Jaarplan en begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland Uitgebracht door: Bestuur van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland Utrecht, 13 oktober 2014 Rapport Kleine Synode d.d. 28 november 2014 VA 14-15
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 5 1 Kengetallen 7 2. Jaarplannen 9 2.1 Institutionele Ondersteuning en LRP 10 2.2 Kerk in Ontwikkeling 14 2.3 Missionair Werk en Kerkgroei 17 2.4 Kerk in Actie 22 2.5 Jeugdorganisatie Protestantse Kerk 26 2.6 HRM 29 - Deskundigheid: PCTE 29 - Mobiliteit: Pool en mobiliteitsbureau 32 - Rechtspositie: Traktementen en Pensioenen 34 2.7 Expertisecentrum 36 2.8 Communicatie & Fondsenwerving 37 2.9 Dienstverlening aan derden 42 2.10 Overige centrale doelbestedingen 42 2.11 Staf en ondersteunende afdelingen 43 3. Personeel en organisatie 46 3.1 Personeelsformatie 46 3.2 Personeelskosten 48 3.3 Organogram 49 4. Begroting 2015 50 4.1 Staat van baten en lasten met resultaatverdeling 50 4.2 Kerncijfers 53 4.3 Vaststelling heffingsfactoren 2015 54 4.4 Financiële risico s 56 5. Toelichting op de baten 57 5.1 Baten uit eigen fondsenwerving 57 5.2 Verplichte bijdragen van gemeenten 59 5.3 Baten uit acties van derden 59 5.4 Subsidies van overheden 59 5.5 Bijdragen voor dienstverlening 60 5.6 Rentebaten en baten uit beleggingen 61 5.7 Overige baten 62 6. Toelichting op de lasten 64 6.1 Besteding aan doelstellingen 65 6.2 Werving baten 70 6.3 Kosten beheer en administratie 70 6.4 Personele en overige kosten dienstenorganisatie 72 7. Bijlagen 76 7.1 Quotumverdeling 2015 76 7.2 Begroting Solidariteitskas 2015 78 7.3 Afkortingenlijst 79 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 2
Colofon Protestantse Kerk in Nederland Postbus 8504 3503 RM Utrecht Telefoon: (030) 880 18 80 Fax: (030) 880 13 00 E-mail: servicedesk@pkn.nl Internet: www.pkn.nl Bezoekadres: Joseph Haydnlaan 2a, 3533 AE Utrecht Protestantse Kerk in Nederland Op 1 mei 2004 is bij notariële akte in verband met de vereniging van de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK), de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN) en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden (ELK), het rechtspersoonlijkheid bezittende kerkgenootschap de Protestantse Kerk in Nederland tot stand gekomen als voortzetting en rechtsopvolger onder algemene titel van deze drie kerkgenootschappen. Het kerkgenootschap wordt geregeerd door haar eigen statuut bestaande uit kerkorde en ordinanties van de Protestantse Kerk inclusief overgangsbepalingen, alsmede generale regelingen behorende bij de kerkorde. De Protestantse Kerk in Nederland wordt vertegenwoordigd door de preses en de scriba van de generale synode tezamen (ord. 11.19.1). De generale synode van het kerkgenootschap de Protestantse Kerk in Nederland laat zich, overeenkomstig ordinantie 11 artikel 18 lid 1 en 2 van de kerkorde, voor de verzorging van de generale financiën van de kerk bijstaan door het bestuur van de dienstenorganisatie, die de aan zijn zorg toevertrouwde vermogensrechtelijke aangelegenheden van de Protestantse Kerk in Nederland beheert. De dienstenorganisatie ondersteunt de kerk, de gemeenten en allen die daarbinnen werken: - in hun betrokkenheid op God, op elkaar en op de wereld - in het getuigenis van Jezus Christus - in de dienst van gerechtigheid en barmhartigheid Daarbij verricht zij haar activiteiten in verbondenheid met andere kerken en maatschappelijke organisaties in binnen- en buitenland. Om haar taken namens de kerk en gemeenten uit te kunnen voeren: werkt zij dienstverlenend op basis van de vraag om ondersteuning en toerusting van het kerkelijk kader gericht op het beheer en de opbouw van de gemeente, de groei en de verdieping van het geloof en de theologische reflectie, de viering en beleving in de liturgie en de dienst aan de samenleving; draagt zij mede zorg voor de opleiding en nascholing van predikanten, kerkelijk werkers en ander (vrijwillig) kader; ondersteunt zij het geloofsgesprek en het spreken en leven van de kerk door studies en handreikingen, ook op het gebied van de geestelijke, politieke en economische krachten in de wereld; organiseert zij het werk zo dicht mogelijk bij de vragen van de gemeenten en van het kerkelijk kader, in de vorm van een concreet en transparant aanbod; voert zij het werk uit binnen de beleidskaders, die door de ambtelijke vergaderingen van de kerk zijn gesteld, op basis van de kerkorde; heeft zij de verantwoordelijkheid om zorgvuldig om te gaan met mensen en middelen. 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 3
Samenstelling en bezoldiging moderamen van de generale synode Het moderamen van de generale synode is als volgt samengesteld Mw. ds. K. van den Broeke, preses Dr. A.J. Plaisier, scriba Mw. mr. M. Engelbert-Clarenbeek (ouderling en eerste assessor) Dhr. M. van der Klooster (ouderling-kerkrentmeester) Dhr. F. Pasveer (diaken) Bezoldiging moderamen De leden van het moderamen van de Protestantse Kerk in Nederland ontvangen geen bezoldiging, met uitzondering van de scriba, ds. A.J. Plaisier, die wordt gesalarieerd conform de arbeidsvoorwaardenregeling van de Protestantse Kerk in Nederland, welke is afgeleid van de beloningen die de rijksoverheid hanteert voor de ambtelijke salarissen. Aan de leden van het moderamen zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Samenstelling bestuur en directie dienstenorganisatie Bestuur Mevr. G. Prins, voorzitter Mr. P. Schreuder, secretaris Dhr. G.L. Westerveld Mr. W. van Leussen Ds. A.J. Plaisier, vanuit het moderamen van de generale synode Dhr. F. Pasveer, vanuit het moderamen van de generale synode Directie Dhr. H. Feenstra, algemeen directeur Mw. Mr. drs. P.J.E. van den Bosch (adjunct directeur / hoofd HRM ) Ds. mr. J.P. van Ark (adjunct directeur / programmamanager Missionair Werk & Kerkgroei). 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 4
VOORWOORD Wij bieden u het jaarplan en de begroting 2015 aan. De Generale Synode stelde in haar vergadering in november 2012 het beleidsplan voor de dienstenorganisatie Met Hart en Ziel vast. Dit plan is gebaseerd op en wordt bepaald door de eerder door de synode aanvaarde visienota De hartslag van het leven. Deze visienota bepaalt de richting van het werk van de kerk en er wordt perspectief geboden. Ons hart klopt door geloof, hoop en liefde en met die hartslag is er toekomst voor het geloof en voor de (Protestantse) Kerk. In lijn met de visienota en het beleidsplan concentreert de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk zich in de periode 2013 2016 op drie beleidsthema s: Ontzorgen van gemeenten op het gebied van kerkgebouwen en predikanten in (kleine) gemeenten en administratieve processen; Honderd protestantse pioniersplekken in Nederland; Kerk in Actie als bondgenoot van de plaatselijke gemeente. Besloten werd de organisatiestructuur gedurende deze beleidsplanperiode te handhaven, ondanks de ingrijpende bezuinigingsmaatregelen die getroffen moeten worden door de basisformatie met vijftig fte te verkleinen. U zult lezen dat we zelfs sterker moeten bezuinigen op onze personeelskosten dan waar we destijds in de meerjarenraming van uit gingen. Dit betekent dat er een zeer stringent vacaturebeleid moet worden gevoerd. Als we kijken naar de periode na