De warmtepomp. Onderzoek en communicatie 1 (trimester 3) Groep 4. Dominique Hendrikx. Bram Oosterbos. Maarten Reuskens

De warmtepomp Onderzoek en communicatie 1 (trimester 3) Groep 4 Dominique Hendrikx Bram Oosterbos Maarten Reuskens A2 A2 A1

Voorwoord Voorwoord Wij kregen in het begin van de derde trimester de opdracht om een klein project te maken rond een actueel onderwerp. Wij waren er vrij snel uit dat we een project zouden maken rond de warmtepomp, actueel in combinatie met wat techniek. We zijn er dan ook met volle goesting aan begonnen en dat is gedurende het project niet veranderd.we kregen ongeveer een zevental weken om alle informatie op te zoeken, te verwerken en in een mooi verslag te gieten. Als afsluiten mogen we tijdens de les onderzoek en communicatie een presentatie geven over het onderwerp. Wij willen ook enkele personen bedanken, zonder hen was ons project niet gekomen tot wat het nu is. Eerst en vooral Jhonny Op Den Akker, van wie het huis en de warmtepomp is waar we ons project rond maken. Ten tweede de firma Bovema, zij hebben ons zeer goed geholpen met het berekenen van de productiekosten en wij hebben zeer veel informatie van hen gekregen. Dan ook nog Koen Stevens van de firma KVS, hij heeft zeer veel tijd voor ons vrijgemaakt om de kosten van een stookolie-installatie en gasketel te berekenen voor het huis van Jhonny. En natuurlijk als laatste onze mentor, meneer Vandensanden, die ons altijd met raad en daad bijstond. Wij hebben ook een kleine website gemaakt rond ons project. Op die manier konden geïnteresseerden ons gemakkelijk volgend. Ook was dit handig voor onze mentor, hij kon op deze manier zien als wij een vergadering hadden gehad en de verslagen lezen. We hebben er ook enkele foto s op gezet die we gemaakt hebben. Voor de volledigheid voegen we de url hier even aan toe: http://warmtepompen.weebly.com/index.html

Inhoudsopgave Inhoudsopgave Lijst met tabellen... 3 Lijst met illustraties... 3 Inleiding... 4 1 Werking van de lucht/water warmtepomp... 5 1.1 Principe en werking... 5 1.2 Coefficient of performance... 8 2 Warmtepompen en milieu... 9 2.1 Hoe milieuvriendelijk is een warmtepomp?... 9 2.2 CO 2 -uitstoot... 10 3 Voor- en nadelen van een warmtepomp... 12 3.1 Voordelen... 12 3.2 Nadelen... 13 4 Kosten van een warmtepomp... 14 4.1 Kostenbesparing... 14 4.1.1 Aankoopkosten... 14 4.1.2 Verbruikskosten... 15 4.2 Energiebesparing... 17 Conclusie... 19 Bibliografie... 20 Bijlage... 21 Verslagen van de vergaderingen... 21 Verslag vergadering 1 (30/03/2011)... 21 Verslag vergadering 2 (06/04/2011)... 22 Verslag vergadering 3 (27/04/2011)... 23 Verslag vergadering 4 (13/05/2011)... 24

Lijst met tabellen & lijst met figuren Lijst met tabellen Tabel 1.1: Vloeistoffen in warmtepomp... 6 Tabel 2.1: Hoeveelheid CO 2 -uistoot in België... 10 Tabel 2.2: Aantal gezinnen in belgië... 10 Tabel 4.1: Aankoopkosten... 14 Tabel 4.2: Verbruikskosten... 15 Tabel 4.3: Kostenevolutie... 16 Tabel 4.4: Calorisch vermogen & kostprijs/kwh... 17 Tabel 4.5: Theoretisch rendement & globaal jaarrendement... 18 Lijst met illustraties Figuur 1.1: Principe werking warmtepomp... 5 Figuur 1.2: Temperatuur - entropiediagram... 7 Figuur 3.1: Decibelmeter bij warmtepomp... 13 3

