Lijst van aanwezigen 26 maart 2012 Platform/Werkgroep Arnhem Geen Asfaltcentrale Bep Boerboom, Ben Penninks Wijkplatform Presikhaaf Oost meneer (Eef) en mevrouw (Conny) Bloemendaal Bewonersvereniging Stadseiland Lex Achterstraat Wijkplatform Malburgen, Immerloo en 't Duifje Leo van Lier Gelderse Natuur- en Milieufederatie (GNMF) Maarten Visschers Roei- en Zeilvereniging Jason Rob Gerritsen en Beatrijs v.d. Brink Motorboot/Zeil (sub)vereniging Jason Theo Janssen Gemeente Westervoort Ed van Karnenbeek (Milieu), wethouder Ciska Wobma, Jeanette ven Dijk (Milieu), Janiek Kroon-Stassen (VVD Westervoort) Stichting Wijkraad Mosterdhof, Struikendoorn De Weem Ad Bleumink, mevr. Thea Kok, Nico Donker Bewonersgroep Westervoort/Looveer Jur Hofland Stichting Milieuvrienden Duiven Hielko Plantenga Aangekondigd niet te komen Waterscouting Miguel Pro (nieuw onderkomen ligt verder weg van Kleefse Waard) SOKAS (moeten tijd verdelen, willen wel geïnformeerd blijven, nemen nog contact op) Wel uitgenodigd, niet gekomen Wijkplatform 't Arnhemse Broek Hans Oostendorp Milieugroep Westervoort Louis de Breet (afgemeld via Jur Hofland) Namens NUON: Thijs Brandenburg, assistent projectleider Bart Dehue, sourcing specialist Suzanne Middelkoop, projectcoördinator Kees Sinke, projectleider Rob Tüss, Plant Manager huidige installatie Pieter van Zijl, vergunningsspecialist Contactregisseur en voorzitter van de bijeenkomst Maarten Vergouwen Tel. 06 41 88 96 85 mail: mvg@projectradar.nl 1
Verslag van de informatie avond Verloop van de avond De informatie avond op 26 maart 2012 is om 19:00 begonnen. Maarten Vergouwen heet allen welkom en er is een kort voorstelrondje met naam en eventueel organisatie of functie. Thijs Brandenburg geeft een korte rondleiding, waarbij de locatie op het Industriepark Kleefse Waard getoond wordt. Er is een korte uitleg van de componenten van een biomassacentrale: opslag, ketelhuis, rookgasreiniging en schoorsteen. Tijdens de rondleiding worden enkele vragen gesteld, welke hieronder, inclusief antwoord zijn opgenomen. Suzanne Middelkoop geeft een presentatie over het initiatief. Aan de orde komen de historie van de activiteiten op het industriegebied, de overwegingen voor Nuon, een overzicht van de voorgenomen activiteit, benodigde vergunningen en de tijdslijn. Maarten Vergouwen leidt een vragenronde. Hieronder zijn de vragen geordend per thema opgenomen, inclusief de antwoorden van Nuon. Maarten Vergouwen en Nuon danken alle aanwezigen voor hun betrokkenheid. Vragen over de informatie avond kunnen aan Maarten Vergouwen gesteld worden: mvg@projectrader.nl of telefonisch: 06 4188 9685. Hoeveel uren per jaar draait een BioWKK? Hoeveel stops maakt een BioWKK per jaar? Een BioWKK levert het gehele jaar (groene) stoom, warmte en elektriciteit. De centrale wordt 1 of 2 keer per jaar uit bedrijf genomen voor regulier onderhoud, dit zal samen ongeveer 4 weken per jaar zijn. Wordt de thermische energie (stadswarmte en stoom) van de BioWKK optimaal gebruikt, ook in de zomer? In hoeverre draait de BioWKK op vollast? Nuon heeft in de Startnotitie een maximum van 40 MW brandstof input voor de BioWKK. Bij deze input hoort 26 MW thermische energie en 8 MW elektrisch output. Nuon heeft als doelstelling voor de BioWKK dat de centrale aansluit bij de vraag naar stadswarmte en stoom. De investeringskosten voor de BioWKK zijn dusdanig dat de centrale optimaal benut zal moeten worden. De voorgenomen BioWKK zal dus zoveel mogelijk vollast ingezet worden. Nuon geeft aan de productie te willen verduurzamen, waarom lezen wij dan over een hulpwarmteketel op gas in de startnotitie? Deze hulpwarmteketel is nodig om pieken in de warmtevraag in