Verslag ATP Visitatie opleiding Design Complex Organisations (DCO) van SIOO Door : Nico Groen en Carolien de Monchy Datum : 21 september 2012 Status : definitief
Inhoudsopgave 1 Het verloop van de visitatie... 3 2 Samenvattend oordeel... 3 3 Formeel organisatorische criteria Masteropleiding DCO... 3 3.1 Beoordeling CO visitatie team... 4 4 Criteria voor de Leeromgeving (het HOE van de opleiding)... 4 4.1 Beoordeling CO visitatieteam... 5 5. De criteria voor de Body of Knowledge (het Wat van de opleiding)... 5 5.1 Beoordeling CO visitatieteam... 5 Bijlage 1 Lijst bestudeerde literatuur... 7 Bijlage 2 Toetsingskader voor Ooa erkenning van beroepsopleidingen... 8 700V120826cdm Verslag Visitatie Sioo- DCO 2
Voor u ligt het verslag van de ATP visitatie van de Ooa uitgevoerd door Carolien de Monchy en Nico Groen van de commissie opleidingen. 1 Het verloop van de visitatie De visitatie betreft de Master opleiding Designing Compex Organizations (DCO) van SIOO om te beoordelen of de opleiding voldoet aan het toetsingskader van de Ooa voor Accredited Training Practice (ATP). Eind april 2012 ontving de Ooa van SIOO de getekende overeenkomst en de eerste lichting van de benodigde materialen van de opleiding DCO. Begin juni hebben Nico Groen en Carolien de Monchy van de commissie Opleidingen (CO) aan de hand van het toetsingskader (zie Bijlage 2 Toetsingskader) vragen opgesteld en zijn afspraken gemaakt met programmamanager Brechtje Kessener over het bezoek aan het SIOO. Tevens werd aanvullende informatie gevraagd (zie Bijlage 1 lijst met bestudeerde stukken). Op 4 juli was er een twee uur durend gesprek tussen de CO en een delegatie van SIOO: programmamanager Brechtje Kessener, kerndocenten Beata Neerhoff en Aris van Veldhuisen, en begeleider Vakontwikkeling Harrie Regtering. Naar aanleiding van dit gesprek en van de stukken is een verslag opgesteld. Het verslag van de visitatie is besproken in de Commissie Opleidingen in de vergadering van 18 september 2012. 2 Samenvattend oordeel De commissie Opleidingen is van oordeel dat de opleiding DCO ruimschoots voldoet aan de eisen van het toetsingskader van de Ooa voor Accredited Training Practice (ATP). Dit oordeel is gebaseerd op het schriftelijke verslag van de visitatie en de mondelinge toelichting daarop in de commissievergadering. 3 Formeel organisatorische criteria Masteropleiding DCO DCO loopt nu voor het derde jaar, het is de opvolger van de Leergang Arbeid en Organisatie. Het vernieuwde programma is gebaseerd op de overtuiging dat de organisatie-inrichting cruciaal is voor de prestaties en de werking van een organisatie. Zoals de opleiding schrijft: Wij zien het inrichten van een organisatie als vakwerk. Het vraagt om een grondig begrip van de strategie, de huidige inrichting en mogelijke organisatiestructuren. Het vraagt om een congruente en consistente vormgeving van de werkprocesstructuur, de machtsstructuur en de betekenisstructuur. Het vraagt om onderbouwde keuzes tussen alternatieve ontwerpen en een adequate veranderkundige inrichting van het analyse- en ontwerpproces. Het vraagt dus om mensen die de relatie tussen de organisatie-inrichting en organisatieprestaties doorzien, verantwoorde ontwerpkeuzes kunnen maken en het analyse- en ontwerpproces ook veranderkundig goed vorm kunnen geven. Het vraagt om organisatiebouwmeesters. Het mastertraject Designing Complex Organizations (DCO) wil managers en organisatieprofessionals die actief betrokken zijn bij het verbeteren van de kwaliteit van de organisatie en de kwaliteit van de arbeid ondersteunen in hun ontwikkeling naar organisatiebouwmeester. De doelgroep voor de opleiding is divers: adviseurs, verandermanagers, interim managers, lijn- en stafmanagers, programma- en projectleiders en business consultants. De opleiding hanteert duidelijke criteria als ingangstoets: academisch niveau, minimaal vier jaar ervaring als adviseur, voldoende veranderkundige bagage. Verder dient een deelnemer een praktijkproject mee te nemen om als casus te dienen voor het onderzoek en de afstudeeropdracht. De opleiding besteedt veel aandacht aan het toetsen of de kandidaten inderdaad voldoen aan de gestelde criteria: de kandidaat stuurt een cv in en een intakenotitie (max. 5 A4 met motivatie en achtergrond informatie), er volgt een gesprek met een of meer leden van de toelatingscommissie. De opleiding heeft criteria geformuleerd voor toelating. Het 700V120826cdm Verslag Visitatie Sioo- DCO 3
