Transport Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses Economisch Bureau Nederland Nadia Menkveld Januari 216
Stand van Transport: Groeipad zet voort Herstel zet door in VS en eurozone 3 Opkomende markten stabiliseren 4 Export levert belangrijke bijdrage groei Nederland 5 Nederlandse industrie groeit harder in 216 6 BBP groei Duitsland naar 1,9% in 216 7 Lichte stijging luchtvrachtvolumes 8 Positiever beeld tarieven 1 Verbetering van ondernemerssentiment 11 Faillissementsgraad neemt verder af 12 Risico s in beeld 13 2
Herstel zet door in VS en eurozone 5, Ierland 4, 216 3, 2, 1,, -1, -2, Griekenland Italie Frankrijk Nederland Oostenrijk Denemarken Duitsland Noorwegen Zwitserland Finland VK Belgie Zweden Spanje De wereldeconomie gaat in 216 naar verwachting groeien. Vooral de Verenigde Staten en de eurozone staan er goed voor. De situatie in deze landen is verbeterd. Door de sterke banengroei en de geleidelijke loonstijging heeft de Amerikaanse consument meer te besteden. Ook in de eurozone is er sprake van een banengroei. Daarnaast zorgen de soepelere kredietvoorwaarden voor een beter beeld in 216. -3,,,5% 1, 1,5% 2, 2,5% 3, 3,5% 217 3
Opkomende markten stabiliseren 1, 8, India 6, China 216 4, 2,, -2, Brazilie Rusland Opkomend Europa Turkije -4, verband met de scherpe -2, -1,, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 217 Hoewel dit jaar niet zonder problemen is begonnen verwachten we voor de opkomende landen een stabilisatie van de groei. De zwakkere munten van een aantal opkomende landen moet hiervoor zorgen. Met betrekking tot China, een belangrijke speler in de wereldeconomie, heeft de daling van de aandelenmarkten voor bezorgdheid gezorgd. Aanleiding voor deze daling was de lager dan verwachte PMI en onzekerheid in valutadaling. We houden echter vast aan onze prognose van een geleidelijke groeivertraging, mits de authoriteiten bereid blijven de economie te stimuleren. 4
PMI Nederland (5 = neutraal) joj groei Export levert belangrijke bijdrage groei Nederland Lagere euro zorgt voor hogere uitvoer 217 216 215, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, % (j.o.j.) ontwikkeling In 215 groeide de economie met circa. Die groei was voornamelijk te danken aan de toegenomen consumptie en investeringen. Een hogere bezettingsgraad zorgden voor investeringsprikkels, maar vooral de investeringen in woningen namen een vlucht. Het verdere herstel van de woningmarkt lag ten grondslag aan deze stijging. In 216 en 217 zet deze groei zich door. De hogere dollar en daarmee lagere euro zorgt voor een impuls van de export en daarvan profiteert de Nederlandse economie. Daarnaast blijft ook de lage olieprijs gunstig voor ons olie-importerende land. De economische groei heeft als gevolg dat de arbeidsmarkt aantrekt, wat zorgt voor een hogere particuliere consumptie. Daarnaast draagt de lastenverlichting in 216 bij aan een verdere verbetering van de consumptie en daarmee een hogere BBP. Invoer uitvoer particuliere consumptie BBP PMI nog duidelijk boven de 5 In 215 groeide de economie twee keer zo snel als in 214 59 57 55 53 51 49 47 45 apr-13 okt-13 apr-14 okt-14 apr-15 okt-15 6% 5% 4% 3% - - Q3 212 Q1 213 Q3 213 Q1 214 Q3 214 Q1 215 Q3 215 export import BBP 5