deze beleidsplanperiode met het oog op onze Kerk in 2025, dan zullen we als dienstenorganisatie de beleidslijnen van de synode verder moeten uitwerken in een nieuw beleidsplan. Voor het jaar 2015 leggen we de volgende accenten: Bij het thema ontzorgen van gemeenten. De pool van predikanten, jeugdwerkers enzovoorts, die vanuit landelijke dienst inzetbaar zijn in gemeenten die geen eigen predikant meer kunnen beroepen of tijdelijk een (extra) beroepskracht willen inzetten, krijgt steeds meer vorm en inhoud. Inmiddels zijn 8 beginnende predikanten werkzaam in de gemeenten. Deze groei zet zich door. Wij verwachten voor 2015 minimaal een verdubbeling. Het aantal jeugdwerkers via JOP en HGJB vertoont enige krimp. De interim predikanten en categoriale pastores (o.a. studentenpastores) werken nu ook vanuit deze pool. Ontzorgen rondom de problematiek van kerkgebouwen. Het bestuur zoekt het gesprek met diverse partijen, zoals VKB en KKA om gezamenlijk te werken aan een kenniscentrum op dit werkgebied met complexe kwesties. De protestantse pioniersplekken mogen, wat ons betreft, in 2015 een verdere groei meemaken. In 2013 is al een aantal plekken gestart. We zien steeds meer dat dit idee in de breedte van onze kerk wordt opgepakt en vormgegeven. We hebben extra middelen beschikbaar gesteld uit onze reserves om dit werk een impuls te kunnen geven, conform onze meerjarenraming. Relevant hierbij is ook dat we willen inspelen op actuele thema s in de samenleving. In 2014 deden we dit bijv. door het (mede)organiseren van een kerkdienst Wij gaan voor meer en na het vliegtuigongeluk in de Oekraïne, maar ook door Kerkinactie met het concept van een zorgzame samenleving. Iedere keer alert reageren als we als Protestantse Kerk present kunnen zijn in en voor de samenleving. We hopen in 2015 het nieuwe Hydepark te bouwen. Inmiddels is een groot deel van de (burger)gemeentelijke procedures doorlopen. Mocht dit proces ook verder voorspoedig verlopen, dan verwachten we nog voor de kerst in 2014 te beginnen met de bouw. De geplande activiteiten voor de fondsenwerving van dit mooie kerkenwerk zijn in 2014 in volle gang en zullen we in 2015 voortzetten. Er is inmiddels 2 miljoen aan leningen van diaconieën ontvangen via de stichting Protestants Diaconaal Krediet in Nederland (PDKN). We verhoogden de doelstelling naar 3 miljoen. Wij werken het komende jaar verder aan de werving van giften voor dit project. In de begroting 2015 zijn geen kosten voor specifieke investeringen voor het landgoed opgenomen. De ondersteuning door Kerk in Actie van het diaconale werk in Nederland wordt in 2015 nog meer gericht op het ondersteunen en stimuleren van het plaatselijke diaconale werk. Zoveel als mogelijk maken we middelen vrij voor zowel scholing en advies alsook steunverlening voor lokale diaconale projecten. Ook in de projecten wordt sterk naar deze toegevoegde waarde voor het plaatselijke diaconaat gekeken. 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 5
Al enkele jaren discussiëren we over de implementatie van het besluit van de Generale Synode van de Commissie Veerman (Hand aan de Ploeg) om de bijdragen aan de Solidariteitskas te verhogen naar 7,50 per belijdend lid. De afgelopen jaren hebben we deze verhoging niet uitgevoerd en gezien de reserves voor de steunverlening aan gemeenten, is afgesproken de verhoging in deze beleidsplanperiode niet uit te voeren. Zo nodig zullen we een deel van de substantiële reserves benutten. Dit jaar hebben we de reserves vaak bij het hoofdstuk vermeld. De ontwikkeling van de inkomsten van de gemeenten vertoont een scherpere daling. Dit is de reden dat we de quotuminkomsten met 2 procent laten dalen; dat is een procent meer dan het beleidsplan vermeldt. In 2013 is de discussie met de synode gestart over de positie van de verschillende kerkelijke stichtingen. De begroting 2015 is vanuit de bestaande situatie, met de reguliere bijdragen aan de Protestantse Kerk, opgesteld. In 2015 gaat een belangrijk gesprek plaatsvinden, namelijk het project: op weg naar 2025 (werktitel). De kerk heeft deze bezinning nodig om lijnen naar de toekomst uit te zetten. Het primaat ligt hier bij het moderamen van de Generale Synode. De dienstenorganisatie zal dit proces ondersteunen en daarna ook consequenties trekken voor het geheel van de dienstenorganisatie. Dit heeft geen directe gevolgen voor de begroting dienstenorganisatie in 2015, maar wel voor de komende jaren. Tot slot: wij zijn ervoor opgericht om samen te werken aan de opbouw van de Protestantse Kerk en haar gemeenten. In deze begroting willen we daarom ook eerst verwoorden, dat we samen dienstbaar willen zijn aan de Heer van de Kerk. Met open vizier naar de samenleving en met elan. Daarbij weten we ons gedragen en bemoedigd door ons geloof in Jezus Christus, onze Heer. Namens het bestuur en de directie van de dienstenorganisatie, G. Prins, H. Feenstra, Voorzitter bestuur dienstenorganisatie Algemeen directeur 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 6
1 Kengetallen Kengetallen Norm Begroting Begroting Rekening Rekening Rekening minimaal - 2015 2014 2013 2012 2011 maximaal Balanstotaal in 1.000 81.000 80.500 76.934 80.364 85.061 Resultaat continuïteitsreserve in 1.000 0 0 507 1.217 558 Risicoreserve in % (tot en met 2011) 40% - 60% 63,0% Continuïteitsres. in % (nw. beleid v.a. 2012) 33% - 67% #VERW! 57,4% 59,3% 55,8% Baten in 1.000 55.540 59.087 64.172 63.613 75.894 Lasten in 1.000 59.394 62.454 67.018 68.377 74.132 Bestedingspercentage baten min 70% 89,9% 88,5% 90,0% 92,4% 85,1% Bestedingspercentage lasten min 70% 84,0% 83,7% 86,2% 86,0% 87,1% Kosten fondsenwerving in % 9% - 12,5% 8,9% 9,2% 10,7% 12,5% 11,9% Kosten beheer & administratie in % 10% - 12% 12,2% 12,2% 10,3% 10,0% 9,0% Salarislasten in 1.000 #VERW! 22.107 20.419 18.867 18.628 Ziekteverzuim in % 4,00% 4,00% 3,80% 4,39% 4,14% Basisformatie in fte 261,4 276,3 269,3 280,4 281,2 Bijzondere formatie in fte 70,2 68,9 59,7 59,8 58,3 % continuïteitsreserve 70% 65% 60% 55% 50% 45% norm maximaal norm minimaal realisatie 40% 35% 30% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Jaar 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 7
Verdeling totale lasten Protestantse Kerk in 2015 3,8% 12,2% Bestedingen aan doelstellingen Kosten werving baten Kosten beheer en administratie 84,0% Verloop basisformatie Dienstenorganisatie in fte's 450 425 400 375 350 Begroot Werkelijk 325 300 275 250 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Jaar Verloop formatie bijzondere aanstellingen in fte's 80 70 60 50 40 Begroot Werkelijk 30 20 10 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Jaar 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 8
