Dienst uitvoering en toezicht Energie Postbus 16326 2500 BH Den Haag Att : Martijn van Gemert, Petra de Groene, Paul Raats, Willem van der Wal Your ref./date: Our ref.: Geachte dame en heren, Transmission System Operator Gas in Nederland Informatie- en consultatiedocument, januari 2003 Projectnummer 101417 Hieronder treft u antwoorden van XXX op de vragen in uw informatie- en consultatiedocument over de rol van de TSO gas in Nederland. We verzoeken u om onze naam niet te publiceren met betrekking tot de hieronder gemaakte opmerkingen/commentaren. Als u opmerkingen wilt publiceren, dan verzoeken wij u om dat te doen zonder vermelding van onze naam als bron. Als algemene opmerking suggereren wij dat, in plaats van onderscheid te maken tussen 'exclusieve' en 'niet-exclusieve' taken van de TSO, het beter is om te denken in termen van 'gereguleerde en 'niet-gereguleerde activiteiten. Het feit dat een activiteit gereguleerd wordt betekent echter niet dat hij alleen door de TSO kan worden verschaft/uitgevoerd. De reden waarom regulering nodig is in de gebieden waar de TSO actief is, is het vermijden van monopolieposities. Wanneer veel diensten worden verschaft door een monopolie of bijna-monopolie (zoals bijvoorbeeld in Nederland het geval is voor o.a. balancing, tolerantie en kwaliteitsconversie), dan is het van vitaal belang dat die diensten aantoonbaar worden aangeboden voor de laagst haalbare prijs. Dit vraagt om zorgvuldige regulering. Indien er sprake is van een dominante leverancier, dan is het niet voldoende om alleen concurrentie te bevorderen. Wanneer er een dominante leverancier bestaat, dan betekent het toelaten van een zogenaamde 'markt'-oplossing dat die monopolistische leverancier een monopolistische huur kan bedingen en dit zal zeker niet resulteren in een situatie die optimaal is voor de Nederlandse gasconsument. Hierna volgen onze gedetailleerde antwoorden op uw vragen: Vraag 1. Welke andere belangen dienen naar uw mening te worden meegenomen in de afweging of een bepaalde invulling van de organisatie en taken van de TSO wenselijk is? Aanvullende belangen: - kosten-gebaseerd (omdat de leveranciers van sommige diensten een monopolie- positie hebben) - onafhankelijk van marktpartijen - samenwerking met de electriciteits TSO - transparantie van de boekhouding en activiteiten van de TSO Page: 1/5
- gereguleerde winst - geen mandaat tot uitbreiding naar andere zakelijke gebieden buiten het beheren van het Nederlandse gasnet (zoals bijvoorbeeld, maar niet uitsluitend, handel anders dan die voor handhaving van de systeemintegriteit noodzakelijk is) Het baart ons ook zorgen dat de uitgangspunten die in paragraaf 1.3 van het informatie-en consultatiedocument worden genoemd te breed en open zijn. Met name: - toegang tot het net moet, waar mogelijk, gereguleerd worden, i.p.v. hybride. - publieke belangen moet nader gedefinieerd worden; bijvoorbeeld: met publieke belangen wordt rekening gehouden wanneer de TSO ernaar streeft om de laagste maatschappelijke kosten te behalen. - bevorderen van handel is alleen van toepassing op producten en diensten in geval er geen monopolistische leverancier is. Bij bestaan van een monopolistische leverancier moet de toegang worden gereguleerd en moeten de tarieven worden gebaseerd op kosten. Dit is het geval in de meeste gevallen waarover in het informatie- en consultatiedocument wordt gesproken. Daarom moet de TSO eerder nadruk leggen op het verschaffen van diensten tegen lage kosten dan op het bevorderen van handel. Vraag 2. Zijn de beheers- en onderhoudstaken voor het transmissienet naar uw mening voldoende geregeld in artikel 10 Gaswet? Zo nee, waarom niet? Ja, maar de voorwaarden in de Gaswet moeten als een minimum worden gezien. Wij zouden willen toevoegen: "Energie verkrijgen op Transparante en niet-discriminatoire basis (zoals vereist volgens the nieuwe EU richtlijnen). Vraag 3. Op welke wijze dient naar uw mening te worden omgegaan met