Borstvoeding een mooi begin
Inhoudstafel Inleiding 4 Waarom zouden jullie kiezen voor borstvoeding? 5 Heeft papa ook aandeel in de borstvoeding? 6 Hoe werkt borstvoeding eigenlijk? 7 Wat gebeurt er met je borsten? 7 Je baby heeft hier een belangrijke taak. 8 Wat is huid- op huidcontact? 9 Waarom kangoeroeën met je baby? 10 Hoe kun je met de hand melk uitduwen? 11 Waarom manueel kolven? 12 Hoe gaat borstvoeding praktisch in zijn werk? De eigenlijke start! 13 Wat moeten we doen als de baby geboren is? 13 Waarom snel voeden? 13 Wanneer en hoe vaak moet je je baby aanleggen? 15 Wanneer mijn baby zo vaak wil drinken, 16 heb ik dan wel voldoende slaap? Waar moet je op letten wanneer je je baby wil aanleggen? 16 Waar moet je op letten bij het aanhappen van je baby? 17 Hoe weet je dat de baby goed heeft aangehapt? 19 Hoe weet je dat je baby effectief en op de juiste manier 20 aan de borst drinkt? Kan ik op verschillende manieren aanleggen? 21 Hoe weet je dat je baby genoeg gedronken heeft? 22 Hoe weet je dat je borstvoeding goed verloopt? 22 Wat met een slaperige baby? 24 Mijn baby slaapt veel, moet ik hem dan wakker maken? 24 Hoe kan ik mijn baby wakker krijgen? 24 Mijn baby is toch nog vrij slaperig, hoe krijg ik hem aan de borst? 25 Mijn slaperige baby begint wel te drinken aan de borst, 26 maar valt telkens terug in slaap. Kan ik mijn baby stimuleren opdat hij zou blijven drinken? De meest gestelde vragen 27 3
Beste (toekomstige) ouders, Wij willen jullie alvast feliciteren met de komst van jullie nieuwe spruit! De komst van een baby vraagt wel wat voorbereiding en er moeten vele keuzes gemaakt worden. Denk aan het kiezen van de kinderkamer, de kinderwagen enz. Ook over de voeding van de baby moeten jullie een keuze maken. Met deze brochure willen we informatie geven waardoor het makkelijker wordt om voor jullie de juiste keuze te maken. Tevens kan dit infoboekje een belangrijke ondersteuning zijn gedurende de periode dat je borstvoeding geeft. Je vindt er een antwoord op de meest gestelde vragen en de meest voorkomende problemen. Het is allereerst belangrijk voor ogen te houden dat borstvoeding iets heel natuurlijk is en dat je gerust op je gevoel mag afgaan. Fixeer je niet te hard op vaste uren, volg je kind en laat je ook niet te hard beïnvloeden door verschillende meningen van familie en vrienden die het uiteraard goed bedoelen maar je soms in de war brengen. Geloof in jezelf en je moederinstinct! Filtreer de informatie die je zelf het belangrijkste vindt en durf jezelf te vertrouwen! Ontspan je en neem de tijd voor jezelf en je kind. Waarom zouden jullie kiezen voor borstvoeding? De samenstelling van borstvoeding is afgestemd op de behoefte van de baby. Alle voedingsstoffen voor de eerste 6 maanden zijn aanwezig. Borstvoeding is gemakkelijk verteerbaar en bevat veel antistoffen. Deze zijn nodig voor de opbouw van het immuunsysteem. De moeder herstelt sneller van haar zwangerschap wanneer zij borstvoeding geeft. Tevens is borstvoeding altijd en overal beschikbaar en op de juiste temperatuur. Moedermelk is uniek! De eerste dagen produceer je colostrum, slechts in geringe hoeveelheden maar toch voldoende voor je baby omdat je hem frequent aanlegt. Colostrum is borstvoeding rijk aan eiwitten. Na enkele dagen produceer je rijpe melk. Deze is rijk aan vetten en suikers. De samenstelling van borstvoeding wijzigt naargelang de tijdstip van de borstvoeding (moedermelk van een moeder met een premature baby is anders dan moedermelk van een moeder met een voldragen baby), naargelang het tijdstip van de dag en de samenstelling wijzigt zelfs tijdens 1 voedingsbeurt. We spreken dan van voor- en achtermelk. Ook de voeding van de moeder zelf maakt elke borstvoeding uniek! 4 5
Heeft papa ook aandeel in de borstvoeding? Papa moet groeien in zijn vaderrol. Geef je partner de kans om af en toe eens alleen te zijn met de baby. Hij kan de baby verluieren, knuffelen, troosten, een badje geven, de baby bij mama brengen om te voeden, een handje toesteken in het huishouden. Jullie zijn nu samen verantwoordelijk voor de zorg rond jullie baby. Je partner is de grootste steun bij het geven van borstvoeding. Hoe werkt borstvoeding eigenlijk? Wat gebeurt er met je borsten? Je borsten zijn opgebouwd uit vetweefsel, bindweefsel, klierweefsel, zenuwen en spieren. Het klierweefsel is verantwoordelijk voor de borstvoeding. melkanaaltjes melkkliertjes tepel tepelhof Het klierweefsel bevat een vijftiental melkklieren van waaruit telkens een melkkanaaltje vertrekt. Deze melkkanaaltjes verwijden zich rond het tepelhof in de melksinussen of voorraadholten. Van daaruit vertrekken de melkuitgangetjes die uitmonden ter hoogte van de tepel. De melkklieren spelen een belangrijke rol in de borstvoeding. Ze bestaan uit melkproducerende cellen met daar omheen spiercellen. De melkproducerende cellen worden gestuurd door het hormoon prolactine waardoor ze moedermelk aanmaken. De spiercellen daarentegen worden gestuurd door een tweede hormoon: het oxytocine waardoor de spiercellen gaan samentrekken en de geproduceerde moedermelk in de melkkanalen gestuwd wordt. Dit noemen we de toeschietreflex of oxytocinereflex. 7
