Beleidsplan Integrale Schuldhulpverlening Gemeente Assen 2013-2016 Pagina 1
In deze nota staan de kaders en beleidsuitgangspunten ter besluitvorming voor de gemeenteraad van Assen. In bijlage 1 staan ze samengevat. De inhoud van deze nota is als volgt: Inleiding Samenvatting 1. Context. Ontwikkelingen in de schuldhulpverlening 2. Vertrekpunten voor nieuw beleid 2.1. Visie Zorg en Welzijn; veranderagenda 2.2. De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) 2.3. Huidige situatie in Assen. 2.4. Analyse 3. Beleidskader 3.1. Doel en effect 3.2. Rolverdeling 3.2.1. De gemeente: regierol 3.2.2. De burger: eigen verantwoordelijkheid 3.2.3. De schuldhulpverlener: intermediair en begeleider 3.2.4. De professionele organisaties: samenwerking 3.2.5. De vrijwilliger: support en ondersteuning aan schuldenaren 3.3. Selectieve toegang tot schuldhulpverlening 3.4. Preventie, vroegsignalering en nazorg 3.5. Intake 4. Juridische gevolgen 5. Financiën 6. Vervolg. Pagina 2
Inleiding Geld en vooral het gebrek eraan heeft veel invloed op het welzijn, het welbevinden van mensen. Onvoldoende inkomsten hebben is niet prettig. Schulden hebben voelt niet goed en wanneer je de schulden niet meer onder controle hebt, kan het je leven beheersen. Gebeurtenissen in het leven als ontslag of echtscheiding kunnen de aanleiding zijn maar vaker ligt de oorzaak in gedrag of een achterliggende problematiek (bijv. verslaving, psychiatrisch ziektebeeld, opvoeding). Schulden, kortom, komen vaak nooit alleen. De gemeente heeft door de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, een zorgplicht gekregen voor schuldhulpverlening. Beleid is noodzakelijk t.a.v. de toegang tot de schuldhulpverlening. Tevens is een visie nodig op de integrale aanpak ervan. De concrete aanpak van schulden en de hulpverlening voor de veroorzakende problematiek is namelijk vaak gescheiden. Hulpverlening komt vaak op losse aspecten tot stand en kent onvoldoende samenhang. Schuldhulpverlening moet verbonden worden met het gehele spectrum van zorg en welzijnstaken. Deze nota is een uitwerking van de gemeentelijke visie op Zorg & Welzijn en vormt een opmaat voor een integrale aanpak van schuldhulpverlening. Na een beschrijving van de ontwikkelingen in de schuldhulpverlening en de huidige situatie in Assen bevat deze nota een visie op de rolverdeling en de toegang tot schuldhulpverlening. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de financiële en de juridische gevolgen van de nieuwe Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Pagina 3
Samenvatting visie Iedere Assenaar is verantwoordelijk voor zijn eigen financiële situatie. Wanneer er sprake is van een problematische schuldensituatie doet de schuldenaar eerst een beroep op zijn eigen omgeving. Als dat geen resultaat oplevert kan een beroep op de gemeente worden gedaan. Assen biedt schuldhulpverlening aan diegenen die zonder ondersteuning hun schuldsituatie niet kunnen oplossen of erger in de problemen komen. De dienstverlening van de gemeente is, zoals vastgelegd in de visie Zorg en Welzijn, met name gericht op de (zeer) kwetsbare Assenaren. Het primaire doel van schuldhulpverlening is participatie te bevorderen. Het secundaire doel is de maatschappelijke kosten zoveel mogelijk te beperken. Beleidsuitgangspunten In het verlengde van de visie Zorg en Welzijn worden voor schuldhulpverlening de volgende beleidsuitgangspunten gehanteerd: - De schuldenaar is probleemeigenaar en is zelf verantwoordelijk voor het slagen van een schuldhulpverleningstraject. - De zelfredzaamheid van de schuldenaar staat voorop; daarop wordt de hulpverlening afgestemd. De inzet van de gemeente komt daardoor voor een belangrijk deel terecht bij de kwetsbare burgers. - De gemeente pakt niet alleen het probleem aan maar ook de oorzaak. - De gemeente regisseert. Professionals voeren uit. Vrijwilligers ondersteunen. - Uitgangspunt voor de hulpverlening is financiële stabiliteit; het schuldenvrij maken van de schuldenaar is van secundair belang. kanteling Tot nu toe heeft de gemeente de inwoners die in een problematische schuldensituatie verkeerden, de mogelijkheid geboden schulden te laten saneren of het inkomen te laten beheren door de Gemeentelijke Kredietbank Drenthe (GKB). De gemeentelijke visie op Zorg & Welzijn en ook de nieuwe wet, zetten in op een integrale aanpak van schuldensituaties waarbij nadrukkelijk aandacht moet worden besteed aan de achterliggende en veroorzakende problematiek. Het aanbod van de gemeente, in de vorm van diensten van de GKB is dan ook niet langer meer toereikend voor een duurzame aanpak. De in te zetten verandering (van het afnemen van diensten naar het sturen op gedrag 1 ) vergt een andere inzet van de gemeente, van de professionele organisaties, vrijwilligers en vooral ook van de schuldenaar. Dit betekent: - dat er tevens een beweging naar voren gemaakt moet worden. Door een integrale aanpak moet het ontstaan van problematische schuldsituaties worden voorkomen. Ingezet moet worden op schuldpreventie en vroegsignalering. - dat de gemeente moet sturen op het zo effectief mogelijk inrichten van de trajecten die aangeboden worden voor mensen met problematische schulden. Daarbij moet ook gestuurd worden op nazorg om terugval te voorkomen, op het voorkomen van uitval tijdens de trajecten en ook op de intake (o.m. terugdringen van no-show ). 1 Opgemerkt moet worden dat voor het sturen op gedrag van belang is onderscheid te maken tussen degenen die niet willen en degenen die niet kunnen. Vooral op de niet-willers zal gestuurd moeten worden. Pagina 4
