit de aanleg van nieuwe verhardingen, terreininrichting en meubilair. ingetrokken ingetrokken afgerond december 2014, administratieve afhandeling afgerond mei 2013 - vastgesteld inclusief 10% meer- en bijwerk afgerond maart 2014 - vastgesteld 185.300 15.595 792.069 184.382 1.545.981 385.526 18. Uitkijkpunt Blauwe Hart en oplosssen knelpunt watersport uitkijkpunt en oplossen knelpunt 19. Fietspad naar zee Oostelijk deel fietspad 500 meter (2000 m²) Westelijkdeel fietspad 550 meter (2200 m²) Teylingen Katwijk Teylingen wil de Kagerplassen beter bereikbaar en beleefbaar maken vanaf het vaste land van gemeente Teylingen. Dit wordt gerealiseerd met een houten uitkijkpunt in de Kooipolder bij de Menneweg Aanleg van een ontbrekende schakel in de recreatieve fietsverbinding tussen het strand en het achterland (Oegstgeest Leiden Zoetermeer). Het fietspad wordt onderdeel van het te bewegwijzeren fietsnetwerk tussen het Groene Hart en de kust. afgerond april 2013 - adminstratieve afhandeling vertraging door planologische procedures 229.200 57.300 375.000 93.750 20. Boardwalk Kwaliteitsslag kuststrook Katwijk 1500 m 2 boardwalk, 5000 m 2 kleischelp-paden, 16 duinovergangen naar het strand waarvan 6 toegankelijk voor mindervaliden, glooiende duinen en beplanting, uitkijkpunten Katwijk Aanleg van een duinboardwalk Kwaliteitsslag welke na de ingrepen ter versterking van de kuststrook (dijk in duin) de beleving van de duinen en het zicht op zee veiligstelt, de toegankelijkheid van de duin versterkt. bijdrage verhoogd in aanvullende overeenkomst jan 2015, afgerond, administratieve afhandeling 1.400.000 350.000

21. Fietspad Ruigekade noord - zuid Polder Achthoven 22. Bloemrijke bermen in de Leidse Ommelanden opwaarderen 2,8 km fietspad Leiderdorp Het opwaarderen van het fietspad Ruigekade Noord-Zuid door verbreding, aanleg natuurvriendelijke oevers en aanbrengen informatiepanelen en observatiepunten. Stad land verbinding bruikbaar voor verschillende gebruikers als fietsers, wandelaars, trimmers en skaters. 40 km Leidse Ommelanden Omvormen van bermen van intensief beheer naar extensief / ecologisch beheer. Cluster Stedelijke Agglomeratie - uitvoeringsovereenkomst project 23 ondertekend mei/juni 2013 23. Matilo 1e fase Regionale elementen Leiden Onderdelen van fase 1 die een regionale functie hebben, zoals picknickplaatsen, het 'wild'spelen bij de klimbomen, de bruggen, Romeinse speeltoestellen en de groene routes. onbekend 658.150 164.538 afgerond - administratieve afhandeling afgerond september 2013 - adminstratieve afhandeling 100.000 17.000 479.620 119.905 479.620 119.905