Je baby heeft hier een belangrijke taak. Het is je baby die heel het mechanisme van de borstvoeding (hormoonwerking) bij jou activeert. Wat is huid- op huidcontact? Bij huid- op huidcontact wordt de baby rechtop geplaatst tussen de borsten van de moeder of tegen de borstkas van de vader met het aangezicht naar de moeder of de vader toe. Huid- op huidcontact noemen we ook wel kangoeroeën. Daarom is belangrijk dat de baby zowel de tepel als het tepelhof (of een gedeelte ervan bij een groot tepelhof) in de mond neemt. Wanneer de baby aan de borst drinkt gaat hij door de zuigbewegingen die hij maakt en door de golvende beweging van zijn tong, de tepel en het tepelhof prikkelen. Dit geeft een signaal naar je hersenen waardoor de twee hormonen die noodzakelijk zijn voor de borstvoeding worden vrijgegeven. Enerzijds het prolactine dat je aanzet tot de productie van moedermelk en anderzijds het oxytocine waardoor de moedermelk van de melkkliertjes naar de tepel toestroomt (toeschietreflex). Telkens je je baby aanlegt, wordt je melkproductie gestimuleerd en gaat je melk toeschieten. Dit wil zeggen dat hoe meer je je baby aanlegt hoe beter je melkproductie gaat zijn! 8 9
Waarom kangoeroeën met je baby? Door huid- op huidcontact zal het welslagen van de borstvoeding toenemen omdat je baby meer kans heeft de borst zelf te nemen en beter zal aanhappen waardoor er minder zuigproblemen zijn. De hormoonwerking (prolactine en oxytocine) wordt gestimuleerd waardoor de toeschietreflex verbetert en de melkproductie sneller verhoogt. Hierdoor wordt de borstvoedingsduur verlengd. Omdat huid- op huidcontact kalmerend en troostend is, gaat je baby minder huilen (bv. bij krampjes). Het hechtingsproces tussen jou en je baby wordt bevorderd. Het zet je aan tot de productie van antistoffen en je baby wordt tevens gekoloniseerd door dezelfde bacteriën (normale huidflora) die bij jou aanwezig zijn. Hoe kun je met de hand melk uitduwen? Stap 1 : Plaats duim en wijsvinger 2 tot 3 cm achter de tepel. Stap 2: Duw in de borst. Stap 3: Duw de huid naar achteren richting borstkas. Stap 4: Rol met de vingers terug naar de tepel. Druk hierbij duim en wijsvinger naar binnen en naar voren. Ontspan en verander de positie van de vingers rond het tepelhof en herhaal de handeling. Verander van hand ter ondersteuning en start met de andere hand de procedure om alle klieren aan bod te laten komen. 10 11
Waarom manueel kolven? Manueel kolven is interessant als je baby suf is en niet wil drinken. Door een aantal druppels colostrum uit te duwen kun je je baby aanzetten tot drinken aan de borst of kun je het verkregen colostrum opvangen en aanbieden met een lepeltje of cupje. Het manueel uitduwen van een aantal druppels moedermelk onmiddellijk nadat je je baby gevoed hebt, werkt beschermend voor de tepel en kan voorkomen dat je tepelkloven krijgt. Het kan verlichtend werken bij stuwing, waardoor je baby makkelijker kan aanhappen. Hoe gaat borstvoeding praktisch in zijn werk? De eigenlijke start! Wat moeten we doen als de baby geboren is? Indien er geen problemen zijn, krijg je onmiddellijk na de geboorte van de baby op de verloskamer de gelegenheid je baby dicht bij je te nemen door te kangoeroeën. Ondertussen kan de nageboorte plaatsvinden (de geboorte van de moederkoek) en kan een eventuele episiotomie (inknippen van het perineum om de geboorte van de baby te vergemakkelijken) gehecht worden. Je baby wordt dan gewogen en gemeten door de vroedvrouw en jullie worden samen terug naar de arbeidskamer gereden. Meestal is de baby onmiddellijk na de geboorte heel alert waardoor het eerste aanleggen dikwijls heel vlot gaat. Maak hiervan gebruik! Leg je baby aan als hij wakker is, de vroedvrouw begeleidt je hierbij. Indien het erg druk is op de verloskamer en de vroedvrouw niet onmiddellijk beschikbaar is, wacht niet te lang en probeer het zelf, meestal lukt het vanzelf! Waarom snel voeden? We raden aan om binnen de twee uur na de geboorte van de baby te starten met de borstvoeding. Het snelle aanleggen is belangrijk om verschillende redenen: Na de geboorte is de baby heel alert waardoor de zuigreflex kort na de geboorte heel intens is. Tijdens de eerste borstvoeding wordt het zuiggedrag bij de baby ingeprent om zodoende het leerproces tot effectief zuigen makkelijker te maken. Het zuigen van de baby stimuleert het samentrekken van de baarmoeder, helpt bij de uitdrijving van de placenta en helpt het bloedverlies bij de moeder te controleren. 12 13