Klant informatie Gelet op de visie en uitgangspunten voortvloeiend uit de visie Zorg en Welzijn hebben wij een andere informatiebehoefte. Enerzijds is er meer informatie nodig over de trajecten die worden doorlopen. Met de GKB zijn inmiddels afspraken gemaakt over het registreren van een aantal indicatoren. Anderzijds is informatie nodig over de oorzaken van het ontstaan van problematische schulden en over het gedrag van de klanten alsook de mate waarin de klant zichzelf zou kunnen redden. Die informatie kan verkregen worden door de intake te verbreden (indicaties voor een andere problematiek). De discussie over hoe die intake moet plaatsvinden en op welk moment, wordt meegenomen bij de ontwikkeling van het inwonersplein en de buurtteams (de twee poten van De Toegang ). ketensamenwerking De kanteling brengt andere rollen en verantwoordelijkheden met zich mee. Vooral voor de gemeente en de schuldenaar. De gemeente draagt zorg voor een heldere afbakening van taken en verantwoordelijkheden tussen alle professionele en vrijwilligersorganisaties die betrokken zijn bij financiële problemen van Assenaren. De professionele organisaties hebben een belangrijke rol bij de aanpak van eventuele onderliggende problematiek. Zij kunnen ook de noodzakelijke gedragsveranderingen bewerkstelligen. Vrijwilligers spelen een belangrijke eigen, ondersteunende rol. Selectieve toegang tot schuldhulpverlening Het beperken of weigeren van de toegang tot schuldhulpverlening kan ongewenste effecten hebben voor de klant (gedrag) en ook voor de gemeente (financiën). Om die reden worden in overleg met de professionele en de vrijwilligers organisaties eventuele maatregelen onderzocht en uitgewerkt. Het uitsluiten van recidivisten is één van de te onderzoeken maatregelen. De toegang wordt in ieder geval niet beperkt voor gezinnen met minderjarige kinderen (hardheidsclausule). Wanneer de wachttijd voor een intake langer dan vier weken bedraagt krijgen gezinnen met kinderen tot 18 jaar voorrang. Om eventuele dreigende huisuitzetting of afsluiting van energie en water te voorkomen kan het noodfonds GKB/OGGz worden ingezet. Voor preventie-maatregelen en maatregelen om terugval te voorkomen (nazorg) is tot 1 mei 2014, eenmalig een budget beschikbaar van 50.000,--. financiën De financiële inzet van de gemeente is de laatste jaren fors gegroeid. Doordat de gemeente pas diensten aanbiedt nadat een beroep op de sociale omgeving geen resultaat heeft wordt verwacht dat de groei van het aantal aanvragen zal kenteren. Echter, omdat schuldhulpverlening een openeinde-regeling is, is sturen op de toegang tot schuldhulpverlening geboden. Voor klanten met een inkomen boven 120% van de WWB-norm 2 wordt ook voor schuldsaneringstrajecten een eigen bijdrage gevraagd. Budgetbeheer wordt verkort van 5 naar maximaal 3 jaar, waarbij na 18 maanden beoordeeld wordt in hoeverre de klant in staat is zichzelf te redden. Het leervermogen bepaalt dan het vervolg. 2 NB! het gaat om klanten die na betaling van de eigen bijdrage een inkomen overhouden hoger dan de 120% WWB-norm Pagina 5
1. Context. Ontwikkelingen in de schuldhulpverlening. De schuldhulpverlening is in alle facetten flink in beweging. Er is meer vraag naar schuldhulpverlening. Het beroep op de overheid om mensen met problematische schulden 3 te helpen neemt gestaag toe. De economische crisis is de belangrijkste, maar niet de enige oorzaak waardoor steeds meer mensen in financiële problemen raken. De doelgroep verschuift. Waren het voorheen vooral mensen met lage inkomens of een uitkering die tot de risicogroep behoorden, nu treft het ook hogere inkomensgroepen waarin bijvoorbeeld mensen hun baan verliezen terwijl ze een hoge hypotheek hebben. Ook het aantal huishoudens met problematische schulden met minderjarige kinderen is toegenomen. De rol van de gemeente is gewijzigd. De zorgplicht voor integrale schuldhulpverlening is door de inwerkingtreding van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) bij de gemeenten neergelegd. De vaststelling en uitvoering van beleid wordt nu aan de gemeenten overgelaten. De complexiteit van de aanpak van problematische schulden is toegenomen. Enerzijds is door wijziging van de doelgroep, de omvang van de schulden en een hardere opstelling van schuldeisers de aanpak complexer geworden. Anderzijds vraagt de problematiek om een andere aanpak: schuldsanering en inkomensbeheer voorzien lang niet altijd in een duurzame aanpak van problematische schulden. Sturen op het gedrag van degenen die de schulden hebben veroorzaakt, als ook meer inzet op preventie en nazorg kan een meer duurzamer effect opleveren. De beschikbare middelen verminderen, terwijl de kosten toenemen. Het Rijk stelt geen extra middelen beschikbaar, ondanks dat de zorgplicht nu aan gemeenten is toebedeeld. Ook op flankerende beleidsterreinen, bijv. participatie, werk en inkomen, wordt door het Rijk bezuinigd. Dit terwijl de hulpvraag, en daarmee de kosten van schuldhulpverlening voor gemeenten stijgen. Kortom: de opgave die bij de gemeente ligt is, het toenemend beroep op schuldhulpverlening in goede banen te leiden door het proces van schuldhulpverlening zodanig in te richten dat de klant effectief bediend wordt met zo min mogelijk kosten voor de overheid. Deze context, waarin de schuldhulpverlening zich nu bevindt, roept dan ook om het maken van keuzes. De gemeente, als eerstverantwoordelijke, is hier aan zet. Keuzes moeten gemaakt worden met betrekking tot de rol die je wilt innemen als gemeente, keuzes om het proces efficiënter in te richten maar ook keuzes t.a.v. de sturing op het gebruik van de schuldhulpverlening en op de kosten ervan. De wet biedt de mogelijkheid om die keuzes te maken. Zo kunnen gemeenten bepalen wie in aanmerking komt voor hulp en wie niet. Deze nota bevat een aanzet tot die keuzes. De nieuwe wet én de Asser visie op Zorg en Welzijn vormen het vertrekpunt. De veranderagenda Zorg en Welzijn (vastgesteld in de raadsvergadering van 20 september 2012) vormt de kapstok voor deze notitie. 3 Van problematische schulden wordt gesproken wanneer iemand niet meer zelfstandig in staat is de schuldenlast te beheersen; het zegt niets over de omvang van de schuldenlast, verschilt dus per individu. Pagina 6