de winter op te vangen. Wij schatten in dat deze hulpwarmteketel niet meer dan 6 weken per jaar in bedrijf zal zijn. Wanneer de BioWKK groot genoeg zou zijn om ook de capaciteit in de winter te leveren, zou de BioWKK een overcapaciteit hebben gedurende het grootste deel van het jaar. Zijn de emissies anders bij vollast of deellast van de BioWKK? Hoe zijn de emissies bij opstarten of stoppen van de BioWKK? Deze vraag zal beantwoordt worden in de Milieu Effect Rapportage. Is scheepvaart voorzien als modus voor het aanleveren van biomassa? Scheepvaart is niet voorzien voor aanlevering van biomassa. Scheepvaart is ten opzichte van vrachtwagens in deze situatie niet rendabel. 2
Welke categorieën van sloophout zijn voorzien: A, B, en/of C? De voorgenomen activiteit is op basis van schone biomassa, in het bijzonder hout of houtachtig materiaal (knip- en snoeihout). De milieu effecten worden tevens onderzocht voor de sloophout categorieën A en B. Hoe is de afvoer van reststoffen? Kan hiervan een overzicht opgesteld worden? De belangrijkste reststoffen zijn bodemas (uit de ketel) en vliegas (uit de rookgasreiniging). Daarnaast zijn er ook enkele kleinere reststromen. Nuon zal een volledig overzicht van de reststoffen opstellen ten behoeve van de Milieu Effect Rapportage. Is deze BioWKK een opstapje naar een grotere centrale? Is Arnhem een soort van proeflocatie om ervaring op te doen? Nuon ziet de BioWKK in Arnhem niet als een proefcentrale om ervaring op te doen. Het moederbedrijf van Nuon, Vattenfall, heeft in Zweden en Duitsland zo n 10-tal vergelijkbare BioWKK s in bedrijf. De ervaringen met deze centrales worden meegenomen in het ontwerp voor de BioWKK in Arnhem. Ook de ervaringen met de BioWKK in Lelystad (8 MW brandstof input, vergelijkbare technologie) worden meegenomen bij het ontwerp voor de BioWKK in Arnhem. Nuon kijkt ook naar de haalbaarheid van Biomassa centrales op andere locaties in Nederland met verschillen in technologie en omvang. Als ik nu geen zienswijze indien, wat zou de consequentie voor mijn mogelijkheden om in de toekomst bezwaar te maken? Dit heeft geen gevolgen voor evt. bezwaren tegen de nog te starten Wabo-procedure (aanvragen voor de zgn. Milieu- en/of Bouwvergunning) en andere vergunningen. Er is in dit stadium slechts sprake van de mogelijkheid om, d.m.v. zienswijzen, de provincie van input te voorzien voor wat in de MER onderzocht moet worden. Wordt er voor de BioWKK een nieuwe vergunning aangevraagd, een wijziging of een revisie? Er wordt voor de inrichting de Kleef bv, ten behoeve van het project BioWKK Arnhem (biomassacentrale + hulpketel), een wijziging aangevraagd van de vergunning voor de Wabo, aspect Milieu (de voormalige Wet Milieubeheer vergunning, Wm) alsmede een wijziging van de vergunning voor de Waterwet (de voormalige Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren, Wvo). Daarnaast zal een nieuwe vergunning worden aangevraagd voor de Wabo, aspect Bouw en het ligt in de lijn der verwachting dat dit ook voor de Natuurbeschermingswet het geval zal zijn. Is de Provincie Gelderland bevoegd gezag voor alle vergunningen? Ja, omdat de huidige installatie een zogenaamde IPPC-inrichting is. De totale thermische input van aardgas en biomassa is meer dan 50 MW waardoor de Provincie Gelderland bevoegd gezag is voor de Wabo-vergunningen (Milieu, Bouw etc) en Natuurbeschermingswet. Dit betekent tevens dat de Provincie de overige vergunningverlening coördineert, ook waar andere overheden bevoegd gezag zijn (en blijven), zoals m.b.t. de Waterwet. Hoe zit het met het bestemmingsplan? De benodigde aanpassing van het bestemmingsplan is een van de zaken die in samenhang met bovenstaande gecoördineerd moet worden. Voor het bestemmingsplan is de gemeente het bevoegd gezag. Kan de milieu- en bouwvergunning voor de BioWKK aangevraagd worden als de nieuwe wijziging van het bestemmingsplan ten behoeve van de biomassacentrale nog niet definitief is? Ja, de aanvraag indienen is mogelijk, maar het verlenen van deze Wabo-vergunningen niet zolang het bestemmingsplan dat niet toestaat. 3
