Infoblad Het Infoblad agrariërs geeft informatie over actuele waterschapsonderwerpen en -regelingen. U ontvangt dit blad twee keer per jaar: in het voorjaar en najaar. Wij hopen dat het blad nuttig is voor uw bedrijfsvoering. Heeft u opmerkingen of suggesties? Dan horen wij dat graag! Onze contactgegevens staan op de achterkant. Voorjaar 2010 Wetterskip Fryslân gaat voor minder regels 2 Teeltvrije zones: Hoe zat het ook alweer? 3 Nieuwe schouwsloten en hoofdwatergangen 3 in legger Resultaten monitoren gewasbeschermingsmiddelen 4 in aardappelteelt Meer natuur langs hoofdwatergang 5 Wetterskip Fryslân stelt watergebiedsplan voor 6 Ferwerderadiel en Leeuwarderadeel op Friese akkerbouwers tevreden over sleepdoek 7 Nalatigheid bij jaarlijkse kadeschouw 8 Toezicht op Wet Gewasbeschermingsmiddelen 8 en biociden
Wetterskip Fryslân gaat voor minder regels Inwoners van Fryslân en het Groninger Westerkwartier hoeven, als het aan Wetterskip Fryslân ligt, voor een aantal activiteiten geen vergunning meer aan te vragen. Zij kunnen volstaan met een melding van de voorgenomen activiteiten bij het waterschap. Voor inwoners een stuk eenvoudiger en ook sneller dan voorheen en bovendien gratis. Naar verwachting worden de algemene regels in mei 2010 van kracht. De aan de Waterwet aangepaste nieuwe Keur van Wetterskip Fryslân maakt het mogelijk met algemene regels te werken. In algemene regels staat onder welke voorwaarden activiteiten kunnen worden uitgevoerd zonder watervergunning. Voorheen de zogenoemde keurontheffingen. Er hoeft straks geen vergunningenprocedure meer doorlopen te worden. Wel moeten de betreffende activiteiten worden gemeld bij Wetterskip Fryslân! Al met al is het een stuk eenvoudiger en dus sneller geworden dan voorheen. Inwoners krijgen binnen vier weken bericht nadat ze een melding doen, nu kan dit oplopen tot wel veertien weken. Het betreft algemene regels voor: Beschoeiingen; Dam met duiker; Kabels en leidingen bij waterkeringen en watergangen, aanleg via gestuurde boringen; Steiger en vlonder; Uitstroomvoorzieningen; Bruggen. Een voorgenomen activiteit moet worden gemeld bij Wetterskip Fryslân. Deze beoordeelt of het inderdaad past binnen de algemene regels. Zo ja, dan krijgt de aanmelder een brief waarin dit wordt bevestigd en waarin de voorwaarden waaraan het werk moet voldoen nogmaals worden beschreven. Hierna kan de aanvrager aan de slag. Overigens kunnen op werken of handelingen die onder de algemene regels vallen ook andere wetgeving van toepassing zijn. Dit speelt vooral bij dammen en duikers. Vanuit de Flora- en faunawetgeving worden in de praktijk grotere duikers voorgeschreven dan nodig op basis van de algemene regel van de Keur. Om misinvesteringen te voorkomen zal Wetterskip Fryslân u hierover informeren. U moet dan niet alleen met ons, maar ook tijdig contact opgenomen met het ministerie van LNV (bevoegd gezag Flora- en faunawetgeving). Het ontwerp algemene regels liggen van 18 februari t/m 31 maart 2010 ter inzage. Er kan nog een zienswijze worden ingediend. Naar verwachting worden de algemene regels in mei 2010 van kracht. 2