2. Vertrekpunten voor nieuw beleid Het nieuwe beleid komt voort uit onze visie zoals opgesteld voor Zorg & Welzijn, de eisen die de wet stelt en de analyse de huidige situatie van de schuldhulpverlening in Assen. 2.1 visie Zorg en Welzijn; veranderagenda De principes verwoord in de Visie op Zorg en Welzijn 2012 2016 ( In Assen kun je op elkaar bouwen ) vertaalt en toegespitst op schuldhulpverlening leveren de volgende uitgangspunten op. 1. Iedere burger doet mee. Participatie staat voorop. Schulden vormen vaak een belemmering voor participatie. De gemeente heeft een belangrijke verantwoordelijkheid voor het wegnemen van die belemmering. 2. De schuldenaar is probleemeigenaar. Mensen met schulden moeten in de eerste plaats hun schuldenprobleem zelf oplossen. 3. De zelfredzaamheid van de schuldenaar staat voorop. Lukt het niet om zelf de schuldsituatie op te lossen dan is de ondersteuning van de gemeente gericht op het (weer) zelf kunnen beheersen van schulden. De mate van zelfredzaamheid, dus de mate waarin de schuldenaar geacht wordt zichzelf te kunnen redden, is de maatstaf voor de inzet van de dienstverlening van de gemeente. De dienstverlening van de gemeente is gericht op het weer zelf kunnen doen. 4. De schuldenaar doet eerst een beroep op zijn eigen omgeving. Assen gaat uit van de verantwoordelijkheid, kracht en creativiteit van de inwoners zelf. Mensen met problematische schulden kunnen pas bij de gemeente terecht wanneer een beroep op hun eigen sociaal netwerk geen resultaat heeft opgeleverd. 5. De gemeente regisseert. Vrijwilligers en professionals voeren uit. De gemeente zorgt ervoor dat de dienstverlening integraal wordt aangeboden. Vrijwilligers en professionele organisaties worden zo optimaal en efficiënt mogelijk ingeschakeld om de schuldenaar van dienst te zijn. Daar zit de inhoudelijke expertise. De gemeente stuurt aan en faciliteert, soms door financiële middelen te verstrekken. 6. De gemeente pakt niet alleen het probleem aan maar ook de oorzaak. Dit is de kern van integrale schuldhulpverlening. 7. Uitgangspunt is financiële stabiliteit In de onlangs vastgestelde veranderagenda, die hangt onder het programma DOEN, is als actiepunt opgenomen dat Assen streeft naar stabiele financiële situaties voor alle kwetsbare Assenaren (actiepunt 20). Lange tijd was de focus bij schuldhulpverlening gericht op het schuldenvrij maken van mensen met problematische schulden. Nu staat het hanteerbaar maken van de schuldensituatie voorop, niet alleen het oplossen van de schulden. 2.2. de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) Door de inwerkingtreding van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) per 1 juli 2012, hebben gemeenten expliciet de taak gekregen om regie te voeren en integraal beleid te ontwikkelen. De wet verplicht de gemeente een beleidsplan voor integrale schuldhulpverlening op te stellen. Het plan moet: - specifiek aandacht geven aan gezinnen met minderjarige kinderen, Pagina 7
- invulling geven aan op preventie gerichte activiteiten en nazorg om nieuwe schulden te voorkomen, - aangeven welke wachttijd de gemeente nastreeft 4. - de wet verplicht de gemeente het beleidsplan periodiek te herijken: het plan mag maximaal voor 4 jaar worden vastgesteld, - het beleidsplan kan regelen onder welke omstandigheden de toegang tot schuldhulpverlening wordt ontzegd. De wet geeft dus een beperkt kader mee voor een beleidsplan. Hoe de zorgplicht wordt ingevuld en uitgevoerd, wordt aan de gemeente overgelaten. De wetgever verplicht gemeenten de dienstverlening aan mensen met problematische schulden integraal te organiseren. Dat betekent dat niet alleen gewerkt moet worden aan het oplossen of hanteerbaar maken van de schulden maar dat tegelijkertijd iets wordt gedaan aan eventuele andere problemen waar de schuldenaar mee te maken heeft en die mede oorzaak zijn van het ontstaan van problematische schulden. De schuldenproblematiek moet dan ook in samenhang met andere beleidsterreinen worden opgepakt. Te denken valt aan werk & inkomen (participatie, reïntegratie), zorg (verslaving, gezondheid), welzijn (psychosociale hulpverlening), onderwijs (preventie) en armoedebeleid (terugdringen van het niet-gebruik van sociale voorzieningen). De bepalingen van de wet die regels bevatten t.a.v het instellen van een breed moratorium treden op een nader te bepalen tijdstip in werking. Het college krijgt de bevoegdheid om de schuldsituatie te bevriezen. Deze afkoelingsperiode van maximaal 6 maanden moet bij de Rechtbank worden aangevraagd en is bedoeld om de schuldeiser zijn bevoegdheid tot verhaal op de goederen van de schuldenaar niet uit te oefenen. De voorwaarden waaronder dit mogelijk is moet nog uitgewerkt worden in een algemene maatregel van bestuur. 2.3. Huidige situatie in Assen. gemeente De gemeente vervult een 2 e -lijns-rol voor de inwoners: de GKB is het eerste aanspreekpunt voor de Assenaren. De gemeente stuurt samen met de gr-partners de GKB aan. Het voornaamste sturingsinstrument is op dit moment de financiën. Er is op onderdelen beleid vastgesteld (o.m. budgetbeheer). Er zijn geen (kwaliteits-)normen vastgesteld. GKB De dienstverlening aan Assenaren met problematische schulden is ruim 20 jaar geleden door de gemeente Assen ondergebracht bij de Gemeentelijke Kredietbank Drenthe (GKB) 5. De plicht om dit uit te voeren voor de gemeente Assen is vastgelegd in de tekst van de gemeenschappelijke regeling. Welke diensten de GKB voor Assen uitvoert wordt jaarlijks in een overeenkomst met de GKB nader bepaald. De GKB heeft een eigen specifieke deskundigheid op het terrein van de curatieve schuldhulpverlening. De kern van de dienstverlening bestaat uit inkomensbeheer, preventie en schuldoplossing. Afhankelijk van de situatie biedt de GKB aan de schuldenaar een traject aan. Dat kan zijn een traject voor inkomensbeheer of een schuldregeling. Kort toegelicht: 4 De wachttijd tussen het eerste (intake)gesprek mag niet meer bedragen dan 4 weken; ingeval van bedreigende schulden mag de wachttijd niet meer bedragen dan 3 werkdagen. Bovendien moet de gemeente de aanvrager informeren over de verwachte doorlooptijd (de tijd tot duidelijk is of een regeling kan worden getroffen). 5 De GKB Drenthe is een gemeenschappelijke regeling (g.r.) o.g.v. de Wgr. Naast Assen nemen Meppel en Hoogeveen deel aan de g.r. Naast de 3 partner-gemeenten nemen nog 20 gemeenten diensten af van de GKB. Pagina 8
