maatschappelijke vorming bvl vrij onderwijs Isbn 978-90-815-2799-6 Materiaal, tips & trucs Uiteraard behoren het leerwerkboek, een atlas, kleurpotloden, een bord en een voldoende variatie aan krijt of bordstiften tot de basisuitrusting van elke les. Ook een grote tijdsbalk siert de muur van het mavolokaal (te bestellen bij uitgeverij Averbode PB54, 3271 Averbode) Een smartboard waarop de cursus interactief als bordboek wordt getoond (met meer dan 100 links die bij de besproken thema's met 1 druk op het smartboard kunnen opgeroepen worden) is natuurlijk het neusje van de zalm. Iedere CD- bordboek bevat - het leerwerkboek in WORD (niet ingevuld) - het leerwerkboek in WORD (ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (niet ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (ingevuld) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (niet ingevuld, wèl voorzien van de links) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (ingevuld en voorzien van de links) Grasduin zeker eens in de lijst van websites die vermeld staan bij "didactisch materiaal" Achteraan in het leerwerkboek bevinden zich een aantal pagina's met kleurfoto's die door de leerlingen op de gepaste plaats in hun werkboek moeten worden opgeplakt. De ervaring leert ons dat je best tijdens de eerste les ALLE foto's laat uitknippen en bewaren in een (brief)omslag die geperforeerd mee in het kaft wordt gestoken Wij gebruikten bij het invullen de Kleine Wereldatlas van Wolters/ Plantyn Indien met een andere atlas wordt gewerkt moeten sommige opgaven /oplossingen wat gewijzigd worden Het didactisch fotomateriaal dat de leerlingen in het leerwerkboek kunnen gebruiken, kunnen zij o.a. van het internet halen; wij stellen nl. een aantal bruikbare foto's en extra materiaal voor op http://www.werkgroepwetenschappen.be/ Je collega ITC kan met de leerlingen zeker in de lesonderdelen "internet" eens op zoek gaan in die website en hun leren hoe ze de foto's kunnen binnenhalen en gebruiken in hun werkstructuur. Soms wordt er verwezen naar een transparant; het gaat dan om uitvergrotingen van de tekeningen uit de cursus die je op transparant kan zetten of schijnen via een beamer of powerpoint. Alle uitvergrotingen voor mavo (1B en bvl) staan op 1 cd die je kan bestellen aan 5. (zie: Hoe bestellen?) Alle op- en aanmerkingen die kunnen bijdragen om deze tips & trucs te optimaliseren of uit te breiden worden in dank aanvaard op werkgroepwetenschappenboom@telenet.be 2014 Mavo bvl vrij onderwijs 1 Tips & trucs
Algemeen www.mapmsg.com/games/statetris : plaats landen of delen van landen op de juiste plaats volgens het tetris principe www.arkorum.be/ark/patrick/europeselanden.html : landen van Europa benoemen www.arkorum.be/ark/patrick/europesesteden.html : hoofdsteden van Europa benoemen www.brujon.net/topo/ : oefenen van landen, werelddelen www.toporopa.eu/nl/ : oefenen van allerlei over Europa www.leerspellen.nl : bij aardrijkskunde allerlei oefeningen en spelletjes www.aduis.nl : bij werkbladen en oplossingen veel stof voor extra oefeningen rond allerlei onderwerpen www.memoryspelen.nl/index.php : memoryspelen over verschillende onderwerpen, eenvoudig maar wel leuk als aanvulling voor snelle werkers of leseinde http://www.nieuwsuitdenatuur.nl/spelletjes/ groot aanbod aan kruiswoordpuzzels en woordzoekers www.shutterstock.com: meer dan 1 miljoen zeer scherpe foto's over "alles en nog meer"; helaas staat op elke foto "shutterstock" vermeld, maar laat dit de pret niet (altijd) drukken! Bij de inleiding van de cursus de bedoeling uitleggen van de ACTUAmap en eventueel de werkwijze die op pag. 116 vermeld staat, bespreken. Laat zeker een aantal ideeën, afspraken en voorstellen i.v.m. de samenstelling en organisatie van de