MICRO-EN MACRODILATATIEPROFIELEN
2 Introductie Inhoudsopgave Terminologie....................... pagina 3 Karakteristieken.................... pagina 4 Noodzaak van dilateren..............pagina 5 Soorten beweging.................. pagina 6 Oorzaken van beweging............. pagina 7 Temperatuurverschillen..............pagina 8 Vloerverwarming................... pagina 9 Vochtverschillen....................pagina 10 Invloedsfactoren....................pagina 11 Seismische activiteit................ pagina 12 Microdilataties..................... pagina 13 Krimpvoeg........................ pagina 14 Veldilatatie........................ pagina 15 De kitvoeg als oplossing............. pagina 16 Praktijkvoorbeelden van schade.......pagina 17 Correct ontwerpen..................pagina 18 Plaatsbepaling..................... pagina 19
Terminologie 3 Termen voor voegen In de praktijk veroorzaken de diverse termen voor voegen en dilataties nogal eens verwarring. Wat betekenen al die termen? Wij zetten de verschillende termen voor u op een rij. Voeg Een voeg is een ruimte tussen twee delen die een aansluiting vormt. Dilatatie of uitzetvoeg Dilateren betekent "verwijden, doen uitzetten". Een dilatatie is dus strikt genomen een uitzetvoeg. Dit is een opening die de uitzetting (vergroting of verlenging) van een bouwdeel kan opnemen, die veroorzaakt wordt door bijvoorbeeld temperatuurverhoging. Door temperatuurverhoging zetten materialen uit waardoor willekeurige scheurvorming kan ontstaan. De dilatatie geeft ruimte om de vergroting op te vangen. Willekeurige scheurvorming Krimpvoeg Een aangebrachte krimpvoeg is een ondiepe insnijding in de dekvloer. De krimpvoeg vangt de spanning op die optreedt door krimp (verkorting) tijdens het drogingproces van vloer(velden) of door een temperatuurverlaging. Velddilatatie Een velddilatatie is een insnijding identiek aan de krimpvoeg. Velddilataties worden toegepast om grotere vloervelden op te delen in kleinere velden. Door de vloer in te zagen wordt een bewegingsruimte tussen de velden gecreëerd. De velddilatatie voorkomt het willekeurig scheuren van de dekvloer en de gecreëerde ruimte vangt beweging op als gevolg van bijvoorbeeld krimp of temperatuurschommelingen. Veld 1 Veld 2 Veld 4 Veld 3 Het opdelen van een vloer door middel van velddilataties. Constructievoeg Een constructievoeg (A) is een voeg (ruimte) in de constructie van een gebouw. Toch wordt deze term soms gebruikt voor stortvoegen. A Consctructievoeg (A) 40 m 50 m Stortvoeg Een stortvoeg is een aansluiting in een vloer tussen twee stortsessies. De meeste stortvoegen laten geen enkele beweging toe en de stortvelden worden meestal door middel van ankers aan elkaar verbonden. Na het afwerken van de vloer is de voeg meestal onzichtbaar. Wij laten dit type voeg dan ook verder buiten beschouwing. Enkel in die gevallen waar een onderbreking aanwezig blijft wordt de stortvoeg een dilatatie. STORT 1 STORT 2 Gecontroleerde scheurvorming Bewegingsvoeg Een bewegingsvoeg is een volledige scheiding tussen grotere bouwdelen bedoeld om kleinere onafhankelijk van elkaar bewegende constructiedelen te creëren. Deze voeg laat beweging in meerdere richtingen toe. De stortvoeg
4 Karakteristieken Vergelijking Macro- en Microdilataties Er zijn in de praktijk veel spraakverwarringen rondom het type dilatatie. Atec pro deelt de dilataties in twee hoofdgroepen, afhankelijk van hun belangrijkste functie. Macrodilataties Macrodilataties kunnen alle soorten oorzaken van beweging opvangen; thermisch, vocht, zetting, wind, seismisch en uitvoeringskrimp. Microdilataties Microdilataties vangen alleen thermische, vocht, en uitvoeringskrimp op. Kenmerkend: macrodilatatie is altijd een volledige doorsnijding tussen twee onafhankelijk bewegende constructiedelen. Kenmerkend: microdilataties worden gevormd door een beperkte insnede in de vloerconstructie en zijn nooit een volledige onderbreking van een constructie Doel: Macrovoegen zijn bouwkundige scheidingen in grotere bouwdelen, bedoeld om kleinere onafhankelijk bewegende constructiedelen te creëren. 50 meter Doel: de Microvoeg voorkomt het ongecontroleerd scheuren van dekvloeren (met harde afwerkingen zoals tegels) en beheerst de externe en interne krachten. 50 meter 40 meter 40 meter Grotere bewegingen: macrodilatiaties staan bewegingen toe vanaf 5 mm tot 500 mm, dit zijn dus grotere bewegingen van gehele bouwdeken. 