- Inkomensbeheer De GKB beheert de inkomsten en uitgaven van de schuldenaar (budgetbeheer). Tussen de klant en de GKB wordt afgesproken welke uitgaven de GKB uit de inkomsten betaald. Wat er na doorbetaling overblijft is leefgeld voor de klant. Een andere vorm van inkomensbeheer is beschermingsbewind. Dit is een wettelijke maatregel voor personen met een lichamelijke of geestelijke beperking. Het biedt bescherming aan het vermogen en dient tevens als een voorzorg om misbruik te voorkomen. - Schuldsanering In geval van een problematische schuldsituatie kan de GKB bemiddelen tussen de schuldenaar en de schuldeisers. Gestreefd wordt naar een structurele oplossing eindigend in een contract tussen de klant en de schuldeisers. De regeling duurt maximaal 3 jaar. Een schuldregeling treffen is in beginsel vrijwillig. Wanneer dit minnelijke traject niet lukt kan een wettelijk traject gevolgd worden (ogv de WSNP). De klant moet dit aanvragen bij de rechtbank d.m.v. een verzoekschrift, voorzien van een verklaring van de GKB. Dit wettelijke traject is feitelijk het sluitstuk van de schuldhulpverlening 6. Overigens kunnen mensen zich voor budgetbeheer en beschermingsbewind zich ook wenden tot andere aanbieders dan de GKB. Vrijwilligers en professionele organisaties In Assen helpen de Stichting Budgetsupport, Humanitas en het Uitkeringsgerechtigdenberaad (UBA) mensen die in financiële nood verkeren. Deze drie vrijwilligersorganisaties werken samen met de stichting Noordermaat in de Formulierenbrigade 7 en daarnaast, samen met de Voedselbank en enkele kerkelijke instellingen in de Sociale Alliantie Assen (SAA) 8. De vrijwilligersorganisaties hebben weliswaar ieder een andere aanpak en voor een deel een andere doelgroep, het beeld is dat de samenwerking goed is en ze elkaar aanvullen. De vrijwilligersorganisaties schenken nadrukkelijk ook aandacht aan de psychosociale kant van hun klanten. Zij fungeren niet (primair) als maatschappelijk werker en verwijzen, indien nodig, regelmatig door naar de professionele organisaties als OGGZ, GKB, ISD, UWV, Noordermaat, Actium, Bureau Jeugdzorg. Klant-informatie Gelet op de visie en uitgangspunten voortvloeiend uit de visie Zorg en Welzijn hebben wij een andere informatiebehoefte dan de gegevens waarover we nu kunnen beschikken. De GKB heeft gegevens beschikbaar over de leeftijd en geslacht van de klant, gezinssamenstelling, omvang schuld, aantal schuldeisers. Gegevens op macro-niveau, over 6 Om een beeld te geven: in 2011 had de GKB in Assen: - 735 klanten die een budgetbeheer-traject doorliepen; daarvan waren er voor 102 personen bewindvoerders aangewezen, - op 31-12-2011 waren er voor 268 Assenaren schuldregelingen in behandeling, - zijn er 80 schuldregelingen doorgestroomd naar de WSNP, - de gemiddelde schuld per traject bedroeg in Assen 29.000,--; het gemiddelde aantal schuldeisers, 13, - het aantal intakegesprekken is bijna met 25% toegenomen van 476 in 2010 tot 593 in 2011; voor 2012 worden ruim 600 intakes verwacht (t/m sept. 457). 7 De Formulierenbrigade is primair bedoeld om mensen optimaal gebruik te laten maken van de financiële regelingen die er zijn (kwijtschelding belastingen, kortingen, toeslagen) maar heeft daarnaast ook aandacht voor de psychosociale kant van de schuldproblemen. Omdat ze niet fungeren als maatschappelijk werk verwijzen ze regelmatig door naar de professionele instanties. 8 Er zijn ook tal van andere kerken en kerkelijke instellingen actief naast de kerken die aan de SAA deelnemen. Deze hebben wij nog niet in beeld. Het SAA heeft samen met de kerken in Assen gevraagd of de gemeente Assen mee wil werken aan het vormgeven van gezamenlijke eerstehulp-post voor armen. Pagina 9
het ontstaan van de schulden, het gedrag van de klant en de eventuele verbetercapaciteit zijn wel bekend bij de GKB, maar niet bijgehouden. Op basis van ervaringen hebben de vrijwilligersorganisaties, de GKB, en de overige professionele instanties wel een beeld, maar geen objectieve gegevens 9. Hun beeld is: - dat mensen met problematische schulden vaak een ander achterliggend problematiek hebben; (overigens wordt door de organisaties erg verschillend gedacht over de omvang van het aantal mensen met multiproblemen) 10, - dat meer aandacht besteed moet worden aan preventie en aan vroegsignaleren van schulden; problematische schuldsituaties ontstaan steeds vaker door het gebrek aan besef en door een veranderde houding en gedrag t.a.v. geld en schulden, - dat de ernst van de schuldenproblematiek nogal verschilt binnen de klantgroep; de zelfredzaamheid verschilt nogal, - dat het ontstaan van schulden voor een deel ook te wijten is aan de regelgeving (ingewikkeld; sluiten niet op elkaar aan) en aan de communicatie (veel en moeilijk te begrijpen brieven). 2.4 analyse Schuldhulpverlening is een beleidsarm werkveld en er is weinig (wetenschappelijk) onderzoek verricht. Over de oorzaak van de toename van de hulpvraag van het aantal mensen met problematische schulden wordt verschillend gedacht. Duidelijk is dat de economische crisis de belangrijkste maar niet de enige oorzaak is. Verscherpt incasso-beleid, laagdrempeliger worden van schuldhulpverlening 11 en ook verandering van het verantwoordelijkheidsgevoel, normbesef, worden als oorzaak genoemd. De verwevenheid met andere beleidsterreinen is zeer groot. Doordat bij schuldhulpverlening de focus lag op het schuldenvrij maken van mensen is de problematiek tot op heden niet breed, integraal opgepakt. Effectief inrichten van schuldhulpverlening, waarbij gestuurd wordt op gedrag, heeft een belangrijke effect op flankerende beleidsterreinen. Dat wordt nu onderkend. Welke opgave ligt er voor de gemeente, gelet op de beleidsuitgangspunten Zorg & Welzijn en het wettelijk kader, afgezet tegen de huidige situatie van schuldhulpverlening in Assen? We moeten bepalen: - hoe we de regie-rol invullen, - hoe we de schuldhulpverlening effectiever en efficiënter kunnen maken, - wie toegelaten wordt tot de gemeentelijke schuldhulpverlening. Daarnaast moeten we: - meer inzicht krijgen in (de verandering van) de samenstelling van de doelgroep, in de oorzaken van het ontstaan van problematische schulden en meer inzicht in de effecten van de maatregelen die genomen gaan worden, - ook is er meer kennis nodig van de inrichting en kwaliteit van de dienstverlening (kennis en kunde; aantal fte s). Deze opgave vergt tijd en moet in samenwerking met de professionele organisaties en vrijwilligersorganisaties in Assen worden uitgewerkt. Eerst is de gemeente aan zet om het beleidskader vast te stellen. 9 Aan de hand van gesprekken met de betrokken organisaties in augustus jl. is dit beeld verkregen. 10 Niet iedere organisatie houdt een registratie bij van hun klanten; en als het er wel is, wordt meestal niet de oorzaak van het ontstaan van schulden geregistreerd. 11 Door aandacht in de media (m.n. TV) is het onderwerp minder beladen geworden. Mensen met schulden wenden zich sneller tot de GKB. Pagina 10