Wat betekent aanpassing van de bedrijvenlijst, als onderdeel van het bestemmingsplan? De bedrijvenlijst benoemt een uitgebreide lijst aan voorbeelden van bedrijvigheid die denkbaar zijn binnen dit gebied, allen in de zgn. categorie 3 en 4. Daaronder ook het opwekken van elektriciteit, zoals dat reeds gebeurd door Nuon. Om deze opwek van elektriciteit nu door middel van biomassa mogelijk te maken is binnen die categorie 3 of 4 een aanvulling met deze bedrijfsvorm nodig. Blijft de industrie op Industriepark Kleefse Waard actief, ook op langere termijn? Ja, uit gesprekken die Nuon gevoerd heeft met de belangrijkste stoomafnemende bedrijven is de ambitie gebleken om voor langere termijn op het Industriepark Kleefse Waard actief te zijn. Worden er ook bladeren en/of gras ingezet als biomassa? Het is te verwachten dat bladeren en/of gras als fractie meekomen bij knip- en snoeihout. Bladeren en/of gras worden echter niet als hoofdstroom ingezet, dit is voorlopig technisch niet haalbaar. Mocht dit in de toekomst toch interessant blijken, zal dit apart onderzocht moeten worden. Hoe wordt omgegaan met wachtende vrachtwagens (zowel ingaand, als uitgaand)? Deze vraag zal beantwoord worden in de Milieu Effect Rapportage. Nuon weet dat er bestaande afspraken zijn ten aanzien van wachtende vrachtwagens en zal dit meenemen bij de beantwoording van deze vraag. Is er een mogelijkheid dat Nuon moet concurreren met andere bedrijven om de biomassa, bijvoorbeeld de papierindustrie? Nuon voorziet geen nuttigere toepassing van de biomassa dan omzetting in energie. Voor de papierindustrie is zeer schoon hout de grondstof, de kern van de stam zonder bast. Voor Nuon zijn juist de andere onderdelen van de boom interessant: takken, bast. Hoe wordt er met het koelwater omgegaan? Waar wordt koelwater geloosd? Deze vraag zal beantwoord worden in de Milieu Effect Rapportage. Nuon heeft in de Startnotitie opgenomen dat zogenaamde doorstroomkoeling wordt voorzien. Dit betekent dat koelwater wordt ingenomen bij de Rijn en wordt geloosd in de IJssel. Daarnaast wordt voorzien dat het gebruik van koelwater zal afnemen ten opzichte van de huidige situatie. Is er voorverwerking van biomassa voorzien op het terrein van Nuon? Met de huidige kennis van zaken voorziet Nuon geen verkleining van biomassa op het terrein van Nuon. Wel voorziet Nuon ontijzering (met magneten) en afscheiding van te grote of te lange takken. Deze worden niet verder op het terrein verwerkt. Zijn voor een BioWKK subsidies nodig? Kan een BioWKK zonder subsidie draaien? Om een BioWKK in Arnhem te kunnen realiseren is de SDE+ (Stimulering Duurzame Energie) subsidie belangrijk. Deze regeling is door de Rijksoverheid ingesteld om het percentage duurzame energie in Nederland te kunnen laten groeien van ongeveer 5% (huidig) naar 14% (in 2020). Waarom wordt er nu een Startnotitie voorgelegd? Waarom wordt nu betrokkenheid van omwonenden / belanghebbenden gevraagd? Nuon hecht waarde aan het vroegtijdig en transparant informeren van de omgeving. Dit betekent ook dat Nuon nog niet op alle vragen antwoord kan geven, maar met de beschikbare informatie dit zo goed mogelijk tracht te doen. Door middel van onderstaande media heeft de Provincie de omgeving geïnformeerd: - De Staatscourant - De Arnhemse Koerier (Noord en Zuid) 4