ACTUAmap uit de klas zelf komen. In de loop van het jaar regelmatig eens informeren naar de stand van zaken Thema 1 EVEN SPIEKEN in je kaft van vorig schooljaar!! Bij opdracht 1 kan je de leerlingen écht laten spieken in hun kaft van vorig jaar en dit als taakje voor thuis meegeven (in de hoop dat zij hun kaft van 1B nog bezitten!) Opdracht 2 (pag. 10) ev. uitvergroten of op transparant zetten. (zie cd met uitvergrotingen) Opdracht 3 kan als een taak voor thuis worden meegegeven of kan in de klas worden gemaakt onder uw deskundige leiding; het fotomateriaal ruim op tijd laten verzamelen! Thema 2 DE STAD IN VERLEDEN EN HEDEN ICT: on-line spel in een middeleeuwse stad: verdien stuivers in de stad om ze weer te kunnen verlaten : www.laverbe.nl/sites/middeleeuwsestad/index.html De Usborne Modelbouwboeken laten u toe om zelf een aantal Middeleeuwse gebouwen in elkaar te knutselen; reeds verschenen: - een Middeleeuws dorp (het dorp telt 14 gebouwen, verschillende tenten, een gezellige markt en een waterrad; verder herken je de burgemeester, de herbergier, acrobaten en een dansende beer met zijn temmer. Het geheel is voorzien van een zeer duidelijke Nederlandstalige handleiding en als werktuig heb je enkel een tube lijm en een schaar of hobbymes nodig. http://www.vindboek.nl/boek/9789054570189/maak+zelf+een+dorp/ ISBN 9789054570189. In dezelfde reeks: - Maak zelf Dinosauriërs - Maak zelf een Boerderij - Maak zelf een Kasteel - Maak zelf een Kathedraal Met opdracht 1 (pag. 28) kan je wat leven in de brouwerij brengen: bevestig de 7 functies van de stad op A3-papier op verschillende plaatsen in de klas; iedere leerling krijgt een fiche met daarop " Ik ben een " gevolgd door de naam van een van de gebouwen, instellingen of Mavo bvl vrij onderwijs 2 Tips & trucs
plaatsen zoals vermeld in de opgave: de leerlingen gaan bij de juiste functie staan. Opdracht 2: materiaal: 7 stads- of gemeenteplannen van de schoolgemeente ; computer(s) met internetverbinding ; - CD uitvergroting pag. 32: 10 wereldsteden Thema 3 DE WONING Deel 1 Een huis: meer dan een dak boven je hoofd Extra tekeningen of foto's van verschillende soorten van huizen in verschillende soorten van landschappen; advertenties uit de krant waarin men woningen te huur of te koop aanbiedt; Deel 2 Wonen in de wereld Foto's van woningen over heel de aardbol verspreid, waaruit duidelijk de aanpassingen aan klimaat, verschillende soorten van materialen, ondergrond en levenswijze van de bevolking blijken. Voorbeelden van gesteenten waar mee gebouwd wordt: leisteen, baksteen, marmer, zandsteen, arduin. Pag. 49: materiaal voor de proef: 2 maatglazen van 100 ml; twee trechters, 1 maatglas van 50 ml; zand, klei. Steek een propje watten onderin de trechter om te beletten dat het zand erdoor schuift. Maak vooraf de klei wat nat want anders loopt er water tussen de (harde) klei en de wand van de trechter. Deel 3 Ooit was het anders Tijdsbalk om de prehistorie te situeren; prentenmateriaal, verhalen e.d. over de prehistorie; filmfragmentjes uit: La guerre du feu; fotomateriaal van rotsschilderingen. Tijdsbalk om de Romeinse tijd te situeren; de legende van Romulus en Remus om als een thriller te kunnen vertellen aan je gretige toehoorders; foto's van Griekse en Romeinse tempels en woningen van de burgerij; uitvergroting of transparant van de plattegrond van een atriumhuis ( staat op de CD met uitvergrotingen). Studiereis: Tongeren, overblijfselen van de Romeinse tijd. Film en strips van Asterix. Thema 4 WEER OF GEEN WEER Deel 1 Het KMI te Ukkel verwacht een demonstratiebarometer (hierbij kan men d.m.v. een gummi-peer de luchtdruk verhogen of verlagen). Trebuchetbalans of briefweger of snelweger; ballon;windwijzer (-haan? ), windzak (door onze