aanleg en uitbreiding van het transmissienet? Geen commentaar. Vraag 4. Welke mogelijkheden dient een TSO volgens u te hebben voor uitvoering van de taak van handhaving van systeemintegriteit? De balanceringsmogelijkheid is van groot belang voor een goed werkende TSO. Maar daarbij moet wel de neutraliteit en betrouwbaarheid van de TSO gewaarborgd worden. De voorwaarden waaronder de TSO balanceringsdiensten koopt moeten transparant zijn. De DTe zou dit moeten controleren en erop moeten toezien dat de diensten die worden aangeboden aan de shippers de kosten reflecteren die de TSO heeft gemaakt en dat die kosten zo laag mogelijk zijn. Hetzelfde principe geldt voor kwaliteitsconversie. In noodsituaties moet de TSO de mogelijkheid hebben om gaslevering te onderbreken. Vraag 5. Op welke wijze kan de TSO volgens u het beste worden geprikkeld om gebruik te maken van het meest doelmatige balanceringsinstrument? De TSO moet een duidelijk mandaat krijgen, waarbij streven naar de laagste maatschappelijke kosten één van de belangrijkste vereisten moet zijn. DTe moet de mogelijkheid hebben om het management van de TSO te controleren en desnoods te veranderen, in geval deze taak niet naar behoren wordt uitgevoerd. Vraag 6. Welke informatie dient een TSO naar uw mening beschikbaar te stellen ten behoeve van een veilig en doelmatig beheer van de geïnterconnecteerde systemen? - Bottlenecks in het systeem (grenzen en in het land) Page: 2/5
- Real-time informatie over het gebruik van (geaggregeerde) capaciteit. Vraag 7. Welke informatie dient een TSO volgens u aan netgebruikers openbaar te maken? Om de markt als volledig geliberaliseerd te laten functioneren moet de TSO al zijn informatie vrijgeven. In principe, hoe meer informatie, hoe beter. Laat de markt bepalen welke informatie nuttig is en welke niet. Te publiceren informatie moet bevatten: Grensoverschrijdende capaciteit en bottlenecks in het net in de rest van het land - feitelijke geaggregeerde gasstromen (historisch en actueel) - geboekte capaciteit (historisch en actueel tot zover in de toekomst al geboekt is) - voorspelde geaggregeerde gasstromen (historisch en actueel) tot zover in de toekomst al met redelijke mate van zekerheid te voorspellen is (eventueel met behulp van percentielen) - beschikbare capaciteit (gegarandeerd en onderbreekbaar, actueel en toekomstig) - schatting van de zekerheid van onderbreekbare capaciteit (toekomstig) - geboekte, genomineerde en geleverde onderbreekbare capaciteit (historisch) Balancing: - vraag op het systeem (historisch en actueel) - voorspelling van systeem-vraag (historisch en toekomstig) - balancerings-acties van de TSO (historisch en actueel) - informatie verschaffen over supply stack contracten voor balancing gas, die TSO ter beschikking staat (historisch en actueel), inclusief prijzen. Kwaliteits conversie: - vraag op het systeem (historisch en actueel) - voorspelling van systeem-vraag (historisch en toekomstig) - acties tot kwaliteits-conversie, ondernomen door TSO (historisch en actueel) - informatie verschaffen over supply stack kwaliteits-conversie die TSO beschikbaar heeft (historisch en actueel), inclusief prijzen. Gas handel: - aantal contracten gehandeld op TTF (dagelijks) - volume gas gehandeld op TTF (dagelijks). Vraag 8. Hoe moet volgens u worden omgegaan met het waarborgen van de vertrouwelijkheid van bedrijfsgegevens? Geaggregeerde stromen of hoeveelheden bij alle entry- en exitpunten kunnen nooit als vertrouwelijk worden beschouwd, en moeten daarom te allen tijde worden gepubliceerd. Dit geldt ook als een geaggregeerde stroom toevalig uit één shipper bestaat. Niet-geaggregeerde stromen of hoeveelheden moeten als vertrouwelijk worden beschouwd en moeten daarom niet door de TSO worden gepubliceerd, tenzij de TSO toestemming hiervoor krijgt van de betreffende shipper(s). Vraag 9. Op welke wijze kijkt u aan tegen de verschillende marktplaatsen en welke taak zou de TSO daarbij exclusief moeten hebben? De TSO zou geen exclusieve taken moeten hebben in de markt. Taken die wel door de de TSO uitgevoerd zouden moeten worden zijn faciliterende taken, bijvoorbeeld: - administratieve behandeling van meetgegevens - administratief faciliteren van de markt - verstrekken van informatie - bewaken van systeemintegriteit. Page: 3/5