5-500 mm Kleinere bewegingen : microdilataties staan bewegingen toe van 0,1 mm tot circa 10 mm. 0.1-10 mm De afstand tussen macrodilataties varieert: Afstand binnen: 25-60 meter dilatatie De afstand tussen microdilataties varieert: Afstand binnen: 4-10 meter binnen: 25-60 m binnen: 4-10 m buiten: 8-40 m Afstand buiten: 8-40 meter buiten: 2,5-8 m Afstand buiten: 2.5-8 meter Waar: macrodilataties komen voor in alle constructieonderdelen: vloeren, wanden en daken. Waar: microdilataties komen voornamelijk voor in vloeren, en slechts in zeer beperkte mate in wanden. Locatie: deze voegen zitten vaak op locaties waarbij twee bouwdelen bij elkaar komen. Wordt ook midden in lange gebouwen of tussen hoogbouw en laagbouw toegepast. Locatie: microdilataties worden gebruikt waar grote vloervelden moeten worden opgedeeld in kleinere delen. Een kantstrook is een voorbeeld van een microdilatatie. 50 meter 40 meter Macrodilataties vangen bewegingen in meerdere richtingen op: horizontaal, lateraal, verticaal, roterend enz Microdilataties dienen voor het opvangen van horizontale bewegingen.
Noodzaak van dilateren 5 De noodzaak van dilateren Er zijn veel factoren die van invloed zijn op voegconstructies. De mogelijke bewegingen, materiaalkeuze en samenstelling, locatie, ontwerp, prestatie-eisen en andere factoren hebben allemaal effect op de werking van voegen. Nat bouwen Kwaliteit en duurzaamheid Voorkom schade Zolang er nat gebouwd wordt, zullen de natte bouwstoffen moeten drogen. Tijdens dit droogproces verdwijnt water en zal door de eigenschappen van de hydraulische bindmiddelen (cement en dergelijke) het eindproduct krimpen. Bouwdelen en vloeren scheuren soms direct of soms pas jaren later, met alle gevolgen van dien. Deze schade wordt meestal veroorzaakt door optredende krachten zoals krimp, temperatuur-schommelingen of zetting. De keuze is dus willekeurig scheuren of dilateren. Door de toenemende vraag van opdrachtgevers naar kwaliteit en duurzaamheid geven ontwerpers en bouwers garanties hiervoor af. De kwaliteit dient daarom al in het ontwerpproces mee te worden genomen. Door ervaring en internationaal onderzoek krijgt men steeds meer inzicht in de optredende krachten van bouwdelen en bouwelementen tijdens de gebruiksduur van een gebouw. Het is essentieel om hiermee rekening te houden. Het toepassen van dilataties wordt alleen al gerechtvaardigd door het enorme aantal verschillende factoren dat invloed heeft op de krachtoverbrenging in een bouwconstructie. Veel schade wordt veroorzaakt doordat men geen rekening houdt met: Alle optredende externe en interne belastingen die spanningen veroorzaken. Alle mogelijke richtingen van de optredende beweging. De mate waarin de bouwdelen bewegen. Een van de mogelijke oorzaken van de beweging niet is meegenomen in het ontwerp. Een van de mogelijke oorzaken van de beweging niet is meegenomen in het ontwerp. Beweging toestaan om ongewenste spanningen te verminderen is de belangrijkste reden om dilataties in een constructie aan te brengen. Willekeurige scheurvorming Gecontroleerde scheurvorming
6 Beweging Soorten beweging We moeten beweging toestaan omdat krachten optreden als gevolg van invloedsfactoren zoals krimp, zetting, vochtverschillen, temperatuurverschillen. De meeste bouwmaterialen hebben echter een beperkt vermogen tot opname van bewegingen. Grote bouwdelen worden daarom opgedeeld in kleinere, onafhankelijk van elkaar bewegende delen. Hierdoor blijven de bewegingen beperkt en controleerbaar. De ontstane ruimte tussen de onafhankelijke delen moet nu worden opgevuld, zodat weer aan de prestatie-eisen van die vloer wordt voldaan. Hier worden dilatatieprofielen toegepast. Type beweging Afbeelding Omschrijving Nominale voegbreedte In rusttoestand staat de voeg op de ontworpen breedte. Verwijding of krimpverkorting Door afkoeling, droogte en krimp gaat een voeg verder openstaan. Vernauwing, uitzetting of verdichting Door opwarming en vochttoename wordt de voegbreedte kleiner. Laterale beweging Door windbelasting, temperatuurverschillen en aardbevingen wordt laterale beweging veroorzaakt. Schuim openstaand Door verschil in afmeting, door krimp of lokale uitzetting kan de voeg schuin onevenredig vernauwen of verwijden. Verticale beweging Hoogteverschil in vloerdelen kan worden veroorzaakt door ongelijke zetting of het doorbuigen van de vloer. Roterende bewegingen Roterende bewegingen kunnen worden veroorzaakt door vochtverschillen of door extreme temperatuursverschillen tussen de boven-en onderzijde van een vloer. Kantelend langs de lengte as Kantelen langs de lengte as kan optreden door windbelasting of verzakking van bouwdelen.
