KOPP/KVO Iedere ouder gunt zijn kind een gelukkige jeugd Kinderen opvoeden is niet gemakkelijk. Maar als ouder met een psychische stoornis of een verslavingsprobleem kun je met vragen zitten die andere ouders niet hebben. Hoe leg ik uit wat er met mij aan de hand is? Hoe voorkom ik dat ik mijn kind met mijn problemen belast? De mensen van KOPP/KVO helpen bij het vinden van antwoorden. 6
ACHTERGROND Eerst maar even een indrukwekkend cijfer: ongeveer 864.000 kinderen groeien op in een gezin waarvan een van de ouders een psychisch of verslavingsprobleem heeft. Dat betekent niet dat binnen de gezinnen waarin deze kinderen opgroeien opvoedingsproblemen zijn, of dat zij bij voorbaat een problematische jeugd hebben. Het betekent wel dat een groot aantal ouders beducht is voor een negatief effect van hun verslaving of stoornis op hun kind. Deze ouders kunnen met hun zorgen binnen Mondriaan onder andere terecht bij Sandy Swieringa en Marion Heijmans. Beide zijn preventiewerkers van KOPP/KVO. De afkorting staat voor Kinderen van Ouders met een Psychiatrisch Probleem en Kinderen van Verslaafde Ouders. Sandy en Marion verzorgen cursussen voor zowel ouders als kinderen. Sandy: Ouders bieden wij een informatief programma waarin we stilstaan bij de relatie tussen de ziekte en de ouderrol. Ouders lopen vaak met vragen rond. Hoe leg ik aan mijn kind uit dat ik me vaak zo ongelukkig voel dat ik mijn bed niet uit kan? Hoe vertel ik dat ik een alcoholprobleem heb en daardoor soms een kort lontje? Maar ze hebben ook zorgen voor de toekomst: Kan mijn kind dezelfde ziekte krijgen? Hoe voorkom ik dat? Wij helpen ze bij het vinden van antwoorden. Goed genoeg Ervaring leert dat ouders met een psychisch- of verslavingsprobleem de lat vaak erg hoog leggen. Daar ligt een flinke portie schuldgevoel aan ten grondslag. Het komt allemaal ter sprake, onder ander in de cursus Kop op Ouders. Janet (32) - partner van Dave, zie p. 9 - deed de cursus vorig jaar. Dat was in een moeilijke tijd. Mijn man was depressief en van de medicatie tegen zijn ADHD werd hij agressief en onredelijk. Zelf kreeg ik een burn out. Ondertussen vroegen onze twee jonge kinderen om aandacht. Tegen de tijd dat ons de cursus Kop op Ouders werd aangeboden, zaten we er behoorlijk doorheen. Toch waren we heel gemotiveerd. De acht sessies hadden ieder een ander thema, waaronder: goed Het versterken van haar moederrol was in het belang van haar genezing genoeg ouderschap, communiceren met je kind en grenzen stellen. Goed genoeg ouderschap was voor mij echt een eyeopener. Ik ben nogal perfectionistisch. In mijn ogen kan alles beter, met als gevolg dat ik teveel van mezelf vraag. Op de cursus heb ik geleerd dat het belangrijk is dat ik tijd voor mezelf neem. Dus dat doe ik nu dan ook. En ik blijk er geen mindere moeder om te zijn. Wat heb jij nodig? Je hoeft niet bij Mondriaan in zorg te zijn om bij KOPP/KVO terecht te kunnen. Maar soms is het een mooie aanvulling op hulp die een gezin al krijgt. Behandelaar Maril van Meer geeft groepstherapie bij PsyQ Heerlen en ziet vooral mensen met een persoonlijkheidsstoornis. Zij wijst patiënten regelmatig op het bestaan van KOPP/ KVO. Maril: Als een patiënt ook ouder is, breng ik de kinderen altijd ter sprake. Laatst nog: in de groep zat een moeder die bang was dat haar dochter onder haar stoornis te lijden had. De groep gaf bevestigende signalen, wat haar weer in de verdediging drong. We zijn toen individueel verder gegaan en hebben haar op een positieve manier en zonder