Noorderburen windkous,-mouw of windvaan genoemd ), anemometer, pluviometer, minimum-maximumthermometer, INFO over de eerste barometers, thermometers en hun pioniers; in de reeks "Hoe en Waarom" en "Artiscoop" kan weer heel wat informatie gevonden worden. De meeste weertoestellen zijn aanwezig in een demonstratie-weerhut, te verkrijgen bij de verkopers van didactisch materiaal. Al het materiaal dat opgesomd staat op pag. 81,82 en 83 om zelf enkele eenvoudige weertoestellen te maken. Samen met mijn 3 kinderen had ik een halve dag, 4 pakken chips en 2 grote flessen coca-cola nodig om tot het gewenste resultaat te komen. Het is best te doen!!de afgewerkte producten zijn te zien op http://www.werkgroepwetenschappen.be/ (ONDER AARDRIJKSKUNDE 1B) Zeer aan te bevelen is de VRT-uitgave over het weer (in de reeks van " de peulschil, met een jonge Chris Van Den Durpel); Bevindt zich op de DVD die je collega natuurwetenschappen wellicht in zijn bezit heeft; de inhoud ervan vind je achteraan in deze "tips & trucs"; bestellen kan via onze website bij "bestellen"); 5 per DVD. Mavo bvl vrij onderwijs 3 Tips & trucs
Deel 2 De wolkenfoto en de weerkaart Materiaal CD uitvergroting pag. 87:wolkentaal Wolkenfoto's en weerkaarten (vaak op een simpele vraag te bekomen bij het KMI )of op internet. Thema 5 NATUURRAMPEN IN DE KIJKER Op you tube : coke zero & menthos : tal van filmpjes waar de coke zero fonteinen laat spuiten www.knutsellab.nl : site met leuke knutselopdrachten, o.a. vulkaanuitbarsting http://news.bbc.co.uk/2/hi/4126809.stm : animaties (engels!) over hoe aardbeving, vulkaanuitbarsting, orkaan, tornado en tsunami ontstaan www.toporopa.eu/nl/vulkanen_van_europa.html : namen vulkanen Europa oefenen www.vulkanen.nl/pages/page.asp uitgebreide site over vulkanen Materiaal: atlas, computers met internetverbinding ; wereldkaart ; MATERIAAL OM ZELF NATUURRAMPEN NA TE BOOTSEN: vulkaan (cursus pag. 98; geiser ( pag. 100)- aardbeving (cursus pag. 101); tsunami (cursus pag. 102) CD uitvergroting pag. 104:hersenkraker Thema 6 DE STEM VAN HET VOLK Deel 1 De Belgische politiek ontrafeld Onze politieke structuur is zeer complex; daarom werd getracht het voor de leerlingen zeer eenvoudig en verstaanbaar te houden. Wellicht zijn de lessen over verkiezingen van de klasafgevaardigde e.d. een goede instap naar het begrip democratie en politieke partijen. In een verkiezingsjaar is het uiteraard meer aangewezen dieper in te gaan op dit thema; de verschillende politieke folders die dan overvloedig worden bedeeld zijn een ideaal vertrekpunt om opdracht 3 (pag. 110) tot een goed einde te brengen; je kan er een heuse verkiezingsshow van maken waarbij in kleine groepjes elke politieke partij haar propaganda en partijpunten aan de "kiezers" uit de doeken mag doen. De leestekst op pagina 112 kan levendig worden gemaakt door de gevraagde zaken van opdracht 4 in het groot op een afzonderlijk blad te laten noteren. Elke hoek van de klas is een soort van "verkiezing". Iedere leerling kan met "zijn" blad in de juiste hoek plaatsnemen; aan de hand van die resultaten wordt opdracht 4 vervolledigd. Dit onderdeel is ook uitermate geschikt voor hoekwerk! Deel 2 Een kijk op de actualiteit Wanneer je in de loop van het schooljaar regelmatig aandacht hebt besteed aan de opbouw van de ACTUA- map, komt het er nu enkel op aan om alles overzichtelijk bij elkaar te brengen en te presenteren. De werkwijze die in de werkstructuur vermeld staat, zou moeten volstaan om de zaak min of meer zelfstandig te klaren. CD uitvergroting pag. 121: kruisende woorden Thema 7 MENS EN TECHNIEK Thema 1 Over onnozele ontdekkingen en ultrageheime uitvindingen Opdracht 1 wordt best ingeleid via een brainstorming aan het bord waar uitvindingen en ontdekkingen door elkaar worden aangeboden. Ondersteuningsmateriaal( computers met internet?) om opdracht 3 (pag. 126) tot een goed Mavo bvl vrij onderwijs 4 Tips & trucs