Beweging 7 Oorzaken van beweging De voornaamste oorzaken van beweging in een vloer zijn: Beweging Grafische weergave Oorzaak Richting Thermische beweging Vochtverschillen Wordt veroorzaakt door variatie in temperatuur. Veroorzaakt krimp en zwelling. Maar vochtverschillen veroorzaken ook kruip en relaxatie. Thermische beweging is meestal horizontaal. Verandering van (lucht)vochtigheid kent vele bewegingsrichtingen. Beweging is vooral horizontaal of roterend. Zetting Wordt veroorzaakt door krachten op de fundering en de ondergrond. Beweging is voornamelijk verticaal maar bijna nooit gelijk verdeeld. Windbelasting Veroorzaakt beweging in de constructie van een gebouw. De beweging is voornamelijk horizontaal of lateraal. Seismisch RICHTER Worden veroorzaakt door krachten onder de fundering van het gebouw. Deze beweging zijn het meest extreem. Beweging kan zowel horizontaal, verticaal als ook lateraal en roterend zijn. Uitvoering of fabricage maatregelen Oorzaken zoals krimp door uitdroging en ingebouwde opbolling van kanaalplaten. Afhankelijk van de situatie maar in het algemeen horizontaal en verticaal.
8 Temperatuurverschillen Temperatuurverschillen Beweging als gevolg van temperatuursverschillen is de meest voorkomende oorzaak van schade. Materiaal Lineaire uitzetting Officiële waarde (mm/mm/ C) Werkbare formule (Mm uitzetting voor 10m./+10 C) Alle materialen (behalve water) zetten uit bij opwarming en krimpen weer bij afkoeling. De mate van lengteverandering wordt aangegeven met de lineaire uitzettingcoëfficiënt zoals weergegeven in de onderstaande tabel. Net zo goed als stoom in een fluitketel druk opbouwt treden er spanningen op als materialen uitzetten. De omgekeerde spanning treedt op bij afkoeling. Deze invloeden zijn in verschillende termijnen in te delen; externe invloeden zoals dag en nacht of zomer en winter of interne invloeden zoals het gebruik van airconditioning of verwarming. Door deze constante schommelingen is het belangrijk dat constructiedelen in afmeting beperkt blijven. Temperatuursschommelingen worden dan opgevangen worden zonder dat al te veel spanning in het constructiedeel optreedt. Hoe groter het oppervlak waar de temperatuursverandering optreedt, hoe duidelijker de effecten zichtbaar kunnen zijn. Beton 1,0-1,2* 10-5 1,2 mm Keramische tegels 1,0-1,2* 10-5 1,2 mm Marmer 0,5-0,7* 10-5 0,6 mm Messing 2,1* 10-5 21 mm Roestvrij staal 10* 10-5 1,0 mm Aluminium 2,4* 10-5 2,4 mm/10m 1 /10 o C Epoxy 4,0-9,0* 10-5 8,0 mm Asfalt 20,0* 10-5 20,0 mm PVC 2,1 * 10-5 5,8 mm Baksteen 4,7 * 10-5 0,5 mm Polyurethaan 2,2 * 10-5 9,0 mm Vurenhout 2,4 * 10-5 0,5 mm Glas 2,4 * 10-5 0,5 mm Uitgaande van deze parameters kan men stellen dat nagenoeg iedere vloer gedilateerd dient te worden. Micro- en Macrodilataties Door schommelingen van de temperatuur zijn zowel macro- als microdilataties noodzakelijk. Een vloer met een lengte van 40 meter wordt bij een temperatuurverhoging van 50 C 6 mm langer. Bij lage temperaturen zal de constructie de bovenstaande vervomingen vertonen Bij hoge temperaturen zal de constructie de bovenstaande vervomingen vertonen
