4. Pensioenen 4.0 Methodologische nota Voorwaardelijke rust- en overlevingspensioenen In de ontwikkeling van de pensioenregeling voor zelfstandigen zijn drie fasen te onderscheiden. Tot voor de wet van 30.06.1956 ging het om een vrijwillig stelsel. De wet van 30.06.1956 introduceerde het stelsel van individuele kapitalisatie. Door de wet van 06.02.1976 werd de kapitalisatie als wijze van beheer afgeschaft. De wet van 15.05.1984 betreffende de harmonisatie van de verschillende pensioenregelingen is de meest belangrijke wet van de jongste jaren. Deze wet berust op vier grote basisbeginselen, met name: het behoud van rechten uit loopbaanjaren in de verschillende regelingen, gelijkheid van man en vrouw, uniformisering van termijnen voor indiening van aanvragen en vooral, de instelling van een pensioen in verhouding tot de door de zelfstandigen voor de loopbaanjaren na 1983 gestorte bijdragen. De rustpensioenen worden vanaf 1984 toegekend in functie van de beroepsinkomsten die als basis voor de berekening van de bijdragen gediend hebben. Op grond van de door de overleden echtgenoot uitgeoefende activiteit als zelfstandige kan de langstlevende echtgenoot, man of vrouw, een overlevingspensioen genieten. De statistische tabellen met betrekking tot de zogenaamde voorwaardelijke pensioenen (aantal begunstigden op 1 januari, indeling naar pensioensoort, geslacht en leeftijdsklasse, evenals het gemiddeld maandbedrag van het pensioenvoordeel) zijn op gelijkaardige wijze samengesteld als bij de werknemers. Specifiek voor het pensioenstelsel der zelfstandigen zijn de onvoorwaardelijke pensioenen, waarover hieronder meer. Onvoorwaardelijke pensioenen Het onvoorwaardelijk pensioen wordt toegekend aan de volgende categorieën van personen: degenen die geen aanvraag hebben ingediend voor een voorwaardelijk pensioen als zelfstandige; degenen die geen aanspraak kunnen maken op de toekenning of de uitbetaling van een voorwaardelijk rust- of overlevingspensioen als zelfstandige; zij voor wie het globaal bedrag van de rust- of overlevingsuitkeringen als zelfstandige lager ligt dan het bedrag van het onvoorwaardelijk pensioen. De statistische gegevens i.v.m. de onvoorwaardelijke pensioenen werden beperkt tot de uitgaven op jaarbasis (cf tabel 4.3) Synthesetabel (tabel 4.5) In de synthesetabel van de pensioenuitgaven wordt de evolutie van de uitgaven voor de verschillende pensioenvoordelen samengevat. Voor informatie over de aantallen cumulaties van pensioenvoordelen voor zelfstandigen met voordelen uit andere pensioenstelsels, inzonderheid dat der werknemers of dat van de overheid verwijzen we naar het jaarverslag van de RVP. (website : http://www.rvponp.fgov.be/onprvp2004/). 315
4.1 Aantal begunstigden van een rust- en/of overlevingspensioen dat in januari wordt betaald 01.2003 01.2004 01.2005 01.2006 01.2007 Mannen 225.169 225.848 226.117 226.231 226.216 Rustpensioenen 224.831 225.481 225.750 225.847 225.841 Gehuwden, gezin 115.888 115.495 114.617 113.421 112.396 Gehuwden, alleenstaand 52.968 53.596 54.429 55.338 55.999 Niet-gehuwden 49.828 50.419 50.967 51.979 52.545 Rust & overleving, gedeelte rust 6.147 5.971 5.737 5.109 4.901 Overlevingspensioenen 1.115 1.075 1.071 1.011 995 Rust & overleving, gedeelte overleving 898 840 834 771 756 Overleving 217 235 237 240 239 Dubbeltellingen -777-708 -704-627 -620 Vrouwen 270.602 266.151 265.398 264.747 260.171 Rustpensioenen 165.131 162.290 163.307 164.572 161.033 Gehuwden, gezin 419 364 330 323 290 Gehuwden, alleenstaand 58.543 56.751 57.080 57.910 55.888 Niet-gehuwden 37.572 37.219 37.968 38.785 38.191 Rust & overleving, gedeelte rust 68.597 67.956 67.929 67.554 66.664 Overlevingspensioenen 132.385 130.638 129.141 127.306 126.119 Rust & overleving, gedeelte overleving 66.993 58.425 58.473 58.399 57.855 Overleving 65.392 72.213 70.668 68.907 68.264 Dubbeltellingen -26.914-26.777-27.050-27.131-26.981 Totaal rust 389.962 387.771 389.057 390.419 386.874 Totaal overleving 133.500 131.713 130.212 128.317 127.114 Totaal pensioenen 523.462 519.484 519.269 518.736 513.988 Totaal dubbeltellingen -27.691-27.485-27.754-27.758-27.601 Totaal rechthebbenden 495.771 491.999 491.515 490.978 486.387 316