Inleiding Inleiding Het is een feit dat het milieu en alles wat daar mee te maken heeft zoals CO 2 -uitstoot, groene energie enzovoort veel in de media komt. Waarom dan geen project maken rond een zeer alledaags onderwerp de warmtepomp. Er wordt voor het moment zoveel over verteld en over geschreven maar klopt dat ook allemaal? Is een warmtepomp wel goed voor het milieu? En is een warmtepomp goedkoper dan een gasketel of een stookolie-installatie? Je zal op al deze vragen een antwoord krijgen bij het lezen van dit verslag. 4

Werking van de lucht/water warmtepomp 1 Werking van de lucht/water warmtepomp 1.1 Principe en werking Warmtetransport gaat in normale wijze van materialen op hoge temperatuur naar materialen op lage temperatuur. Dit betekent dat een voorwerp dat warmer is dan zijn omgeving, warmte afgeeft en dus afkoelt. Bij de warmtepomp gebeurt net het tegenovergestelde. De warmtepomp haalt warmte bij lage temperatuur op uit de natuur en geeft die bij hoge temperatuur weer af. Bij een lucht/water warmtepomp neem hij de warmte op uit de lucht. Deze warmte wordt opgenomen door de vloeistof die in de warmtepomp zit. Daarna geeft de vloeistof die warmte weer af aan water dat als vloerverwarming en dergelijke dient. Maar volgens de tweede hoofdwet van de thermodynamica kan warmte niet vanzelf van laag naar hoog gaan. Daarom verbruikt de warmtepomp ook energie. Om te zien wat er precies allemaal gebeurt bij de warmtepomp bekijken we even deze figuur. Figuur 1.1: Principe werking warmtepomp 5

Werking van de lucht/water warmtepomp De gele pijl geeft de warmte van de lucht aan die je in de warmtepomp wilt krijgen. In de warmtepomp zit een bepaalde vloeistof (tabel 1) die bij een lage druk een laag kookpunt heeft. Stel dat we een buitentemperatuur van 10 graden hebben, dan kunnen we hier afleiden dat de vloeistof gaat koken vanwege het lage kookpunt. Kookpunt bij 1,013 bar Verdamperdruk bij 0 c Condensator druk bij 45 C HFK 134a -26 c 2,9 bar 11,6 bar HFK 407c -43 c 5,4 bar 18 bar Propaan R290-42 c 4,7 bar 16 bar Tabel 1.1: Vloeistoffen in warmtepomp Doordat de compressor(2) daar de vloeistof ook aanzuigt, daalt de druk op die plaats en gaat de vloeistof verdampen in de verdamper (1). Het gasvormige middel wordt dus naar de compressor gezogen. Hier wordt het gas samengedrukt waardoor de temperatuur gaat stijgen tot een stuk boven de temperatuur van de kamer die verwarmt moet worden. Nu gaat het gas van de compressor naar de condensor. Hier komt de hete damp in contact met het koudere water van het verwarmingssysteem van de woning. Omdat we zoals net zeiden dat de temperatuur van hoog naar laag gaat, zal de vloeistof de warmte afgeven aan het koudere water. De totale energie wat overgebracht wordt is de warmte van de lucht en de energie wat de compressor heeft geleverd, met uiteraard ook verliezen. Nu wordt de damp deels vloeistof en deels damp. De vloeistof gaat nu verder naar het ontspanningsventiel. Dit ventiel veroorzaakt een drukverlaging, waardoor de rest van de damp ook terug vloeistof wordt. Het kookpunt van de vloeistof komt nu ook op dezelfde hoogte te liggen als bij de normaaldruk. Als laatste komen we weer bij de verdamper waar de druk weer lager is, waardoor het kookpunt weer gaat verlagen en de vloeistof gaat koken. De cyclus begint nu weer opnieuw. 6

Werking van de lucht/water warmtepomp Aan de hand van figuur 2 kun je zien hoe de vloeistof een aantal faseovergangen begaat. De eerste overgang is het verdampen wat in 1 gebeurt. Dit gebeurt in de verdamper. Van punt 1 naar punt 2 wordt de druk opgevoerd door de compressor. Hierdoor gaat de temperatuur stijgen. Van 2 naar 3 gaat het gas de hoge temperatuur afgeven in de condensor. Door diezelfde temperatuurafname gaat het gas weer vloeibaar worden en komt het in 4 terecht. Dan gaat de vloeistof naar het expansieventiel waardoor er een drukverlaging komt, dus van 4 naar 5. Nu komt de vloeistof weer in de verdamper waar damp en vloeistof zit. Nu beginne we weer vooraan. Figuur 1.2: Temperatuur - entropiediagram 7