Vloerverwarming 9 Vloerverwarming Dekvloeren kunnen geen snelle uitzetting of krimp op nemen. Door opwarming van de vloer zal de bovenzijde van de vloer warmer worden dan de onderzijde van de vloer, daarom moet er een wapeningsnet op de vloerverwarming komen, want de meeste spanning ligt op 1/3 vanaf de bovenzijde van de vloer. Meestal wordt er een wapeningsmat toegepast onder de vloer verwarming, deze heeft geen enkele constructieve waarde want deze ligt meestal onder de dekvloer. De vloer moet vrij kunnen uitzetten, dus zal er rondom een randisolatie moeten worden aangebracht. Het opwarmen van de vloer moet heel langzaam verlopen, als men de vloer te snel op gaat warmen zal deze de uitzetting niet kunnen verwerken, en zal deze scheurvorming vertonen. Zet de vloerverwarming niet te snel aan. Hierdoor ontstaat een te snelle oppervlakte droging, waardoor de vloer te snel droogt en dus meer krimpt dan aan de onderzijde. De vloer zal hol gaan trekken met als gevolg dat gedeeltes van de vloeren los kunnen trekken en er overmatig scheurvorming zal optreden, er kan onherstelbare schade zijn aangericht. Door te snelle uitdroging wordt de vloer minder hard en zal deze snel verzanden. Temperatuur in een vloer is nooit gelijkmatig verdeeld. Door de zon kan de tegel soms wel 50 C worden terwijl de betonnen ondergrond slechts 15 C is. De temperatuurschommelingen in de bovenlaag veroorzaken veel grotere spanning. De maatregelen in de bovenlaag zijn daarom het belangrijkste. +50 C - +40 C - +30 C - +20 C - +10 C - - -20 C - -10 C - 0 C - 10 C - 20 C Dilateren Voor grote overspanningen zal alleen een randisolatie niet volstaan en zal de vloerverwarming in velden moeten worden gesegmenteerd, tussen deze velden zal een krimpvoeg moeten worden aangebracht, deze zal worden doorgezet in de cementdekvloer. Alleen een krimpvoeg aanbrengen in de afwerklaag (Keramisch tegelwerk/ natuursteen) heeft geen enkele functie. Tevens zullen bestaande dilataties worden doorgezet in de cementdekvloer. ZOMER: OPWARMING Een aandacht punt hierbij is de keuze van de verwarming, er zijn drie typen verwarming: Hoofdverwarming Bijverwarming Elektrische vloerverwarming. Hoofdverwarming heeft een hogere thermische uitzetting dan bijverwarming, dit betekend dat de segmenten kleiner dienen te zijn dan bij het gebruik van bijverwarming. Elektrische vloerverwarming is nog kritischer, omdat de vloer op zeer snelle wijze op temperatuur wordt gebracht. WINTER: VERKOELING Atec systemen Atec heeft meerdere systemen afgestemd op de beweging voortkomend uit deze thermische uitzetting. Deze systemen zijn multifunctioneel en kunnen worden aangepast aan de esthetische eisen van de klant, dit geld zowel voor keramisch tegelwerk evenals voor natuursteen. Dit betekend concreet dat deze uitzetting opgevangen dient te worden middels een randisolatie en krimpvoegen.