toelatingsproces is geborgd in de besluitvormingsstructuur en wordt aangetoond middels de toelatingsdossiers van de kandidaten. Tevens zijn erverslagen van toelatingsgesprekken met de kandidaten en verslagen van vergaderingen van de toelatingscommissie. De studiebelasting van DCO bedraagt circa 320 dagdelen, waarvan 95 dagdelen contacttijd. De verdere dagdelen staan voor zelfstudie, werken aan het project en het schrijven van de thesis. De doorlooptijd is formeel veertien maanden, de opleiding heeft op verzoek van de deelnemers de examendatum wel verschoven naar een later tijdstip. De opleiding wordt verzorgd door een programmastaf onder eindverantwoordelijkheid van het rectoraat van Sioo. De programmastaf bestaat uit de programmamanager, kernteam, begeleider vakontwikkeling, docenten en de programmacoördinator, in totaal 27 personen. De docenten zijn werkzaam in het vak met veel ervaring in lesgeven, er zijn vijf hoogleraren en daarnaast nog vier gepromoveerden. De procedures voor samenwerking en taakverdeling zijn uitgewerkt. 3.1 Beoordeling CO visitatie team De Ooa heefteerder twee opleidingen van het SIOO erkend als ATP: de opleiding In de Wind en de Masteropleiding Advanced Change Methodologies (ACM). Bij het beoordelen van de formeel organisatorische criteria is vooral gekeken naar de opleidingsspecifieke aspecten (het opleidingsprofiel, staf samenstelling, tijdsbeslag, de doelgroep en de intakeprocedure) omdat de overige formele criteria (werving en selectie van de staf, de BackOffice, de core business van de organisatie, et cetera) al beoordeeld zijn bij de andere visitaties. Het visitatieteam is van oordeel dat de opleiding heldere ingangscriteria gebruikt, de intakeprocedure goed geregeld is en de besluitvorming over toelating goed geborgd wordt. De doelgroep van de opleiding komt overeen met het toetsingskader Ooa. Het is een stevig programma qua investering, zowel qua tijd als qua kosten. De staf van de opleiding is geworteld in de praktijk, met een goede balans tussen praktijkervaring, theorie, onderzoek en didactische kennis. Wel merkt het visitatieteam op dat het beroepsprofiel vooral in termen van expertise geformuleerd is. SIOO maakt duidelijk waarom zij de opleiding van groot belang acht. Het is een suggestie de toegevoegde waarde van de opleiding ook te formuleren in termen van bijdrage aan de organisaties van de deelnemers. Alles overziende is het visitatieteam is van oordeel dat de opleiding DCO goed voldoet aan de formele organisatorische criteria uit het toetsingskader. 4 Criteria voor de Leeromgeving (het HOE van de opleiding) De opleiding is vorm gegeven volgens een action learning model: de deelnemer leert al werkend en werkt al lerend. Het eigen project om (een deel van) de eigen organisatie te analyseren en opnieuw te ontwerpen van vormt de hoofdlijn van het programma. Daarbinnen zijn nog twee structuren in het programma te herkennen: a) de lijn van groot (de organisatie als geheel) via de deelsystemen naar klein (de organisatie op detailniveau). b) Drie aspectsystemen of dimensies van de organisatie: de werkprocesstructuur, de machtstructuur en de betekenisstructuur (de werkelijkheidsconstructie van betrokkenen). Het programma bestaat uit een startbijeenkomst, dertien masterclasses, zes ontwerplabs (waarbinnen projectbegeleiding, vakontwikkeling en het analyse en ontwerpproces centraal staan), vier excursies en een aantal overige bijeenkomsten. 700V120826cdm Verslag Visitatie Sioo- DCO 4