Vraag 10. Is de mogelijkheid van vereffening van individuele onbalans volgens u wenselijk?, Zo, ja op welke wijze kan deze worden vormgegeven en wat dient hierbij de rol van de TSO te zijn? De feitelijke kosten van acties die de TSO heeft ondernomen om het systeem in balans te houden moeten zo veel mogelijk verhaald worden op de gebruikers die de onbalans veroorzaken. Alle overige kosten moeten over de gebruikers van het net worden verdeeld. Wanneer de TSO geen werkelijke kosten heeft gemaakt (er was geen onbalans in het systeem), zouden de netgebruikers hun onbalans kunnen ruilen. De TSO zou hiervoor een bulletinboard beschikbaar kunnen stellen. Hierdoor zou een onbalans markt tot stand kunnen komen. Echter, DTe moet duidelijk aangeven of onbalans berekend wordt op dag- of op uur-basis. Aan de hand hiervan kunnen de details van zo n onbalans markt uitgewerkt worden. Belangrijk om de marktwerking te bevorderen is dat de werkelijke kosten van onbalans op een faire wijze naar de marktpartijen worden toegerekend. Vraag 11. Welke marktfaciliterende diensten dient de TSO naar uw oordeel in ieder geval aan te bieden en wat zijn de voordelen als de TSO deze diensten aanbiedt? De TSO zou ook een administratieve faciliterende rol moeten spelen in de markt, door o.a. voor TTF administratie te zorgen. Bij het aanbieden van alle diensten moet er wel voor gezorgd worden dat de TSO geen trader wordt. Vraag 12. In hoeverre kunnen aanbieders van kwaliteitsconversie op het regionale transportnet volgens u concurreren met aanbieders van kwaliteitsconversie op het landelijke transportnet? Aangezien de acties die worden ondernomen tot kwaliteitsconversie op het nationale net niet noodzakelijkwijs zijn verbonden met een specifieke blending of stikstofinjectie plant, heeft de dominante aanbieder het voordeeel dat hij te allen tijde de goedkoopste manier kan kiezen voor kwaliteitsconversie. Een regionale leverancier die minder keuze heeft in het uitvoeren van kwaliteitsconversie - zal noodzakelijkerwijs hogere marginale kosten hebben. Vraag 13. Zijn er naar uw mening factoren aanwezig waardoor het bevorderen van concurrentie van kwaliteitsconversie niet wenselijk is? Vraag 14. Op welke wijze kunnen eventuele belemmeringen voor concurrentie van kwaliteitsconversie worden weggenomen? Op het moment is er een dominante verschaffer van kwaliteitsconversie. Allerbelangrijkst moet zijn ervoor zorg te dragen dat kwaliteitsconversie-diensten in de markt worden aangeboden tegen kostprijs. Invoering van zogenaamde concurrentie in kwaliteitsconversie zou de monopolistische leverancier de mogelijkheid geven om een monopolistische huur te bedingen. Daarom is het beter om kwaliteitsconversie nauwkeurig te reguleren, zodat ervoor wordt zorggedragen dat het beschikbaar is tegen de laagste kosten. Men kan denken aan een systeem waarbij markt partijen kwaliteits-conversie capaciteit aan de TSO kunnen aanbieden. De dominante leverancier zal dan wel tegen kostprijs moeten aanbieden. De TSO zal dan de goedkoopste capaciteit als eerst moeten gebruiken. Vraag 15. Op welke wijze dient de TSO naar uw mening de dienst kwaliteitsconversie aan te bieden en waarom? Vóór de liberalisering waren de kosten van kwaliteits-conversie verdeeld onder alle netgebruikers. Dit is ook logisch, omdat de noodzaak voor kwaliteits-conversie is ontstaan door het gebruik van de Groningen-veld, ten voordeel van alle netgebruikers. De mate waarin kwaliteits-conversie nodig is, hangt af van de productie van de Groningen veld; en Page: 4/5