Werking van de lucht/water warmtepomp 1.2 Coefficient of performance Elke warmtepomp heeft een bepaald rendement. Het theoretische rendement wordt COP, oftewel coëfficiënt of performance genoemd. Het rendement is de verhouding tussen de hoeveelheid afgegeven warmte en de verbruikte energie. De warmtepomp verbruikt energie door middel van de compressor. Met deze formule kun je de maximum COP van de warmtepomp berekenen. Q is de bruikbare hoeveelheid warmte wat de warmtepomp levert. Dit is dus de warmte die de condensor aan het water geeft. W is d energie die de compressor gebruikt om de druk op te voeren. Elke warmtepomp heeft een andere COP-waarde. Tegenwoordig zijn er al lucht-water warmtepompen die een COP-waarde hebben van 4,9. De warmtepomp die wij hebben gekozen heeft een COP van 4,13. Dit wil dus zeggen dat de warmtepomp 4,13 kwh kan produceren voor elke kwh die de compressor gebruikt. Dit is nogmaals het theoretisch rendement. Voor het reële rendement te weten, moet je met heel veel factoren rekening houden. Dit rendement noemt men Seasonal Performance Factor oftewel SPF. Gemiddeld gezien kun je zeggen dat deze factor de COP waarde met 0,4 tot 0,8 verminderd. De SPF waarde bij onze warmtepomp is 3,38. Maar welke factoren beïnvloeden zoal het rendement waardoor je deze daling ziet? Het warmteverlies in het huis zelf. Als je de warmtebron te klein neemt (dit wil zeggen te weinig leidingen doorheen de lucht) dan gaat er ook minder warmte uit de lucht getrokken kunnen worden waardoor de verdampingstemperatuur ook lager ligt. Hierdoor daalt de SPF waarde ook. Bij de lucht/water warmtepomp is het ook essentieel om de lamellen niet te dicht bij elkaar te nemen. Welke tijd van het jaar is het? Dit is een heel belangrijke factor, want dit zal het rendement fel laten dalen. 8

Warmtepompen en milieu 2 Warmtepompen en milieu 2.1 Hoe milieuvriendelijk is een warmtepomp? De warmtepomp is een verwarmingsinstallatie die zeer goed is voor het milieu. Een huis verwarmen met aardgas of stookolie is minder goed voor het milieu. Op de dag van vandaag wordt er ook nog steeds verwarmt met steenkool en petroleum, deze brandstoffen zijn zeker niet goed voor het milieu omdat ze zwavel bevatten. De zwavel gaat bij verbranding reageren met de atmosfeer. In aanraking met water wordt het omgevormd in zwavelzuur, of met andere worden, zure regen. Sommige huizen worden verwarmd met een houtkachel, dit is ook geen goede oplossing voor het milieu want daarvoor moeten telkens meer en meer bomen gekapt worden. De warmtepomp is een nieuwe en milieuvriendelijkere manier van verwarmen. Zo verbruikt een warmtepomp minder dan de doorsnee verwarmingsinstallatie. Als men een warmtepomp vergelijkt met een stookolieketel zien we dat een warmtepomp 50% minder CO2 uitstoot. Als we dit vergelijken met een gasketel verbruikt de warmtepomp 40% minder en vergeleken met een condensatieketel is dit 30% minder. Als meer en meer mensen warmtepompen gaan aanschaffen zal er dus minder CO2 worden uitgestoten en zal het milieu veel minder worden aangetast dan als we zouden blijven verwarmen zoals we dat nu doen. Voor de mensen die heel milieubewust zijn kunnen ze de warmtepomp laten samenwerken met zonnepanelen zodat ze ook uitsparen qua elektriciteit. Voor een warmtepomp is er ook niet zoveel energie nodig om hem te laten werken. Men kan dus ook besparen op het gebied van bedrijfskosten..natuurlijk zal de elektriciteitsfactuur stijgen als men een warmtepomp in huis neemt omdat dit een extra verbruiker is. 9