3. Beleidskader 3.1. Doel en effect Het maatschappelijk effect dat we met een integrale aanpak willen bereiken is dat schulden zo weinig mogelijk een belemmering vormen voor volwaardige deelname aan de samenleving. Participatie staat immers voorop. Het doel dat de gemeente Assen nastreeft met een integrale aanpak is het ontstaan van problematische schulden, zoveel als mogelijk is, voorkomen. En in het verlengde daarvan, de maatschappelijke kosten, zoveel als mogelijk is, beperken. Wanneer mensen problematische schulden hebben en een beroep doen op de gemeente Assen, zal ingezet worden op het beheersbaar maken van de schulden en wanneer het aan de orde is, zal gestuurd worden op het wegnemen van de oorzaak van het ontstaan van schulden. Financieel stabiel maken van de schuldenaar is het uitgangspunt, Het schuldenvrij maken van degene die aanklopt is van secundair belang. Een traject zal worden aangeboden passend bij de mate van zelfredzaamheid, het zelforganiserend vermogen van de klant. De inzet van de gemeentelijke dienstverlening is gericht op het weer zelf kunnen doen. 3.2. Rolverdeling Verschillende organisaties helpen Assenaren met financiële problemen. Organisaties met een eigen rol en verantwoordelijkheid; allen met een gezamenlijk belang: de kwetsbare Assenaren die in financiële problemen zit hulp te bieden. Dat belang is gediend bij samenwerking. 3.2.1. De gemeente: regierol Op basis van onze visie en de nieuwe wet wil de gemeente de rol van regisseur zowel binnen de gemeente als met de externe partners de regie versterken. intern Schuldhulpverlening zal meer verweven worden met de andere beleidsterreinen. Effectieve aanpak van schulphulpverlening kan immers een goed middel zijn om je participatie- en reïntegratiedoelstellingen te realiseren en kan leiden tot vermindering van zorg. Daarbij komt dat ook de veranderingen op andere beleidsterreinen in het sociale domein gepaard gaan met een andere rol van de gemeente. Denk aan de AWBZ, de nieuwe participatiewet, jeugdzorg. Daar moet aansluiting bij worden gezocht. extern De gemeente moet overzicht hebben en het proces bewaken en moet t.a.v. het beleid regie voeren. De gemeente staat niet boven maar tussen de partijen. De gemeente kan niet zonder de betrokkenheid en medewerking van de professionele- en vrijwilligersorganisaties. Bij hen zit immers de kennis en ervaring. Onze regierol komt vooral tot uiting in een coördinerende en verbindende rol, door de organisaties samen te brengen, maar soms ook door knopen door te hakken wanneer een impasse dreigt. De gemeente bevordert de samenwerking in de keten door heldere afspraken te (laten) maken c.q. nader in te vullen over wie, wanneer en bij welke organisatie terecht kan. 3.2.2. De burger: eigen verantwoordelijkheid Pagina 11
Van de schuldenaar die om hulp vraagt wordt verwacht dat hij of zij de eigen verantwoordelijkheid neemt. Dat wil zeggen: dat afspraken worden nagekomen, dat informatie volledig en op tijd wordt aangeleverd, dat gedurende de looptijd van een traject geen nieuwe schulden worden gemaakt. Daarnaast zal de schuldenaar gemotiveerd moeten zijn. De motivatie bepaalt de mate waarin de schuldenaar mee zal werken aan een oplossing van zijn financiële problemen. 3.2.3. De schuldhulpverlener: intermediair en begeleider De GKB als schuldhulpverlener neemt de rol aan als intermediair, bemiddelaar tussen de klant en de schuldeisers en neemt tevens de rol aan van coach, begeleider van de klant. Door middel van adviezen, eventuele trainingen, workshops of budgetcoaching ondersteunt de GKB de klant bij het vergroten van de financiële zelfredzaamheid. Voor een efficiënte uitvoering van de trajecten zet de GKB in op een goede werkrelatie met haar ketenpartners. 3.2.4. De professionele organisaties: samenwerking Professionele organisaties hebben een belangrijke rol bij de aanpak van een eventuele onderliggende problematiek. Een deel van de inwoners die een traject voor schuldhulpverlening doorlopen zullen ook in beeld zijn bij andere instanties dan de GKB zoals de ISD, OGGz, Actium, Promens Care, Leger des Heils. Deze organisaties zullen elkaar nodig hebben om hulpverlening te laten slagen. Er bestaan tussen verschillende instanties reeds informele en formele afspraken 12. De gemeente kan een rol spelen bij het verder ontwikkelen van die afspraken. Gedacht moet worden aan afspraken over doorverwijzen, informatie- en kennisuitwisseling en soms tot een intensievere vorm van samenwerking. Zo zouden bij schuldenaren met een meervoudig probleem afspraken gemaakt kunnen worden over wie de meest aangewezen partij is om de coördinatie van de totale hulpverlening op zich te nemen. 3.2.5. De vrijwilliger: support en ondersteuning aan schuldenaren Vrijwilligersorganisaties vervullen een waardevolle en belangrijke rol voor mensen die niet in staat zijn hun eigen verantwoordelijkheid te nemen of onvoldoende beschikken over vaardigheden om de eigen financiën te beheersen. Ook vervullen zij een rol voor mensen die niet kunnen terugvallen op een eigen sociaal netwerk. Vrijwilligers bieden vertrouwen aan mensen met financiële problemen en zorgen ook voor orde en regelmaat door hen te helpen met de administratie, het verzamelen van ontbrekende papieren en soms door mee te gaan met gesprekken met professionele instanties. De professionele instanties profiteren ook van vrijwilligers. Het scheelt hen tijd. Van belang is dat vrijwilligers voldoende kennis en training krijgen om hun ondersteunende taak goed te kunnen vervullen. Kortom: vrijwilligersorganisaties zijn een verbindende, niet te onderschatten, schakel tussen de klant en de professionele organisaties. Dat vrijwilligers toegevoegde waarde leveren betekent niet dat zij inwisselbaar zijn voor professionele schuldhulpverleners. Voor verschillende werkzaamheden zoals onderhandelen, adviseren is gedegen (juridische) kennis nodig. Ook de omgang met mensen met multiproblemen vraagt om een professionele inzet. Heldere afspraken tussen professionals en vrijwilligers is een belangrijke voorwaarde voor succes. 12 Zo hebben Actium en de GKB het convenant Erop af gesloten over incasso ingeval van huurachterstanden en zijn er afspraken tussen Noordermaat, de vrijwilligersorganisaties (Formulierenbrigade) en de GKB. Pagina 12