Het stimuleert de maagdarmwerking bij je baby waardoor het bilirubine snel wordt uitgedreven en geelzucht kan verminderd worden. Er worden onmiddellijk antistoffen doorgegeven aan je baby. De borstvoeding komt sneller op gang, er wordt meer melk geproduceerd en je gaat langer kunnen borstvoeding geven. Door het frequente voeden gaat de baby minder gewichtsverlies hebben en wordt de stuwing geminimaliseerd. De binding en hechting met je baby wordt versterkt, juist op een moment dat jij en je baby daar meer voor open staan. Wanneer en hoe vaak moet je je baby aanleggen? Borstvoeding werkt volgens het principe van vraag en aanbod. Wanneer je je baby aanlegt, wordt bij jou de melkproductie gestimuleerd opdat je weer aan de vraag van je baby kunt voldoen. Daarom is het belangrijk steeds te voeden op vraag van je baby. Je baby geeft aan wanneer en hoe vaak hij wil gevoed worden. Dat doet hij door middel van hongersignalen. Het is belangrijk je baby goed te observeren zodat je tijdig de vroege hongersignalen opmerkt. Vroege hongersignalen zijn: likken, happen, het maken van smakkende geluidjes, zoeken met zijn mondje, zijn vingers naar zijn mondje brengen, zuigen op zijn handje of arm, bewegen, wiebelen, bewegen met armen en benen (fietsen) en draaien met zijn hoofdje (zoeken naar de borst). Wanneer je in dit stadium de baby aanlegt, gaat het dikwijls vrij vlot omdat de baby nog rustig is. Wenen daarentegen is een laat hongersignaal. Het is dan vrijwel onmogelijk de baby aan te leggen. Bij het wenen slaat de baby zijn tong omhoog waardoor hij niet op de juiste manier kan aanhappen. Tracht je baby eerst te kalmeren. Enkel wanneer je baby rustig is, kun je hem aanleggen. Hoe meer je baby drinkt, hoe meer melk er gemaakt wordt. Daarom is het belangrijk je baby frequent aan te leggen wil je een goede melkproductie bekomen. Dit wil zeggen minstens 8 x over 24 uur. Denk daarbij dat zijn maagje de eerste dagen maar een knikker groot is en moedermelk heel snel verteert. 14 15
Wanneer mijn baby zo vaak wil drinken, heb ik dan wel voldoende slaap? Het oxytocine zorgt voor een ontspannen en loom gevoel tijdens het voeden waardoor je, telkens wanneer je je baby aanlegt, de neiging hebt in slaap te vallen. Geef hier aan toe, zeker s nachts! Al deze kleine slaappauzes samen kunnen je opgelopen slaaptekort herstellen. Zorg er wel voor dat je baby veilig ligt en niet uit de zetel of het bed kan vallen. Gebruik een kussen om je baby af te schermen. Maak gebruik van alle hulp die je aangeboden wordt. Hierdoor word je voor een deel in je huishoudelijke taken ontlast. Ook papa kan een deel van deze taken op zich nemen en kan jullie baby opvangen tussen de voedingen door zodat jij wat kunt bijslapen. Vooraleer je baby te nemen, zorg ervoor dat alle nodige kussens die je gebruikt om jezelf en je baby te ondersteunen bij jou in de buurt liggen. Neem een ontspannen en comfortabele houding aan. Breng je baby naar je borst. Let hierbij dat je je baby goed naar je toedraait zodat zijn buikje tegen jou lichaam aanligt. Op deze manier ligt zijn hoofdje in het verlengde van zijn lichaam en hoeft hij zijn hoofdje niet te draaien om bij je borst te kunnen. Zijn oortje, schoudertje en heupje liggen op 1 lijn. Zorg er ook voor dat je je baby voldoende ondersteunt zodat hij op borsthoogte ligt. Zoniet kan hij moeilijk bij je borst en gaat hij aan de tepel hangen wat tepelkloven in de hand werkt. Waar moet je op letten bij het aanhappen van je baby? Waar moet je op letten wanneer je je baby wil aanleggen? Oxytocine is heel stressgevoelig, het is dus belangrijk alle factoren die bij jou stress veroorzaken uit te schakelen. Deze kunnen zijn: pijn, angst, onzekerheid, bezoek in de kamer, vermoeidheid, Vraag het bezoek de kamer te verlaten. Wanneer dit voor jou moeilijk ligt, kan je echtgenoot of het verplegend personeel je hierbij helpen. Vraag een pijnstiller en neem deze ongeveer een half uurtje voor de voeding in. Ben je onzeker of angstig, vraag extra informatie of uitleg aan de vroedvrouw. Wanneer je erg vermoeid bent, kan het bezoek beperkt worden tot 10 à 15 minuten. 16 Het mondje bevindt zich net iets lager dan de tepel. Hierdoor moet de baby zijn hoofdje achterover brengen om de tepel te kunnen grijpen. Zo krijgt hij ruimte om de tepel te zoeken en zal zijn neusje minder in de borst gedrukt zijn tijdens het drinken.