Warmtepompen en milieu 2.2 CO 2 -uitstoot Als er een nieuw huis wordt gebouwd en dit wordt voorzien van een warmtepomp (lucht - water) dan zal deze warmtepomp 1 tot en met 5 ton CO 2 -uitstoot per jaar besparen. In de volgende tabel kun je zien wat de hoeveelheid CO 2 -uitstoot in België is. De getallen in de tabel moeten maal 1000 ton CO 2 worden gedaan om het de CO 2 uitstoot van dat jaar in ton te weten. 2005 2006 2007 2008 Europese unie (27 landen) 511635 5099814 5038775 4939738 België 141464 136230 130210 133253 Tabel 2.1: Hoeveelheid CO 2 -uistoot in België Zoals te zien is, is het jaartal 2008 het meest recente jaartal in deze tabel. Verdere berekeningen worden dan ook gedaan op dit jaartal, we verwachten dat het aantal CO 2 in 2010-2011 ook rond deze waarde ligt. Voor 2008 is de CO 2 -uitstoot voor België gelijk aan 133.253.000 ton CO 2. Hierin zit de uitstoot van heel België, dus industrie, gezinnen, transport en nog veel andere factoren. Om hieruit precies te halen hoeveel uitstoot van de gezinnen komt is moeilijk. We gaan daarom de berekening maken met het aantal gezinnen in België en de uitstoot CO 2 per huishouden per jaar. Volgende tabel geeft het aantal gezinnen weer in België in 2008. Deze hebben we nodig om te kijken hoeveel ton CO 2 wordt uitgestoten per gezin. Referentiejaar Collectieve Private Totaal aantal huishoudens huishoudens huishoudens 1970 4.549 3.234.228 3.238.777 1981 4.790 3.608.178 3.612.968 1991 5.227 3.953.125 3.958.352 2001 6.532 4.277.670 4.284.202 2002 6.450 4.319.040 4.325.490 2003 6.399 4.361.885 4.368.284 2004 6.388 4.402.307 4.408.695 2005 6.326 4.439.652 4.445.978 2006 6.333 4.481.808 4.488.141 2007 6.408 4.523.391 4.529.799 2008 6.440 4.569.519 4.575.959 Tabel 2.2: Aantal gezinnen in belgië 10

Warmtepompen en milieu Een huishouden stoot ongeveer, 9 ton CO 2 uit per jaar. De CO 2 -uitstoot voor alle gezinnen zou dan zijn: We weten dat een warmtepomp 1-5 ton CO 2 -uitstoot per jaar bespaard. Als gemiddelde waarde nemen we 3 ton. Logisch is dat per gezin, 1 installatie wordt gebruikt dus kunnen we zeggen dat er 3 ton CO 2 wordt bespaard per gezin, dus de 9 ton CO 2 per huishouden per jaar wordt dan 6 ton CO 2 per huishouden per jaar: Als alle gezinnen een warmtepomp zouden aanschaffen zou er een daling van 33.33%zijn voor de CO 2 -uitstoot voor gezinnen. Dat is niet voor de totale CO 2 -uitstoot van België want deze was 133.253.000 ton CO 2. Dit aantal van de gezinnen is dan slechts 20% minder CO 2 -uitstoot t.o.v. de totale CO 2 -uitstoot van België. Bij de berekening hebben we het jaar 2008 genomen omdat hiervan alle gegevens beschikbaar waren, voor het jaar 2011 zouden de resultaten ongeveer hetzelfde moeten blijven. 11

Warmtepompen en milieu 3 Voor- en nadelen van een warmtepomp 3.1 Voordelen De warmtepomp heeft talrijke voordelen die hier grotendeels worden besproken: 1. Milieuvriendelijk Zoals in het vorig puntje al besproken was, is een warmtepomp heel milieuvriendelijk. Er wordt niet gewerkt met brandstof en het vermindert de CO 2 -uitstoot. De milieumaatregelen worden steeds strenger en men wil werken naar huizen met hernieuwbare energie. 2. Laag verbruik De warmtepomp heeft een laag verbruik, het moet geen brandstof verbranden maar heeft enkel energie nodig voor compressie. Het huis wordt dus verwarmd met een lager verbruik aan energie, zeker ten opzichte van het verwarmen met brandstof. Dit is zorgt dus ook voor een verlaging van de energiekosten. 3. Onderhoudsvrij Nadat de firma de warmtepomp heeft geïnstalleerd is deze helemaal vrij van onderhoud. Er moeten geen jaarlijkse controles worden uitgevoerd of een jaarlijkse schoonmaakbeurt. Natuurlijk kunnen er wel complicaties voorkomen maar dat heeft niets met het onderhoud van het systeem te maken. 4. Lange levensduur Het systeem kan theoretisch gezien rond de 15-17 jaar meegaan maar in de praktijk gaat deze 20 jaar of zelfs langer mee. Dit voordeel heb je natuurlijk ook bij andere systemen die het huis verwarmen. 5. Geen tank nodig Bij het verwarmen met stookolie is er plaats nodig voor het grootte systeem en voor de opslagplaats van de brandstof. Hiervoor moet meestel een groot gat gemaakt worden onder de grond waar deze tank in wordt geplaatst. Dit is allemaal niet nodig bij een warmtepomp, deze werkt zonder brandstof en er is dus geen tank van toepassing. 6. Lucht = onuitputbaar Warmtepomp lucht/water werkt dus met lucht, dit is onuitputbaar en altijd beschikbaar 12

