Heelkunde 2 Patiënteninformatie ORBITA FRACTUUR OF BREUK VAN DE OOGKAS
1. Inleiding Met deze brochure willen we u zoveel mogelijk schriftelijke informatie geven. Deze informatie wordt door de arts en de verpleegkundige ook mondeling toegelicht. Indien deze uitleg voor u onvoldoende is, kunt u verdere vragen stellen aan uw chirurg of verpleegkundige. Tijdens de dagelijkse verzorging en tijdens de zaalronde van de arts, krijgt u uitleg over het verdere verloop van uw verblijf in het ziekenhuis. 2. Wat is een breuk van de oogkas? De orbita of oogkas is de holte in de schedel waarin zich het oog bevindt. Dit benig omhulsel van het oog wordt gevormd door verschillende schedelbeenderen (6 in totaal). Een orbita fractuur is een andere benaming voor een gebroken oogkas. Hoewel bescherming van het oog de belangrijkste functie van de oogkas is, zijn de beenderen die de oogkas vormen niet allemaal even stevig. De orbitabodem bijvoorbeeld is papierdun waardoor een fractuur vaak in dit gebied zal optreden. Een fractuur van de orbita bodem of mediale wand wordt ook wel blow-out fractuur genoemd. Oorzaken van een fractuur : door een stomp trauma, zoals een vuistslag of squashbal tegen het oog of door een (verkeers-)ongeval, kan het oog of de oogkas beschadigd raken.
Symptomen van orbita fractuur: de ernst van het letsel is vaak afhankelijk van de kracht waarmee het letsel werd opgelopen. De schade kan variëren van een oppervlakkige verwonding en een gevoelig oog tot aanzienlijke schade met een blijvende vermindering van het gezichtsvermogen. De belangrijkste verschijnselen zijn: Dubbelzien Indien er sprake is van een breuk van de oogkas, kan vet- en/of spierweefsel in de breuk vast komen te zitten. Door inklemming van weefsel in de breuk of door zwelling en oedeem kan het oog niet goed meer bewegen. Hierdoor kan scheelzien en daardoor dubbelzien ontstaan. Asymmetrie van het gezicht Door zwelling van de huid en de oogleden kan een asymmetrie van het gezicht ontstaan. Ook kan de oogkas door de klap zo beschadigd zijn dat het gehele oog dieper in de oogkas komt te liggen. Dit kan, na het verdwijnen van de zwelling, als cosmetisch storend ervaren worden. Andere verschijnselen die ook voorkomen zonder een breuk in de oogkas: Verminderde gezichtsscherpte Door een klap op het oog kan het oog zelf beschadigd raken. Afhankelijk van de ernst van de beschadiging kan de gezichtsscherpte verminderd zijn. In zeldzame gevallen kan er een bloeding achter het oog, dus in de oogkas, ontstaan. Dit bloed kan niet weglopen en zal het oog naar voren drukken, waardoor het oog gaat uitpuilen. De oogzenuw kan bekneld raken en hierdoor zal het gezichtsvermogen snel verslechteren. Acuut ingrijpen is dan nodig. Het is daarom van groot belang dat de oogarts het oog goed onderzoekt op eventuele schade aan bijvoorbeeld het netvlies, de ooglens en de oogzenuw. Pijn Door de klap kan er een bloeduitstorting (hematoom) in de oogleden of rondom het oog ontstaan. Hierdoor krijgt men een blauw oog.
Door de zwelling kan de huid rond het oog erg gespannen komen te staan en pijnlijk aanvoelen. Soms kan de huid gescheurd zijn. Deze scheur zal in sommige gevallen gehecht moeten worden om de huid goed te laten genezen. Door een klap op het oog kan het oog zelf ook beschadigd zijn. Een beschadiging van het hoornvlies is vaak erg pijnlijk. Tevens kan men direct na het ongeval of bij oogbewegingen in een bepaalde richting klachten als duizeligheid, misselijkheid en hartkloppingen hebben. Deze klachten zijn een soort pijnreactie en duiden vaak op inklemming van (spier-)weefsel in de botbreuk. Indien de zenuw, die door de onderzijde van de oogkas loopt, beschadigd is, geeft de patiënt vaak aan een dof gevoel in bovenlip en bovenkaak te hebben. 3. Pré- en postoperatieve onderzoeken + uitleg Bij verdenking op een orbitafractuur (gebroken oogkas) zal meestal een advies van verschillende specialistische disciplines worden gevraagd (oogarts, kaakchirurg en NKO-arts). Eén of meerdere onderzoeken zullen worden uitgevoerd : röntgenopname, CT-scan, MRI, oogheelkundig/ orthoptisch onderzoek. 3.1 Behandeling orbita fractuur Conservatieve behandeling In veel gevallen zal men niet (direct) tot operatieve behandeling overgaan en de uitkomst van het natuurlijk genezingsproces afwachten. Klachten als dubbelzien kunnen door de afname van de zwelling ook vanzelf verdwijnen. Operatieve behandeling Operatief behandeling is in sommige gevallen noodzakelijk: in geval van zeer uitgebreid aangezichtsletsel ernstige en aangetoonde inklemming van orbitaweefsel toename druk in de oogkas De operatie zal in de meeste gevallen door een kaakchirurg worden uitgevoerd waarbij de orbita indien nodig met behulp van een implantaat gereconstrueerd zal worden.