Teeltvrije zones: Hoe zat het ook alweer? Het Lozingenbesluit open teelt en veehouderij heeft als doelstelling schoner oppervlaktewater, door zorgvuldig toepassen van gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen. Om dit te bereiken worden zones aangehouden die niet beteeld, bespoten en bemest mogen worden: de zogenoemde teeltvrije zones. De teeltvrije zone wordt ingemeten vanaf de insteek van het talud tot het midden van de buitenste gewasrij. De breedte van de teeltvrije zone is afhankelijk van het gewas in combinatie met de spuittechniek die wordt gebruikt. In 2009 is geconstateerd dat de teeltvrije zones steeds krapper worden aangehouden. In het schema hieronder wordt daarom nogmaals een overzicht weergegeven van de teeltvrije zones per gewas(groep). Niet alle spuittechnieken zijn in dit schema weergegeven. De teeltvrije zones kunnen daarom in uw specifiek geval afwijken. Bij biologische teelten zijn geen teeltvrije zones vereist. Bij vragen over de breedte van een teeltvrije zone kunt u contact opnemen met Wetterskip Fryslân, 058-292 22 22. Akkerbouw en veehouderij Aardappelen en uien Tarwe, gerst, rogge, haver, triticale, graszaad, grasland Overige gewassen (waaronder maïs) Vollegronds groenteteelt Aardbeien, asperges, prei, schorseneren, sla en peen Overige gewassen Bollenteelt Bloembollen en knollen Fruitteelt Appelen, peren en overige steen- en pitvruchten Overige gewassen Teeltvrije zones - 150 cm, - 100 cm bij gebruik 90% reductie dop - 25 cm - 50 cm - 150 cm, - 100 cm bij gebruik 90% reductie dop - 50 cm - 150 cm - 100 cm bij gebruik 90% reductie dop - 150 cm - 100 cm bij gebruik 90% reductie dop - 50 cm Nieuwe schouwsloten en hoofdwatergangen opgenomen in legger Het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân stelt voor de zomer de nieuwe legger, na afhandeling van bezwaren, definitief vast. Dit betekent dat dan ook duidelijk is waar de schouwsloten en hoofdwatergangen zich bevinden. Vorig jaar is de schouw al uitgevoerd op basis van wijzigingen in de onderhoudsplicht. s In Zuidwest-Fryslân stonden alle watergangen onder schouw. Na de beleidswijziging zijn veel schouwsloten vervallen. In 2008 is het schouwbeleid gewijzigd. Dit was nodig omdat de voormalige waterschappen in Fryslân verschillende regels hanteerden. Hierdoor verschilde de schouw per gebied. Nu zijn de regels gelijkgetrokken. Door de beleidsverandering is de onderhoudsplicht van wateren in Fryslân en een deel van het Groninger Westerkwartier gewijzigd. Er zijn nieuwe schouwsloten aangewezen, sommige andere zijn vervallen. Wie nu precies welke wateren onderhoudt, staat in de zogenaamde legger, dat is ons handboek. Ons algemeen bestuur heeft in september 2009 de gewijzigde legger met bijbehorende onderhoudsverplichting vastgesteld, vertelt dagelijks bestuurslid Aaltje Rispens. 14.000 brieven Het waterschap heeft vorig jaar ongeveer 14.000 brieven gestuurd aan degenen waarvoor er merkbaar iets verandert in het onderhoud. Daarnaast hebben de leggerkaarten ter inzage gelegen. Hierop zijn ruim 600 reacties binnengekomen van mensen die het niet eens zijn met de wijzigingen. Deze mensen hebben allemaal bericht van ons gekregen. Wij hebben een reactie gegeven op de zienswijzen. Het laatste deel handelen we dit voorjaar af, daarna volgt de definitieve vaststelling van het beleid, legt Rispens uit. Meer informatie Wetterskip Fryslân is vorig jaar bij de schouw soepel omgegaan met nieuwe schouwsloten. Die soepelheid gold ook voor de hoofdwatergangen die zijn aangewezen als schouwsloot. Wetterskip Fryslân heeft naast de nieuwe hoofdwatergangen nog één keer de oude hoofdwatergangen gehekkeld. Meer informatie over de nieuwe legger staat op www.wetterskipfryslan.nl. 3