Warmtepompen en milieu 3.2 Nadelen Natuurlijk heeft elk systeem ook zijn nadelen, hieronder worden ze opgesomd: 1. Rendement afhankelijk van buitentemperatuur Een eerste nadeel van de warmtepomp is dat het rendement afhankelijk is van de buitentemperatuur. In de winter is het koud en gaat men dus koude lucht van buiten naar binnen halen, deze lucht moet dan dienen om het binnen warm te krijgen. In de zomer is het dan weer warme lucht maar dan wordt er meestal binnenshuis niet verwarmd dus dan is dit niet van toepassing. 2. Plaatsinnemend Een lucht/water warmtepomp wordt ook buiten opgesteld, er moet dus plaats voorzien worden buiten in de tuin. Als dit als een echt nadeel moet gezien worden hangt af van de koper van het systeem. 3. Geluid. Zo een warmtepomp installatie kan wel veel geluid met zich meebrengen. Dit kan storen voor de gebruiker als deze warmtepomp in de tuin staat. Zoals in onderstaande afbeeldingen te zien is maakt deze warmtepomp een geluid van 71,6 decibel. Maar als het zomer is wordt de warmtepomp minder gebruikt door de hogere buitentemperaturen. Figuur 3.1: Decibelmeter bij warmtepomp 13

Kosten van een warmtepomp 4 Kosten van een warmtepomp 4.1 Kostenbesparing 4.1.1 Aankoopkosten Als eerste is het de bedoeling om de installatie kosten van de verschillende verwarmingsinstallaties met elkaar te vergelijken. De drie verwarmingsinstallaties die in dit verslag met elkaar vergelijken zijn: de warmtepomp, een gasketel en een stookolieinstallatie. De prijzen die u hieronder in de grafiek kan vinden zijn natuurlijk geen vaste prijzen en hangen af van bedrijf tot bedrijf. In de prijs inbegrepen zit de verwarmingsinstallatie, een boiler en de benodigdheden (leidingen van pomp naar boiler, ). De kosten voor het plaatsen van de installatie en de vloerverwarming zijn hier niet inbegrepen omdat dit toch voor elke installatie binnen hetzelfde huis ongeveer hetzelfde is. Verwarmingsinstallatie Aankoopkosten Warmtepomp 11.963,00 Stookolie-installatie 7.752,97 gasketel 5.936,84 Tabel 4.1: Aankoopkosten Er moet natuurlijk wel rekening gehouden worden met de subsidies die je krijgt van de overheid, gemeente en de netbeheerder. De overheid geeft een eenmalige premie van maximaal 1680 voor het plaatsen van een warmtepomp. Als je gaat lenen, valt dit onder de groene leningen en dus krijg je ook nog eens 40% fiscaal voordeel (de investering mag niet groter zijn dan 2830 per jaar per woning en dit geld maar voor de eerste 10 jaar). Daarbovenop kan je die lening aangeven als onkosten en op die manier krijg je dus nog geld terug van de belastingen. Afhankelijk van waar je woont kan je nog een premie van de gemeente krijgen. Als laatste kan je ook nog een premie krijgen van je netbeheerder, deze premie is afhankelijk van het E-peil van je woning. Dus hoe milieu vriendelijker je woning, hoe groter deze premie zal zijn. 14