einde te brengen. Het MEMORY-spel: spelregels en INFO : zie werkstructuur pag. 128. Opdracht 3 kan ipv individueel te worden opgelost, aangeboden worden in de vorm van een quiz. Extra INFO vind je in: "De uitvinders van het dagelijks leven" (Marcel Grauls; uitg.van Halewijck,) ISBN: 90 5617 292 1 Deze talloze kleine, vertrouwde voorwerpen en apparaten uit ons dagelijks leven werden ooit door iemand uitgevonden. Zonder dat we erbij stilstaan, zit achter al deze zaken een verhaal, een uitvinder en een lange geschiedenis van zoeken en perfectioneren. In de uitvinders van het dagelijks leven schetst Marcel Grauls wie deze mensen waren en hoe ze kwamen tot ontdekkingen die het aanschijn van de hele wereld zo drastisch zouden veranderen. Stuk voor stuk zijn het verassende, humoristische en soms tragische geschiedenissen over mensen van wie de producten steevast de wereld veroverden. Waren deze uitvinders geniale geesten of speelde het wetenschappelijke toeval een bepalende rol? Werkten zij in ideale sociaaleconomische omstandigheden of gaf hun bijzonder karakter en doorzettingsvermogen de doorslag? Hoe beïnvloeden de grote industriële doorbraken van de negentiende eeuw nog steeds en dag in dag uit ons doen en laten? De uitvinders van het dagelijks leven levert 31 toegankelijke antwoorden. Uitgeverij Coda, Antwerpen. Exploitatie Nederland: Uitgeverij Helmond, Helmond ISBN 90 5232 079 9 1994 - Les inventeurs de la vie quotidienne Editions LABOR, Brussel 157 blz ISBN 2 8040 0947 Vertaling van Uitvinders van het dagelijks leven deel 1 door Micheline Goche. Woord vooraf van Prof. Dr. F. Lox, directeur Museum Wetenschap Techniek van de Universiteit Gent. Dit deel bevat de uitvindingen: aspirine (Felix Hoffmann) balpen (Marcel Bich) bouillonblokje (Justus von Liebig) conserven (Nicolas Appert) kauwgum (William Wrigley jr.) kroonkurk (William Painter) legoblokje (Ole Kirk Christiansen) luchtband (John Boyd Dunlop) lucifer (Ivar Kreuger) microgolfoven/magnetron (Percy Spencer) naaimachine (Elias Howe) nylon (Wallace Carothers) post-it notes (Arthur Fry) potlood (Nicolas Conté) rolfilm (George Eastman) schrijfmachine (Christopher Latham Sholes) scrabble (Alfred Butts) snelkookpan (Denis Papin) en Mavo bvl vrij onderwijs 5 Tips & trucs
VHS-video (Shizuo Takano) vuilnisbak (Eugène Poubelle). De drijfveer van dit boek was de vaststelling dat: a. weinig uitvinders grote bekendheid genieten; b. we niet beseffen dat vele gewone dingen uit onze naaste omgeving echt wel het werk zijn van een enkele persoon. Naslagwerken besteedden in die tijd traditioneel veel meer aandacht aan het ding dan aan de mens. Vandaar het accent op het levensverhaal. Favoriet in dit boek is Nicolas Conté, die van de Franse revolutionairen uitgerekend één week de tijd kreeg om het moderne potlood te ontwikkelen. Die later de militaire luchtballon uitvond en met Napoleon en 150 geleerden meetrok om Egypte in kaart te brengen. Initiatiefnemer van het vermaarde Conservatoire des Arts et Métiers in Parijs. Ook het verhaal van Percy Spencer en de magnetron, dat verband houdt met Hitlers blitzkrieg op Londen en de uitvinding van de radar, springt er wel uit. Ook op: http://www.absolutefacts.nl/wetenschap/uitvinders.htm vind je uitvindersinfo! Thema 8 STOERE JONGENS EN SCHATTIGE MEISJES Deel 1 Over blauwe sokjes en roze rokjes Bij de rolverwachting vroeger (pag.149) kan je zeker je voordeel halen uit volgende sites: home.planet.nl/~vink0077/bronstijd.html http://www.schooltv.nl/beeldbank/zoekresultaten?o=1539684&gr=po Deel 2 Over welvaart en welzijn Kaart armoede in de