2. JAARPLANNEN 2015 De jaarplannen 2015 worden in deze paragraaf per programmalijn en stafafdeling samengevat en zijn gericht op de doelstellingen en speerpunten voor dit begrotingsjaar met vermelding van kwalitatieve, kwantitatieve en innovatieve projecten/activiteiten. De werkvelden worden geïllustreerd met een beknopt financieel overzicht dat inzicht geeft in de besteding naar de verschillende (hoofd-) doelstellingen van een programmalijn. Deze cijfers wijken echter af van de staat van baten en lasten van de officiële begroting, omdat in deze bestedingen aan de doelstellingen ook zijn inbegrepen: a. de onderlinge bijdragen tussen de programmalijnen; b. de kosten voor beheer en administratie. Laatstgenoemde kosten dienen volgens de richtlijn 650 voor de jaarverslaggeving afzonderlijk in de staat van baten en lasten gepresenteerd te worden. In onderstaand overzicht is een vergelijking gemaakt tussen deze verantwoorde doelbestedingen van de programmalijnen met vermelding van de optredende verschillen: Financiële overzichten Financieel Besteding Specificatie verschil: Programmalijnen overzicht naar Bijdragen Kosten in jaar- doelstelling Verschil aan andere Beheer & plannen volgens programma's Administratie (x 1.000) 2015 V&W en stafafd. Institutionele Ondersteuning 4.133 3.052 1.081 40 1.041 Ledenregistratie Protestantse Kerk 2.475 2.041 434 434 Kerk in Ontwikkeling 9.566 7.551 2.015 49 1.966 Missionair Werk en Kerkgroei 2.693 2.488 205 24 180 Kerk in Actie: 23.934 21.273 2.661 1.757 904 - Marketing Communicatie 833 542 291 290 - Relatiebeheer (v/h Interactief) 736 503 233 233 JOP 1.840 1.199 641 21 620 Human Resource Management: - Mobiliteitspool 3.349 2.867 483 293 190 - Management & Mobiliteit 598 350 248 248 - PCTE & Werkbegeleiding 2.648 2.349 299 299 - GVO 274 274 - Bureau predikanten 524 370 154 154 Expertisecentrum 418 291 127 127 Landgoed Hydepark 298 298 Dienstverlening aan derden 2.994 2.994 Overige centrale doelbestedingen 582 582 C&F: - corporate 1.109 882 228 228 Totaal: 59.005 49.906 9.099 2.184 6.915 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 9
2.1 Institutionele Ondersteuning en LRP Het programma Institutionele Ondersteuning (IO) biedt inhoudelijke en functionele ondersteuning aan de ambtelijke of institutionele organisatie van de kerk bij haar taak om leiding te geven aan het leven en werken van kerk en gemeenten, door middel van het geven van advies, begeleiding en hulp bij de uitvoering van activiteiten. Deze ondersteuning is vooral gericht op - de uitvoering van het werk van de bovenplaatselijke ambtelijke vergaderingen en de daarmee samenhangende organen en de colleges, evenals de communicatie daarover; - de zorg voor en ontwikkeling van een doeltreffende, flexibele en eigentijdse organisatie en kerkordelijke inrichting van kerk en gemeenten; en - de zorg voor de inrichting en functioneren van de Ledenregistratie van de Protestantse Kerk (LRP). Institutionele ondersteuning Hoofddoelstellingen Begroting Begroting Rekening (bedragen x 1.000) 2015 2014 2013 Synodewerk 930 1.035 1.106 Juridische zaken 749 768 619 Classicale Ondersteuning 1.019 1.026 1.041 Kerkbeheer 737 749 834 Kerkelijke bijdragen 184 184 188 Oecumene 349 349 369 Lutherse Zaken 125 108 107 Totaal lasten 4.093 4.219 4.264 Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. 40 38 41 Bij: resource resultaat -28 Totaal doelstellingen 4.133 4.257 4.277 Deze missie van Institutionele Ondersteuning (IO) wordt nagestreefd door: Het geven van inhoudelijke en (kerk)juridische ondersteuning aan de (bovenplaatselijke) ambtelijke vergaderingen, organen en colleges; Het faciliteren van de bovenplaatselijke ambtelijke vergaderingen, organen en colleges, onder meer door het voeren van het (ambtelijk) secretariaat daarvan; Het geven van informatie, voorlichting en adviezen over: o het beleid en de besluiten van de bovenplaatselijke ambtelijke organen; o de regelgeving, zowel binnen de kerk (kerkorde) als daar buiten (seculiere regelgeving); o (het toezien op) het beheer van de plaatselijke gemeenten en diaconieën; o de relaties en samenwerking met andere kerken; Het toezien op de naleving van de (kerkordelijke) regelgeving. In de beleidsperiode 2013-2016 is daarbij voor IO het navolgende van belang: In de visienota De hartslag van ons leven wordt gepleit voor concentratie op de kern van het gemeente- en kerk-zijn. Daardoor ontstaat ruimte voor de vorm waarin het kerk-zijn gestalte krijgt. Beproefde vormen van kerk-zijn die hun waarde bewijzen, kunnen worden gecombineerd met creatieve nieuwe vormen van kerk-zijn. IO richt daarom zijn aandacht op nieuwe vormen gemeentezijn zoals die zich plaatselijk ontwikkelen en op het oplossen van kerkordelijke problemen daarbij. Richtinggevend is het maximaal benutten van de speelruimte in de kerkorde en het scheppen van ruimte voor experimenten. Het motto bij de toepassing van de kerkorde is: soepel waar het kan, strikt waar het moet. Bijzondere aandacht krijgt daarin de spanning tussen de officiële ambtsvisie van de kerk en de praktijk van alledag. Daarnaast is er, gezien de financiële en bestuurlijke ontwikkeling in de plaatselijke gemeenten, aandacht voor de groeiende spanning tussen de kerkordelijke voorschriften 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 10
voor de vermogensrechtelijke zaken en de (kleine) gemeenten die het hoofd moeten bieden aan de krimp. Synodewerk Naast de reguliere beleidsmatige administratieve, secretariële, logistieke ondersteuning van (het moderamen van) de generale synode, kleine synode en (synodale commissie van de) evangelischlutherse synode, generale colleges, en werkgroepen worden de volgende projecten/activiteiten uitgevoerd: Ontwikkeling van een aanpak voor papierloos vergaderen in samenwerking met ICT; Doelmatig en efficiënt beheer van registers van gemeenten, predikanten en kerkelijk werkers; Inzet van beleidsadviseur van de scriba ten behoeve van binnenlandse oecumene, visieontwikkeling inzake het ambt en beleidsvisie van de synode op lange termijn (het project Kerk 2025); Coördinatie en ontwikkeling van plannen inzake Hervorming 500. Juridische zaken Ondersteuning wordt geboden aan onderzoek naar en de ontwikkeling van nieuwe kerkvormen (pioniers-, digikerken en dergelijke), naast de ondersteuning van de gewone gemeenten. Ook worden mogelijkheden in kaart gebracht tot vereenvoudiging van regelgeving met het oog op mogelijke aanpassing van de kerkorde na 2016. De (kerk)juridische ondersteuning van het moderamen, de kleine en generale synode, generale en regionale colleges en dienstenorganisatie blijft een belangrijk aandachtspunt. Bijzondere aandacht zal er zijn voor: Ingewikkelde (kerk)juridische vraagstukken voor het moderamen, bestuur DO en generale colleges Ondersteuning van landelijk beraad van generale en regionale rechtsprekende colleges en participatie in het landelijk RCBB-platform, beide ten behoeve van de onderlinge (beleids)afstemming en kennisdeling van de leden. Juridische Zaken wordt zoveel mogelijk ingezet als tweedelijns-dienstverlening voor adviseurs in de regio waardoor instroom van vragen vanuit de gemeenten en regio wordt beperkt. Een toegankelijke kennisbank via de website is beschikbaar en wordt onderhouden. Afstemming tussen JuZa en regionale IO-werkers heeft prioriteit. Ook de voorlichting over zaken die de relatie kerk - overheid betreffen, de ondersteuning van werkzaamheden CIO en de voorlichting over het bestuurlijke werk van de synode en haar organen blijven aandacht vragen, alsmede de ondersteuning aan ontwikkeling van samenwerkingsmodellen (op maat) tussen migrantenkerken en plaatselijke gemeenten. Extra aandacht is er voor het (subsidie)beleid van de overheid inzake kerkgebouwen en de nieuwe eisen als gevolg van wettelijke regelgeving in het kader van de ANBI, zoals de aanlevering van gegevens van alle tot de