Aanpak huiselijk geweld centrumgemeentegebied Amersfoort De bestrijding van huiselijk geweld is een van de taken van gemeenten op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO, nu nog prestatieveld 7). Andere wettelijke kaders zijn de Wet tijdelijk huisverbod en de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Vrouwenopvang is als een van de mogelijke interventies onderdeel van de aanpak. De aanpak van huiselijk geweld vraagt om samenwerking tussen gemeenten, politie, justitie en hulpverlening. De gemeente draagt als regisseur zorg voor een goede samenwerking. Amersfoort ontvangt als centrumgemeente een decentraliatie-uitkering van de rijksoverheid om een aantal zaken voor het hele centrumgemeentegebied te organiseren. Definitie Huiselijk geweld is lichamelijk, geestelijk of seksueel geweld of bedreiging daarmee door iemand uit de huiselijke kring. Het kan hierbij gaan om onder andere (ex-)partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden. Huiselijk geweld kent meerdere vormen. Het kan onder andere gaan om (ex- )partnergeweld (waaronder stalking), ouderenmishandeling, mishandeling van ouders door hun kinderen, kindermishandeling, eergerelateerd geweld, en genitale verminking. De gevolgen van het als kind getuige zijn van huiselijk geweld in de eigen huiselijke kring zijn doorgaans even ernstig als van het zelf mishandeld worden. Landelijk wordt inmiddels de term geweld in afhankelijkheidsrelates gebruikt. Huiselijk geweld valt daaronder, maar bijvoorbeeld ook geweld van professionals tegen mensen die in een instelling wonen. Aard en omvang Uit landelijk onderzoek (2010) 1 bleek dat ruim 9% bevolking in de voorgaande vijf jaar slachtoffer was van evident huiselijk geweld 2. Ongeveer 40% noemt één of enkele vervelende incidenten in de huiselijke kring in de voorgaande vijf jaar. Naar schatting zijn jaarlijks minstens 200.000 personen slachtoffer en zijn er 100.000 à 110.000 verdachten. Slachtoffers zijn in ruim een derde van de gevallen ook daders. Ongeveer 60% van de slachtoffers van evident huiselijk geweld is vrouw en 40% is man. Ongeveer een derde van alle moorden en doodslagen in Nederland wordt veroorzaakt door huiselijk geweld. Werd in 1997 naar schatting 12% van de incidenten gemeld bij de politie, in 2010 betrof dit 20%. Dit geeft aan dat er nog steeds sprake is van grote onderrapportage. De combinatie van afhankelijkheid en geweld achter de voordeur maakt dat slachtoffers niet snel naar de politie gaan en evenmin in staat zijn de geweldsspiraal zelf te doorbreken. In 2012 zijn in het casusoverleg huiselijk geweld 861 Amersfoortse nieuwe en zich herhalende cases van huiselijk geweld besproken, met het doel om mensen toe te leiden naar hulp. Dit betreft situaties die zijn gemeld bij de politie. Mensen die bij andere organisaties hulp zoeken zijn niet in deze cijfers terug te zien. Er werden in 2012 in Amersfoort 29 tijdelijke huisverboden opgelegd vanwege (ernstige dreiging van) huiselijk geweld. In de vrouwenopvang voor het centrumgemeentegebied van Amersfoort (Eemland en Heuvelrug) zijn 15 bedden en een noodbed. De bezettingsgraad in 2012 was 90%, de gemiddelde verblijfsduur 5 maanden. Er zijn 40 personen opgevangen. 1 Veen, H.C.J. van der, & Bogaerts, S. (2010). Huiselijk geweld in Nederland: overkoepelend syntheserapport van het vangst-hervangst-, slachtoffer- en daderonderzoek 2007-2010. Den Haag, WODC. 2 Zwaardere vormen van huiselijk geweld of lichtere vormen minimaal tien keer.