Vochtverschillen 10 Zwelling De meeste natuurlijke bouwmaterialen (zoals beton en hout) zijn gevoelig voor vocht. De duur van het uitdrogingsproces is afhankelijk van vele factoren zoals: De betonkwaliteit Door een hoger vochtgehalte neemt het volume van het materiaal toe. Dit noemt men zwellen. Zwelling is meer een volumieke toename dan een lengteverandering. Stortomstandigheden Temperatuurontwikkeling Mengverhouding Water/cement verhouding Andere materialen zijn juist helemaal niet gevoelig voor vocht (zoals glas, staal en gebakken steen). Juist door de combinatie van materialen treden spanningen op welke vervorming tot gevolg kunnen hebben. De cementsteen groeit tussen de zand- of grindkorrels totdat zij deze vastzet. Dit proces gaat door totdat al het water of al het cement is opgebruikt. Wij hoeven u niet te vertellen wat er gebeurd als er te weinig is van een van beiden. Krimp Krimp treedt als eerste op tijdens het verhardingsproces van beton of van dekvloeren. Er bestaan diverse type krimp zoals: inwendige krimp, autogene krimp, uitdrogingskrimp. Doordat het water met het cement (de cementlijm) met elkaar reageert wordt cementsteen gevormd. Dit langzame proces zorgt voor de verharding. Als oplossing is men grotere bouwdelen gaan opdelen in kleinere delen. Dit zorgt voor kleinere bewegingen en dus minder schade. Macrodilataties worden in grotere gebouwen aangebracht. Meestal vergeet men de microvoegen in de afwerkvloer aan te brengen. Door het aanbrengen van Microdilataties als krimpvoegen verdelen we een vloerveld in kleinere delen. Dit verlaagt de trekspanning, waardoor ongecontroleerde scheurvorming wordt voorkomen. Als de krimpvoeg wordt gebruikt in een afwerkvloer voorkomt deze 'expres aangebrachte scheiding' dat de vloer op ongepaste plaatsen of ongecontroleerd gaat scheuren. De krimpvoeg wordt meestal gerealiseerd door de vloer daags na het storten tot 1/2 van de hoogte in te zagen. Ter plaatste van deze zaaglijn is de vloer voldoende verzwakt om nu direct onder de zaagsnede gecontroleerd door te scheuren tot de onderzijde van de afwerkvloer. Aangezien de vloer nog enige weken tot maanden zal doordrogen is het krimpproces nu onder controle. De locaties van de zaagsneden is belangrijk omdat deze straks - als velddilataties - ook de uitzetting moet opvangen. Raadpleeg onze technisch adviseurs voor nader advies betreffende de locatie van de insnijdingen. Willem Fenengastraat 25-27 - 1096 BL Amsterdam - Tel: +31 (0)20-4533444 - www.ate www.atecpro.nl ecpro.nl - info@atecpro.nl
Invloedsfactoren 11 Overige factoren Zetting Door de complexe en heterogene samenstelling van de bodem van west- en Noord-Nederland treedt er vaak bodemdaling op. Deze daling wordt ook wel zetting genoemd. Door het verschillend belasten van bouwdelen (bijvoorbeeld kantoor en magazijn van een bedrijf) wordt de fundering verschillend belast. Hierdoor kunnen zettingsverschillen tussen de twee bouwdelen optreden. Het is vaak zeer gecompliceerd om de differentiële- en de bodemdalingschade te voorspellen. Daarom is het verstandig om tussen gebouwen met verschillende functies een dilatatie aan te brengen zodat schade voorkomen wordt. Ook kunnen verschillende funderingstechnieken van bijvoorbeeld oudbouw en nieuwbouw leiden tot zettingsverschillen. Doorbuiging In Nederland worden kanaalplaten veelvuldig toegepast. Bij vloeren waar kanaalplaten of andere betonvloeren zijn afgesteund op een lijnvormige constructie zal de vloer als gevolg van kruip kunnen doorbuigen. Kruip is een toename van de vervorming door de tijd bij een gelijk blijvende spanning. De doorbuiging kan ook optreden als gevolg van verandering in de belasting op de betonvloer. Kanaalplaten worden voorgespannen en met een zeeg (licht gebold) aangeleverd op een bouwwerk. Toch zal door kruip de vervorming toe kunnen nemen, deze vervorming is mogelijk in twee richtingen: 1: vermindering van de variabele belasting 2: toename van de variabele belasting. Door het doorbuigen van vooral vloeren (vooral kanaalplaten) met harde afwerkingsmaterialen treden spanningen ter plaatse van de oplegpunten en in het midden tussen de oplegpunten. A A B B A Als in de gebruikstoestand de belasting op de vloer is aangebracht, is de zeeg verdwenen en zou de vloer recht moeten zijn. Windbelasting Windbelasting treedt voornamelijk op bij hoogbouw. Het is dan ook zaak om de aansluitingen tussen hoge en lage bouwdelen te dilateren. De dilataties moet u zowel in de vloerconstructie als in de wandconstructie doorzetten. Zie NEN 6702 voor meer informatie over windbelasting en dilateren. Drukverdeling in de bodem bij een geb ouw met verschillende niveaus s
12 Seismische activiteit Seismische activiteit Ook in Nederland komen aardbevingen voor. In het zuidoosten worden elk jaar kleine aardbevingen gemeten met een kracht van 2 tot 3 op de schaal van Richter. Soms zijn er sterkere aardbevingen. De sterkste aardbeving in Nederland vond plaats op 13 april 1992 ten zuiden van Roermond en had een kracht van 5,8 op de schaal van Richter. In het noorden van Nederland komen sinds 1986 aardbevingen voor, veroorzaakt door gaswinning. Na de eerste aardbeving bij Assen zijn door het KNMI in dit gebied gemiddeld 30 aardbevingen per jaar geregistreerd, maar niet alle bevingen worden gevoeld. Op 9 september 2001 vond de sterkste aardbeving ten gevolge van gaswinning plaats, tussen Alkmaar en Bergen, met een kracht van 3,5. Schade ontstaat doordat de beweging van het aardoppervlak grote krachten uitoefent op de fundering van gebouwen. Gebouwen worden gedwongen de opgelegde bodembewegingen te volgen. Dit leidt ertoe dat krachten en spanningen in de draagconstructie van het gebouw ontstaan. Gebouwen zijn gewoonlijk goed in staat om verticale krachten te weerstaan. Horizontale krachten leveren meer problemen op en vooral hierdoor ontstaat schade. Seismiciteit van Noord-Oorst Nederland. Rode cirkels representeren aardbevingen. kans op schade in % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Gebouwen in slechte staat Gebouwen in goede staat Autonome kans op schade 0 I II III IV V VI VII VIII IX X Intensiteit van een aardbeving Relatie tussen intensiteit en de kans op schade aan gebouwen door aardbevingen in Noord-Nederland.