Chemie Basismetaal Metaalproducten Machines Meubels rubber- en kunststof (%) j.o.j. groei Nederlandse industrie groeit harder in 216 Industriele productie groeide met 2,5% in 215 In 216 groeien de volumes in de industrie verder 2 15% 1 5% -5% -1-15% okt-12 okt-13 okt-14 okt-15 volume detailhandel industriele productie bouwproductie Machine industrie kent hoogste groei 5% 5% 4% 4% 3% 3% Industrie (excl. food) Bouw Detailhandel 216 217 3 2,5 2 1,5 1,5 216 217 De detailhandel, industrie en bouw zijn belangrijke sectoren voor transportondernemingen in Nederland. Zij zijn verantwoordelijk voor een deel van de vrachtvolumes die door de verschillende modaliteiten vervoerd worden. In 216 zullen deze sectoren, net als in 215, verder groeien. De bouwproductie kende in 215 een spectacualire groei en deze sector blijft ook in 216 de snelste groeier. Hierbij geldt wel dat de bouwsector uit een relatief diep dal komt en de volumes nog laag liggen. De aangetrokken woningbouw zal in 216 voor een hogere bouwproductie zorgen. Verder heeft de hogere particuliere consumptie positieve gevolgen voor de retailsector. Hier wordt weer meer uitgegeven. Maar structurele factoren, zoals de blijvende opmars van e-commerce, hebben hun weerslag op deze sector. Voor de industrie geldt dat zij gematigd verder groeit. De groei doet zich voor in alle onderdelen van de industrie, zoals de basismetaal, de chemie, maar ook de meubelindustrie. 6
PMI Duitsland (5 = neutraal) volume index ' mt joj groei BBP groei Duitsland naar 1,9% in 216 8% 6% 4% - -4% Q3 212 Q1 213 Q3 213 Q1 214 Q3 214 Q1 215 Q3 215 export import BBP De Duitse economie groeide in 215 minder hard dan de Nederlandse economie. De problemen in China hebben invloed gehad op de Duitse industrie. De exportorders buiten de eurozone namen namelijk af, terwijl de orders uit de landen binnen de eurozone en Duitsland licht toenamen. Voor 216 verwacht ABN AMRO een groei van 1,9% en een versnelling in 217 naar 2,3%. PMI Duitsland licht gestegen in december. 6 55 5 45 4 35 3 dec-12 jun-13 dec-13 jun-14 dec-14 jun-15 dec-15 In oktober 215 steeg de industriele productie licht. 112 11 18 16 14 12 6% 4% - 1-4% okt-12 okt-13 okt-14 okt-15 volume index (l.as) j.o.j. groei (r.as) De staalproductie daalde in november. Goedkoper staal uit China zorgt voor prijsdaling 4.5 15% 4. 3.5 1 3. 2.5 5% 2. 1.5 1. -5% 5-1 nov-12 nov-13 nov-14 nov-15 volume (l.as) j.o.j. groei (r.as) 7
tonnes Jaar op jaar groei (%) Lichte stijging luchtvrachtvolumes 16. 16% 6% 12. 1 8% 4% 8. 4. 4% -4% - -4% -6% -8% nov-13 mrt-14 jul-14 nov-14 mrt-15 jul-15 nov-15 cargo volumes j.o.j. ontwikkeling -8% uitgaand binnenkomend Volume groei maart 215 1,4% Volume groei t/m november 215-1, De stijgende lijn van de uitgaande vrachtvolumes zet zich voort. Met bijna 4% steeg de cargo vanuit Schiphol in november. De binnenkomende cargo daalde daarentegen met circa. Per saldo zorgden de uitgaande volumes wel voor een overall groei van 1,4% in november. De afgelopen maanden groeiden de vrachtvolumes voorzichtig, maar de groei kan de sterke daling aan het begin van het jaar niet goedmaken. Tot en met november daalden de volumes met 1,. Nederland is niet het enige land waar een daling van de luchtvrachtvolumes in de eerste helft van het jaar een stempel drukt op de uitkomst voor het gehele jaar. Het IATA geeft aan, dat dit een wereldwijd patroon is. Voor 216 geldt dat de groei die na de zomer is ingezet waarschijnlijk zal doorzetten. De verbeterde macro economische omstandigheden liggen hieraan ten grondslag. 8