Doel van de aanpak Het uiteindelijke doel van de aanpak van huiselijk geweld is het bewerkstellingen van een veilig thuis voor kinderen en volwassenen, door middel van de zogeheten ketenaanpak: 1. Voorkomen van huiselijk geweld; 2. Signaleren van huiselijk geweld; 3. Stoppen van huiselijk geweld (inclusief opvang); 4. Schade beperken (inclusief nazorg): voorkomen van herhaling van huiselijk geweld voorkomen van problemen als gevolg van huiselijk geweld, nadat het geweld is gestopt, waaronder het voorkomen van intergenerationele overdracht Organisatie van de aanpak De gehele aanpak behelst het voorkomen, signaleren, melden, toeleiden naar hulp, de interventie zelf - hulpverlening, eventueel in combinatie met dwang en drang - en nazorg. Voorbeelden van preventieve activiteiten zijn de landelijke campagne huiselijk geweld stopt nooit vanzelf en ondersteuning van de implementatie van de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling, door voorlichting en inrichting van het digitale handelingsprotocol mn.handelingsprotocol.nl. De toeleiding naar hulp ziet er schematisch zo uit: Mensen kunnen zich met een situatie van huiselijk geweld melden bij de politie, bij het Steunpunt huiselijk geweld (ondergebracht bij Welzin), maar ook rechtstreeks bij een van de hulpverlenende instellingen. Het Steunpunt heeft nauwe samenwerkingsafspraken met het Advies en Meldpunt Kindermishandeling. Per 2015 is het de bedoeling dat beide functies zijn geïntegreerd. Het Steunpunt krijgt veel vragen om informatie en advies. Het kan gaan om situaties van huiselijk geweld, maar bijvoorbeeld ook vragen over mogelijkheden voor deskundigheidsbevordering van professionals, of vragen van studenten die informatie zoeken voor hun opleiding. Het SHG wordt
gebeld door direct betrokkenen, maar ook door bijvoorbeeld buren of leerkrachten. Vanaf 1 juli 2013 kan een groot aantal beroepsgroepen ook melden op grond van de Wet Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Veel gesprekken kan het SHG afhandelen door informatie en advies te geven. Als een casus die bij het SHG binnenkomt vraagt om overleg tussen verschillende partijen wordt deze ofwel direct toegeleid naar passende hulp, of besproken in het districtsoverleg huiselijk geweld. Als mensen zich direct richten tot een hulpverlenende organisatie wordt een casus alleen besproken als overleg met andere partijen nodig is om een goed hulptraject uit te zetten voor het hele gezin. De politie wordt gebeld bij een directe crisis en gaat dan ter plaatse. Als er sprake is van (een vermoeden van) ernstige acute dreiging kan een procedure huisverbod worden gestart, waarbij de betrokkene van wie op dat moment de dreiging uitgaat tijdelijk de toegang tot zijn of haar woning ontzegt kan worden. Het besluit hierover wordt genomen door de burgemeester van de betreffende gemeente. In die gevallen komt direct de crisisinterventie (ondergebracht bij het Steunpunt) ter plaatse en wordt binnen de periode dat het huisverbod duurt de hulp op gang gebracht voor alle betrokkenen. Als er geen procedure huisverbod start wordt ofwel rechtstreeks via het Steunpunt huiselijk geweld toegeleid naar hulp, of in het eerstvolgende districtsoverleg huiselijk geweld (DOHG) besproken welk hulptraject er moet volgen. In bijzondere situaties kan naast hulpverlening gebruik van alarmeringssysteem Aware nodig zijn. Doet een betrokkene aangifte van huiselijk geweld, of is er aanleiding om ambtshalve te vervolgen, dan loopt naast bespreking in het DOHG een strafrechterlijke procedure, waarbij ook aandacht is voor toeleiding naar al dan niet verplichte hulpverlening. Ook een procedure huisverbod kan samenlopen met een strafrechtelijke procedure, als er aangifte wordt gedaan of sprake is van ambtshalve vervolging. De voorzitter van het DOHG neemt deel aan het risicooverleg huiselijk geweld om voor een goede afstemming te zorgen. Welk hulptraject passend is hangt af van de onderliggende problematiek. Bij ouderenmishandeling kan het nodig zijn een mantelzorger die de zorg niet meer aan kan te ondersteunen. Bij kindermishandeling wordt Bureau Jeugdzorg ingeschakeld. Bij partnergeweld kan bijvoorbeeld sprake zijn van verslaving, een psychisch probleem of schuldenproblematiek. Steeds moet gekeken worden welke problematiek leidt tot het geweld en welke vorm van hulp passend is. In bedreigende situaties waarin een huisverbod geen oplossing kan bieden kan tijdelijke opvang in de vrouwenopvang nodig zijn. Regie op de ketenaanpak De aanpak van huiselijk geweld vraagt om een goede afstemming tussen de strafrecht en hulpverlening. Vanuit het principe een huishouden een plan moet ook tussen de hulptrajecten voor verschillende gezinsleden samenhang bestaan. Met alle ketenpartners in de provincie Utrecht (gemeenten, politie, justitie, hulpverlening) is een convenant afgesloten waarin de doelen van de aanpak en ieders bijdrage op hoofdlijnen zijn omschreven. In werkprocessen zijn deze afspraken verder uitgewerkt. De aanpak van huiselijk geweld is een taak van alle gemeenten. Amersfoort ontvangt als centrumgemeente een decentralisatie-uitkering van de rijksoverheid om een aantal zaken voor het hele centrumgemeentegebied te organiseren. Dit betreft onder andere vrouwenopvang en crisisinterventie en coördinatie bij huisverboden. De taakverdeling tussen regiogemeenten en Amersfoort als centrumgemeente is schematisch als volgt weer te geven:
Uitgangspunt : aansluiten zorg- en strafrechttraject Regie lokaal : alle gemeenten Regie regionaal : centrumgemeenten Beleidsmatig stemmen we de aanpak op management niveau af in de begeleidingsgroep huiselijk geweld, ambtelijk voorgezeten door Amersfoort en ondersteund door de GGD. De begeleidingsgroep legt de inzet van de ketenpartners jaarlijks vast in een werkplan. In het werkplan voor 2013 is onder andere aandacht voor ouderenmishandeling, kindermishandeling en eergerelateerd geweld. Op provinciaal niveau stemmen we af in de regionale adviesgroep huiselijk geweld.