Resultaten monitoren gewasbeschermingsmiddelen in aardappelteelt In samenwerking met LTO Noord heeft Wetterskip Fryslân in 2009 een onderzoek uitgevoerd naar het effect op de waterkwaliteit van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de aardappelteelt. Doel van dit onderzoek was om na te gaan in hoeverre bestanddelen van deze middelen in het water nabij aardappelvelden aangetroffen worden. Van de 88 gemeten stoffen zijn er 35 in het oppervlaktewater teruggevonden, waarbij zeven stoffen de landelijke norm overschreden. Behalve uit het oogpunt van het milieu is het voor telers ook belangrijk te weten of normen overschreden worden, omdat dit gevolgen kan hebben voor de toelating van deze middelen. Geconstateerde normoverschrijding Werkzame stof Merknaam Imidacloprid Amigo, Monami Metribuzin Mistral, Sencor, Imex Metribuzin Axoystrobin Amistar Linuron Linuron Thiacloprid Calypso Metolachloor Dual Gold Dimethoaat Perfecthion, Roger, Danadim Normoverschrijdingen In de periode van april tot en met september 2009 zijn verschillende metingen verricht vlakbij akkers waar aardappels werden verbouwd. De watermonsters zijn onderzocht op de aanwezigheid van 28 werkzame stoffen die voorkomen in ruim 52 gewasbeschermingsmiddelen die voornamelijk in de aardappelteelt worden gebruikt. Ook is op zestig andere stoffen gecontroleerd, die bij andere gewassen worden ingezet. Er zijn 35 van de 88 gemeten stoffen in het oppervlaktewater teruggevonden, waarvan zeven de landelijke norm overschreden (zie tabel) Emissieroute Van de aangetroffen middelen is niet precies aan te geven hoe deze in het water terecht zijn gekomen. Dit verschilt namelijk per middel en is sterk afhankelijk van de weersomstandigheden, inrichting van het perceel, bodemgesteldheid, gebruikte apparatuur en de zorgvuldigheid van de toepasser. Hierin zijn verschillende routes denkbaar voor, zoals afspoeling vanaf het erf (schoonmaken van de spuit, vullen van de spuit) en het land (regen), drift (wind), depositie (neerslag), drainage, ondiepe uitspoeling en/of diepe uitspoeling (zie afbeelding). Hierbij wordt overigens het schoonmaken en vullen van de spuit gezien als een belangrijke bron van vervuiling; kleine foutjes kunnen hier verstrekkende gevolgen hebben voor de waterkwaliteit, waardoor extra voorzichtigheid geboden is. Bijvoorbeeld het wegwaaien van de jerrycandop in de sloot kan al grote gevolgen hebben. Het verlies van 1 gram onverdund middel is voldoende voor een normoverschrijding in de sloot over een lengte van 20 kilometer! Wat kunt u zelf doen? U kunt de hoeveelheid bestrijdingmiddelen in het water terecht komt verminderen, door de volgende maatregelen toe te passen: Zet de spuit binnen of op onverhard terrein; Reinig de spuit op een spoelplaats zonder verloop op onverhard terrein of op het veld; Blijf bij het reinigen op onverhard terrein minimaal vijf meter vanaf de waterkant; Spoel de schoonwatertank in drie stappen leeg; Voorkom emissie bij behandeling en transport van plant en pootgoed; Zet afgeleverde middelen direct in de opslag; Lever restanten en vervallen middelen in bij het KCA-depot; Verspuit restanten spuitvloeistof verdund over het perceel, maar voorkom overdosering; Neem spuitvrije zones in acht; Voorkom nadruppelen van de spuitvloeistof boven de sloot; Blijf bij het vullen van de spuit minimaal twee meter uit de slootkant, terugslagklep verplicht. Daarnaast kunnen in sommige gevallen andere middelen gebruikt worden ter vervanging van normoverschrijdende stoffen. Kijk hiervoor op de milieubelastingkaarten van Telen met Toekomst of vraag dit na bij uw adviseur. Vervolg Het komende seizoen blijft het waterschap de normoverschrijdingen volgen. Daarnaast wordt ook gericht onderzoek gedaan naar gewasbeschermingsmiddelen die gebruikt worden bij maïs, graan en mogelijk bieten. Het Wetterskip zal aan telers vragen om ook het komende seizoen nauw samen te werken zodat beter inzicht wordt verkregen in de emissieroutes. Dit onderzoek is financieel ondersteund door de Provincie Fryslân en de subsidieregeling KRW innovatie. Bron: www.schonebronnen.nl 4