Dikwijls moet je bij het aanhappen wat geduld oefenen. Je baby gaat in het begin wat likken aan de tepel en bij de eerste aanhapbewegingen is het mondje dikwijls niet ver genoeg open. Wacht tot zijn mondje wijd open is. Hoe wijder het mondje open is, des te beter zal de baby happen. Wanneer je ziet dat hij klaar is om te happen, breng je je baby met zijn lijfje dichter naar je borst toe, op deze manier zal hij meer borstweefsel in zijn mondje kunnen nemen. 18 Hoe weet je dat je baby de borst goed heeft aangehapt? De baby ligt met zijn mondje wijd opengesperd aan de borst. De bovenlip vormt een grote boog, de onderlip een klein boog (denk aan de K van de Kellog s corn flakes). Let er op dat zowel de boven- als onderlip naar buiten gekruld zijn. Het kinnetje is in de borst gedrukt. Het neusje kan de borst raken, maar zonder dat het problemen geeft bij de ademhaling. Indien het neusje toch enigszins belemmerd is, duw de billetjes van de baby dichter naar jou lichaam toe. Je krijgt een hefboom-effect waardoor het hoofdje van de baby meer naar achteren komt en het neusje meer ruimte krijgt. Ook de referentie van je tepelhof is een goede aanwijzing om te weten of je baby de borst goed heeft aangehapt. Heb je een klein tepelhof, dan is er vrijwel niets meer zichtbaar (je baby heeft het volledige tepelhof in zijn mondje genomen). Heb je een groot tepelhof dan is er nog een randje zichtbaar.
Hoe weet je dat je baby effectief en op de juiste manier aan de borst drinkt? Tijdens het drinken aan de borst heeft de baby bolle wangetjes (geen putjes in de wangen). Alle kaakspieren werken bij het zuigen, je ziet soms het oortje mee op en neer bewegen. Tevens merk je een verschil in slikritme op. Je baby maakt in het begin korte, snelle zuigbewegingen. Hierdoor worden de zenuwuiteinden van het tepelhof geprikkeld en wordt er een signaal naar de hersenen gestuurd waardoor het prolactine en oxytocine worden geactiveerd. Het oxytocine zorgt voor het toeschietreflex zodat de moedermelk doorheen de melkkanalen wordt gestuwd. Je baby gaat dan met grote, krachtige zuigbewegingen beginnen drinken. Omdat het oxytocine ook je baarmoeder doet samentrekken, ga je tijdens het zuigen van de baby menstruatiepijn ervaren wat aanleiding geeft tot meer bloedverlies. Het mondje blijft ritmisch bewegen en is vochtig. Zuig- en slikfasen worden afgewisseld met adempauzes. Je gaat het slikken van je baby kunnen zien en horen. Zijn armen en handjes zijn ontspannen (zacht vuistje). 20 Kan ik op verschillende manieren aanleggen? Je kunt inderdaad op verschillende manieren aanleggen. Dit kan zittend of liggend (in zijligging of rugligging). Madonna- of wiegenhouding rugby- of bakerhouding: je baby s beentjes liggen onder je arm. aangepaste wiegenhouding: Je ondersteunt je baby met de tegenovergestelde arm. liggend op je zij 21
Hoe weet je dat je baby genoeg gedronken heeft? Je baby heeft genoeg gedronken wanneer hij zelf de borst loslaat en de hongertekens verdwenen zijn. Zijn armpjes en beentjes zijn ontspannen. Merk je toch nog hongersignalen op, dan kun je de tweede borst aanbieden. Je baby is ook voldaan wanneer je je baby niet meer hoort slikken, hij begint eerder te sabbelen in plaats van krachtig te zuigen en de adempauzes tussen de zuigbewegingen worden langer. Je baby wordt slaperig. Vanaf het moment dat het geboortegewicht verdubbeld is, zal je baby een gewichtstoename hebben van ongeveer 100 gram per week. Vanaf de 4e maand zien we bij borstgevoede baby s dat de gewichtscurve begint af te vlakken wat wil zeggen dat je baby minder snel aankomt. Hoe weet je dat je borstvoeding goed verloopt? Je borstvoeding verloopt goed wanneer je baby goed is aangelegd en op de juiste manier de tepel en (een gedeelte van) het tepelhof aanhapt, wanneer er een toeschietreflex is zodat je baby effectief aan het drinken is en wanneer hij na de voeding voldaan is (zie vorige hoofdstuk). Tevens kun je aan het aantal stoelgang- en plaspampers het borstvoedingsverloop evalueren. Naargelang je baby ouder wordt heeft hij meer stoelgang- en plaspampers. Tijdens je verblijf op de materniteit wordt er gebruik gemaakt van een opvolgblad. Je kunt hierop vermelden wanneer je je baby voedt zodat je