nov-14 dec-14 jan-15 feb-15 mrt-15 apr-15 mei-15 jun-15 jul-15 aug-15 sep-15 okt-15 nov-15 nov-14 dec-14 jan-15 feb-15 mrt-15 apr-15 mei-15 jun-15 jul-15 aug-15 sep-15 okt-15 nov-15 Vracht uit en naar VS groeit verder in november Verre Oosten belangrijkste oorzaak voor daling binnenkomende cargo Schiphol Europa (incl. Domestic) 2 15% 1 Verre- Oosten Midden- Oosten Afrika Noord- Amerika Latijns Amerika 5% -5% -1-15% -2-25% Europa (incl. Domestic) Noord-Amerika Verre-Oosten Voor uitgaande vracht blijft Europa nog de negatieve uitzondering Europa (incl. Domestic) 3 2 Verre- Oosten Noord- Amerika 1-1 Europa (incl. Domestic) Noord-Amerika Midden- Oosten Afrika Latijns Amerika -2-3 -4 Verre-Oosten -5 9
joj verandering dienstenprijzen dienstprijs index vervoer en opslag (21=1) joj verandering joj verandering prijzen voor derde 215 Positiever beeld tarieven Tarieven voor transporteurs gestegen in 215 Tarieven voor logistieke dienstverlening gestegen 16 3% 16 15 15 14 14 13 212 3e 213 3e prijzenindex 214 3e j.o.j. ontwikkeling - - 215 3e - - - - Vervoer over de weg Vervoer over het water Opslag Logistieke dienstverlening Koeriers Stijgende lijn tarieven vervoer over water - -4% -6% -8% 213 3e 214 1e 214 3e 215 1e 215 3e De lage tarieven in de transportsector hebben lange tijd tot kopzorgen geleid. Door overcapaciteit en hoge concurrentie daalden de tarieven en zorgden voor druk op de marges van ondernemingen. Maar in 215 stegen de tarieven voor de transportsector als geheel. De hogere vrachtvolumes zorgden voor een afname van de overcapaciteit, maar de hoge concurrentie voor verschillende vervoersmodaliteiten blijft bestaan. Zo is het vervoer over de weg nog steeds een hoog competitieve branche, waarbij ook internationale spelers voor concurrentie zorgen. goederenvervoer over de weg vervoer over water opslag 1
EUR / liter $/ BBL $/BBL Olieprijs daalt verder Olieprijs onder de USD 35 14 12 1 8 6 4 2 nov-12 nov-13 nov-14 nov-15 Olie Brent (r.as) Diesel (l.as) 1.6 1.4 1.2 1. 8 6 4 2 ABN AMRO verwacht stijging van de olieprijs 8 7 6 5 4 3 2 1 Q1 216 Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 Q4 217 Q1 218 Q2 218 Q3 218 Q4 218 Verwachting ABN AMRO (gemiddelde prijs) Prijs olie laagste punt sinds elf jaar De olieprijs zakte deze week onder de USD 35. Het laagste punt sinds 25. Het overaanbod is nog steeds de belangrijkste oorzaak van de lage prijs. Daarbij komt de oplopende spanning in het Midden Oosten. Dit zorgde kortstondig voor een opleving (risico opslag) van de prijs, maar als snel bleek dat de spanningen juist voor een hogere olieproductie in die landen zou zorgen. ABN AMRO verwacht nog wel een stijging van de prijs, maar de prognoses zijn naar beneden bijgesteld. De stijging zal het gevolg zijn van de verwachte economische groei in de VS, Europa en Azie. Daarnaast zullen de afgenomen investeringen in de olieproductie op termijn voor een lagere productie zorgen en daarmee een hogere prijs. 11