Protestantse Kerk behorende rechtspersonen per 1 januari 2016. Hiervoor is een projectgroep ingesteld. Classicale ondersteuning De beleidsmatige en kerkjuridische begeleiding door het RACV-team van de (brede moderamina) van de classicale vergaderingen en de classicale regionale overlegorganen (CRO) en advisering van regionale colleges voor de visitatie en de behandeling van beheerszaken heeft als speerpunten voor 2015: Bevordering en ondersteuning van samenwerking tussen classes en regionale colleges met het oog op beleidsontwikkeling inzake de gevolgen van krimp op langere termijn voor gemeenten; Ondersteuning van beleidsontwikkeling binnen de classicale vergaderingen; Ondersteuning van initiatieven vanuit de synode voor het kerkelijk gesprek en van consideratietrajecten; Ontwikkeling van een kerkordelijk verantwoorde vorm van concrete hulpverlening door gedelegeerde ambtsdragers of kerkbeheerders vanuit classis aan gemeenten met te weinig bestuurskracht Bezinning op de verdere ontwikkeling c.q. vereenvoudiging van de kerkorde en generale regelingen na 2016, in samenspraak met de generale colleges voor visitatie en kerkorde; 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 11
Kerkbeheer Speciaal aandachtspunt in 2015 is hier de verdere ontwikkeling van adequate beleidsondersteuning van kerkenraden en kerkbeheerders ten aanzien van de kerkgebouwenproblematiek per regio/provincie. Hierbij zal geïnvesteerd worden in een in 2014 op te richten landelijke projectgroep die het beleidsspeerpunt ontzorgen van gemeenten op het gebied van de gebouwenproblematiek verder zal uitwerken en vorm geven. Deze projectgroep zal advies, ondersteuning en begeleiding geven aan plaatselijke kerkbeheerders en regionale taakgroepen bij het zoeken naar en realiseren van passende oplossingen voor overtollige kerkgebouwen. Hiervoor zal materiaal worden ontwikkeld. Ook is een publiciteitscampagne over dit thema voorzien. Daarnaast zullen er initiatieven worden ontwikkeld voor een effectieve lobby bij overheden en andere partijen en voor het aanboren van nieuwe fondsen. Hierbij zal worden samengewerkt met andere organisaties en kerken (o.a. in CIO). De advisering en ondersteuning van plaatselijke kerkenraden, colleges van kerkrentmeesters en van diakenen inzake de vermogensrechtelijke aangelegenheden van de plaatselijke gemeenten en advisering en ondersteuning van de regionale colleges voor de behandeling van beheerszaken kent als beleidsprioriteiten: Ontwikkeling van adequate modellen voor kennisoverdracht binnen de colleges van kerkrentmeesters en diakenen aan hun nieuwe leden met het oog op continuïteit in het beleid en beheer; Bevordering en ondersteuning van samenwerking en overleg tussen brede moderamina en de colleges voor de visitatie en RCBB in alle regio s met het oog op de kleine gemeenteproblematiek, o.m. door het verstrekken van informatie over de financiële ontwikkelingen van gemeenten binnen een classis; Toespitsing van aandachtspunten in het advieswerk en de beoordeling van de financiële jaarstukken van gemeenten en diaconieën, in overleg met de RCBB s en brede moderamina classicale vergaderingen; Digitalisering van de poststromen in het RCBB-proces en het werkproces van de beoordeling van de jaarstukken. Oecumene Ondersteuning en uitvoering oecumenische activiteiten van het moderamen (planning, afronden dialoog met de Pinksterkerken door middel van rapportage aan generale synode, voortzetting van het gesprek met de CGK, GKV, NGK en VGKiN, advisering namens de PKN van de Rooms-katholieke Vereniging voor oecumene Athanasius en Willibrord, Nationaal Christelijk Forum, evaluatie van nationale en internationale contacten) wordt geboden. Extra aandacht moet er zijn voor de beheersing van (besparing op) de kosten voor oecumene. In de afgelopen jaren hebben we aandacht gevraagd voor de post financiële bijdragen voor oecumene die de laatste jaren steeds ruim 400k bedroeg waardoor gedurende 2013-2016 de druk op de andere posten binnen de begroting van IO is toegenomen als gevolg van teruglopende inkomsten uit quotum en vrijwillige geldwerving. Als hierop niet wordt bezuinigd, ligt deze post als een steeds zwaardere steen op de IO-maag/-begroting. Lutherse zaken Dit betreft de technische en beleidsmatige ondersteuning van de Evangelisch Lutherse Synode (ELS) en haar synodale commissie. Kerkelijke bijdragen Dit onderdeel betreft uitsluitend het beheer over de financiële bijdragen aan de Raad van Kerken in Nederland en de vaste afdracht van de BUMA-gelden. Algemene zaken IO De inhoud van de activiteiten en projecten vertonen een grote mate van continuïteit gelet op de aard van het programma. De inhoud van het ondersteunende werk volgt doorgaans de agenda en werkzaamheden van de betreffende ambtelijke vergadering, college of commissie. Waar mogelijk is een actueel speerpunt geformuleerd. Enkele speerpunten, zoals het papierloos vergaderen van de synode, zijn opnieuw opgenomen omdat zij in 2013 niet werden gerealiseerd wegens overbelasting bij ICT. Cultuur Van alle medewerkers wordt verwacht dat zij open staan voor de wensen en vragen vanuit de organen waarvoor men werkzaam is. De dienstverlening vanuit IO is vooral vraaggestuurd. Tegelijkertijd is het van belang dat men proactief meedenkt zowel praktisch als inhoudelijk - met de 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 12
leden van de organen vrijwilligers - die het werk ambtelijk aansturen, teneinde hun functioneren zo gemakkelijk mogelijk te maken. Deze cultuur zal worden bevorderd door regelmatige teambesprekingen, personeelsbijeenkomsten en een jaarlijkse (na)zomerschooldag. Kwaliteit De kwaliteit van het werk zal worden beoordeeld op basis van de output van de werkzaamheden. Concrete activiteiten en projecten zullen telkens worden geëvalueerd met aandacht voor inhoudelijke opbrengst, effectiviteit en doelmatigheid. Nieuw personeel zal worden geselecteerd op kwaliteit, creativiteit en werkhouding, in samenspraak met de organen of teams waarmee wordt samengewerkt. De ondersteuning van SCC-personeel en HRM zal hierbij worden benut. Personeel In 2015 zal er geen vacatureruimte binnen IO meer zijn. Het beleid van IO om de verschillende onderdelen van IO kwalitatief op niveau te houden nadert zijn grenzen. Tegelijkertijd groeit de vraag naar ondersteuning vanuit IO, gezien de krimp van de kerk in het algemeen (minder mens- en bestuurskracht, minder inkomsten, toename problemen). Dit vraagt om een zo efficiënt mogelijke werkwijze en waar nodig herziening van prioriteiten binnen de werkzaamheden. Van de medewerkers zal daarbij de nodige flexibiliteit en creativiteit worden gevraagd. In de teambesprekingen en functioneringsgesprekken zal aandacht zijn voor het professioneel omgaan met werkdruk en het behoud van arbeidsvreugde. Bij de medewerkers zal aandacht worden gevraagd en ruimte worden geboden voor de noodzaak om zich te blijven ontwikkelen. Ledenregistratie Protestantse Kerk (LRP) Hoofddoelstellingen Begroting Begroting Rekening (bedragen x 1.000) 2015 2014 2013 Ondersteuning functioneren ledenregistratie 1.131 1.130 992 Dienstverlening op verzoek 515 525 551 Onderhoud en ontwikkeling 579 570 703 Communicatie 75 75 99 SILA 175 175 176 Totaal lasten 2.475 2.475 2.521 Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. Bij: resource resultaat 142 Totaal doelstellingen 2.475 2.475 2.663 Het programma IO is ook verantwoordelijk voor de inrichting en het functioneren van de Ledenregistratie van de Protestantse Kerk (LRP). Een belangrijk uitgangspunt in de verdere ontwikkeling van het systeem is dat qua inrichting meer rekening wordt gehouden met de beperkte kennis/vaardigheden en tijd die vaak ter beschikking is binnen de gemeente. De navolgende doelstellingen met hun specifieke aandachtspunten voor het komende begrotingsjaar zijn hierin te onderscheiden. Ondersteuning in gebruik van LRP ten behoeve van het plaatselijk kerkenwerk Wij constateren een verminderde behoefte in trainingen LRP terwijl we kunnen waarnemen dat er maandelijks nieuwe gebruikers worden aangemaakt. Dit kan leiden tot slechter gebruik van het systeem waardoor de kwaliteit van de data onder druk komt te staan. Onderzocht zal worden in hoeverre functionele aanpassingen binnen LRP de gebruiker kunnen ondersteunen bij het doorvoeren van mutaties zodat de kwaliteit gewaarborgd blijft. Uitvoering van diensten/werkzaamheden De gestarte regiospreekuren zullen verder worden geoptimaliseerd. Dit concept werkt en er wordt tijd en geld bespaard. De uitbouw van deze dienstverlening met andere programma s zal in 2015 meer aandacht krijgen. 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 13
Toekomst ontwikkeling Vanuit de visienota LRP die in 2014 wordt ontwikkeld verwachten we aanpassingen te kunnen doorvoeren in het systeem. Deze hebben als doel de beheersbaarheid en stabiliteit te vergroten en het gebruikersgemak positief te beïnvloeden. Daarnaast willen we informatie ten behoeve van geld wervende activiteiten gemakkelijk en bruikbaar ontsluiten. Gebruikersplatform In 2014 betrekken wij, op ons initiatief, de gebruikers LRP bij oriëntatie momenten om te komen tot de toekomst visie van het programma. Voor 2015 is de opdracht om een structurele vorm van een gebruikersplatform te implementeren. De voorgaande vormen hebben helaas niet tot een gewenst resultaat mogen leiden. Het nieuwe gebruikersplatform zal ons voorzien van adviezen en ons helpen goede keuzes te maken in de aangeboden functionaliteiten. 2.2 Kerk in Ontwikkeling Hoofddoelstellingen Begroting Begroting Rekening (bedragen x 1.000) 2015 2014 2013 Acquisitie 1.139 1.140 1.026 Basisdienstverlening 665 820 1.981 Betaalde dienstverlening 963 856 900 Gemeenteopbouw 1.761 1.946 695 Verbinden 911 891 567 - Bureau steunverlening 198 166 - Steunverlening gemeenten 2.050 2.050 - Koopvaardij pastoraat 195 193 - Binnenvaartpastoraat 140 169 - Luchthavenpastoraat 25 25 - Dovenpastoraat 180 185 - Studentenpastoraat 852 845 - Internationaal studentenpastoraat 191 218 Totaal steunverleningen (solidariteitskas) 3.831 3.851 3.387 Steunverlening gemeenteopbouw Steunverlening Kerk in Actie Maatschappelijk Activeringswerk 247 443 453 Rentebaten ACV's 50 Overige fondsen 318 Totaal lasten 9.517 9.947 9.377 Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. 49 49 48 Bij: resource resultaat 133 Totaal doelstellingen 9.566 9.996 9.558 Kerk in Ontwikkeling is één van de vijf programma s waarin de dienstverlening door de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland gestalte krijgt. Met dit programma ondersteunen we de Protestantse Kerk en haar gemeenten. Het programma kenmerkt zich door een vernieuwende houding: de gemeenten waarvoor wij werken, verkeren vaak in een periode van loslaten en hervinden. Teruggang in leden en middelen gaat vaak samen met het verlangen van actieve kerkleden de gemeente naar vorm en inhoud een levende gemeente te laten zijn. Een vernieuwende houding is herkenbaar aan het creëren van draagvlak om met gemeenten nieuwe wegen te verkennen. We geven daarbij aandacht aan én het bestaande én steun aan de pioniers in de kerk van morgen. Vernieuwing en inspiratie worden ook op basis van een toekomstgerichte visie gecreëerd door spiritueel leiderschap in de gemeenten.. Het werk van Kerk in Ontwikkeling wil inspirerend zijn voor anderen. Inspiratie krijgt inhoud in het geloofsgesprek en in spiritueel leiderschap van ambts- en taakdragers. Omdat de kerk leeft in de plaatselijke gemeente is de dienstverlening van Kerk in Ontwikkeling primair gericht op die gemeente, actief als geloofsgemeenschap, en in de samenleving. Daarom is het belangrijk dat er in ons werk aandacht is voor toerusting, gemeenteopbouw, pastoraat en diaconale betrokkenheid. 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 14
Kerk in Ontwikkeling wil stimuleren dat de Protestantse Kerk vanuit haar missionaire gestalte verbindend is. Wij werken aan het leggen van betekenisvolle verbindingen, binnen de eigen afdeling en organisatie, binnen de kerkelijke gemeenschap van een dorp of stad en over gemeentegrenzen heen. Maar daar niet alleen. Ons werk speelt zich af op het snijvlak van gemeente en kerk, van gemeenschap en samenleving. Gemeenteadviseurs Kerk in Ontwikkeling is een programma waarvan het hart wordt gevormd door dienstverlening aan gemeenten en kerk door de gemeenteadviseur. Gemeenteadviseurs zijn het eerste contact van de dienstverlening voor gemeenten van de Protestantse Kerk. De kerntaak is: dienstverlening op maat aan plaatselijke gemeenten. Deze dienstverlening is gebaseerd op vier rollen die in het werk van de gemeenteadviseur zichtbaar zijn: makelaar, begeleider, toeruster en expert. De makelaar weet ambitie en vraag in gemeenten ondernemend te vertalen naar inzet van deskundigen en de toepassing van voorbeelden van elders. Integrale dienstverlening is hierbij het uitgangspunt. De begeleider weet in een veranderproces de gemeente naar een nieuw perspectief te begeleiden. De toeruster versterkt vanuit eigen vermogen het inspirerend leiderschap van ambts- en taakdragers in gemeenten. De expert heeft weet van eigen en collegiale kennis/ervaring en zet deze doeltreffend in voor de opdrachtgever. Deze rollen leiden tot een herkenbare aanpak van teamwerk. Binnen Kerk in Ontwikkeling, door samenwerken met collega s in de dienstenorganisatie en door het inschakelen van deskundige (in- en externe) vrijwilligers in de uitvoering van het werk. De dienstverlening van Kerk in Ontwikkeling omvat ook expertgebieden op het terrein van eredienst (kerkmuziek en liturgie), Kerk en Israël, ontmoeting met moslims, migrantenkerken en categoriaal pastoraat. Ook de steunverlening (uitgevoerd door het Bureau Steunverlening) valt onder het programma Kerk in Ontwikkeling, evenals de functionaris voor de SMPR (Seksueel Misbruik in Pastorale Relaties). Vanuit de 4 rollen zijn de beleidsinhoudelijke thema s zichtbaar: Gemeenten ondersteunen in de kerntaken van het gemeente-zijn, door met hen te werken aan levenskrachtige vormen van gemeentezijn. Ambts- en taakdragers in gemeenten begeleiden bij het ontwikkelen van leiderschap in geloven en gemeenteleven. Samen met gemeenten activiteiten ontwikkelen om de boodschap van het evangelie op een vernieuwende en aansprekende manier uit te dragen. Samen met ambts- en taakdragers gemeenten stimuleren tot het voeren van het geloofsgesprek. Gemeenten helpen betekenisvol en herkenbaar te zijn in de samenleving. Gemeenten in de context van de Nederlandse samenleving stimuleren tot het aangaan van zinvolle