- Westervoort Post Nuon heeft tevens de Gelderlander geïnformeerd over het initiatief en de Gelderlander de startnotitie toegestuurd. Nuon heeft de genodigden gevraagd om te reageren daar zij goed op de hoogte zijn van de ontwikkelingen in de omgeving en grote betrokkenheid hebben getoond met betrekking tot het bestemmingsplan. De Startnotitie geeft aan wat de mogelijke milieu effecten zijn van een BioWKK en op welke wijze deze milieu effecten onderzocht en gerapporteerd worden. De milieu effect rapportage is een belangrijke input voor de WABO-vergunningsaanvraag voor een BioWKK. Belanghebbenden hebben zes weken tijd om zienswijzen bij de Provincie aan te geven tot 19 april. De Provincie zal de zienswijzen meenemen bij haar richtlijnen voor Nuon ten aanzien van de milieu effect rapportage. Op dit moment zijn er nog 3 weken om een zienswijze aan te geven. Nuon wil belanghebbenden graag in de mogelijkheid geven om vragen te stellen aan de projectleiding. Daarnaast is het voor Nuon een gelegenheid om te inventariseren op welke wijze het overleg met belanghebbenden goed vorm gegeven kan worden. Zijn de afstanden voor aanlevering van biomassa reëel? Hoe beïnvloedt transport van biomassa de CO2 reductie in de gehele keten? Nuon streeft naar een maximale CO2 besparing door middel van de inzet van biomassa. In de regel is de uitstoot van CO2 ten behoeve van transport van lokale biomassa zeer klein ten opzichte van de besparingen in CO2 uitstoot die worden bereikt met het vervangen van fossiele brandstoffen door biomassa. Deze CO2 besparing zal in de MER verder geanalyseerd worden. In het algemeen streeft Nuon ernaar om de biomassa over zo kort mogelijke afstanden te transporteren. Dat heeft zowel economische als milieutechnische voordelen. Kloppen de aantallen: 165.000 ton per jaar en 500 ton per dag voor de aanvoer? Betekent dit niet toch aanlevering op zaterdag of zondag? Op basis van 40 MW geldt de volgende berekening. De biomassa die Nuon overweegt heeft, afhankelijk van vochtpercentage, een energiedichtheid van 2 tot 3 MWh per ton. Op basis van 2.1 MWh per ton geldt de volgende berekening: 40 MW per uur energiebehoefte gedeeld door 2.1 MWh/ton = 19 ton/uur * 24 uur/dag = 456 ton/dag * 365 dagen/jaar = 166.400 ton/jaar. In de praktijk zal de BioWKK niet 365 dagen in bedrijf zijn, maar minder. Per week is 456 ton * 7 dagen/week = 3192 ton nodig. Een vrachtwagen kan 20 ton vervoeren, dat betekent 160 vrachtwagens in de week gemiddeld. In de Startnotitie is 175 per week als maximum opgenomen. Verdeeld over 5 werkdagen, 13 werkuren per dag (7:00 20:00) betekent dit 3 vrachtwagens per uur. De opslag zal groot genoeg zijn voor tenminste een weekend en Kerst op maandag/dinsdag. Hierdoor is niet voorzien in biomassa aanvoer op zaterdag of zondag. De startnotitie gaat uit van maximale waarden die men wil onderzoeken. Uit welke onderdelen bestaat een BioWKK? Hoe hoog zou de installatie kunnen worden? De BioWKK bestaat uit 4 onderdelen. opslag, ketelhuis, rookgasreiniging en een schoorsteen. Voor de opslag worden twee mogelijkheden genoemd in de Startnotitie: open opslag en gesloten opslag. Daarnaast is een half-open opslag ook mogelijk (3 muren, met dak, aan één zijde open). Een half-open opslag of een gesloten opslag zal maximaal 15 meter hoog zijn. Voor het ketelhuis wordt een maximum van 30 meter voorzien. 5