Meer natuur langs hoofdwatergang Wetterskip Fryslân laat, daar waar mogelijk, de natuur zijn gang gaan langs de hoofdwater gangen. In het Beheer- en Onderhoudsplan van het waterschap wordt rekening met de natuur waarden gehouden door anders om te gaan met onder andere het maaien van taluds en het hekkelen. Hier en daar valt het op: een hoofdwatergang waar langs de ene kant nog riet staat. Is er niet goed gehekkeld? Nee, dit is bewust gedaan. Sinds oktober 2007 doet Wetterskip Fryslân aan gedifferentieerd beheer en onderhoud in haar beheergebied. Dit houdt in dat het waterschap zoveel mogelijk begroeiing laat staan, zonder dat de kwaliteit van de aan- en afvoer van het water in het geding komt.,,wetterskip Fryslân is verplicht rekening te houden met de Flora en faunawet. Daarvoor hebben alle waterschappen een gedragscode opgesteld, aldus dagelijks bestuurslid Aaltje Rispens.,,Daarnaast moeten we voldoen aan de eisen uit de Kaderrichtlijn Water. 5.000 kilometer Het waterschap heeft onlangs alle ongeveer 5.000 kilometer aan hoofdwatergangen in het landelijke gebied onder de loep genomen om te beoordelen waar een gedifferentieerd onderhoudsregime mogelijk is. Sloten en vaarten die speciale aandacht krijgen zijn die door natuurgebieden lopen en onderdeel zijn van ecologische verbindingszones. De grote boezemwateren en hoogwatercircuits vallen niet onder de natuurvriendelijke manier van onderhoud.,,we hebben bekeken waar we de natuur meer ruimte kunnen geven, zonder dat daarvoor de waterhuishouding in gevaar wordt gebracht, verduidelijkt Rispens. Verschralen In sommige gevallen hoeft Wetterskip Fryslân niet meer langs beide kanten van een hoofdwatergang met onderhoudsmateriaal te rijden. Minder maaien betekent niet een wildgroei van bijvoorbeeld distels langs de waterkant. Rispens: We onderhouden de taluds, in ieder geval eenmaal per twee of vier jaar. En waar het niet anders kan, zelfs jaarlijks. Bovendien laten we het gras verschralen waardoor distels minder kans krijgen. Wetterskip Fryslân gaat natuurvriendelijk onderhoud niet toepassen op de schouwwatergangen. Het profiel van deze sloten is kleiner dan die van hoofdwatergangen en hebben dus meer onderhoud nodig om een goede aan- en afvoer van water te garanderen. s s s Alleen het natte profiel wordt onderhouden. De begroeiing op het talud blijft staan. Onderhoud aan het natte profiel en het maaien van één talud. 5
Wetterskip Fryslân stelt watergebiedsplan voor Ferwerderadiel en Leeuwarderadeel op Wetterskip Fryslân stelt in overleg met de gemeente Ferwerderadiel en Leeuwarderadeel een watergebiedsplan op. In het plan komt te staan hoe Wetterskip Fryslân (toekomstige) knelpunten in het waterbeheer oplost op agrarische gronden, natuurterreinen en in de dorpen. Hierbij houdt het waterschap ook rekening met de waterkwaliteit en het tegengaan van wateroverlast. Wetterskip Fryslân inventariseert in overleg met vertegenwoordigers uit de streek knelpunten in het dagelijkse waterbeheer in de twee gebieden. Voorbeelden zijn droogte- of natschade, te hoge of te lage waterpeilen en verzilting. Bij het opstellen van het watergebiedsplan worden naast de knelpunten ook bijvoorbeeld wettelijke eisen op het gebied van waterkwaliteit, de ecologische hoofdstructuur en de effecten van de klimaatverandering meegenomen. Daarnaast wordt hierbij ook rekening gehouden met de realisatie van het gemaal Vijfhuizen. Alle verschillende belangen in het gebied worden