3.3. Selectieve toegang tot schuldhulpverlening Met de visie Zorg en Welzijn wordt een andere weg ingeslagen. De eigen kracht van de schuldenaar staat voorop, de eigen verantwoordelijkheid is het uitgangspunt en de dienstverlening van de gemeente is er op gericht om de klant weer zelf zijn eigen financiën te beheersen. De financiële inzet van de gemeente is de laatste jaren fors toegenomen. Omdat schuldhulpverlening een openeinderegeling is, is sturen op de toegang tot schuldhulpverlening geboden. De wet biedt de gemeente de mogelijkheid te bepalen wie toegang tot schuldhulpverlening krijgt. Klantgroepen kunnen die toegang worden weigeren. Daarnaast is het mogelijk specifieke klantgroepen te bevoordelen ten opzichte van andere. budgetbeheer De duur van budgetbeheer wordt per 1-1-2013 verkort van maximaal 5 naar maximaal 3 jaar. Met het oog op de eigen verantwoordelijkheid en de mate van zelfredzaamheid van de klant wordt op de helft van het traject (uiterlijk na 18 maanden) beoordeeld in hoeverre de klant in staat wordt geacht zichzelf na afloop van het traject te redden. Het leervermogen bepaalt dan het vervolg. Eigen bijdrage Om de gestage toename aan kosten van de gemeente af te remmen zijn maatregelen nodig. Assen vraagt om die reden per 1-1- 2013 een eigen bijdrage van klanten die een inkomen hebben boven 120% van de WWB-norm 13 voor schuldsaneringstrajecten. Voor andere trajecten van de GKB wordt al enige tijd een eigen bijdrage gevraagd. Gezinnen met minderjarige kinderen De toegang wordt in ieder geval niet beperkt voor gezinnen met minderjarige kinderen (hardheidsclausule). Kinderen mogen niet de dupe worden en moeten maximaal kunnen deelnemen aan de maatschappij. Sociaal isolement van kinderen moet voorkomen worden. Om die reden worden gezinnen met minderjarige kinderen in ieder geval zo spoedig mogelijk geholpen wanneer een hulpvraag wordt ontvangen. Mocht onverhoopt door overschrijding van de wettelijk voorgeschreven wachttijd een wachtlijst ontstaan, dan wordt aan gezinnen met kinderen tot 18 jaar voorrang gegeven. recidivisten In de praktijk blijkt dat sommige klanten steeds opnieuw een beroep doen op schuldhulpverlening. Mensen die feitelijk niet geholpen willen worden of steeds opnieuw schulden maken. Deze mensen leggen een onevenredig groot beslag op de schuldhulpverlening. Het gaat ten koste van andere hulpvragers. Het is mogelijk deze categorie voor een zekere periode uit te sluiten van (bepaalde trajecten) schuldhulpverlening. Omdat uitsluiting van recidivisten ongewenste effecten kan hebben voor de klant (gedrag) en ook voor de gemeente (financiën) wordt in samenspraak met de professionele en vrijwilligersorganisaties onderzocht welke maatregelen in dit kader gepast en gewenst zijn. Overige klantgroepen Of er anderszins maatwerk geleverd kan worden voor gezinnen met minderjarige kinderen wordt nader onderzocht. Daarnaast wordt met het werkveld uitgewerkt of er maatwerk nodig 13 NB! het gaat om klanten die na betaling van de eigen bijdrage een inkomen hebben hoger dan 120% van de WWB-norm. Pagina 13
is voor schuldhulpverlening aan (ex-)ondernemers, ouderen en ex-gedetineerden en daklozen 14. Ook hiervoor geldt dat, voordat een keuze gemaakt kan worden, eerst de klantprofielen meer op orde moeten zijn. Noodhulp Speerpunt was en blijft het bieden van noodhulp aan mensen die uit huis dreigen te worden gezet of dreigen te worden afgesloten van energie en water. Voor deze schrijnende situaties kunnen middelen worden ingezet uit het noodfonds GKB/OGGz. 3.4. preventie, vroegsignalering, nazorg preventie Er moet niet alleen ingezet worden op een breed aanbod van schuldhulptrajecten gericht op (specifieke groepen van) mensen met problematische schulden. Er moet ook een beweging naar voren worden gemaakt: ingezet moet worden op het voorkomen dat mensen in dergelijke probleemsituaties geraken. Schuldpreventie is een mix van maatregelen en activiteiten die gericht is op gedrag: het vergroten van de eigen verantwoordelijkheid en op het behouden of vergroten van de financiële zelfredzaamheid. Door de professionele en vrijwilligersorganisaties in Assen wordt als belangrijkste oorzaak van de toename, verandering van het normbesef genoemd: het verantwoordelijk voelen voor je schulden, voor het gedrag dat ten grondslag ligt aan het ontstaan ervan. Opvoeding en onderwijs dragen bij aan dat normbesef. En dat wordt ontwikkeld tijdens de jeugd. Het is dan ook van belang dat de jeugd in een zo vroeg mogelijk stadium leert omgaan met geld. Het ligt voor de hand in te zetten op preventiemaatregelen in het onderwijs aan de jeugd. De gemeente kan maatregelen initiëren en meewerken aan het opzetten of (mede- )financieren van voorlichting en informatie aan de jeugd. Bijvoorbeeld door lespakketten te (laten) verstrekken of door mee te werken aan de jaarlijkse landelijke campagne De Maand van het Geld. Preventiemaatregelen kunnen ook gericht ingezet worden op de opvoedende taak van ouders. Bijvoorbeeld via Icare of volwasseneducatie. Voorlichting aan de personeelsafdeling van grote bedrijven in Assen kan ook effect hebben. Deze afdelingen hebben zicht op wiens loon beslag is of wordt gelegd. Maar alleen voorlichting en campagne is niet afdoende. Zo zet de gemeente (lees: GKB) soms een coach in wanneer bijvoorbeeld mensen zonder werk raken en hierdoor hun inkomen achteruit gaat 15. vroegsignalering Als er in een vroegtijdig stadium een signaal komt kan een problematische schuldsituatie mogelijk worden voorkomen. Vroegsignalering werkt als het netwerk op orde is en er eventuele afspraken zijn gemaakt over hoe er wordt omgegaan met signalen. Dit netwerk moet voor Assen verder uitgewerkt worden. 14 Tijdens de ronde-tafel-gesprekken op 28 november 2012 met het werkveld werd ook de wenselijkheid uitgesproken om maatwerk te leveren voor gezinnen die leven van studiefinanciering. 15 In 2011 bijvoorbeeld hebben 85 Assenaren een traject budgetcoaching gehad. Pagina 14