De opleiding heeft de doelstelling van de opleiding vertaald in termen van concrete kennis en kunde die de deelnemers aan het eind van de opleiding gerealiseerd hebben. De verplichtingenstructuur voor de deelnemer bestaat uit actieve deelname aan de bijeenkomsten, het uitvoeren van het praktijkproject en reflectie op de eigen professionalisering. Vervullen van de verplichtingenstructuur is voorwaarde voor deelname aan het examen. In het examen tonen de deelnemers aan dat zji door herinrichting van een (deel van een) onderneming of instelling kunnen bijdragen aan de kwaliteit van de organisatie en de kwaliteit van de arbeid. Het examen bestaat uit een dossier over de projectopdracht en een examengesprek met twee examinatoren. De procedure voor de examinering en de criteria voor de beoordeling van de werkstukken zijn uitgewerkt en geborgd in de werkprocessen van het SIOO. Het visitatieteam heeft acht werkstukken met de leerverslagen bezien en constateert dat de werkstukken beoordeeld zijn volgens de criteria en tevens het beoogd niveau weerspiegelen. 4.1 Beoordeling CO visitatieteam Het visitatieteam is van oordeel dat het programma van de opleiding is toegesneden op het bereiken van de leerdoelen. De keuze voor een action learning als didactisch concept is adequaat en draagt bij aan het realiseren van de leerdoelen. De opleiding heeft een breed scala aan werkvormen ontwikkeld (zoals de ontwerplabs) en stimuleert de deelnemers om binnen de kaders hun eigen leerproces vorm te geven. De werkvormen doen een beroep op cognitieve ontwikkeling van de deelnemers, samenwerking en reflectie op het eigen methodisch handelen. De begeleiding van de deelnemers is hierop afgestemd. Het visitatieteam is van mening dat de toetsing en examinering degelijk vorm zijn gegeven. Het visitatieteam is getroffen door de degelijkheid van het ontwerp van de opleiding en de verfrissende nadruk op de ambachtelijke kant van het ontwerpen van complexe organisaties en de reflectie gericht op het ontwerpproces. Alles bij elkaar is het visitatieteam van oordeel dat de master DCO ruimschoots voldoet aan het realiseren van een goede en adequate leeromgeving. 5. De criteria voor de Body of Knowledge (het Wat van de opleiding) De opleiding heeft de inhoud van het programma afgebeeld op het ICMCI professionaliseringskader. Daaruit wordt duidelijk dat de opleiding veel aandacht besteedt aan methoden en zoekstrategieën op het gebied van het ontwerpen van organisaties en het vormgeven van ontwerpprocessen. De nadruk ligt hier op het eigen maken van kennis en die te integreren tot een samenhangende visie op het ontwerpen van organisaties en ook het vormgeven van het analyse- en ontwerptraject. De nadruk in het programma ligt op het ontwikkelen van het methodisch handelen in complexe contexten. De deelnemers worden uitgedaagd hun denkkaders te verruimen, oog voor pluriformiteit te ontwikkelen. Reflectie maakt ook deel uit van het programma: de deelnemers schrijven een leerverslag en voeren een leergesprek aan de hand van dit verslag met een kernteamlid. Ethiek en ethische dilemma s komen aan de orde in de verantwoording voor de gemaakte keuzes, zowel qua ontwerp als qua ontwerpproces. 5.1 Beoordeling CO visitatieteam Alles overwegende is het visitatieteam van oordeel dat het programma de onderdelen van het ICMCI professionaliseringskader meer dan voldoende tot haar recht laat komen. Met name het methodisch handelen krijgt veel aandacht, evenals de reflectie op het eigen handelen. In het programma krijgt de rol van de adviseur en het adviseurprofiel minder aandacht. De keuze 700V120826cdm Verslag Visitatie Sioo- DCO 5
van de opleiding om hier minder aandacht aan te besteden is volgens het visitatieteam goed te verdedigen op grond van de ingangseis aan de deelnemers dat zij een brede ervaring in veranderkundige projecten hebben. 700V120826cdm Verslag Visitatie Sioo- DCO 6