afgewogen. Het waterschap beschrijft vervolgens welke maatregelen zij in de gebieden wil uitvoeren voor een duurzaam en toekomstgericht watersysteem. Hier wordt het komende jaar uitgebreid onderzoek naar gedaan. Klankbordgroep Wetterskip Fryslân roept nog een klankbordgroep in het leven om zoveel mogelijk informatie uit de streek te krijgen. Deze groep zal uit vertegenwoordigers van onder andere gemeenten, natuurterreinbeheerders en de afdelingen van LTO Noord bestaan. De klankbordgroep helpt actief mee aan het watergebiedsplan. Zo worden er bijeenkomsten gehouden over de uitkomsten en voorstellen met de inwoners van de streek. Doel van deze sessies is dat Wetterskip Fryslân van alle belanghebbenden in het gebied wil weten welke problemen zij met het waterbeheer ervaren of welke wensen er zijn. Op deze manier kan iedereen helpen aan verdere detaillering van de plannen. In de gemeente Ferwerderadiel vindt momenteel een gebiedsontwikkeling plaats onder leiding van een gebiedscommissie. De uitkomsten van het watergebiedsplan worden zoveel mogelijk binnen de uitvoeringstermijn van de gebiedsontwikkeling uitgevoerd. Op dit moment vallen meerdere watergebiedsplannen binnen ons beheersgebied. Meer informatie is te vinden op: www.wetterskipfryslan.nl/watergebiedsplannen. Foto: Dienst Landelijk Gebied 6
Friese akkerbouwers tevreden over sleepdoek Erg tevreden zijn ze. De twee Friese akkerbouwers die in 2009 al hun gewassen met de sleepdoek hebben gespoten. De driftarme spuittechniek levert hen op vele vlakken voordeel op: minder middelkosten, gebruiksgemak en het is ook nog eens goed voor de waterkwaliteit! Minder middel Akkerbouwers Geale Miedema uit Stiens en Gerrit Rinkema uit Munnekezijl hebben in verschillende gewassen met lagere doseringen gewerkt. Dit kan omdat het sleepdoek het middel effectiever in het gewas brengt en omdat minder verlies optreedt door de korte afstand tussen spuitdop en gewas. Zo is in pootaardappelen met 0,8 l/ha Infinito (i.p.v. 1,2 l/ha) een goed spuitresultaat behaald. In suikerbieten zijn de onkruiden effectief bestreden met 0,3 l/ha BOGT (i.p.v. 0,5 l/ha). Ook in wintertarwe heeft het sleepdoek zijn nut bewezen met lagere doseringen herbiciden en fungiciden. Goede waterkwaliteit Naast voordelen voor de teler draagt het sleepdoek - door sterke driftreductie en lagere middeldoseringen - ook bij aan een goede waterkwaliteit. Bij beide akkerbouwers is de milieubelasting van het oppervlaktewater flink afgenomen (resp. 76 en 94%). Voor Wetterskip Fryslân reden om de techniek van de sleepdoek meer onder de aandacht te brengen. Kijk voor meer informatie over het sleepdoek en de projectresultaten op: www.wetterskipfryslan.nl. Goed resultaat Beide akkerbouwers zijn dan ook tevreden over de techniek. Rinkema:,,Het resultaat was goed. Ik heb minder middel gebruikt en dat scheelt in de kosten. Bovendien kun je met het sleepdoek vlotter spuiten; je presteert meer op een dag en dat geeft rust. Voor versleping van bacterie- en virusziekten zijn ze niet bang. Akkerbouwer Miedema:,,Ik heb geen beschadigingen in het gewas gezien, ook niet in het kiemplant stadium. Je hangt ook nooit meer met de spuitdoppen in het gewas, daar zorgt het doek voor. Terugverdientijd Doordat de middelkosten gemiddeld lager zijn bij gebruik van het sleepdoek, verdient het systeem zich over het algemeen snel terug. De terugverdientijd is mede afhankelijk van de breedte van de veldspuit met sleepdoek, het te bespuiten areaal en de gebruikte middelen. Een van de akkerbouwers heeft in 2009 al een flinke middelreductie behaald. Hiermee verdient hij het systeem in ongeveer 2,5 jaar terug. De andere akkerbouwer heeft - ondanks een flinke middelreductie - (nog) geen kostenvermindering gerealiseerd, maar dat heeft vooral te maken met het gebruik van een duurder middel. 7
