Nectar 5e editie biologie vmbo-t/havo deel 1 leerboek

Nectar 5e editie biologie vmbo-t/havo deel 1 leerboek

Serie-overzicht klas 1 klas 1 klas 1 klas 1 klas 1 klas 1 vmbo vmbo vmbo havo/vwo havo/vwo vwo basis/kader kgt t/h engels deel 1 deel 1 deel 1 deel 1 deel 1 deel 1 klas 2 klas 2 klas 2 en/of klas 2 en/of klas 2 en/of klas 3 klas 3 klas 3 vmbo vmbo havo/vwo havo/vwo vwo basis/kader kgt engels deel 2 deel 2 deel 2 3 deel 2 3 deel 2 3 vmbo bovenbouw havo / vwo tweede fase Vormgeving omslag: Bloemvis Design en communicatie, Groningen Fotografie omslag: Getty Images, Amsterdam Technisch tekenwerk: Interlink Consultants, Oud-Beijerland Vrije illustraties: Tringa Paintings, Veenendaal Cartoons: Haasart Illustraties, Rhenen 0 / 17 2017 Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten, The Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www. reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl). All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise without prior written permission of the publisher. ISBN 978-90-01-87992-1

Nectar 5e editie biologie vmbo-t/havo deel 1 leerboek Auteurs Trijnie Akkerman Christine Dirkse Marjan den Hertog Lidie Hulst Josée Paauw Maaike Twigt ICT Ida van Genderen Jolien Hemmen Remco Hendriks Jannie ter Horst-Kettelarij Ton Schijvens Adviezen Sytske Bekker Peter Delea Simone Harmsen Eindredactie Trijnie Akkerman Lotte Oostebrink Petra van der Zanden Noordhoff Uitgevers bv

Voor de docent Nectar biedt voor elk niveau speciaal ontwikkeld lesmateriaal. Voor b/k bestaat dit per leerjaar uit twee leerwerkboeken inclusief Nectar online. Voor de overige niveaus (kgt, t/h, h/v, vwo en h/v English) bestaat het lesmateriaal per leerjaar uit een leerboek en twee werkboeken inclusief Nectar online. De lesstof Elk hoofdstuk bevat: Hoofdstukopening. In de hoofdstukopening staan de leerdoelen per paragraaf. Paragrafen. De paragrafen met tekst en bronnen. De belangrijke begrippen zijn vetgedrukt en vlak ervoor of erna staat de definitie. De bronnen bevatten de rode draad van een paragraaf. Dit komt tegemoet aan verschillende leerstijlen. Sommige bronnen zijn paginagroot zodat lastige processen en biologische concepten helder in beeld komen. Een kernvraag biedt extra uitdaging voor de betere leerling. Elke paragraaf eindigt met Om te onthouden, een korte samenvatting van de leerstof. Toepassen. Na elke paragraaf volgt een Toepassen, waarin de leerling de biologische concepten uit de voorgaande paragraaf toepast in een nieuwe context. Samenhang. In de Samenhang-paragraaf legt de leerling expliciet verbanden tussen de stof uit het hoofdstuk en de voorgaande hoofdstukken. Verdieping. Uitdagende stof op een hoger niveau voor de betere leerling. In het werkboek: Start. Met deze korte samenwerkingsopdracht halen leerlingen voorkennis op en maken op een actieve manier kennis met het onderwerp van het hoofdstuk. Opdrachten. Er zijn drie verschillende typen verwerkingsopdrachten bij de lesstof: ondersteunende opdracht; uitdagende opdracht; en gemiddelde opdrachten zonder symbool. Dankzij de verschillende typen opdrachten kunt u gedifferentieerd lesgeven en zijn drie leerroutes beschikbaar. Een leerling kan kiezen uit route: A deze route bevat de en gemiddelde opdrachten voor de leerling die extra ondersteuning kan gebruiken B deze route bevat alleen de gemiddelde opdrachten C deze route bevat de gemiddelde en opdrachten voor de betere leerling Practica. Aan het einde van (bijna) elke paragraaf staan een of meer practica. Samenvatten. Leerlingen maken zelf een samenvatting en leggen verbanden tussen de verschillende biologische concepten. Test Jezelf. Een diagnostische toets over het hele hoofdstuk, onderverdeeld per paragraaf. Verdieping. Verwerkingsopdrachten behorende bij de verdiepingsstof in het leerboek. Nectar online U kunt met deze editie van Nectar volledig digitaal werken. Daarnaast kunt u het werken met het boek en online afwisselen, want boek en online zijn 100% uitwisselbaar. De stof uit de hoofdstukken en de verwerkingsopdrachten zijn via Nectar online beschikbaar. De verwerkingsopdrachten zijn interactief en invulbaar, met directe feedback en correctie. Afhankelijk van het resultaat werkt de leerling in leerroute A, B of C en is op- of afstromen mogelijk. Verder bestaat Nectar online uit de volgende onderdelen. Voorkennistoets: ophalen van de vereiste voorkennis. Animaties: verduidelijken van ingewikkelde biologische processen. Oefentoets: hierin toetst uw leerling op proefwerkniveau of hij de leerstof beheerst. Docentenmateriaal Naast Nectar online voor uw leerlingen beschikt u via het docentenpakket online over aanvullend docentenmateriaal zoals toetsen, uitwerkingen, handleidingen en een presentatietool voor uw digibord. Planning Het leerboek bevat 6 hoofdstukken. Rekent u met 38 effectieve lesweken per schooljaar, dan heeft u per hoofdstuk ruim 6 weken beschikbaar om de stof te behandelen. Noordhoff Uitgevers bv

Inhoud 1 Onderzoeken en ontdekken 6 1.1 Ontdek je binnenste 8 1.2 Je omgeving ontdekken 12 1.3 Gegevens vastleggen 18 1.4 Onderzoek doen 22 1.5 Samenhang De natuur ontdekken 26 Verdieping Medisch Onderzoek 28 2 Bewegen 30 2.1 Botten 32 2.2 Botten bewegen 39 2.3 Spieren 42 2.4 Blessures 46 2.5 Samenhang Trainen voor de sprint 52 Verdieping Skelet en leefwijze 54 5 Planten 102 5.1 Planten bekijken 104 5.2 Planten groeien 110 5.3 Planten voeden zich 113 5.4 Voortplanten 118 5.5 Samenhang De aardbeienkwekerij 124 Verdieping Planten leven samen 126 6 Je groene omgeving 128 6.1 Naast de deur 130 6.2 Biotoop onder de loep 136 6.3 Eten of gegeten worden 139 6.4 Een kringloop 143 6.5 Samenhang De Weerribben 148 Verdieping Overleven in de woestijn 150 3 Waarnemen 56 3.1 Zintuigen en prikkels 58 3.2 Zien 62 3.3 Horen 69 3.4 Ruiken en proeven 73 3.5 Samenhang Gamen en gezondheid 76 Checklists 152 Begrippenlijst 159 Register 175 Verdieping Ogen van dieren 78 4 Gedrag 80 4.1 Prikkels en gedrag 82 4.2 Leren 87 4.3 Lichaamstaal 91 4.4 Samen leven 94 4.5 Samenhang De dierenopvang 98 Verdieping Groepsdieren 100 Noordhoff Uitgevers bv