Jaarlijkse kosten ( ) Kosten van een warmtepomp 4.1.2 Verbruikskosten Na het installeren van je verwarmingsinstallatie komen er natuurlijk de kosten van het jaarlijks verbruik. Deze staan hieronder samengevat in een grafiek. 3000 2500 2000 1500 1000 1575 2544 1997 500 0 Warmtepomp stookolie-installatie gasketel Tabel 4.2: Verbruikskosten Je kan duidelijk zien in bovenstaande grafiek dat deze kosten voor een warmtepomp lager liggen. Natuurlijk zijn dit kosten berekend op dit moment. Als de eenheidsprijzen van elektriciteit, gas of stookolie gaan stijgen of dalen, dan kan deze grafiek er volledig anders gaan uitzien. 15

Totale kost ( ) Kosten van een warmtepomp Maar is een warmtepomp nu goedkoper dan een gasketel of een stookolie-installatie? De aankoopkosten liggen hoger maar de verbruikskosten liggen dan weer lager. In onderstaande grafiek zijn de kosten evolutie geschetst in een grafiek, op die manier kan je gemakkelijk zien na hoeveel jaar een warmtepomp beterkoop gaat uitkomen ten opzichte van de twee andere verwarmingsinstallaties. Wartepomp Aardgas Stookolie 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 Aantal jaren Tabel 4.3: Kostenevolutie Uit deze grafiek kan je besluiten dat een warmtepomp effectief beterkoop is na verloop van tijd. Als je de warmtepomp vergelijkt met een stookolie-installatie zie je dat de warmtepomp na vier jaar beterkoop uitkomt, je zit dan rond een bedrag van 18.000,00. Als je de warmtepomp vergelijkt met een gasketel, duurt het wel veertien jaar voordat een warmtepomp beterkoop uitkomt. Je zit dan al aan een totale kost van ongeveer 34.000,00. 16

Kosten van een warmtepomp 4.2 Energiebesparing In het vorige onderdeel zag je al dat je geld uitspaart als je een warmtepomp aanschaft. Maar bespaar je ook aan energie? Om daar een beter zicht op te krijgen staan in de tabel hieronder de verschillende soorten energie waarvan de calorische vermogens met elkaar worden vergeleken. Soort energie Calorisch vermogen Eenheidsprijs Kostprijs/kWh Elektriciteit (dag) 1 kwh /kwh 0,21 /kwh 0,21 /kwh Elektriciteit (nacht) 1 kwh /kwh 0,16 /kwh 0,16 /kwh Aardgas 9,8 kwh /m³ 0,60 /m³ 0,06 /kwh Stookolie 10,08 kwh /l 0,75 /l 0,07 /kwh Tabel 4.4: Calorisch vermogen & kostprijs/kwh Hieronder kan je vinden hoe de cijfers in de laatste kolom zijn berekend voor zowel aardgas als stookolie: Je kan nu duidelijk zien dat je voor dezelfde hoeveelheid calorisch vermogen bij elektriciteit ongeveer drie keer zoveel moet betalen. Om dit anders te verwoorden: als je een heel huis zou kunnen verwarmen met maar 1kWh aan energie en je zou dit doen met elektriciteit, komt je dit drie keer duurder uit ten opzichte van datzelfde huis verwarmen met stookolie of met aardgas. 17

Kosten van een warmtepomp Maar hoe kan het dan dat de verbruikskosten van een warmtepomp lager liggen? Dit komt doordat het rendement van een warmtepomp veel hoger ligt dan die van een aardgasketel of een stookolie-installatie. Hieronder kan je een tabel vinden met daarin het theoretisch en het praktisch rendement van de verschillende verwarmingsinstallaties. Verwarmingsinstallatie Theoretisch rendement Globaal jaarrendement Warmtepomp 413 % (COP = 4,13) 338 % (SPF = 3,38) Aardgasketel 109 % 98 % Stookolie-installatie 104 % 94 % Tabel 4.5: Theoretisch rendement & globaal jaarrendement Je kan nu duidelijk zien dat het globaal jaarrendement van de warmtepomp meer dan drie keer hoger ligt. Dus de kosten van de energiebron van de warmtepomp liggen drie keer hoger dan die van een gasketel of stookolie-installatie, maar het rendement van de warmtepomp ligt wel meer dan drie keer hoger. Dat is dus de reden waarom elektriciteit goedkoper is. Maar je bespaart ook energie. Want voor hetzelfde calorisch vermogen dat je in een warmtepomp steekt, krijg je er drie keer meer voor terug ten opzichte van een gasketel of stookolie-installatie. 18