Nalatigheid bij jaarlijkse kadeschouw Medewerkers van Wetterskip Fryslân hebben onlangs alle kaden langs de Friese boezem weer gecontroleerd. Bij deze jaarlijkse kadeschouw is de algemene onderhoudstoestand geïnspecteerd. Daarnaast is gecontroleerd of de eigenaren hebben voldaan aan hun onderhoudsverplichtingen en/of er sprake is van keurovertredingen. Eigenaren van de kaden waar een overtreding is geconstateerd of die niet of onvoldoende hun onderhoudsverplichting zijn nagekomen, krijgen een brief. Hierin wordt nauwkeurig beschreven wat er mis is met het onderhoud en binnen welke termijn de onvolkomenheden moeten worden hersteld. In het algemeen staat daar ongeveer een half jaar voor. Na afloop van deze termijn vindt de zogenaamde herschouw plaats. Dan wordt gecontroleerd of de onvolkomenheden voldoende zijn hersteld. Is het onderhoud na de herschouw binnen de gestelde termijn nog niet uitgevoerd, dan treedt Wetterskip Fryslân anders op dan voorgaande jaren! Het is niet meer zo dat het waterschap dan alsnog het onderhoud uitvoert en de kosten daarvan in rekening brengt bij de eigenaar. Wetterskip Fryslân kan een dwangsom opleggen, die kan oplopen tot 2000,-. (op grond van artikel 61 Waterschapswet juncto artikel 5:32 Algemene wet bestuursrecht). Dit bedrag kan het waterschap, verhoogd met de op de invordering van het geldbedrag vallende kosten, bij dwangbevel invorderen. De eigenaar moet dus zelf het nagelaten onderhoud alsnog uitvoeren en/of de keurovertreding ongedaan maken. Alleen wanneer er sprake is van urgentie kan het zo zijn dat Wetterskip Fryslân het nagelaten onderhoud uitvoert. Dit staat dan duidelijk vermeld in de eerste brief. Toezicht op Wet Gewasbeschermingsmiddelen en biociden De handhavers van Wetterskip Fryslân zijn vanaf 1 juli 2009 aangewezen als toezichthouder voor de Wet Gewasbeschermingsmiddelen en biociden (voorheen de bestrijdingsmiddelenwet). In het teeltseizoen van 2010 wordt, naast het Lozingenbesluit open teelt en veehouderij, ook aandacht besteed aan de Wet Gewasbeschermingsmiddelen en biociden. In de Wet Gewasbeschermingsmiddelen en biociden gaat het voornamelijk om watergerelateerde zaken. Dit betekent dat de handhaver van Wetterskip Fryslân u onder andere kan vragen naar het Bewijs van vakbekwaamheid (voorheen de spuitlicentie) en/of de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen volgens het wettelijke gebruikersvoorschrift. Een ander gevolg van de aanwijzing is dat een medewerker van Wetterskip Fryslân overtredingen van de Wet Gewasbeschermingsmiddelen en biociden af moeten doen met een bestuurlijke boete in plaats van een proces verbaal. De Voedsel en Waren Autoriteit bepalen vervolgens de hoogte van de boete. Boetes kunnen oplopen tot 2.000,- voor het gebruik van niet toegelaten middelen. Bijlage XIII van de Regeling Gewasbeschermingsmiddelen en biociden (te vinden via de website www.wetten.overheid.nl) bevat een overzicht van boetebedragen per overtreding. Colofon Voorjaar 2010, nummer 3 Dit is een infoblad van Wetterskip Fryslân voor alle agrariërs in Fryslân en het Groninger Westerkwartier. 8 Postbus 36, 8900 AA Leeuwarden Telefoon: (058) 292 22 22 E-mail: info@wetterskipfryslan.nl - www.wetterskipfryslan.nl Oplage: 7.650 Vormgeving & opmaak: Bouman Reclame, Leeuwarden Fotografie: Wetterskip Fryslân, Leeuwarden Druk: Koninklijke Van der Most B.V., Heerde