4.2 Gemiddeld bedrag van de rust- en/of overlevingspensioenen die in januari worden betaald (euro) 01.2003 01.2004 01.2005 01.2006 01.2007 Mannen 360,28 378,36 398,34 419,32 441,06 Rustpensioenen 360,31 378,45 398,42 419,44 441,19 Gehuwden, gezin 448,43 472,98 500,31 529,39 558,87 Gehuwden, alleenstaand 232,21 244,33 257,22 271,17 285,90 Niet-gehuwden 296,02 308,85 325,25 344,10 361,86 Rust & overleving, gedeelte rust 323,98 341,51 352,66 350,80 367,09 Overlevingspensioenen 102,68 109,96 119,79 133,51 137,95 Rust & overleving, gedeelte overleving 87,40 92,39 102,83 118,10 120,55 Overleving 165,91 172,76 179,47 183,03 192,96 Vrouwen 271,86 284,92 298,09 311,71 329,10 Rustpensioenen 170,17 175,95 180,89 186,40 193,79 Gehuwden, gezin 191,78 214,77 240,35 253,07 284,37 Gehuwden, alleenstaand 172,91 180,81 186,50 193,21 202,91 Niet-gehuwden 203,21 207,79 212,18 218,72 226,21 Rust & overleving, gedeelte rust 149,60 154,24 158,39 161,69 167,18 Overlevingspensioenen 343,43 361,91 383,86 407,27 431,46 Rust & overleving, gedeelte overleving 325,99 326,43 349,49 373,39 398,12 Overleving 361,30 390,61 412,31 435,98 479,71 Totaal / rustpensioen 279,79 293,70 307,11 321,21 338,21 Totaal / overlevingspensioen 341,42 359,85 381,69 405,11 429,16 Totaal / pensioen 295,51 310,47 325,81 341,96 360,70 Totaal / rechthebbende 312,02 327,81 344,21 361,29 381,17 317
4.3 Pensioenuitgaven per categorie (voorwaardelijk of onvoorwaardelijk pensioen) 2003 2004 2005 2006 2007 Voorwaardelijke pensioenen Rustpensioenen Gemiddeld aantal gerechtigden 388.867 388.355 389.738 388.559 388.152 Gemiddeld jaarbedrag (euro) 3.462,91 3.598,90 3.742,90 3.910,85 4.112,79 Uitgaven (duizend euro) 1.346.613 1.397.652 1.458.749 1.519.596 1.596.390 Overlevingspensioenen Gemiddeld aantal gerechtigden 132.607 130.924 129.265 127.804 126.499 Gemiddeld jaarbedrag (euro) 4.273,28 4.424,28 4.662,50 4.927,16 5.225,56 Uitgaven (duizend euro) 566.665 579.244 602.696 629.709 661.029 Totale uitgaven (duizend euro) 1.913.278 1.976.896 2.061.445 2.149.306 2.257.418 Onvoorwaardelijke pensioenen (duizend euro) Uitbetaald door de sociale verzekeringsfondsen 7.803 6.945 6.030 5.139 4.666 Uitbetaald door RVP 30.037 31.431 33.400 34.231 34.706 Totaal 37.840 38.376 39.430 39.370 39.372 318
4.4 Rechthebbenden naar pensioensoort, leeftijdsklasse en geslacht Toestand op 1 januari 2007 Minder dan 60 jaar 60-64 jaar 65-69 jaar 70-74 jaar 75-79 jaar 80-84 jaar 85 jaar en ouder Totaal Mannen 158 14.836 53.382 55.375 50.545 33.395 18.525 226.216 Gehuwden, gezin 0 7.262 26.866 29.255 26.348 15.997 6.668 112.396 Gehuwden, alleenstaand 11 4.968 15.381 14.172 11.770 6.764 2.933 55.999 Niet gehuwd 3 2.398 10.519 10.971 11.236 9.618 7.800 52.545 Rust & overleving 0 139 614 970 1.183 1.010 1.121 5.037 Overlevingspensioenen 144 69 2 7 8 6 3 239 Vrouwen 9.179 16.059 39.723 47.628 52.391 49.091 46.100 260.171 Gehuwden, gezin 0 77 123 52 29 6 3 290 Gehuwden, alleenstaand 81 5.973 16.908 15.403 10.480 5.212 1.831 55.888 Niet gehuwd 5 2.551 8.952 8.304 7.584 6.010 4.785 38.191 Rust & overleving 0 1.782 9.920 16.926 22.360 23.279 23.271 97.538 Overlevingspensioenen 9.093 5.676 3.820 6.943 11.938 14.584 16.210 68.264 Totaal rechthebbenden 9.337 30.895 93.105 103.003 102.936 82.486 64.625 486.387 319
4.5 Synthesetabel: uitgaven voor de pensioenen (duizend euro) 2003 2004 2005 2006 2007 Pensioenen RVP 1.951.272 2.016.348 2.103.244 2.192.286 2.306.056 Rustpensioenen 1.346.613 1.397.652 1.458.749 1.519.480 1.596.410 Overlevingspensioenen 566.665 579.244 602.696 629.711 661.004 Speciale bijslag 1.152 1.126 1.162 1.176 1.198 Onvoorwaardelijke pensioenen RVP 30.037 31.431 33.400 34.231 34.706 Toeslag brugrustpensioen landbouw 4.034 3.687 3.533 3.490 3.385 Toeslag pensioen (art. 5, K.B. 25.4.1997) 2.771 3.205 3.699 4.199 4.658 Welvaartsaanpassing 0 - - - 4.695 Herwaarderingspremie 0 2 4 - - Onvoorwaardelijke pensioenen SVF 7.801 6.945 6.030 5.139 4.666 Tussenkomst van het repartitiestelsel in de renten 50 34-19 26 0 Indexeringen 50 34-19 26 0 Totaal 1.959.124 2.023.327 2.109.255 2.197.451 2.310.722 320