een mooi overzicht hebt van de borstvoedingsfrequentie. Je duidt ook het aantal stoelgang- en plaspampers aan evenals de kleur van de stoelgang (verandert gedurende de eerste dagen). Je baby zal na de vierde dag makkelijk 3 tot 4 keer stoelgang hebben en 6 keer plassen. Ook het gewichtsverloop van je baby geeft aan of je borstvoeding goed gaat. Je baby verliest gedurende de eerste 3 dagen gewicht. We proberen dit gewichtsverlies te beperken tot 7 % (max. 10%). De 4e dag blijft het gewicht ongeveer hetzelfde en vanaf de 5e dag neemt het gewicht van je baby toe. Men ziet een gewichtstoename van gemiddeld 120 tot 240 gram per week tot het geboortegewicht verdubbeld is. De normale waarden variëren van minimum 90 gram per week tot maximum 300 gram per week. 22 23
Wat met een slaperige baby? Mijn baby slaapt veel, moet ik hem dan wakker maken? Wanneer je baby veel slaapt (langer dan 5 tot 6 uur), kom je niet aan de minimumfrequentie van 8 x aanleggen over 24 uur. Daarom is het belangrijk je slaperige baby te wekken. Je kunt je baby enkel wekken wanneer hij in een lichte slaapfase is (de remslaap). Je baby bevindt zich in een lichte slaapfase wanneer hij snelle oogbewegingen maakt onder zijn oogleden (trillen van zijn oogleden), wanneer hij met zijn armpjes of beentjes beweegt, wanneer hij zuig- of smakbewegingen maakt met zijn mondje of wanneer zijn gezichtsuitdrukking verandert (bv. lachen in zijn slaap). Wanneer je baby diep slaapt is het zo goed als onmogelijk hem wakker te krijgen. Je baby is in een diepe slaap wanneer hij onbeweeglijk in zijn bedje ligt. Mijn baby is toch nog vrij slaperig, hoe krijg ik hem aan de borst? Ga met je vingertop of met je tepel rond de lipjes van je baby, hierdoor stimuleer je het zuigreflex en zal je baby beginnen zuigen. Je kunt ook manueel wat melk uitduwen op de lippen van je baby. Je baby begint te likken aan je tepel en iets later zal hij willen aanhappen. Reageert je baby niet, duw dan manueel melk uit op een lepeltje en geef met het lepeltje je moedermelk aan je baby. Moedermelk bevat veel lactose (suiker) wat je baby alert maakt. Wanneer je baby minder slaperig is kun je hem gewoon aanleggen. Lukte het niet je moedermelk met het lepeltje aan te bieden omdat je baby te slaperig is, neem dan je baby dicht bij jou (in de buurt van de tepel en het tepelhof) door te kangoeroeën. Jouw warmte en geur kan je baby eventueel nog aanzetten tot aanhappen. Vergeet niet dat ook kangoeroeën stimulerend werkt voor de melkproductie! Hoe kan ik mijn baby wakker krijgen? Dim de lichten. Bij fel licht sluit je baby makkelijk zijn ogen, waardoor hij terug in slaap valt. Maak de dekens los of haal ze weg. Zo ligt je baby frisser en zal makkelijker wakker worden. Kleed de baby uit juist voor je hem wil aanleggen (enkel nog zijn hemdje of alleen de luier aan). Wanneer je je baby aangelegd hebt en hij met zijn buikje tegen jouw lichaam ligt, voelt hij jouw lichaamswarmte waardoor hij niet veel afkoelt. Eventueel kun je nog een dekentje over je baby leggen tijdens het voeden. Praat tegen je baby, probeer oogcontact met hem te maken. Hou je baby rechtop zittend of staand vast. Prikkel het evenwichtsorgaan van je baby. Je kan dit doen door je baby van rug naar buik te bewegen en terug of maak gebruik van het poppenogen-reflex. Je beweegt je baby dan van rechtop zitten naar liggen en weer terug. Ook het verschonen van de luier kan je baby stimuleren om wakker worden. 24 25
Mijn slaperige baby begint wel te drinken aan de borst, maar valt telkens terug in slaap. Kan ik mijn baby stimuleren opdat hij zou blijven drinken? Je kunt inderdaad je baby aan de borst stimuleren om te blijven drinken. Ga met je vingertop langs het keeltje van je baby, hierdoor stimuleer je het slikreflex. Wrijf over de rug van je baby of klop er zachtjes op. Loop met de vingers langs de ruggengraat van je baby. Masseer het achterhoofdje van je baby in een ronddraaiende beweging. Wrijf de handenpalmen en voetzooltjes van je baby zachtjes met circulaire bewegingen. Dit stimuleert het palmomentaal reflex waardoor je baby begint te zuigen. Dep het voorhoofd en de wangen van je baby met een koele, vochtige doek. Wissel van borst zo gauw je baby interesse in