verbindingen. Ten behoeve van de sturing van de programmalijn wordt gewerkt aan versterking van de integrale dienstverlening door de gemeenteadviseurs. We zetten ons daarom in voor de samenwerking binnen de teams en met andere afdelingen van de Dienstenorganisatie in de integrale uitvoering van de dienstverlening, zodat door coördinatie van de gemeentecontacten deskundigheid optimaal benut wordt en de declarabiliteit wordt vergroot. Vijf belangrijke speerpunten voor het jaar 2015 worden hieronder weergegeven. Deze kwalitatieve, kwantitatieve en innovatieve projecten/activiteiten illustreren de hierboven beschreven visie en werkwijze. Door naar de kern Veel gemeenten staan voor ingrijpende keuzen door de vermindering van mensen en middelen. Begeleiding richt zich op het vorm geven aan perspectieven en vernieuwende keuzen hierin. De inzet van meer experts tijdens het begeleidingstraject draagt bij aan de kwaliteit van de dienstverlening. In 2015 breidt KIO deze aanpak verder uit met het ontwikkelen van kennisdomeinen als bundeling van 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 15
verschillende vormen van dienstverlening, toerusting en project rond één samenhangend thema. De eerste twee kennisdomeinen die worden uitgewerkt zijn pastoraat en diaconaat. Pioniersbegeleiding Met de inzet van 8 gemeenteadviseurs voor de begeleiding van de pioniersplekken heeft KIO een actieve bijdrage aan de realisatie van de 100 pioniersplekken in 2016. In 2014 zijn de 8 pioniersbegeleiders geschoold en zijn de eerste begeleidingen gestart. Naar verwachting zal het aantal begeleidingstrajecten vanaf 2015 verder groeien en een substantieel deel van het gemeenteadvies uitmaken. Er wordt naar gestreefd dat de ervaringen uit de pioniersbegeleiding ook in de reguliere dienstverlening vruchtbaar worden gemaakt, door uitwisseling in de teams en in de kennisnetwerken. De zorgzame kerk Samen met Kerk in Actie investeert KIO in diaconaat en maatschappelijke betrokkenheid. Naast de dienstverlening aan het diaconale veld (lokaal en regionaal) neemt KIO deel aan het project de zorgzame kerk. Politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in de zorg scheppen voor gemeenten en kerk nieuwe uitdagingen. Met de nadruk op mantelzorg, sociale netwerken en lokaal gedefinieerd zorgbeleid (WMO) komen gemeenten op een nieuwe manier in beeld als partner en plek in de zorg. In 2014 zijn in totaal 15 pilotgemeenten geworven waarin in 2015 ervaring wordt opgedaan met de zorgzame kerk aan de hand van de invalshoeken: Kerk als schakel, Kerk als knooppunt levensvragen, Zorgmaatjes en Lokale belangenbehartiging. Migrantenkerken KIO ondersteunt een veelheid aan contacten van de Protestantse Kerk in Nederland met migrantenkerken. In 2015 wordt geïnvesteerd in vijf kennismakingstrajecten tussen een gemeente en een migrantenkerk. Het doel van de kennismaking is het delen van geloof en het verkennen van vormen van samenwerking. Tevens worden de mogelijkheden onderzocht van het opzetten van twee regionale ontmoetingsplatforms voor voorgangers, naar een beproefd en vruchtbaar model in de classes Utrecht/Zeist. SMPR SMPR is het gezamenlijk meldpunt seksueel misbruik in de kerk voor de Protestantse Kerk en zeven andere protestantse geloofsgemeenschappen. KIO faciliteert en ondersteunt dit meldpunt met financiële, personele en bestuurlijke inzet. De aangesloten geloofsgemeenschappen dragen financieel en bestuurlijk bij. In 2015 gaat de aandacht uit naar meer bekendheid van het meldpunt en voorlichting onder predikanten, kerkenraden, gemeenten. Dit gebeurt door het delen van kennis over de gedragscode, het protocol bij meldingen, en over de gevolgen van seksueel misbruik in pastorale- en gezagsrelaties voor de daders en benadeelden. Hiermee wil SMPR de kans op het overschrijden van grenzen op dit gebied zo klein mogelijk houden. Met een nulmeting over de bekendheid van SMPR in 2014 en een herhaling in 2016 wordt het effect van de voorlichting gemeten. Werkgroepen Binnen KIO dragen veel verschillende werkgroepen (mede) zorg voor de verschillende werkvelden. Het gaat op landelijk niveau om: - Protestantse Raad voor Kerk en Israël - Werkgroep Pastoraat in de Gezondheidszorg - Redactie Kerk & Israël Onderweg - Werkgroep Studentenpastoraat - Werkgroep Ontmoeting met Moslims - Werkgroep Internationaal Studentenpastoraat - Werkgroep Migrantenkerken - Werkgroep Dovenpastoraat - Werkgroep Eredienst - Werkgroep Kerk en Krijgsmacht - Werkgroep Kerkmuziek - Homo, Ambt en Kerk - Werkgroep Justitiepastoraat - Beraad Grote Steden - Werkgroep Binnenvaartpastoraat - Werkgroep Koopvaardij-pastoraat Al deze werkgroepen ondersteunen de uitvoering van het werk in het werkveld waarin ze actief zijn en/of doen zelf (een deel van) dit werk. Het gaat in alle gevallen om deskundige vrijwilligers die voor langere tijd in een dergelijke werkgroep zitting hebben. Daarnaast draagt KIO mede zorg voor een aantal werkgroepen die niet uitsluitend werk voor KIO doen, zoals het Interkerkelijk Bestuurlijk Overleg SMPR en de OPOG. 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 16
2.3 Missionair Werk en Kerkgroei Hoofddoelstellingen Begroting Begroting Rekening (bedragen x 1.000) 2015 2014 2013 Flankerend beleid 250 365 323 Kerkelijk pionieren 1.560 1.289 1.081 Missionaire communicatie 604 570 167 Missionaire vernieuwing gemeenten 255 226 429 Totaal lasten 2.669 2.450 2.000 Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. 24 24 29 Bij: resource resultaat -9 Totaal doelstellingen 2.693 2.474 2.020 Missionair Werk en Kerkgroei (MWKG) is het programma van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk dat kerk en gemeenten ondersteunt om missionair te zijn en hen stimuleert vorm en inhoud te geven aan missionaire activiteiten. Daarbij staat voorop dat kerk en gemeenten er zijn omdat er zending is, en niet andersom. De kerk mag zich in de beweging van zending opgenomen weten en als het ware een brugfunctie vervullen tussen Christus en de wereld. De gemeente is missionair. Missionair zijn gaat vooraf aan alles wat wij in de kerk en namens de kerk doen. Het gaat daarbij om drie woorden: gunnen, uitnodigen en betrekken: Gunnen. Gemeenten en gemeenteleden gunnen het evangelie dat aan henzelf geschonken is graag aan anderen. Het beste wat een mens kan overkomen is de ontmoeting met Jezus Christus. Dat beste is voor iedereen bestemd. Wie zelf grond onder de voeten krijgt door het geloof in de levende Heer, wenst dat ook een ander toe. Uitnodigen. Andere mensen worden uitgenodigd om te geloven. Deze uitnodiging houdt ook de roep in tot omkeer en vernieuwing van het leven. Bekering als de keuze om tegen dingen ja of juist nee te zeggen, is niet vrijblijvend. Tegelijkertijd is missionaire communicatie vrij van macht of dwang. Aan anderen wordt de ruimte gelaten ja, nee of misschien te zeggen. Betrekken. Geloven in je eentje kan niemand. In de christelijke gemeenschap helpen mensen elkaar het geloof te bewaren en daar in te groeien. Missionair werk betekent mensen betrekken bij de gemeente. In die zin is missionair werk ook gericht op kerkgroei. Wel moeten we met woorden als resultaten en effecten voorzichtig zijn: kerk en geloof is geen project in onze hand, maar in de hand van God. Tegelijk mag groei ook gepaard gaan met groei in aantal. Het tot staan brengen van het ledenverlies is een stap in die richting. Missionair werk is geen eenrichtingsverkeer maar veronderstelt een dialogische houding. God heeft zich toegewend tot de gehele wereld. In de christelijke gemeenschap kunnen we niet zonder het besef dat in ons land ook andere godsdienstige tradities zijn. Met hen zoeken we de dialoog met respect voor hun godsdienst. In het landelijke missionaire werk volgen we drie sporen om invulling te geven aan bovengenoemde missie: Advisering en ondersteuning van gemeenten bij het inhoud en vorm geven aan de missionaire opdracht in eigen omgeving Communicatie: bieden van materialen en projecten die gemeente(lede)n kunnen gebruiken om mensen die het evangelie niet kennen of ervan vervreemd geraakt zijn in aanraking te brengen met de christelijke geloofstraditie Bevorderen van nieuwe christelijke gemeenschapsvorming op oude en nieuwe grond, een terrein dat ook aangeduid kan worden als kerkelijk pionieren of kerkplanting 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 17