Maatschappelijke organisaties als woningbouwverenigingen (huurachterstanden) en kerken (diaconie) zouden hier een rol in kunnen spelen. Signalen kunnen ook uit de gemeente zelf komen (betalingsachterstanden lokale belastingen) of van grote bedrijven (loonbeslagen). Gedurende de looptijd van deze nota worden de mogelijkheden met het maatschappelijk middenveld verkend. Overigens is de motivatie van degene waarover het signaal wordt ontvangen doorslaggevend voor het succes. Er zullen mensen zijn die hun gedrag pas aanpassen wanneer de boel geëscaleerd is. Ook hier is maatwerk van de dienstverlening van belang. nazorg Door te investeren in nazorg voorkom je terugval en ook recidive. Ook hier geldt dat de mate waarin de schuldenaar wil meewerken aan het veranderen van zijn gedrag, het succes bepaalt. Resumerend: de gemeente zet in op drie fasen in de schuldhulpverlening: - de fase voordat de schuldenaar aanklopt bij de gemeente (preventie, vroegsignalering); - de fase dat de schuldenaar geholpen en een traject doorloopt (ketensamenwerking), - de fase nadat de schuldenaar is geholpen (nazorg). 3.5. intake Voor een effectieve inzet van de dienstverlening is de intake cruciaal. Door een brede intake kan zicht verkregen worden op het probleem achter het schuldprobleem. De intake van de GKB is logischerwijs gericht op haar kerntaken: het aanbieden van trajecten voor inkomensbeheer en schuldregelingen. Om te sturen op gedrag moeten we meer van de klant weten dan de nu beschikbare objectieve gegevens. Een bredere intake is noodzakelijk. De intake moet zicht geven op de zelfredzaamheid van de schuldenaar of er een achterliggende problematiek is, het verantwoordelijkheidsgevoel (normbesef) en motivatie van de schuldenaar. Op meerdere fronten in het sociale domein wordt in Assen die discussie gevoerd: onder meer bij de inrichting van het inwonersplein en buurtteams: de twee poten van de Toegang. De GKB wordt actief bij die discussie betrokken. Ook lopen er pilots bij andere gemeenten v.w.b. het toepassen van instrumenten om klanten breder te screenen. De door die gemeenten opgedane ervaringen zullen betrokken worden bij het vormgeven van de bredere intake in Assen. Pagina 15
4. Juridische gevolgen Bezwaar en beroep Met de inwerkingtreding van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening is schuldhulpverlening een wettelijke taak van gemeenten geworden. Een belangrijk juridisch gevolg is dat de Algemene wet bestuursrecht van toepassing is. Schuldhulpverlening was voorheen een privaatrechtelijke aangelegenheid. Contracten werden gesloten tussen de schuldenaar en de schuldeiser en/of de GKB. Het besluit op een verzoek wordt door de GKB in een beschikking aan de schuldenaar meegedeeld. Tegen dat besluit is voortaan bezwaar, en in tweede instantie, beroep mogelijk. Het besluit moet binnen 8 weken na ontvangst van het verzoek worden genomen. Wanneer dat niet lukt kan de verzoeker een beroep doen op de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen. De gemeente is dan, na ingebrekestelling binnen twee weken nog niet is beslist, een dwangsom verschuldigd. Omdat specifieke rechtspraak nog ontbreekt is de reikwijdte van de Awb voor de besluitvorming op grond van de Wgs nog onzeker. Er zijn mogelijk meer besluiten voor bezwaar en beroep vatbaar naast het besluit op een verzoek om toegelaten te worden voor een traject. Om een uniforme behandeling van de bezwaarschriften te borgen wordt aangesloten bij de Algemene commissie bezwaarschriften. De werkwijze van de GKB wordt daarop aangepast. De interne klachtprocedure bij de GKB blijft bestaan voor ontevredenheid over zaken waarvoor geen bezwaar en beroep openstaat. Wachttijden, spoedeisende hulp Hoe langer men moet wachten des te groter worden doorgaans de problemen voor de schuldenaar. Assen streeft dan ook een zo kort mogelijke wachttijd na. In ieder geval worden de wettelijk verplichte maximum wachttijden gehaald. De tijd tussen het moment waarop een verzoek is ontvangen en het moment dat de intake plaatsvindt mag ogv de Wgs maximaal 4 weken duren. Een uitzondering geldt voor spoedeisende hulp (vaak igv huisuitzetting of afsluiting van energie en water). De beslistermijn is dan maximaal 3 dagen. Mandatering Het college is bevoegd te beslissen op een verzoek om toegelaten te worden tot de schuldhulpverlening. In de praktijk behandelt de GKB deze verzoeken. Wij hebben deze bevoegdheid gemandateerd aan de directeur van de GKB. Bij bezwaar- en beroepsprocedures zal de GKB het bestreden besluit verdedigen. Pagina 16
5. Financiën De laatste jaren schommelt het gemeentelijk budget rond de 500.000,--. Deze middelen werden incidenteel conform raadsbesluit aangevuld met extra rijksmiddelen en reïntegratiemiddelen. Al enkele jaren vallen de werkelijke kosten, door de gestage toename van de hulpvraag, ruim 200.000,-- hoger uit dan het in de begroting opgenomen, budget. Zie onderstaand tabel. Jaar budget gemeentebegroting extra rijksmiddelen reïntegratie middelen WWB Totaal beschikbaar Werkelijke uitgaven Tekort 2011 519.000,-- 208.000,-- 100.000,-- 827.000,-- 1.065.000, 238.000, 2012 745.000,-- geen 100.000,-- 845.000,-- 1.060.000, 215.000, 2013 505.000,-- geen n.n.b. n.n.b. n.n.b. n.n.b. Toelichting tabel: - In 2011 is een korting voor verbonden partijen opgelegd (van 3% in 2012 naar 7% in 2012) en tevens een structurele korting van 50.000,--. Deze maatregelen zijn in de tabel verwerkt. - Het tekort in 2011 is gedekt uit extra middelen schuldhulpverlening van het Rijk over 2009 en 2010 ( 238.000,--). - In 2012 is door de gemeenteraad een extra bijdrage van 250.000,-- beschikbaar gesteld. Het oorspronkelijke budget bedroeg 495.000,--. - Het tekort voor 2012, geraamd op 215.000,-- zal, zoals gemeld in de Najaarsnota, worden gedekt uit de reserve van de GKB. 2013 e.v. De rijksmiddelen zijn opgedroogd en de reïntegratie-middelen (WWB) verminderen. Het is moeilijk in te schatten wat het effect zal zijn van de besluiten die in deze nota zijn opgenomen. Duidelijk is dat het verkorten van de duur van budgetbeheer-trajecten een verlaging van de kosten te zien zal geven. Assen betaalt iets meer dan 560,-- per traject en voor 673 personen heeft Assen in 2011 een dergelijk traject betaalt (totaal ruim 375.000,--). Het effect kan niet worden ingeschat omdat een deel van de klanten een beroep kan doen op de hardheidsclausule. Daarbij komt dat de duur van de trajecten verschilt en de in- en uitstroom nogal fluctueert. Tegenover deze verwachte afname staat dat de vraag naar schuldhulpverleningstrajecten gestaag blijft groeien. De economische crisis duurt voort en de andere oorzaken voor de toename zijn niet weggenomen. De verwachting is dan ook dat de maatregelen in deze nota de komende jaren eerder een dempende werking zullen hebben dan een verlaging van de uitgaven te zien zal geven. Pagina 17