Bijlage 1 Lijst bestudeerde literatuur - Informatiebundel DCO3 voor deelnemers - Programmaboekje Design (th)at Work(s) - Ingevulde vragenlijst ten behoeve van de visitatie - literatuurlijst DCO - een lijst van de afgestudeerde deelnemers (in totaal 29 deelnemers van wie er 21 succesvol zijn afgestudeerd) met de onderwerpen van hun scriptie en ook de beoordeling (het cijfer dat ze gekregen hebben) - schriftelijke toelichting op de selectieprocedure - artikelen van de deelnemers in het magazine Management en Consulting met een samenvatting van hun eindwerkstuk - de leerverslagen en de examendossiers van acht deelnemers uit verschillende branches en met verschillende cijfers, variërend van heel goed tot onvoldoende. 700V120826cdm Verslag Visitatie Sioo- DCO 7
Bijlage 2 Toetsingskader voor Ooa erkenning van beroepsopleidingen Ingevuld voor:. FORMEEL LEEROMGEVING (HOE) BODY OF KNOWLEDGE (WAT) Ingangsniveau Minimaal 4 jaar werkzaam als adviseur Academisch niveau Explicitering leeropvattingen Visie op het leren van volwassen professionals Verantwoording t.o.v. bestaande best practices Bijgestelde matrix van de ICMCI. Met focus op actuele ontwikkelingen in complexe contexten Doelgroep Organisatieprofessionals betrokken bij organiseeren verandervraagstukken in een adviserende rol of functie Investeringstijd Minimaal 35 (=.dd.) dagdelen contactonderwijs waarin de ontwikkeling van het eigen beroepsprofiel en het vak centraal staan, minimaal 60 uur voor en nawerk (=. uur), en een doorlooptijd van minimaal 9 maanden (=. mnd.) Groepsomvang Max. 20 deelnemers en een ratio van 1 docent/trainer op 8 á 10 deelnemers ( ) Het opleidingsprofiel Intakeprocedure Toets op : - aantal jarenwerkzaam in het vak; -vooropleiding Algemeen Programma is gericht op de ontwikkeling van het eigen methodisch handelen in complexe contexten Leermethoden Reflectie: werken met de opbrengst van professionele reflectie, reflection on reflection in action Praktijktoets: eigen werkpraktijk, opdrachten, veldprojecten Vaardigheden: methodische vaardigheden, integreren tot eigen stijl Theorie: ontwikkelen eigen minitheorieën en methodieken Contextueeel, situationeel: de leergroep speelt in op eigen contexten, Verhouding docent deelnemer:deelnemers richten zelf actief hun leertraject in, docenten faciliteren en confronteren Programmering:mogelijkheid voor eigen programmaring en herprogrammering Pluriformiteit Verscheidenheid in: aangeboden stof: multiparadigmatisch, vaardigheidstraining:multimethodisch 700V120826cdm Verslag Visitatie Sioo- DCO 8 Reflective practices Methoden en zoekstrategieën Ethische dilemma s Expliciete visie op adviseursprofiel
-relevantie werk, leeromgeving en toepassingsmogelijkheden; - relevante leerdoelen en motivatie. - Inbreng werkprojecten Stafsamenstelling Werkzaam in het vak, praktijkervaring Wetenschappers in het vak Rolmodellen voor de deelnemers Organisatie Plek van programma in de portofolio van de organisatie; het ontwerpen en uitvoeren van professionaliseringsprogramma moet tot de core business behoren. De backoffice is ingericht op het ondersteunen van de logistiek van professionaliseringsprogramma s. Er is een competent toezichtorgaan Volume Minstens 1x per jaar (=.x) Toetsing Expliciete criteria voor het verkrijgen van een certificaat Civiel effect werkvormen praktijkcases docenten deelnemers literatuur Toetsing Eind prestatie: expliciteren van ontwikkeling eigen beroepsprofiel, hantering practijkcases en reflectie daarop Criteria: Beoordelingsmomenten Wie beoordeelt Consistentie en congruentie Hoe wordt dat zichtbaar in de programmadocumentatie Hoe wordt dat zichtbaar in intakeprocedure en selectie Hoe wordt dat zichtbaar in design en keuzes voor programmaonderdelen, staf en docenten Wordt daaraan aandacht besteed in de intake en diverse programmaonderdelen (managen van de verwachtingen) hoe wordt dat zichtbaar in evaluatie van deelnemers Evaluatie deelnemers 700V120826cdm Verslag Visitatie Sioo- DCO 9