de Nederlandse (laag-calorische) gasvraag. De liberalisering zal hoogstwaarschijnlijk weinig invloed hierop hebben. Daarom stellen wij voor, dat de kwaliteitsconversie-dienst gratis beschikbaar moet zijn. Kosten die de TSO maakt moeten worden verdeeld onder de shippers, b.v door ze door te berekenen bij de entry/exit tarieven. De werkelijke kosten zijn relatief laag en zullen niet veel invloed hebben op de entry/exit tarieven. Wij denken dus aan een systeem waarin alle handel een gedeemde kwaliteits-label krijgt. De TSO zal dan ervoor moeten zorgen, dat bij fysieke leveringen op exit-punten de passende gaskwaliteit wordt geleverd. Dit zou bij het normale takenpakket van de TSO moeten horen. Vraag 16. Hoe dient volgens u het transmissienet te worden afgebakend? Geen commentaar. Vraag 17. Welke voor- en nadelen zijn er volgens u om in Nederland één TSO aan te wijzen? Om de markt te vereenvoudigen en zo de liberalisatie te helpen, dient er slechts één TSO aangewezen te worden. Wij zien, mits deze de goede incentives heeft, geen nadelen bij de keuze voor één TSO. Wèl zien wij een aantal voordelen: - minder toezicht - beheersbaar toezicht - optimaal beheersen van het net (wat tot de laagst maatschappelijke kosten moet leiden) - duidelijke verantwoordelijkheden - uniforme tarieven - geen pancaking Vraag 18. Welke organisatie(s) komen naar uw mening in aanmerking om als TSO aangewezen te worden? Waarom? Gezien de kennis en ervaring die bij Gastransport Services aanwezig zijn, hebben wij een voorkeur voor deze organisatie. Maar het is wel belanrijk dat de TSO gas de juiste 'mentaliteit' heeft. Welke organisatie ook wordt gekozen als TSO gas, hij moet aan de volgende eisen voldoen: - de missie hebben om toegang tot het net en ancillary diensten te verschaffen tegen de laagst mogelijke kosten; - service-gericht zijn; - onafhankelijk zijn; - alleen gereguleerde winsten maken; - een strict mandaat hebben van de Regering en DTe. Vraag 19. Hoe dient volgens u het toezicht op de TSO geregeld te worden? De toezichthouder moet voldoende daadkracht hebben om snel te reageren en in te grijpen om oplossingen tot stand te brengen. Dit betekent ook dat voldoende mankracht en de juiste kennis bij de DTe aanwezig moet zijn. Vanzelfsprekend dient het toezicht op de TSO onafhankelijk van de financiële gang van zaken van de TSO te zijn. Vraag 20. Op welke wijze dienen de gedragsregels van TSO en netgebruikers jegens elkaar volgens u te worden geregeld? De DTe moet een systeem van regulated third-party access inbrengen. De regels dienen door DTe te worden ontworpen. De TSO zal zich dan aan de regels moeten passen. Het is zeker niet de taak van de TSO om de gedragsregels zelf te maken. Uit de praktijk is gebleken dat negotiated third party access niet werkbaar is waar marktpartijen met Page: 5/5
een monopolie moeten onderhandelen. Vraag 21. Welke taken dienen volgens u exclusief door de TSO uitgevoerd te worden en waarom? Vraag 22. Welke taken dienen volgens u niet-exclusief door de TSO uitgevoerd te worden en waarom? Er zou onderscheid gemaakt moeten worden tussen 'gereguleerde' en 'niet-gereguleerde' zaken en niet tussen 'exclusieve' en niet-exclusieve'. De TSO moet worden gereguleerd, maar dit betekent niet dat anderen niet dezelfde diensten mogen aanbieden als de TSO. Onder gereguleerde zaken vallen alle gebieden waar sprake is van een monopolistische leverancier. Heden ten dage slaat dat op alle taken van een gas TSO in Nederland. Vraag 23. Welke taken uit bovenstaande overzichten dienen volgens u helemaal niet door de TSO uitgevoerd te worden en waarom? Alle taken in tabellen 7, 8, en 9 van de informatie- en consultatiedocument mogen door de TSO uitgevoerd worden, behalve: netaanleg ten behoeve van leveringszekerheid en eventueel bevorderen Europese gasmarkt Het kan nadrukkelijk nooit de taak zijn van de TSO om buitenlandse gashandel te verrichten. Wij zijn beschikbaar om deze opmerkingen met u verder te bespreken. Mocht u vragen hebben, dan horen wij het graag. Hoogachtend, Page: 6/5