MicrAtec Inleiding 13 Microdilataties Microdilatatie is een verzamelnaam voor de krimpvoeg, de schijnvoeg en de velddilatatie. Microdilataties hebben de volgende specifieke eigenschappen: Specificatie Microdilataties worden meestal aangebracht in dekvloer of monolithisch gestorte vloer. Zaagsnede in de vloer van minimaal 50% van de vloerdikte bij afwerk- of dekvloeren. Doel is controle van de krimpverkorting of ter beheersing van de beweging in iedere vloer door bijv. temperatuurschommelingen. Aan te brengen in alle vloeren met harde afwerkingen. Waarom? Beweging toestaan is de belangrijkste reden voor het aanbrengen van Microdilataties. In dekvloeren met harde afwerkingen is er altijd beweging. De volgende bewegingen treden op: Krimp van de dekvloer tijdens het uitdrogen. Temperatuurschommelingen. Vochtigheidsverschillen Beweging van betonvloeren of kanaalplaten (kruip). Waar? Microdilataties en krimpvoegen worden aangebracht in: Afwerkvloeren en dekvloeren van cement en anhydriet. Monolithisch gestorte vloeren op een vaste grondslag. Zwevende dekvloeren. Vrijdragende vloeren (kanaalplaten). Alle vloeren met harde afwerking en keramische tegels of natuursteen. Vloeren met vloerverwarming. Buitentoepassingen zoals terrassen,patio's en pleinen.
14 MicrAtec Inleiding Krimpvoeg In afwerkvloeren is de krimpvoeg een bewust aangebrachte scheiding. Het voorkomt ongecontroleerd doorscheuren van die afwerkvloer als gevolg van uitdroging. Deze zaagsnede vormt een bewuste zwakke plek waar de vloer door krimpverkorting kan scheuren in nette rechte lijnen. Zo bepalen we van tevoren waar een krimpscheur mag komen. Krimpverkorting 6 mm 5 mm 4 mm 3 mm 2 mm Wilde en ongecontroleerde scheurvorming leiden tot lokale plekken waar tegels loskomen van de dekvloer of de tegels breken als gevolg van spanning. Men denkt vaak dat de lijm niet goed hecht. Dit is niet de juiste conclusie. 1 mm 0 mm 2 m 3 m 4 m 5 m 6 m 7 m 8 m 9 m 10 m lengte beton Betonkwaliteit Krimpverkorting in mm B15 1,08 1,62 2,16 2,70 3,24 3,78 4,32 4,86 5,40 B25 0,94 1,41 1,88 2,35 2,82 3,29 3,76 4,23 4,70 B35 0,82 1,23 1,64 2,05 2,46 2,87 3,28 3,69 4,10 Willekeurige scheurvorming Tegels (voorgebakken en natuursteen) zijn niet onderhevig aan uitdrogingskrimp. Na het storten zal het anhydriet of de cementdekvloer wel uitdrogen. Dit proces gaat jaren door nadat de tegels zijn aangebracht. Er ontstaat dus een trekspanning tussen de inkrimpende dekvloer en maatstabiele tegelvloer. B45 0,72 1,08 1,44 1,80 2,16 2,52 2,88 3,24 3,60 B55 0,62 0,93 1,24 1,55 1,86 2,17 2,48 2,79 3,10 B60 0,54 0,81 1,08 1,35 1,62 1,89 2,16 2,43 2,70 Zodra de spanning te groot wordt ontstaat schade: Aan de dekvloer zelf (scheuren of loskomen van betonnen ondergrond). In de lijmlaag (loslaten door te hoge spanning). Het barsten van de tegel zelf. Nu hebben we alleen nog maar gezorgd dat de vloer niet kapot gaat door krimp aan de dekvloer, maar dat is nog niet voldoende.