actief drinken begint te verliezen. Laat je baby een boertje doen of verschoon hem vooraleer van borst te wisselen. Verander van voedingshouding. Beweeg de armen en benen van je baby in een voorzichtig handje-klap. Lukt het niet je baby terug aan te zetten tot zuigen aan de borst, verhoog dan het huid-op-huid contact tussen jezelf en je baby door middel van kangoeroeën. De meest gestelde vragen Is het geven van borstvoeding pijnlijk? Het geven van borstvoeding is niet pijnlijk. Gedurende de eerste week kan het aanzuigen een kortdurend stekend gevoel geven en kunnen je tepels wat gevoelig zijn. Deze moeten even wennen aan het vele zuigen van je baby. We noemen dit gewenningspijn. Het ervaren van een aanhoudende pijn bij het voeden kan verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende oorzaak is het niet goed aanhappen van de tepel en (een gedeelte van) het tepelhof. Wanneer je baby niet goed aanhapt, heeft hij enkel de tepel in zijn mondje. Door de zuigbewegingen die hij maakt, wordt de tepel beschadigd en ontstaan er kloven. Wanneer je baby op de juiste manier aanhapt, vormt hij een speen van de tepel en het tepelhof. Hierdoor ligt de tepel veilig tussen de tong en het zacht verhemelte. Er wordt geen wrijving op de tepel uitgeoefend zodat deze niet beschadigd wordt. Kan ik kloven voorkomen? Na het beëindigen van elke borstvoeding is het belangrijk een aantal druppels moedermelk uit te duwen. Masseer de tepel met moedermelk en laat goed drogen. Moedermelk bevat heel wat voedingstoffen waardoor er een beschermend laagje op je huid gevormd wordt. Let op het juiste aanhappen van je baby (fout aanhappen is de meest voorkomende oorzaak van kloven). Was je borsten enkel met water, zeep zal de huid meer uitdrogen en kloven in de hand werken. Wissel regelmatig van voedingshouding waardoor de druk die uitgeoefend wordt steeds verplaatst. Draag een katoenen BH, deze laat meer luchtcirculatie toe. Synthetisch materiaal is minder absorberend, waardoor je huid vochtig wordt, wat kloofvorming bevordert. Als je borstkompressen gebruikt, ververs ze regelmatig. Doorweekte borstkompressen houden je huid vochtig. 26 27
Wat kan ik doen wanneer ik merk dat mijn tepels toch beschadigd zijn? Zie je enkel roodheid (begin van een kloofje) dan volg je de voorgaande tips om kloven te voorkomen. Let vooral op het aanhappen van je baby! Is er een wondje ontstaan, volg dan voorgaande tips en breng een tepelverzorgende crème aan in plaats van moedermelk (vb. Lansinoh). Wanneer je moedermelk blijft in masseren, gaat er een korstje gevormd worden. Je baby zal bij het voeden het gevormde korstje telkens verwijderen waardoor de genezing lang duurt.door gebruik van een tepelverzorgende crème ontstaat er geen korstvorming en geneest het wondje 3x sneller. Gebruik een crème die 100 % zuiver is zodat je hem niet hoeft te verwijderen voor je wenst aan te leggen. Leg eerst de minst pijnlijke kant aan. Je toeschietreflex is dan al opgewekt en je baby neemt makkelijker de tweede, pijnlijke borst. Eventueel kun je een half uurtje voor de voeding een pijnstiller nemen. Zal ik wel voldoende melk hebben voor mijn baby? Vrijwel alle moeders zijn in staat voldoende moedermelk te produceren, ongeacht de grootte van de borsten. Borstvoeding werkt volgens het principe van vraag en aanbod. Voldoende melkproductie is afhankelijk van de vraag en of de borst efficiënt geledigd wordt. Goed aanleggen en aanhappen van je baby zodat er een goede hormoonwerking tot stand komt is hierbij belangrijk! Hoe meer vraag, hoe meer aanbod. Wanneer je borsten niet voldoende geledigd worden, ontstaat er een grote spanning in je borsten. We noemen dit de stuwing. Wanneer de druk in je borsten erg groot is, kan dit bij jou koorts veroorzaken. Deze verhoogde spanning in je borsten houdt een tweetal dagen aan. Wat kan ik doen tijdens de stuwing? Leg je baby regelmatig aan. Op deze manier voorkom je dat je borsten te gespannen worden. Wanneer je borsten heel erg gespannen zijn, zal je baby moeilijker kunnen aanhappen, wat dan weer kloven veroorzaakt. Drijf eventueel de frequentie wat op. Breng warmte aan voor de voeding. Je kunt dit door middel van een verwarmingsdeken, een warmwaterkruik, een