8 Besturingssystemen 95 8 BESTURINGSSYSTEMEN Waarin het duidelijk wordt dat al die knappe hardware niet veel waard is zonder de juiste software om ze aan te sturen. 8.1 Functies van een besturingssysteem Kruis voor elke van de onderstaande taken aan of ze worden uitgevoerd door het besturingssysteem (OS) of door een toepassingsprogramma (APP). In dat laatste geval, noteer ook door welk soort toepassingssoftware die taak kan worden uitgevoerd. Taak OS APP Toepassingssoftware Een bestand een andere naam geven Een internetpagina bekijken Tekst herkennen in een ingescand document Je computer beschermen tegen virussen De systeemtijd aanpassen Een filmpje afspelen Afdrukopdrachten in een wachtrij zetten Een nieuwe gebruiker aanmaken Een logo ontwerpen Een melding tonen bij een programmafout Een nieuwe documentenmap aanmaken Een muziekopname maken Een internetverbinding maken Een nieuw programma schrijven Een website aanmaken Het virtueel geheugen uitbreiden Microsoft Excel opstarten
96 www.sleutelboek.eu 8.2 Eigenschappen van besturingssystemen 8.2.1 Kernel Zoek op: wat is het verschil tussen een monolithische kernel en een microkernel? 8.2.2 Taken Vul de volgende woorden in op de juiste plaats: hardware interrupt processor (2 x) ready to run running scheduler system call thread waiting werkgeheugen Een taak is dan een programma of een deel van een programma dat zich bij aanvang in het bevindt. Ze wacht op het geschikte moment om te worden uitgevoerd en heeft dus de status.. Wanneer het programma moet uitgevoerd worden, haalt de ze op. Toch kan de taak nog niet onmiddellijk worden uitgevoerd als er op dat ogenblik nog een vorige taak wordt afgehandeld. Onze taak krijgt dan de status. De kan beslissen om onze taak voorrang te geven op de taak die op dat ogenblik wordt uitgevoerd. Die taak moet dan even worden onderbroken. Dat gebeurt met een of. Daardoor wordt de nu beschikbaar om onze taak uit te voeren. Die krijgt de status. Als onze taak uitgevoerd is, kan de vorige taak verder worden afgehandeld. Die taak werd dus in twee stukjes gehakt: eentje dat voor en eentje dat na onze taak werd uitgevoerd. Zo n stukje van een taak noemen we dan een.
8 Besturingssystemen 97 8.2.3 Bestandssystemen Verbind elk bestandssysteem met het geschikte besturingssysteem. FAT16 FAT32 NTFS ReFS EXT GFS JFS HFS(+) XFS
98 www.sleutelboek.eu 8.3 Een beknopt overzicht van besturingssystemen 8.3.1 Microsoft besturingssystemen Werken in MS-DOS Als je een idee wil hebben hoe je met MS-DOS kan werken, hoef je dat besturingssysteem niet apart op je computer te installeren, tenminste als je over Windows beschikt. Open de command-prompt (typ cmd in de uitvoerregel van het startmenu) en er verschijnt een venster met een zwarte achtergrond. In dat venster kan je nu de commando s van MS- DOS ingeven. Enkele voorbeelden: cd opent een submap binnen de actieve map md maakt een nieuwe map aan binnen de actieve map Maak een nieuwe map MS-DOS aan binnen de map Mijn Documenten op je computer: Met het commando edit open je een tekst-editor. Schrijf een korte tekst en bewaar het bestand met als naam oefening.txt in de map die je net had aangemaakt. Controleer het resultaat in de Windows Verkenner. Met het commando rename kan je het bestand een andere naam geven. Hernoem je bestand naar oef1.txt. Met het commando delete verwijder je bestanden en met rd verwijder je een map. Verwijder nu het bestand en de map.
8 Besturingssystemen 99 Zoek de betekenis op van de volgende commando s in MS-DOS: dir deltree chkdsk date time fc format
100 www.sleutelboek.eu De geschiedenis van Windows verliep in verschillende stappen. Bij elke versie werden nieuwe mogelijkheden toegevoegd en verdwenen andere functies. Lees de omschrijvingen goed en verbind ze met de juiste Windows-versie. Eerste 32-bits versie van Windows Bestanden worden beheerd met het programma Bestandsbeheer Eerste Windows-versie met USB-ondersteuning Eerste Windows-versie met Active Desktop Eerste Windows-versie in het Nederlands Eerste Windows-versie met het kaartspelletje Patience Eerste Windows-versie met Start-knop en taakbalk Eerste Windows-versie met netwerkmogelijkheden Bestandsnamen mochten voor het eerst langer zijn dan 8 tekens Eerste Windows-versie met een opdeling voor thuisgebruik (Home) en professioneel gebruik (Professional) Eerste Windows-versie met Systeemherstel Eerste Windows-versie met NTFS bestandssysteem Eerste Windows-versie zonder de werkbalk Snelstarten Eerste Windows-versie met Windows Movie Maker Eerste Windows-versie met Active Directory voor het beheer van netwerken Eerste Windows-versie met startscherm i.p.v. startmenu Eerste Windows-versie met Beveiligingscentrum De enige Windows-versie met de Sidebar Eerste 64-bits Windows-versie Eerste Windows-versie speciaal ontworpen voor gebruik met touchscreen Eerste Windows-versie met de Aero GUI
8 Besturingssystemen 101 Benoem de onderdelen van Windows die hieronder omschreven worden. Let op: niet elk van de beschreven onderdelen is aanwezig in elke Windows-versie. Het scherm waarin je via icoontjes of via categorieën de werking van het besturingssysteem kan aanpassen. Het scherm dat je ziet wanneer de computer net opgestart is. Vaak wordt een afbeelding gebruikt om dit scherm te personaliseren. Een icoontje dat een bestand of een programma doet opstarten wanneer je erop klikt. De knoppen bovenaan rechts van elk venster waarmee je het venster kan minimaliseren, maximaliseren of afsluiten. Een vakje in Windows 8 waarmee je een functie of een scherm kan openen. De map waarin je standaard al je gebruikersbestanden bewaart. Het deel van de Windows taakbalk uiterst rechts waarin samen met enkele systeempictogrammen ook de systeemtijd en -datum worden weergeven. Het menu dat verschijnt wanneer je met de rechtermuisknop op een icoontje of op een onderdeel van een programma klikt. De map waarin bestanden die je verwijdert toch nog worden bijgehouden.