Conclusie Conclusie Na het lezen van dit verslag kan je enkele besluiten trekken. Als eerste bestaat er geen twijfel over dat een warmtepomp veel milieuvriendelijker is ten opzichte van een gasketel of een stookolie-installatie. Met gemiddeld 3ton minder CO ² -uitstoot per installatie. Als tweede kunnen we besluiten dat een warmtepomp na verloop van tijd de goedkoopste verwarmingsinstallatie is die ja kan hebben. De aankoopkosten liggen dan wel hoger maar na verloop van tijd maag je dit goed dankzij de lagere verbruikskosten. En je mag natuurlijk niet vergeten dat je verschillende premies krijgt voor het plaatsen van een warmtepomp. En natuurlijk krijg je ook nog eens 40% fiscaal voordeel als je gaat lenen want dat valt onder de groene leningen. Kortom, het plaatsen van een warmtepomp is een investering die de moeite waard is. Na verloop van tijd komt het je altijd goedkoper uit en niet te vergeten draag je op die manier een steentje bij aan een beter milieu. 19

Bibliografie Bibliografie http://nl.wikipedia.org/wiki/warmtepomp http://www.supersystems.be/werking_wp.htm http://www.jcikh.be/warmtepompen http://www.econito.be/warmte-pomp.html http://www.poldersklimaatbeheersing.nl/vervanging-cv-boiler-en-airconditioning/ http://www.co2gift.be/content.aspx?l=004.004&lang=nl&group= http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=en&pcode=te n00072 http://www.centrumvoorsociaalbeleid.be/indicatoren/index.php?q=node/176 http://www.viessmann.be/nl/particuliereproducten/warmtepompen/dossier_warmtepompen/ voor-en_nadelen.html http://www.elektrozine.be/ez/artikeldetail.php?artid=2868 http://www.meteo.be/meteo/view/nl/360361-parameters.html http://www.aardwarmtepompen.be/veel-gestelde-vragen-faq/bekomt-men-subsidies-voorwarmtepompen.html http://www.devosverwarming.be/home.cfm?a=warmtepomp&b=voor--en-nadelen-van-eenwarmtepomp http://www.izen.be/professioneel/nieuws_2/warmtepomp/extra-premie-luchtwarmtepompen/ http://www.vertommen.com/documents/meerinfooverwarmtepompen.pdf http://www2.vlaanderen.be/economie/energiesparen/doc/brochure_warmtepomp.pdf http://www.warmtepomp-info.nl/luchtwater.html http://telescript.denayer.wenk.be/2006-07/m1a/public_html/animatie.html http://www.vreg.be/ http://www.warmtepomp-info.nl/ http://www.bovema.be/bedrijfsvoorstelling http://www.kvs-dilsen.be/bedrijfsvoorstelling/index.aspx 20

Bijlage Bijlage Verslagen van de vergaderingen Verslag vergadering 1 (30/03/2011) Wat is er beslist: De datums van de volgende vergaderingen o Woensdag 6 april: Tegen deze vergadering moet iedereen info hebben opgezocht over de verschillende soorten warmtepompen. We gaan op deze vergadering ook kiezen welk soort warmtepomp we tot in detail gaan uitleggen. En we zullen dan ook verdelen wie wat gaat uitwerken in verband met de gekozen pomp. Dominique heeft de leiding tijdens deze vergadering (maakt ook uitnodiging en verslag). o Zaterdag 23 april: Op deze vergadering gaan we de gemaakte teksten al eens samenvoegen tot één bundel. Op die manier hebben we een goed overzicht van wat er nog moet gebeuren. Bram heeft de leiding tijdens deze vergadering (maakt ook uitnodiging en verslag). o Vrijdag 13 mei: Tijdens deze vergadering gaan we de laatste aanpassingen bespreken. En we verdelen de laatste afwerkingen onder elkaar. Maarten heeft de leiding tijdens deze vergadering (maakt ook uitnodiging en verslag). Bram maakt tijdens de paasvakantie een sjabloon voor de portfolio. Dominique maakt een planning met daarin al de deadlines tegen wanneer we iets af moeten hebben. We gaan proberen om naar een bespreking te gaan kijken over de werking van een warmtepomp. Bram maakt zo snel mogelijk een website zodat we altijd kunnen zien wie wanneer wat gemaakt heeft. En op deze manier kan meneer Vandensande ons ook op de voet volgen. 21