kersenpitkussentje of neem een douche. Door de warmte ga je je meer ontspannen en zal de melk beter toeschieten. Je borsten beginnen te lekken. Door het melkverlies wordt de huid rond tepel en tepelhof soepeler waardoor je baby beter kan aanhappen. Ook een borstmassage net voor het aanleggen kan ontspannend werken en het toeschietreflex stimuleren. Masseer je borsten met een draaiende beweging van de oksel naar de tepel toe. Wanneer komt de melkproductie echt op gang? Vanaf de tweede tot de vierde dag merk je dat de bloedvaten op je borsten beter zichtbaar worden. De melkkliertjes krijgen een grotere bloedtoevoer waardoor er meer zuurstof, vocht- en voedingsstoffen worden aangevoerd en ze op volle kracht kunnen werken. Hierdoor neemt de melkproductie snel toe. De moedermelk die gevormd wordt, wordt in de melkkliertjes opgeslagen (vanaf derde tot de vijfde dag). 28
Je kunt de spanning in de borsten rond de tepel en de tepelhof ook verminderen door manueel wat melk uit te duwen (of door eventjes af te kolven). Tussen de voedingen door kun je ijs aanbrengen op je borsten door ijspacks. Koude werkt pijnstillend. Vermits koude het toeschietreflex bemoeilijkt, breng je een half uurtje voor de voeding geen koude, maar warmte aan! Je kunt ook een pijnstiller nemen voor je je baby gaat voeden. Indien de druk in je borsten te groot is en het niet meer mogelijk is de borsten te ledigen, kun je je borsten, met een afkolfapparaat, eenmalig volledig leegkolven. Mijn baby wil s nachts dikwijls aan de borst, moet ik hem dan ook telkens aanleggen? Het is belangrijk steeds te voeden op vraag van je baby. Telkens wanneer je hongersignalen opmerkt bij je baby, leg je hem aan de borst. Ook s nachts! Het lijkt misschien niet zo aantrekkelijk, maar het loont zeker de moeite omdat nachtvoedingen een aantal belangrijke voordelen hebben! s Nachts is het prolactinegehalte in het bloed veel hoger. Dit wil zeggen dat je s nachts bij het voeden meer melk aanmaakt dan overdag. Nachtvoedingen zorgen ervoor dat de hersenen regelmatig van voedingstoffen voorzien worden. Hierdoor wordt de groei van de hersenen niet onderbroken en kunnen ze zich goed ontwikkelen. Dankzij de voedingen s nachts gaat de baby minder diep slapen waardoor er een verminderde kans is op wiegendood. Mijn baby huilt veel, moet ik hem dan telkens aanleggen? Een baby huilt niet enkel omdat hij honger heeft. Hij kan ook huilen omdat hij zich niet prettig voelt: een vuile luier, warmte, kou, een boertje dat dwarszit, krampen, verveling of eenzaamheid. De baby heeft het meest aan zijn ouders die proberen hem te begrijpen. Hun aanwezigheid zal hem troosten en het basisvertrouwen doen groeien. Baby s willen graag veel bij hun ouders zijn. Dat kan gemakkelijk in een draagzak of draagdoek. Dicht bij hun lichaam en in beweging valt de baby gemakkelijk in slaap. Nog even aanleggen aan de laatst gegeven borst is ook een prima troost. Wat kan ik doen als mijn baby krampen heeft? Wanneer je baby ongeveer twee dagen oud is, kan hij last hebben van krampen. De moedermelk verandert van colostrum naar overgangsmelk wat een verandering in de stoelgang teweegbrengt. Dit vraagt wat aanpassing van de onrijpe darmen van je baby met krampen tot gevolg. Krampen kunnen de eerste maanden voorkomen omdat de darmpjes van je baby nog niet volgroeid zijn. Wanneer je baby last heeft van krampen, kan je hem dicht bij je nemen door te kangoeroeën of de baby gewoon met zijn buikje tegen je bovenlichaam te leggen. Jouw lichaamstemperatuur houdt het buikje van je baby warm wat heel pijnstillend werkt. Je baby zal misschien aangeven om te willen drinken. Leg hem dan aan, moedermelk bevat veel suikers wat pijnstillend werkt. Op deze manier kan je je baby troosten. Let er wel op dat de baby effectief aan de borst zuigt en niet sabbelt om kloven te voorkomen. Wanneer je baby moeilijk stoelgang kan maken, masseer zijn aars dan met een vochtig kompres. Dit stimuleert de stoelgangdrang van je baby. Moet mijn baby een boertje maken na de borstvoeding? Sommige borstgevoede baby s hoeven nooit te boeren, anderen doen dat alleen de eerste maanden. Wanneer je baby aan de borst in slaap gevallen is, moet je hem zeker niet wakker maken om hem te laten boeren. Is je baby onrustig, dan kun je hem een boertje laten maken door hem tegen je schouder te nemen of rechtop zittend op je schoot, waarbij je hem goed ondersteund. Mijn baby wil voortdurend aan de borst, mag ik een fopspeentje geven? Tussen de voedingen in blijft het zuigreflex van de baby bestaan, wat vaak onterecht doet vermoeden dat een baby na de voeding nog honger heeft. In de eerste levensweken is het belangrijk de baby zo veel mogelijk aan te leggen om de melkproductie goed op gang te brengen. 30 31