verwijten gevraagd: Wat heb jij nodig? Waar ligt jouw geworstel? Ze bleek behoefte te hebben aan hulp zoals die van KOPP/KVO. Daarmee hielp ze niet alleen haar kind, maar ook zichzelf, want het versterken van haar moederrol bleek in het belang van haar eigen genezing. Gezonde basis Marion: Als wij aan het einde van een cursusprogramma met de ouders evalueren zijn er een paar geluiden die we altijd wel terughoren. Zo zeggen ouders dat ze zich meer bewust zijn van hun houding ten opzichte van de kinderen. En - heel belangrijk - ze nemen tijd om te luisteren. Alle ouders willen hetzelfde, vult Sandy aan. Hun kind een zo goed mogelijk jeugd geven. Het is het fundament onder de rest van hun leven en dat moet stevig zijn, anders is de kans op problemen verderop groot. Wij ondersteunen ouders bij het leggen van die gezonde basis. Zo zijn we de problemen voor. Met Janet en haar gezin gaat het nu een stuk beter, onder andere door de cursus die zij en haar man volgden. Janet: Sandy en Marion zijn nog thuis bij ons geweest om na te praten. Ze vroegen of we nog ergens hulp mee konden gebruiken. De deur staat altijd open, was hun boodschap. Dat is een heel fijn idee. Els Huver Zie voor meer info: pagina 10 7
KOPP/KVO Nicolle (48) Waarom zocht je hulp bij KOPP/ KVO? In 2010 kwam ik door een burn out en depressie op de PAAZ van het ziekenhuis terecht. Voor een gezin is het nogal wat als mama drie maanden weg is. In die tijd pleegde Anthonie Kamerling zelfmoord. Mam, dat doe jij toch niet ook? vroeg een van mijn zoons. Tot dat moment heb ik geprobeerd de kinderen - twee jongens van bijna twintig en mijn dochter van vijf te ontzien. Maar eenmaal opgenomen kon ik er niet meer onderuit. Mijn dochtertje Iris stelde vragen en ik legde haar uit dat mama het heel druk had in haar hoofd en dat ze me in het ziekenhuis leerden mijn hoofd leeg te maken zodat ik rust kreeg. Daar nam ze genoegen mee. Maar terug thuis was ik niet meteen de oude en kon ik Iris moeilijk om me heen verdragen. Ik deelde de hele tijd waarschuwingen uit: Niet doen! Laat dat! Toen iemand KOPP/KVO onder mijn aandacht bracht, wist ik meteen dat het iets voor mij zou zijn. Wat leverde de cursus je op? Bij de andere ouders in de groep van Kop op Ouders vond ik herkenning, begrip en medeleven. Maar ik kreeg ook bruikbaar advies. Tel eerst tot tien. Verlaat de ruimte even om je te bezinnen zodat je een uitbarsting voor kunt zijn. Heel praktisch. Wat was het belangrijkste inzicht dat je kreeg? Dat ik mijn kind haar gang moet laten gaan. Dat het bij kind-zijn hoort om dingen te ontdekken en fouten te maken. Dat moet ik haar gunnen. En ook dat ik mijn gevoel moet uitspreken. Dus niet boos worden, maar zeggen: Ik voel me nu boos worden. Als ik dat doe krijg ik een heel andere reactie. Al met al ben ik nu misschien geen betere ouder, maar wel een bewustere ouder en dat is al heel wat. 8
KOP OP OUDERS Dave (37) Hoe kwam je bij KOPP/KVO terecht? Ik heb twee prachtige kinderen - 2 en 3 jaar oud - maar ik kan niet tegen geschreeuw en gejengel. Ik ben zelf al erg druk, want ik heb ADHD. Daar kwam ik pas twee jaar geleden achter. Geen fijne diagnose, maar het verklaarde wel een en ander. Bijvoorbeeld waarom ik me zo slecht kan concentreren en geen drukte om me heen verdraag. In diezelfde periode kreeg ik hartklachten en werd ik depressief. Het was allemaal teveel. Er voor mijn kinderen zijn kostte me moeite. Bij PsyQ wezen ze mijn vrouw en mij daarom op het cursusprogramma Kop Op Ouders. We grepen het met twee