MicrAtec Inleiding 15 Uitdrogingskrimp Velddilatatie De krimp wordt bepaald door het verschil in vochtigheid tijdens de bouw en tijdens het gebruik. Tijdens de bouw wordt het beton gestort in een vrij vochtige situatie. De dekvloer gaat na het storten uitdrogen. Nadat het gebouw in gebruik is genomen zal in de verwarmde ruimte de vochtigheid zakken. Hierdoor krimpt de vloer wederom. Uitzetting en krimp Temperatuurschommelingen zijn voornamelijk afhankelijk van: Verschil in de temperatuur tijdens de bouw en gebruik. Schommeling in de temperatuur tijdens gebruik. De velddilatatie is een identieke zaagsnede als de krimpvoeg. Deze dilatatie wordt zodanig wordt gepland in het gehele vloerveld dat het vloerveld beweging als gevolg van zowel verkorting als uitzetting door temperatuurschommelingen of vocht kan opvangen. Wist u dat een donkere tegelvloer achter een glazen pui overdag tot 40 C warmer kan worden dan 's nachts? Voor een vloer van 20 m 1 betekent dat een uitzetting van totaal 8,8 mm oftewel 0,4 mm per m 1. De ondervloer warmt geleidelijk mee op en hierdoor ontstaat weer spanning. Spanning tussen de koudere betonvloer en de dekvloer of tussen de tegel en de dekvloer, maar ook spanning door de uitzetting van de vloer. Een nietgedilateerde vloer gaat kapot als er geen ruimte is gecreëerd om de uitzetting van de tegels en de dekvloer op te vangen. Het is daarom van essentieel belang dat u in de ontwerpfase rekening houdt met krimp en temperatuurverschillen. Voldoende velddilataties geven de vloer de ruimte om te bewegen. Veld 1 Veld 2 Veld 4 Veld 3 Velddilataties in een ruimte
16 MicrAtec Kitvoeg als oplossing De kitvoeg als oplossing? Soms wordt er een kit (sealant) toegepast om een lege voeg te dichten. Zo lijkt de opening gesloten en toch flexibel. Maar kit heeft een aantal kenmerken waardoor het ongeschikt is als dilatatievulling. Omschrijving schade Afbeelding Oorzaak Door gebrek aan zijwaartse steun zullen tegels vaak breken onder de stoot- of gebruiksbelasting op die vloer. Daarbij zijn afgebrokkelde of losliggende tegels en kapotte voegen gevaarlijk (struikelgevaar). Onvoldoende ondersteuning van de tegelrand. Kitvoegen zijn hol. Vuil hoopt zich op in de voeg en door de ronding zijn de voegen zeer slecht schoon te maken. Dit geeft een hygiëne probleem en het vuil accentueert de voeg waardoor deze zichtbaar wordt. Door te brede kitvoegen gaan de vulling hol staan en gaat er vuil in de voeg zitten. Er zijn veel factoren die de kwaliteit van een voegkit nadelig kunnen beïnvloeden. Denk aan een incorrecte maatvoering, onjuiste verwerking, foute rugvulling, slechte hechting. Een slechte hechting door een foute breedte - diepte ratio. Naaldhakken, winkelwagens en andere belasting maken kit kapot. Kit scheurt door het uitharden of verouderen van de kit. De kitvoeg is geen oplossing: De kapotte kitvoeg Kapotte kitvoegen beïnvloeden de kwaliteit van de vloer en de ondergrond. Het verkort de levensduur van de vloer. Lege voegen of afgebrokkelde tegels vergroten het struikelgevaar. Esthetische effecten Een standaard 6 mm brede kitvoeg onderbreekt het vloerpatroon. Kit verkleurt en gaat steeds meer tekenen. Het holle oppervlak wordt een vuilophoping. Kit gaat kapot door lopend en rollend verkeer.