Zeker wanneer de baby uit honger naar de tepel zoekt en een fopspeen ter vervanging aangeboden wordt, zal hij wel even gerust zijn, maar dit zal niets veranderen aan zijn hongergevoel. Daarom is het raadzaam om de eerste levensweken geen fopspeen te geven en de baby aan de borst te leggen als hij tekens van honger geeft. Moet ik op mijn voeding letten bij borstvoeding? Een borstvoeding vraagt extra energie van je lichaam. Het is daarom nodig om gevarieerd en evenwichtig te eten. De smaak van moedermelk varieert naargelang de voedingsmiddelen die men eet. Beschouw dit als een voorproefje voor je baby om smaken te leren kennen. Na enkele weken drinkt een baby ongeveer 1 liter per dag. Dit vocht komt uit jouw lichaam. Je zal dus vaker dorst hebben. Drink voldoende om je eigen vochtreserves aan te vullen, de melkproductie zelf wordt hier niet door beïnvloed. Hoe kan ik het beste mijn borsten verzorgen? Dagelijks je borsten wassen zonder zeep. De kliertjes rond de tepel scheiden een vette stof af. Zo blijft de huid soepel en drogen je tepels niet uit. Draag een katoenen beha die niet knelt. Vang lekken op door een proper kompres in je beha te dragen. Mag ik medicatie nemen als ik borstvoeding geef? Bij het nemen van medicatie wanneer je borstvoeding geeft, raadpleeg je steeds een arts. Ook wanneer een arts medicatie voorschrijft moet je steeds vermelden dat je borstvoeding geeft. Hoe lang mag ik uitsluitend borstvoeding geven? De eerste 6 maanden heeft je baby geen andere voeding nodig. Je moedermelk volstaat om de behoefte van je baby te bevredigen. Na 6 maanden is je moedermelk alleen voldoende en heeft je baby wel nood aan bijkomende voeding. Het is heel belangrijk de eerste dagen van je hospitalisatieverblijf hulp te vragen wanneer je je onzeker voelt, er problemen zijn of je vragen hebt. De vroedvrouw kan je begeleiden en je praktische tips of persoonlijk advies geven. Ook thuis sta je er zeker niet helemaal alleen voor. Je kan bij heel wat personen en verenigingen terecht. U kunt steeds de vroedvrouwen bereiken in het ziekenhuis via tel. 03 443 35 23 of 03 443 35 14. Lactatiedeskundigen van het ziekenhuis Mevr. Pascale Van Geldorp Mevr. Annick Cools tel. 03 443 35 14 Zelfstandige vroedvrouwen Op de kraamafdelingen kun je onze folder verkrijgen met de vermelding van de zelfstandige vroedvrouwen. Zij werken in Sint- Augustinus en zijn ook werkzaam als zelfstandige vroedvrouw in bijberoep. Verenigingen Er zijn verschillende verenigingen die zich inzetten voor borstvoeding d.m.v. moedergroepen (praatgroepen van moeders die borstvoeding geven), cursussen, een telefonische infodienst, folders, Kind en Gezin Hallepoortlaan 27 1060 Brussel Tel.: 02 533 12 11 www.kindengezin.be 32 33
VBBB (vereniging voor begeleiding en bevordering van borstvoeding) Leemputstraat 57 2600 Berchem Tel. (beantwoorden van individuele vragen): 03 281 73 13 Fax: 03 281 73 14 www.vbbb.be e-mail: vbbb@village.uunet.be Vzw Borstvoeding Ieperstraat 89 8890 Moorslede Tel. hulpdienst: 03 252 94 54 Contactmoeders: 03 654 34 10 of 015 32 13 98 www.vzwborstvoeding.be La leche league (LLL) Vlaanderen Koniging Astridlaan 155 2800 Mechelen Tel. moedergroepen: 015 55 79 43 www.lalecheleague.be Lectuur Kind en Gezin: Borstvoeding, de ideale start De Reede-Dunselman A.:Borstvoeding geven, uitgeverij De Kern La Leche League: handboek Borstvoeding, uitgeverij Trion Deze brochure kwam tot stand dankzij de inzet van Pascale Van Geldorp, vroedvrouw en lactatiedeskundige van Sint-Augustinus en in samenwerking met de werkgroep borstvoeding. 34
Sint-Augustinus Oosterveldlaan 24 2610 Wilrijk tel. 03 443 30 11 fax 03 440 43 74 www.st-augustinus.be GasthuisZusters Antwerpen 1263/863/5