Bijlage Verslag vergadering 2 (06/04/2011) Wat hebben we besproken? Keuze warmtepomp o We hebben gekozen voor een lucht/water warmtepomp o Waarom? Een water/water warmtepomp is steeds moeilijker te plaatsen wegens vergunningen van de overheid. Daarnaast hangt het zowel bij de water- en aarde warmtepomp er ook vanaf welke ondergrond je zou nemen, wat ook een grote rol speelt. Dit kun je dan moeilijker op grote schaal bekijken. En dan moesten we er ook één specifieke ondergrond uitnemen waardoor het totaal beeld van de warmtepomp zou vervagen. Er is geen circulatiepomp nodig voor een lucht/water warmtepomp dus zeer weinig verbruik. Bram kent iemand die een lucht/water warmtepomp laat plaatsen dus kunnen we daar ook voor meer info vragen. Indeling van de project o Werking Dominique o Energiebesparing Bram o Kosten Bram (warmtepomp voor verwarming) o Milieuvervuiling Maarten o Invloed op grote schaal Samen Wat nog te doen in paasvakantie o Ieder werkt zijn deel uit en maakt er een goed opgesteld deel van o In de vakantie (datum nog te bespreken) worden de delen samengevoegd en verwerkt tot een mooi geheel o Dominique maakt zijn planning af met de deadlines Volgende vergadering o Vindt plaats op zaterdag 23 april 22

Bijlage Verslag vergadering 3 (27/04/2011) Terugblik: Dominique en Maarten hebben hun datgene wat zij moesten maken in de vakantie mooi afgewerkt. De delen die Bram moest maken zijn nog niet af, dit komt doordat en sommige delen pas kunnen gebeuren als de pomp is geplaatst. Wat is er verder besproken: Bram moet zijn gedeelte tegen volgende vergadering proberen af te krijgen. Hij gaat ook nog een mailtje sturen naar de website houders om te vragen als het mogelijk is om enkele interessante animaties te kunnen krijgen. Maarten en Dominique gaan al aan het gezamenlijke gedeelte beginnen. En zij gaan ook al een klein deeltje van het werk van Bram afmaken. Als de warmtepomp is geïnstalleerd, gaan we proberen om extra informatie van het bedrijf te krijgen over hoe zij alle kosten berekenen zodat we hun manier met die van ons kunnen vergelijken. Tegen volgende vergadering is het de bedoeling dat er ook al een diavoorstelling gemaakt wordt met als inhoud een voorblad en een inhoudsopgave. Bram gaat in de week van maandag 2 mei als eens langs gaan bij het huis waar de warmtepomp wordt geïnstalleerd om te vragen naar de kosten van de installatie en om te vragen hoe groot het huis is, want dat zijn cijfers die we nodig hebben voor kosten/besparingen te berekenen. De volgende vergadering vindt plaats op vrijdag 12 mei op de KHLim. 23

Bijlage Verslag vergadering 4 (13/05/2011) Data meeting 4: Place: restaurant of the KHLim Time: 01:30PM Date: 13/05/2011 Present at the meeting: Maarten, Bram and Dominique Reporter: Maarten Discussed issues meeting 4: What to do for next meeting: Bram went to the company KVS, this is a company that specializes in sanitary. He and an employee of VDS made different price calculations for an installation on gas and an installation on fuel oil. Dominique worked out the subject about COP (Coefficient Of Performance) and SPF (Seasonal Performance Factor). Who is going to create the PowerPoint-Presentation? Maarten en Dominique. Who is going to give the presentation in English? Bram en Dominique. Finish the subject about the environment (Maarten) Write the report in English (Maarten) Find more details about the advantages en the disadvantages (Maarten) Calculate the price for a heat pump, an installation on fuel oil and an installation on gas (Bram) Write a good text about the operation (Dominique) Send all texts to Bram (Maarten, Dominique) Combine all the texts into a paper 24