MicrAtec Meest gemaakte fouten 17 Praktijkvoorbeelden van schade In de praktijk zijn er diverse fouten die gemaakt kunnen worden bij het dilateren van een vloer. Hieronder vindt u de meest voorkomende situaties. Omschrijving Incorrecte methode Correcte methode Alleen kit Geen zaagsnede in de dekvloer, maar alleen een kitvoeg in het tegelwerk. Krachten in de ondervloer leiden tot schade aan de vloer en vloerafwerking. Geen randisolatie Geen randisolatie om een tegelvloer, of het nalaten van de randisolatie in de dekvloer of tegellaag. Halve tegels Begin altijd met een hele tegel naast de dilatatie bij het leggen van een vloer. Een halve tegel kan de krachten minder goed verwerken. Tegels over dilatatie Tegels worden over de bewegingsvoeg verlijmd met flexibele tegellijm. Dit heeft geen enkel nut. Beweging/belasting Er wordt onvoldoende rekening gehouden met de te verwachten beweging en verkeersbelasting (zoals winkelwagens, heftrucks of naaldhakken).
18 MicrAtec Correct ontwerpen Welke EN of NEN norm? Helaas biedt de NEN geen handvat voor microdilataties. We zien wel vastgestelde normen en richtlijnen in andere landen. In Nederland kent het bouwbesluit geen normen, allen prestatie-eisen voor vloervelden. Hoe maakt men een microdilatatie? Daags na de stort zaagt men de dekvloer in tot 50% van de dikte. Voorheen was 30% voldoende. Maar door de toename van het gebruik van vezels in beton en nieuwe betonkwaliteiten is 30% vaak niet meer voldoende om een correcte breuklijn te creëren. Land Standaard /Norm Vloerveld Binnen Vloerveld Buiten Frankrijk DTU 52.1 / 26.1 6-8 m 1 3,5-4,0 m 1 Engeland BS55385 8-10 m 1 4,5-6,0 m 1 USA ANSI 108.3 6-8 m 1 3,6-4,8 m 1 Duitsland DIN 18157 6-8 m 1 4-6 m 1 Prestatie-eis Bij gebrek aan een NEN of NPR moeten we eerst een prestatie-eis aan de vloer stellen: De vloer dient duurzaam bestand te zijn tegen de daarop werkende krachten inclusief krimp, kruip en externe invloeden. De vloer dient een duurzaam esthetisch geheel te vormen met de ruimte. De vloerafwerking dient zodanig gedilateerd te zijn dat een temperatuurverschil van bijvoorbeeld 25 C kan optreden. Hoge eisen aan belastbaarheid. Hoge eisen aan reinigbaarheid. Eisen aan bestendigheid (brand, akoestiek, water, chemisch) Microdilatatie in tegelvloer Door het formuleren kan de ontwerper zich verzekeren dat de vloer kwalitatief blijft voldoen aan zijn eisen. Het grootste gebrek is meestel het ontbreken van microdilataties.
MicrAtec Plaatsbepaling 19 Plaatsbepaling en afmeting Veld 1 Veld 2 De locatie van microdilataties is bijna net zo belangrijk als onderlinge afstand. Kies in kleinere velden altijd de locaties waar een veldmaat verandert of van richting verandert. Let op dat 10 meter niet overschreden wordt in welke richting dan ook. Veld 4 Veld 3 Binnen Tegelvloer zonder vloervelden Tegelvloer met vloervelden Woningen met woonkamers in L-vorm of andere vormen moeten juist op de breeklijn worden gedilateerd. Hoe groter een tegelvloer is, hoe beter men naar de dilataties moet kijken. 1 a b c d Veld 1 Veld 2 Veld 3 Buitentoepassingen 2 Veld 4 Veld 5 Een onderschat probleem is de afwerking van terrassen, patio's en overig buitentegelwerk. Hier ziet men veel losliggend tegelwerk. De twee grootste oorzaken van het loslaten zijn vocht en temperatuurverschillen. Vooral bij tegelvloeren op terrassen zien we veel losliggende delen en scheuren in de vloer. Bij de bouw van een vloer wordt tegenwoordig vaak een vezel als wapening aan de cementdekvloer toegevoegd. Hierdoor zal de gewapende dekvloer in zijn geheel de spanningen moeten opvangen. Als we nu een gelijmde tegelvloer op deze grote plaat aanbrengen worden alle spanningen die worden opgebouwd in de ondervloer doorgegeven aan de tegelvloer en lijmlaag. 3 Grote vloer met vloervelden Door een combinatie van vocht- en temperatuurschommelingen ontstaan grote spanningen en bewegingen in de tegelvloer die een deel of de gehele tegelvloer lostrekken of doen barsten. Losliggende tegels in een vloer
WILLEM FENENGASTRAAT 25 1096 BL AMSTERDAM TEL: +31 (0)20 45 33 444 FAX: +31 (0)20 640 6824 WWW.ATECPRO.NL