Advisering en begeleiding gemeenten bij het inhoud en vorm geven aan de missionaire opdracht in eigen omgeving Ronde Pionieren vanuit de gemeente Sinds 2009 zijn de missionaire rondes van MWK een begrip in de kring van de PKN-gemeenten. Drie rondes zijn inmiddels achter de rug. Tijdens de eerste missionaire ronde (2009-2010) werden 30 modellen voor de missionaire gemeente gepresenteerd en besproken om zo kerkelijk kader te helpen een missionaire koers te vinden die aansluit bij de eigen gemeente. Het middagprogramma van de tweede ronde (2011-2012) ging over handelen afgestemd op de doelgroep op basis van de uitkomsten van een onderzoek van Motivaction naar cultuurstijlen en hun relatie tot geloof/spiritualiteit en kerk. s Avonds stond het geloofsgesprek centraal. De derde missionaire ronde (2013-2014) ging over missionair preken. In het avondprogramma stonden de ins en outs van de missionaire eredienst centraal. Gezien de belangstelling en de positieve respons gaat in 2015 een vierde missionaire ronde ven start van ca. 30 bijeenkomsten, verspreid over Nederland. s Middags zijn de predikanten en andere beroepskrachten welkom. Het gesprek met hen zal gaan over nut en noodzaak van pionieren vanuit de eigen gemeente. In een workshopachtige setting gaan de deelnemers concreet aan de slag met het ontwikkelen van een mogelijke pioniersplek vanuit de eigen gemeente. Daarbij komt ook de vraag naar de intrinsieke motivatie van predikanten aan de orde. Waarom werd je ooit predikant, wat vond en vind je belangrijk om te doen? Hoe kan pionieren je helpen om ook je oorspronkelijke motivatie opnieuw vorm te geven? De avondbijeenkomsten waarvoor breed uitgenodigd wordt, staan in het teken van de wijze waarop gelovig leven zichtbaar wordt in de dagelijkse praktijk. Hoe kan het concrete dagelijks handelen verbonden worden met de eigen geloofsovertuiging? Wat is een christelijke levensstijl eigenlijk? Is die wel mogelijk? Is die van missionaire betekenis? Tijdens de ronde zal er materiaal worden uitgereikt. Naast schriftelijk materiaal worden er filmfragmenten uitgereikt met als doel: stimuleren tot pionieren, inzicht in het ontwikkelen van een pioniersplek en bewustwording van de voorbeeldfunctie die de eigen levensstijl heeft. Landelijk missionair festival, ook voor ambassadeurs Om de ambassadeurs betrokken te houden bij het missionaire werk zijn er in het recente verleden zgn. ambassadeursdagen gehouden. Naast genoemde dagen waren er in 2012 en 2013 dagen voor kerkleden die geïnteresseerd zijn in de wijze waarop in het kerkelijk werk een goed gebruik gemaakt kan worden van social media. De ervaringen met beide soorten bijeenkomsten waren voor MWKG aanleiding om een dag voor nog veel meer gasten te organiseren. Het idee vaneen breed missionair festival was geboren. Zaterdag 8 november 2014 werd geprikt als datum voor het eerste landelijke missionaire festival Mission Air voor iedereen die actief is in de organisatie van christelijke gemeenschappen en zoekt naar de rol van de kerk in een sterk digitaliserende en individualiserende wereld. Op het programma tal van speelse en interactieve workshops: van pastoraat op internet en de basics van pionieren tot wandelen als missionaire activiteit en de strategische inzet van social media. Ook voor 2015 staat een missionair festival op de rol. Voortgezette missionaire opleiding predikanten en kerkelijk werkers De praktijk laat zien dat toerusting van pioniers in missionair werk nodig is. De ontwikkeling van een missionaire opleiding voor predikanten en kerkelijk werkers binnen het geheel van de permanente educatie heeft erin geresulteerd dat het per 1 september 2014 mogelijk is een tweejarige opleiding te volgen. We organiseren de opleiding samen met het PCTE. Er zijn op dit moment ca. 15 deelnemers/deelneemsters te verwachten. De opleiding beoogt predikanten te scholen en toe te rusten om de missionaire roeping concreet te maken in de eigen gemeente. Een pioniersproject naast de bestaande gemeente behoort tot de mogelijkheden. In 2015 worden voorbereidingen getroffen voor een evaluatie van deze pilot. Communicatie: bieden van materialen en projecten die gemeente(lede)n kunnen gebruiken om mensen die het evangelie niet kennen of ervan vervreemd geraakt zijn in aanraking te brengen met de christelijke geloofstraditie Materialen en projecten Vertrouwde producten zoals de adventskalender (bezinnend op weg naar Kerst en met kaarten om te versturen) en de veertigdagentijdkalender (bezinnend op weg naar Pasen) zullen blijven verschijnen. Deze missionaire uitgaven vinden ieder jaar weer hun weg naar een grote gebruikersgroep, en zijn 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 18
gericht op het gewone gemeentelid. De veertigdagenkalender is in 2014 voor het eerst gezamenlijk met KIA uitgebracht. Er zal materiaal gemaakt worden dat gemeenten helpt concreet te leren, zelf te experimenteren en/of aansluiting te zoeken bij de te vormen 100 Protestantse Pioniersplekken. Ieder jaar wordt gekeken of er in dat jaar een thema speelt dat geschikt is om missionair bij aan te sluiten: een landelijk evenement, een campagne van de Protestantse Kerk (of eventueel van een organisatie waar we banden mee hebben), een goed missionair idee vanuit een plaatselijke gemeente. Dat kan zijn in de vorm van een kaartenset, een folder, een boekje. In 2015 zal de focus onder andere gericht worden op kerkelijk pionieren en de voorbeeldfunctie van een christelijke levensstijl. Het donateursmagazine Bries zal ook in 2015 worden gecontinueerd. Webwinkel De producten van MWK zoals cadeauartikelen, werk- en studiemateriaal, gedenk- en geschenkboekjes, cursussen en literatuur, gezelschapspellen, media & overig materiaal zijn via de webwinkel te bestellen. Ook is daar materiaal te vinden dat geschikt is om mensen die doorgaans niet naar de kerk komen maar die we wel ontmoeten op de grote feestdagen, te verwelkomen en zich thuis te laten voelen. Startzondag 2015 Samen met het programma Kerk in Ontwikkeling ontwikkelen we in 2015 materialen en projecten rond het startzondagthema en stimuleren we gemeenten die voor hun startzondag te gebruiken. Kerst 2015 MW&KG sluit zich aan bij eventuele