Voor de rookgasreiniging wordt een hoogte van maximaal 25 meter voorzien. Silo s voor hulpmiddelen (kalk) en as zijn maximaal 30 meter hoog. Voor de schoorsteen zijn twee alternatieven aangegeven: 40 meter hoog of 60 meter hoog. Een hogere schoorsteen leidt tot meer verspreiding en dus een lagere concentratie van emissies (in het vergunningstraject met name relevant voor omliggende Natura 2000 gebieden). De huidige schoorstenen op het Industriepark zijn 35 meter hoog. Wordt het ketelhuis ingepakt in een gebouw? Ja, de ketel zal in een gebouw staan. Hoe voorkomen we dat aanwezigen medeplichtig worden aan het initiatief? De avond die door Nuon is georganiseerd heeft een informatief karakter, waarin belanghebbenden vragen kunnen stellen aan de projectleiding. Belanghebbenden kunnen deze informatie vrij gebruiken. Nuon hecht er zeer aan om in goed overleg te zijn met belanghebbenden. De belangrijkste vraag vanuit Nuon is op welke wijze het contact / overleg met belanghebbenden het beste vormgegeven kan worden. Wordt het voornemen van Nuon ook besproken in de Gemeenteraad van Arnhem? Nuon heeft via de Gemeente de Gemeenteraad geïnformeerd van het voornemen voor een BioWKK. Nuon heeft in deze brief aangegeven graag een toelichting te geven op het initiatief te geven. Er is geregeld contact met de Gemeente Arnhem. Geeft de Commissie MER een reactie op de Startnotitie? De Provincie Gelderland heeft de bevoegdheid om een advies aan de Commissie MER te vragen over hoe de milieu effect rapportage opgesteld moet worden. Voor zover het Nuon bekend is, is de Provincie niet voornemens dit advies te vragen. Bij de beoordeling van de milieu effect rapportage zal er wel een toetsing plaatsvinden door de Commissie MER. Kan er een overzicht van momenten worden opgesteld wanneer het zinvol is om te reageren? Wanneer komt nieuwe / meer informatie beschikbaar? Wanneer zijn bezwaar- en beroepsprocedures voorzien? Nuon zal dit overzicht zo spoedig mogelijk (in ieder geval in april) opstellen. Het is mogelijk dat de procedure nog niet goed te overzien is (met name wat verder in de toekomst). Nuon zal aangeven wat de onzekerheden zijn ten aanzien van de procedure. Wordt vergelijkbare biomassa gebruikt voor bijstook in de kolencentrale van Electrabel bij Nijmegen? Voor de kolencentrale van Electrabel worden, voor zover bekend bij Nuon, hoofdzakelijk houtpellets gebruikt, die bij uitstek geschikt zijn voor bijstook in een kolencentrale. Zie ook: http://www.gdfsuez.nl/activiteiten/opwekken-van-energie/onze-centrales/centrale-gelderland.aspx Voor de biomassa centrale in Arnhem is deze biomassastroom weinig interessant om economische redenen. Nuon zal zich voor deze centrale dus op andere biomassa stromen richten: lokale houtige residuen zoals snoeihout en resthout uit lokale bossen. In hoeverre is broei van biomassa een risico? Broei is een temperatuurverhoging in de opgeslagen biomassa, welke indien onbeheerst - tot brand kan leiden. Dit speelt voornamelijk bij gesloten opslag, bij gebrek aan natuurlijke ventilatie. Nuon hanteert zeer strenge veiligheidseisen aan het bouwen en in het bedrijf hebben van haar installaties. Dit aspect zal daarom goed bekeken worden bij het opstellen van de milieu effect rapportage. 6
Welke route(s) zullen vrachtwagens volgen om de biomassa aan te leveren? Nuon verwacht dat de route via de Pleijweg of IJsseloordweg naar de Westervoortsedijk zal zijn. Nuon zal deze vraag in verder detail beantwoorden in de Milieu Effect Rapportage. Hoeveel as zal er vrijkomen? Waar wordt de as voor gebruikt, welke toepassingen zijn er voor de as? De gangbare hoeveelheid as is 2 10% van de aangeleverde biomassa, afhankelijk van het type biomassa (kernhout van de stam bevat minder as dan de schors) en hoe (bijvoorbeeld in het bos) met de biomassa omgegaan wordt (meer / minder zand). Nuon onderzoekt op dit moment wat de beste manier is voor afvoer en indien mogelijk toepassing van de as. Nuon zal deze vraag in verder