102 www.sleutelboek.eu 8.3.2 UNIX Net zoals MS-DOS is UNIX een tekstgebaseerd besturingssysteem, wat wil zeggen dat je alle commando s in tekstvorm moet ingeven. Met enkele commando s van MS-DOS heb je al kennis gemaakt. In het midden vind je een aantal UNIX-commando s. Verbind ze met de overeenkomstige MS-DOS-commando s links en noteer kort wat ze doen. dir $ ls copy $ cd.. rename $ cp cd.. $ mv rd $ rm fc $ mkdir md $ diff del $ rmdir MS- DOS UNIX
8 Besturingssystemen 103 8.3.3 Linux Zoek de eigenschappen van de volgende Linux-distributies op en vul de informatie aan.
104 www.sleutelboek.eu
8 Besturingssystemen 105 8.3.4 MacOS De geschiedenis van MacOS is er, net als die van Windows, eentje van verschillende versies met telkens verbeteringen. De eerste zeven versies werden MacIntosh System (of MacIntosh Software System ) genoemd. Maar vanaf versie 7.6 wijzigde de naam naar MacOS. Hieronder vind je wat informatie over elke versie van het besturingssysteem van Apple. Noteer bij elke fiche de versie van het besturingssysteem (System 1 tot 7, MacOS 8, 9 en X) en het jaartal van verschijnen. Vanzelfsprekend staan de fiches niet in chronologische volgorde.
106 www.sleutelboek.eu Met deze versie werd voor het eerst een virtueel geheugen ter beschikking gesteld van Apple-gebruikers. Bovendien kon voor het eerst een 32-bits werkgeheugen geadresseerd worden, waardoor grotere werkgeheugens mogelijk werden. AppleScript bood heel wat meer mogelijkheden om taken te automatiseren dan haar voorganger MacroMaker. Introductiejaar:
8 Besturingssystemen 107 8.3.5 Android Zoek op: wat zijn de Android Developer Challenges? Waarom werden ze ingericht? Zoek op: wat is de Open Handset Alliance? Waarom richtte Google ze op? 8.3.6 Cloud-based besturingssystemen Cloud computing het gebruik van internetdiensten voor dagelijkse taken is erg populair geworden. Cloudgebaseerde besturingssystemen zorgen ervoor dat clouddiensten naadloos geïntegreerd worden met lokale diensten (zoals de documentenmap op je computer of het beheer van je printers). Zoek op het internet drie clouddiensten voor de volgende taken: Taak Clouddienst 1 Clouddienst 2 Clouddienst 3 Online gegevensopslag Favoriete links bewaren Samenwerken aan bestanden Bestanden converteren Een foto-album samenstellen
108 www.sleutelboek.eu 8.4 Multibooting Bij het installeren van een besturingssysteem wordt standaard een bootmanager geïnstalleerd. Wanneer je slechts één besturingssysteem installeert, zie je die bootmanager bij een normale opstart niet omdat er toch geen keuze moet gemaakt worden. Bij een multibooting computersysteem wordt de bootmanager gebruikt van het laatst geïnstalleerde besturingssysteem. Verbind de onderstaande bootmanagers met het bijbehorende besturingssysteem. GNU GRUB Bootmgr LILO XOSL Boot Camp Onafhankelijk NTLDR
8 Besturingssystemen 109 8.5 Virtueel besturingssysteem Ga voor de volgende virtualisatieprogramma s na voor welke hostsystemen ze geschikt zijn en welke besturingssystemen je ermee kan virtualiseren. Virtualisatieprogramma Geschikte hostsystemen Virtuele besturingssystemen Linux Linux Windows Linux Linux Linux Linux Linux Linux
110 www.sleutelboek.eu Virtualisatieprogramma Geschikte hostsystemen Virtuele besturingssystemen Linux Windows MacOS Linux Solaris Linux Windows MacOS Linux Solaris Wat betekent het begrip sandboxing?.