In de rapportages die deel uitmaken van de reguliere P&C-cyclus zal de gemeenteraad worden geïnformeerd. Bijsturing van het beschikbare budget kan dan geschieden via de Voor- en Najaarsnota. Budget voor schuldpreventie en nazorg De middelen die beschikbaar worden gesteld worden aangewend voor het betalen van de trajecten die de GKB aan Assenaren aanbiedt. Er is geen budget voor schuldpreventie. Inzetten op preventie alsook op nazorg is, zoals aangegeven, noodzakelijk. Door in te zetten op preventie kunnen op termijn maatschappelijke kosten worden beperkt. Voor de periode van inwerkingtreding van deze nota tot het moment dat een nieuw college wordt geïnstalleerd (naar verwachting 1 mei 2014) is een budget van 50.000,-- beschikbaar voor gerichte preventiemaatregelen en voor nazorg. 6. vervolg Er is nog een lange weg te gaan voordat van een efficiënte, effectieve en integrale schuldhulpverlening gesproken kan worden. De besluiten in deze nota zijn een opmaat voor een kanteling van schuldhulpverlening in Assen: van het aansturen van de GKB d.m.v. het beschikbaar stellen van middelen naar een effectief ingerichte schuldhulpverlening waarbij naast het aanbod van trajecten gestuurd wordt op gedrag. De besluiten in deze nota zijn opgenomen in bijlage 1. Gedurende de looptijd van deze nota zullen gezamenlijk met de Asser professionele en vrijwilligers organisatie een aantal zaken op haalbaarheid worden onderzocht en uitgewerkt. Die onderwerpen staan in bijlage 2. Na enige tijd, wanneer er meer gegevens beschikbaar zijn, kunnen meetbare doelstellingen en normen worden vastgesteld. De gemeenteraad zal jaarlijks door middel van een brief geïnformeerd worden over de voortgang. Pagina 18
Bijlage 1 Overzicht besluiten 1. Het primaire doel van schuldhulpverlening is participatie. De integrale aanpak in Assen is gericht op het voorkomen van het ontstaan van problematische schulden, en in het verlengde daarvan het beperken van de maatschappelijke kosten. 2. Wanneer iemand in een problematische schuldsituatie verkeerd zal hij of zij eerst een beroep moeten doen op zijn of haar eigen sociaal netwerk. 3. Wanneer dat geen resultaat heeft kan een beroep gedaan worden op de gemeente. De GKB Drenthe biedt Assenaren trajecten aan voor inkomensbeheer en schuldsanering. De GKB voert daarnaast de wettelijke taken uit die voortvloeien uit de Wgs en de WSNP. 4. Bij het aanbieden van een traject geldt dat: o de schuldenaar probleemeigenaar is, o de zelfredzaamheid van de schuldenaar de maatstaf is voor de inzet van de dienstverlening, o de trajecten primair gericht zijn op het financieel stabiel maken van de schuldenaar; het schuldenvrij maken is van secundair belang. 5. Ten aanzien van de rollen geldt: o dat de gemeente de regierol heeft: deze komt vooral tot uiting in een coördinerende en verbindende rol door de organisaties samen te brengen, maar soms ook door knopen door te hakken. De gemeente voert de regie op het beleid. o dat de burger een eigen verantwoordelijkheid heeft: afspraken nakomen, informatie tijdig en volledig aanleveren, geen nieuwe schulden maken o dat de schulphulpverlener (GKB) bemiddelaar is tussen de schuldenaar en de schuldeisers en tegelijk begeleider is van de schuldenaar (adviseren, training) o dat de professionele organisaties vooral inzetten op samenwerking: doorverwijzen, informatie- en kennisuitwisseling, o dat de vrijwilliger fungeert als support en ondersteuning aan de schuldenaar. 6. Ten aanzien van de toegang tot de schuldhulpverlening: o De wachttijd tussen aanmelding bij de GKB en de intake duurt maximaal 4 weken. o De wachttijd voor spoedeisende hulp is maximaal 3 dagen. o De duur van budgetbeheer wordt verkort van 5 naar maximaal 3 jaar, waarbij op de helft van het traject (uiterlijk na 18 maanden) op basis van het leervermogen van de klant het vervolgtraject wordt bepaald. o Gezinnen met minderjarige kinderen worden met voorrang geholpen wanneer de wachttijden onverhoopt oplopen tot 4 weken of langer. o Op basis van onderzoek naar de effecten en onderzoek naar klantprofielen wordt bezien of er maatwerk geleverd kan worden voor de toegang tot schuldhulpverlening voor recidivisten gezinnen met kinderen tot 18 jaar, (ex-)ondernemers daklozen ex-gedetineerden ouderen 7. Met betrekking tot de financiën: - Voor schuldsaneringstrajecten wordt een eigen bijdrage in rekening gebracht wanneer de verzoeker een inkomen heeft van meer dan 120% van de WWB-norm. - Voor de periode tot 1 mei 2014 wordt eenmalig een budget van 50.000,-- beschikbaar gesteld voor gerichte preventiemaatregelen en nazorg. Pagina 19
- door middel van de reguliere rapportages in de P&C-cyclus wordt de gemeenteraad geïnformeerd over de ontwikkeling van de hulpvraag en de financiële gevolgen ervan. Pagina 20
Bijlage 2: overzicht van actiepunten Informatievoorziening: meer informatie moet verzameld worden over de klant en het gedrag dat ten grondslag ligt aan het ontstaan van problematische schuldsituaties: enerzijds zullen objectieve gegevens worden verzameld door de GKB. Gegevens over wacht- en doorlooptijden, uitval, no-show enz. worden per 1-1-2013 verzameld. bezien moet worden hoe een bredere intake vormgegeven kan worden, door wie en wanneer. Toegang tot schuldhulpverlening: in samenwerking met het werkveld bezien of de toegang voor recidivisten beperkt kan worden (effecten, wenselijkheid) beoordelen of er maatwerk geleverd kan worden voor daklozen, gezinnen met minderjarige kinderen en (ex-)ondernemers Ketensamenwerking: de gemeente geeft invulling aan haar regierol de rollen van de professionele en vrijwilligersorganisaties worden doorontwikkeld; bezien wordt of nadere afspraken gemaakt moeten worden over samenwerking. Preventie: samen met het werkveld wordt bezien welke maatregelen voor preventie en nazorg het meeste effect zullen hebben en (gezamenlijk) ingezet kunnen worden. Pagina 21