detail beantwoorden in de Milieu Effect Rapportage. Wordt er kalkinjectie toegepast in de rookgasreiniging? Ja, de voorgenomen activiteit is inclusief inzet van bijvoorbeeld kalk voor het verwijderen van zure componenten in de rookgas. Kalk, of een ander additief, wordt voor het doekenfilter toegevoegd, zodat de kalk, samen met de vervuiling, in het doekenfilter wordt afgevangen. Waarom wordt SCR (selectieve catalytische reactie) niet overwogen, in plaats van een SNCR (selectieve non catalytische reactie)? Een SCR of een SNCR wordt toegepast om stikstof-oxiden (NOx) te reduceren. NOx werkt als kunstmest, wat voor Natura 2000 gebieden mogelijk een negatieve invloed heeft op flora en fauna. Nuon is ervan overtuigd dat SNCR en SCR beide als best beschikbare technieken gelden om de NOx zoveel mogelijk te reduceren. Beide systemen hebben hun voor- en nadelen, bijvoorbeeld ten aanzien van effectiviteit, robuustheid, en energie efficiëntie. Nuon is op dit moment in gesprek met de Provincie Gelderland ten aanzien van wat als best beschikbare technieken kan gelden. Wat is de impact van koelwaterlozing op de IJssel? Nuon zal deze vraag beantwoorden in de Milieu Effect Rapportage. In hoeverre worden best beschikbare technieken toegepast? Voor welke milieuaspecten, genoemd in de Startnotitie, is dit van belang? Het principe van best beschikbare technieken is denkbaar voor alle milieuaspecten. Voor veel zaken is daarover concrete informatie beschreven in de zgn. Bref s of Best Reference Documents. Maar ook los daarvan vraagt de Provincie aan ons om hen ervan te overtuigen dat wij best beschikbare techniek toepassen. Welk rekenmodel wordt voor geur gebruikt? Hoe wordt zeker gesteld dat de berekeningen zo goed mogelijk met de praktijk overeenkomen? Voor geur laten wij een extern bureau geurberekeningen opstellen. Wij hebben zelf inmiddels al geconstateeerd dat referentie-metingen, waar modellering op gebaseerd is, slechts beperkt beschikbaar zijn voor biomassa zoals wij dat willen toepassen. Daarom laten wij nieuwe referentiemetingen uitvoeren om zo dicht mogelijk de werkelijkheid te kunnen benaderen. Zijn er vergelijkbare BioWKK s in Nederland? Er zijn meerdere biomassacentrales in Nederland. Sommige zijn groter zoals in Cuijk, andere zijn kleiner zoals in Lelystad. De maat waarvoor Nuon de haalbaarheid onderzoekt ligt ergens tussen deze twee in. 7
Kan een informatieblad voor algemeen publiek opgesteld worden, waarin getallen over emissies vertaald worden in een concrete beleving? Kan daarbij bijvoorbeeld ook iets gezegd worden over invloed van wind (sterkte, richting), en seizoenen op de beleving van emissies? Zodra resultaten beschikbaar zijn kunnen wij dit verzorgen. Kan er een website ingericht worden voor algemene informatievoorziening over het initiatief? Is het mogelijk om een gemodereerd forum hierop te plaatsen? Nuon heeft het voornemen om een dergelijk platform te faciliteren. Wij komen terug op de termijn waarop wij een dergelijk initiatief kunnen realiseren in samenspraak met onze communicatieafdeling. Kan een overzicht opgesteld worden met de plus- en minpunten ten opzichte van de huidige situatie? Dit kunnen wij verzorgen naar aanleiding van de resultaten uit de Milieu Effect Rapportage. Is het mogelijk om een rondleiding op een vergelijkbare centrale te organiseren? Nuon heeft aangegeven dat het mogelijk is om een rondleiding te organiseren om zodoende betrokkenen te helpen een beeld te vormen van wat een biomassa centrale is. Nuon zal op afzienbare termijn (juni) een uitnodiging uitsturen. Vooralsnog wordt een rondleiding voorzien in juli, augustus of september. Maarten zal hiertoe contact met u opnemen. 8