% saldo antwoorden concurrentiepositie transportondernemingen % saldo antwoorden (12 maands voortschrijdend gemiddelden) Verbetering van ondernemerssentiment 15 1 Sentiment steeds positiever 5-5 -1-15 -2-25 213 juni 213 december 214 juni 214 december 215 juni 215 dec In de 12 jaarsgemiddelde sentimentscijfers is te zien dat in december het sentiment op alle vlakken is toegenomen. De orderpositie en personeelssterkte zijn nog wel negatief, maar liggen hoger dan een jaar geleden. Het meest positief zijn de ondernemers over de tarieven. Ze verwachten dat de tarieven het komende verder zullen stijgen. omzet tarieven orderpositie personeelssterkte economisch klimaat 15 1 5 212 4e 213 4e 214 4e 215 4e -5-1 -15 Nederlandse markt Buitenlandse markt binnen de EU Buitenlandse markt buiten de EU Zorgen om concurrentiepositie In het vierde van 215 lieten transportondernemers zich negatiever uit over hun concurrentiepositie, dan in het derde van 215. Vooral het sentiment met betrekking tot de concurrentiepositie binnen de EU viel terug. De binnenvaartondernemers toonden zich het meest negatief over hun concurrentiepositie. 12
Aantal faillissementen Failissementsgraad (Transport) Faillissementsgraad daalt verder 5 4 3 2 1 213 november 214 mei 214 november 215 mei** 216 nov wegvervoer binnenvaart logistieke dienstverlening overig Aantal bedrijven in de transportsector gestegen De faillissementsgraad wordt berekend door het aantal faillissementen van de afgelopen 12 maanden te delen door het aantal bedrijven. Het afgelopen jaar is het aantal faillissementen in de transportsector flink afgenomen. Gingen er in 214 nog 318 bedrijven failliet (t/m november). In 215 waren dit er 226. Daarnaast is het aantal bedrijven toegenomen. In het vierde van 215 waren er 3594 bedrijven actief in de transportsector. Eind 214 waren dit er 7% minder. In november zijn er circa 3 minder bedrijven failliet gegaan dan in november 214. Vooral het aantal faillissementen bij wegtransportvervoerders viel mee. 13
Risico s in beeld Uitblijven herstel grondstofprijzen? Sterkere groeivertraging China? Gold Natural Gas (TTF) Natural Gas (HH) Silver Coking coal Platinum Soybean Global steel (hrc) Corn Copper Aluminium Nickel Wheat Iron ore Coffee CRB spot Zinc Sugar Oil (Brent) Palladium Cocoa Oil (WTI) -1-6% 6% 1 3 25 2 15 1 5 11 12 13 14 15 16 Industrial production Fixed investment Retail sales Risico s voornamelijk macro economisch van aard Hoewel het macro economische beeld overwegend positief is, zijn er zeker een aantal risico s die voor de transportsector een rol spelen en kunnen zorgen voor ofwel tegenvallende vrachtvolumes ofwel verminderde financiele prestaties. Uitblijven herstel grondstofprijzen kan leiden tot verminderde economische groei in opkomende landen. Harde landing China kan negatieve impact hebben op wereldhandel en wereld BBP Brexit: Onzekerheid over de uitkomst van het referendum in 217 kan leiden tot investeringen die teruggeschroefd worden en lager ondernemersvertrouwen. Vluchtelingencrisis: Onder meer strengere grenscontroles kunnen financiele impact hebben op transportbedrijven. Met name wegtransportbedrijven. Toename file s. Uit de trendprognose van het KiM blijkt dat het reistijdverlies de komende vijf jaar tot circa 3 op kan lopen. Digitale transformatie: Steeds meer start-ups richten zich op de logistiek en kunnen disruptief zijn voor de traditionele logistiek De (geo) politieke spanningen kunnen verder oplopen en een neerwaartse invloed hebben op verschillende prognoses : 14
Bronnen CBS Clarksons Thomson Reuters Datastream ABN AMRO Economisch Bureau Schiphol verkeer en vervoer cijfers PortofRotterdam CPB Panteia BOVAG Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the energy market. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material. ABN AMRO, 216 15