publiekscampagnes vanuit de Dienstenorganisatie. Missionaire gedeelten website Protestantse Kerk De rubriek Oogpunt van (homepage website Protestantse Kerk) wordt ook in 2015 gecontinueerd. Het missionaire gedeelte van de website wordt ook in 2015 benut om de activiteiten en projecten van MW&KG te ondersteunen en te promoten. Website missionaire ronde IV Vanuit het plan om een vierde missionaire ronde te houden is een extra inspanning voor online presentie noodzakelijk. Daartoe wordt een website gebouwd binnen pkn.nl en wordt aandacht gevraagd voor deze ronde via de Facebookpagina PKN Missionair. Een platform waarin activiteiten worden gedeeld, vragen kunnen worden gesteld rondom pionieren en andere missionaire activiteiten. Sociale media De missionaire kansen van de sociale media kunnen door plaatselijke gemeentes beter benut worden. MWKG zal gemeentes handvatten aanbieden om hier concreet werk van te maken (o.m. via uitreiken materialen en workshops tijdens Mission-air). Zelf zullen de medewerkers van MWKG meer zichtbaar worden op de diverse vormen van social media. Nu al zijn veel predikanten en kerkelijk kader actief op platforms als LinkedIn, Facebook en twitter. Missionair Werk en Kerkgroei beoogt zo veel mogelijk aanwezig te zijn en bij hen aan te sluiten, juist om met predikanten en kader in dialoog te treden. Samenwerkingsprojecten MWKG levert ook in 2014 een actieve bijdrage aan de verdere opbouw en het onderhoud van de website www.pkn.nl. Het voornemen is dan ook weer deel te nemen aan het communicatieoverleg dat periodiek gehouden wordt door de programmalijn Communicatie en Fondsenwerving. In samenwerking met andere programmalijnen zal bekendheid gegeven worden via folders aan nieuwe uitgaven. Bevorderen van het ontstaan van nieuwe en experimentele vormen van gemeente-zijn met het oog op de missionaire presentie van onze kerk in de samenleving Pioniersplekken Project Pionieren in honderdvoud Typerend voor pioniersplekken en experimentele missionaire projecten is het streven naar nieuwe christelijke gemeenschapsvorming. Dat onderscheidt deze projecten van gangbare missionaire activiteiten. MWKG zal de vernieuwing van gemeente en kerk sterk verbinden aan het revitaliseren van bestaande gemeenten. Op deze manier worden de komende jaren 100 nieuwe pioniersplekken gesticht. Een nieuwe geloofsgemeenschap kan van alles zijn (praten over de Bijbelse boodschap in 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 19
een café, een huiskerk, een netwerk van jongeren, ouders en kinderen die al knutselend een bijbelverhaal uitbeelden, etc.) als ze maar aansluit bij lokale behoeften en past bij de mensen die er wonen. De afgelopen twee jaar zijn circa 18 pioniersplekken van de tweede generatie geaccordeerd. Eind 2014 hopen we op circa 30 pioniersplekken waar serieuze stappen zijn gezet en het pionieren nagenoeg begonnen is. De (ambitieuze) doelstelling voor 2015 is daar bovenop nog 30 pioniersplek te laten ontstaan. Werkwijze Met gemeenten die klaar staan om te pionieren volgt MWK de volgende route. Het idee dat leeft bij de potentiele pioniers, moet worden vertaald naar een praktisch en haalbaar plan. De afspraak een idee voor een pioniersplek uit te werken in een driejarig plan, wordt vastgelegd in een intentieverklaring die door de verantwoordelijke kerkenraad, de pionier en MWK getekend wordt. Dan breekt de fase van planning aan. Daarnaast worden een financieringsschema en een begroting voor het eerste jaar gemaakt. Indien nodig zijn MWK en de Maatschappij van Welstand bereid mee te financieren. MWK stelt naast 3.000 begeleidingskosten maximaal zo n 7.000 per pioniersplek per jaar beschikbaar. Van de Maatschappij van Welstand mogen we per pioniersplek over een periode van drie jaar een bedrag van maximaal 25.000 besteden. Er wordt een samenwerkingsovereenkomst opgesteld waarin de wederzijdse afspraken worden vastgelegd. Deze wordt weer ondertekend door de kerkenraad, de pioniers en MWK. Zodra het project gestart is krijgen pioniers en pioniersteams de noodzakelijke ondersteuning in de vorm van groepscoaching, procesbegeleiding ter plekke en teamretraites. Deze werkwijze wordt ook in 2015 gevolgd al proberen we soepel om te gaan met de administratieve kant van het geheel, want kerkelijke molens malen langzaam. Bij de begeleiding en training van pioniersteams zijn de IZB, het Evangelische Werkverband, International Church Plants en de HGJB betrokken. Daarnaast is er samenwerking met lokale netwerken rond pionieren in onder andere Den Haag en Amsterdam. Communicatie Het doel en de criteria die van toepassing zijn als het gaat om pionieren, zijn te vinden in de brochure Pionieren vanuit de Protestantse Kerk. Daarnaast is er een brochure gericht op fondsenwerving. Beide zijn digitaal beschikbaar en worden up to date gehouden. In 2015 gaan we door met de pr voor pionieren via de website, Kerkinformatie, de maandelijkse post voor predikanten, etc. Ook zoeken we de publiciteit in bladen en informatiekanalen die een breder publiek bereiken dan de christelijke kring. De afgelopen twee jaar waren er informatiesessies over pionieren m.n. op het platteland. Ze werden gebruikt voor een presentatie, discussies en het uitreiken van materialen aan geïnteresseerden. Langs die weg kwamen er enkele initiatieven tot stand. De collecteopbrengsten in 2014 laten tegenvallende resultaten zien. Dat is een signaal om in 2015 extra aandacht te geven aan de collecteondersteuning. Het begeleidend materiaal zal gericht zijn op concrete (bijna tastbare) projecten en geen woord Frans bevatten. De lijn dat pioniers/pionier-teams regelmatig over hun ervaringen vertellen in ons relatiemagazine Bries, wordt voortgezet in 2015. Omdat er in Amsterdam relatief veel pioniersplekken functioneren, is bij de PKA de behoefte ontstaan een pioniersbegeleider aan te stellen die coördinatietaken vervult. De werkgroep Pionieren wil graag haar voordeel doen met de Amsterdamse ervaringen. Afgesproken is dat MWK deze begeleider meefinanciert en de betrokkene deel gaat uitmaken van de werkgroep. Educatie De praktijk wijst uit dat scholing en begeleiding noodzakelijk zijn. Voor veel gemeenten is pionieren een nieuw terrein en dan komen scholing en begeleiding als geroepen. Als onderdeel van het deelprogramma Pionieren in honderdvoud is er een training uitgewerkt voor de educatie van pioniers en hun teams die bestaat uit drie componenten: teamretraites, groepscoaching en procesbegeleiding ter plaatse. Tijdens teamretraites komen verschillen pionierteams bij elkaar. Verspreid over 3 jaar ontmoeten zij elkaar vijf keer in een tweedaagse conferentie (2x in jaar 1, 2x in jaar 2 en 1x in jaar 3). Doelen zijn: inspiratie opdoen, verwerven/bijspijkeren van kennis van pionieren, teambuilding binnen de eigen teams, gemeenschapsvorming tussen de teams en delen van/reflectie op ervaringen uit de eigen praktijk. Er is groepscoaching voor de voortrekker of pionier. Elke pionier maakt deel uit van een vaste groep pioniers die twee keer per jaar of vaker bijeenkomt voor intervisie. De spiritualiteit van de pioniers mag in die bijeenkomsten ruime aandacht krijgen. Vanuit ICP en ds. Janneke Nijboer worden extra mogelijkheden geboden. 13 oktober 2014 Begroting 2015 Protestantse Kerk in Nederland 20