handen aan. En dan moet je opeens je zorgen in de groep gooien. Ja, maar dat is voor mij geen probleem. Dat komt door mijn ADHD. Ik deel mijn sores zelfs met vreemden bij de bushalte. Maar iedereen in de groep was heel open. Mensen herkenden situaties en gaven elkaar tips. Toch had ik vooral veel aan de adviezen van Sandy en Marion. Zij legden ons uit dat het goed is om positief gedrag te belonen en dat een kind actieve aandacht verdient. Ik herinner me een filmpje waarop je een vader achter de krant zag zitten, terwijl zijn dochtertje een dansje wilde voordoen. De vader keek maar half. Dat was herkenbaar? Best wel. Thuis ben ik daarom toen heel bewust eens met mijn zoontje Elaijh (2) gaan zitten en heb echt naar hem geluisterd. Hij praat nog heel onduidelijk, maar ik bleek hem eigenlijk prima te begrijpen. En zo kwam ik er ook achter dat Phoenix (3) al heel wat te vertellen heeft. Ik besef dat ik met een actieve luisterhouding quality-time creëer. Daar kies ik nu voor, want mijn kinderen groeien zo snel. Ik wil niks missen. 9
KOPP/KVO Het cursusaanbod van KOPP/KVO voor ouders is ruim: er is een groepsprogramma, een online zelfhulpcursus en een online groepscursus met een chatroom waar de deelnemers en begeleider op inloggen. De website www.kopopouders.nl biedt informatie voor en door ouders met veel stress, psychische of verslavings problemen. Is het iets voor jou? Neem dan contact op. Afdeling Preventie Kinderen & Jeugdigen: 045 573 61 15, preventie.kj@mondriaan.eu Afdeling Preventie Verslavingszorg: 046 457 10 60 preventie.vz@mondriaan.eu Of vraag ernaar bij je behandelaar. COLUMN RIENIE ROES Wens Het staat met scherpe pen in mijn geheugen gegrift. Het was zover. Een warme zomeravond. De ambulance was onderweg, met mannen in witte jassen. Ze kwamen mijn moeder met dwang uit huis halen. Ik schrijf het jaar 1965, ik was een kind van acht jaar. Een psychiatrische instelling heette destijds nog een gekkenhuis. Mijn moeder was altijd nogal vreemd. Behoorlijk vreemd feitelijk. Anders dan andere moeders. Onbetrouwbaar. Als ik zat te spelen met mijn poppen en autootjes, moest ik altijd op mijn hoede zijn. Bang voor mijn moeder. Die kon zomaar naar mij toekomen om haar roze gelakte nagels in mijn arm te klauwen, net zolang totdat er bloed te voorschijn kwam. Evengoed kwam ze me zomaar een snoepje of een kusje geven. Uiterst verwarrend. Ik ontwikkelde voelsprieten naar alle kanten. Een door en door slecht en stout kind, dat was ik in de ogen van mijn moeder. Troost vond ik bij mijn vader, een zachtaardige man die redde wat er te redden viel. Veel verzweeg ik voor hem en vertelde ik niet om echtelijke ruzies te voorkomen. Toen mijn moeder het idee kreeg dat ik samen met mijn vader in een complot zat om haar te vermoorden en zij uiterst akelige teksten op de muren ging schrijven, werd het tijd voor een opname. Een TBS. Een hevig traumatisch gebeuren: moeder platgespoten, vader huilend, alle buren toekijkend op straat. Sensatie. Schaamte en machteloosheid. Groot verdriet. Aan mijn vader heb ik overigens wel wat te danken. Vertrouwen in mijn intellect en het durven uiten van mijn eigen mening. Een groot gevoel van veiligheid. Niets in de wereld is belangrijker dan dat. We schrijven nu het jaar 2013. Ik hoop dat lezers van dit stukje die een vergelijkbare problematiek kennen of gekend hebben, goede hulp hebben gehad of krijgen. Dat ze een redelijk leven kunnen leiden. En zich veilig voelen. Dat wens ik ze toe vanuit de grond van mijn hart. Rienie Roes 10