4. Voorbereiding voor de operatie Tot 6 uur voor de ingreep mag u eten en drinken. Tot 2 uur voor de ingreep mag u enkel plat water drinken, beperkt tot 1 glas. Tot 24 uur voor de operatie mag u niet meer roken. Alle kledingstukken moeten uit (behalve onderbroek). Een operatieschort krijg je aan. Alle juwelen uit, armbandje met persoonlijke gegevens aan. Prothesen uit (=kunstgebit). Geen schmink en geen nagellak. U mag proberen te plassen. U wordt met bed naar de operatiezaal gebracht. 5. Ingreep De ingreep gebeurt terwijl u volledig in slaap bent. U gaat naar de ontwaakkamer en indien alles onder controle is, komt u terug naar de kamer. 6. Pijnmedicatie Op de afdeling zal de verpleegkundige naar uw pijn vragen. Het is belangrijk dat u zelf aangeeft hoeveel pijn u ervaart. Om een duidelijk beeld te krijgen van uw pijn maakt de verpleegkundige gebruik van een score die gaat van 0 tot 10 (al dan niet gebruikmakend van een meetlatje). 0 = geen pijn 2 = lichte pijn 4 = matige pijn 6 = ernstige pijn 8 = zeer ernstige pijn 10 = ergst denkbare pijn Na toediening van pijnmedicatie vraagt de verpleegkundige nog een aantal keren naar uw pijn. Het is daarbij van belang dat u duidelijk aangeeft wanneer de pijn meer of minder wordt. Verdere pijnbehandeling wordt mede hierdoor bepaald.
7. Mogelijke verwikkelingen Zwelling Door de behandeling kan uw aangezicht flink gaan opzetten. Dat is een normaal gevolg van de ingreep. De zwelling zal na twee dagen het grootst zijn en daarna weer langzaam gaan slinken. Gedurende de eerste dagen na de operatie zal u een coldpack (ijszak) krijgen om tegen de zwelling aan te brengen; afwisselend 15 minuten aanbrengen en 15 minuten weglaten. Blauwe plek Soms is er ook een bloeduitstorting. Het aangezicht blijft dan langer dik en verkleurd en de blauwe plek kan afzakken. Dit is niet ernstig en na enkele dagen zal de plek verdwenen zijn. Koorts Een lichte temperatuurstijging (< 38,5 C) hoort bij een normale afweer. 8. Na de ingreep Na de operatie worden uw bloeddruk en pols gecontroleerd. De verpleegkundige kijkt ook na of u kunt urineren. Eten en drinken Drinken mag vanaf 6 uren na de operatie. Indien u in de voormiddag bent geopereerd, mag u s avonds eten. Is de ingreep in de namiddag, krijgt u de dag nadien eten. Mondhygiene De avond van de dag van de ingreep krijgt u een mondspoelmiddel om de mond voorzichtig te spoelen. Daags na de ingreep mag u de tanden voorzichtig poetsen. Mondhygiene is zeer belangrijk! Indien u een kunstgebit draagt, overlegt u best met arts of dit al mogelijk is. De genezing kan belemmerd worden door druk op de wonde.
9. Ontslag Indien u zich goed voelt, kunt u de 2e dag na de ingreep naar huis. U krijgt een afspraak mee voor controle in de polikliniek. De arts zal medicatievoorschriften geven voor pijnstillers en eventueel antibiotica. Gebruik de pijnstillers (Dafalgan 1g tot 4x/dag) gedurende de eerste 3 dagen systematisch, ook al is de pijn goed te verdragen. Meestal wordt ook een ontstekingsremmer (bv. Brufen of Voltaren 2x/dag) voorgeschreven. Thuis mag u een coldpack (ijszak) tegen de wang leggen; 15 min. op en 15 min. af. Mondhygiene (tanden poetsen en mond spoelen) blijft belangrijk na iedere maaltijd en voor het slapengaan om infectie te voorkomen. Vermijd scherpe voeding ( stokbrood, chips) die de genezende wonde kunnen kwetsen. Om nabloeding, zwelling en brandwonden te vermijden, best geen warme voeding en dranken nuttigen. Roken en alcohol is de eerste 5 dagen absoluut afgeraden omdat dit de wondgenezing belemmert. Tijdens het sporten kunnen zwelling en pijn verergeren; best geen intensieve sport beoefenen. Rustig fietsen en wandelen kan wel. Warmte van de zon, zonnebank en sauna vermijden om extra zwelling te voorkomen. Bij ingrepen waarbij de sinus (kaakholte) werd geopend, mogen geen drukverschillen worden gecreëerd. Zwemmen en duiken, blaasinstrumenten bespelen, zuigen op de wonde, persen met ingehouden adem, snuiten en niezen zijn best te vermijden. Wanneer moet u een arts raadplegen? Bij koorts hoger dan 38,5 C Pijn en zwelling die na de derde of vierde dag nog in intensiteit toenemen Onmogelijkheid om nog voedsel door te slikken Hevige bloeding; het speeksel is ondoorschijnend, donkerrood en bevat bloedstolsels In deze gevallen neemt u best contact op met het ziekenhuis via het telefoonnummer 03/380.20.11.
Algemeen Ziekenhuis Sint-Jozef Oude Liersebaan 4 2390 MALLE Tel. 03 380 20 11 fax 03 380 28 90 azsintjozef@emmaus.be www.azsintjozef-malle.be Het AZ Sint-Jozef maakt deel uit van de groep Emmaüs Opdrachtgever: Lucienne Van Akeren Verantwoordelijke uitgever: algemeen directeur 2015-09-24