wereld: intypen bij Google. Vele resultaten Deel 3 Onze ecologische voetafdruk Bereken zelf je ecologische afdruk: http://wwf-footprint.be/nl/ Deel 4 Onze consumptiemaatschappij Bij het onderdeel "jongerenculturen" kan je de leerlingen zelf aan het werk zetten. Vermits dit thema wellicht meer aansluit bij hun leefwereld (toch zeker de huidige trends) dan bij de onze, mag hun inbreng in dit thema zeker niet ontbreken. Wellicht kunnen zij het rijtje nog verder vervolledigen. Thema 9: VRIJE TIJD www.leerspellen.nl/spel/544/zeilen.html : spel waarbij je al zeilend toeristische monumenten moet lokaliseren Materiaal : folders over vrijetijdsbesteding in de schoolgemeente; computers met internetverbinding ; infokrantjes schoolgemeente ; atlassen ; wandkaart België ; wandkaart Europa ; - CD uitvergroting pag.178-180:enquête - CD uitvergroting pag.184: blinde kaart België en Europa - CD uitvergroting pag.185: zoek de 7 verschillen - CD uitvergroting pag.193: oefening op de euro Mavo bvl vrij onderwijs 6 Tips & trucs
DVD 1 1- OVER MIJN LIJF a. skelet 29' b. gebit 24' c. spijsvertering 28' d. huid (onvolledige opname) 9' e. bloed 26' 2- DE GROEIENDE PLANT 18' voor het 1ste jaar A en B: oud, maar oerdegelijk 3- WORTEL, STENGEL, BLAD 23' proefjes i.v.m. de functies van de verschillende organen van de plant; zelfde opmerking als hierboven! 4- HOE WORDT EEN WEERBERICHT GEMAAKT? 24' uit de reeks "de Peulschil" met Chris Van Den Durpel 5- MET DE CAMERA IN 50' a. de luchtwegen en de longen b. de slokdarm en de maag c. de neus d. de dikke darm e. de prostaatklier f. de nieren g. de baarmoeder en de eileider h. de buikholte (lever, gal, maag, middenrif, dunne darm) DVD 2 ALLE PROEVEN UIT POP-ELEKTRON (MET BART PEETERS) Vermits ieder item maar een tiental minuten duurt, is alles in 3 tracks gemonteerd (track 1 en 2 staan op DVD 2; track 3 op DVD 3) en moet je een beetje zoeken naar het juiste item. Wat zeer bruikbaar is voor de 1ste graad (A en B-stroom) staat in het blauw gedrukt. Gezien de jonge leeftijd van Bart Peeters, begrijp je dat dit collectoritem een zekere "leeftijd" heeft; soms is het dan ook nodig verouderd cijfermateriaal wat aan te passen. Ik denk dat ook je collega's aardrijkskunde, biologie en zeker fysica/chemie van de 1ste en 2de graad interesse zullen vertonen voor de getoonde experimenten. Veel kijkplezier TITEL 1: ONDERWERPEN 1 28 (3 uur) 1- peristaltiek 2- computer en chips 3- wandelende takken 4- vuur maken met water 5- verslaving en drugs 6- ontploffen 7- smelten door afkoelen 8- telemetrie van vogels (draadloze telecommunicatie) 9- een keten is zo sterk, als zijn zwakste schakel 10- avonturen in het scheikundelab 11- astronomie 12- stroboscoop en bewegende delen 13- reactie en reflex 14- uitzetting van vaste stoffen 15- vleermuizen 16- goochelen met chemie 17- Pascal en de hydrostatische druk 18- Bart loopt op batterijen 19- warmtepomp 20- voedselpiramide en het boemerangeffect 21- adembewegingen 22- soorten van licht 23- een sprookje: biologisch licht 24- stalagmieten en stalagtieten 25- de wereld is NIET plat 26- van koemest tot biogas 27- Bart gaat op "pierenjacht" 28- het winnen van zout met natrium TITEL 2: ONDERWERPEN 29 34 (36') 29- verdwijnen van het regenwoud: prijsvraag (antwoord bij 34) 30- hulp van de fysica in het dagelijks leven 31- telegeleide race-wagens 32- van alchemist tot goud 33- Bart gaat door de geluidsmuur 34- verdwijnen van het regenwoud Mavo bvl vrij onderwijs 7 Tips & trucs
DVD 3 TITEL 1: ONDERWERPEN 35 42 1- reclame voor waspoeder 2- een luchtballon in je huiskamer 3- roken, gebroken, gewroken 4- de verrassende zijde van aluminium 5- survival of the fittest: Darwin 6- Bart in het circus 7- de quiz der onwetendheid, zuren 8- de beklaagde is zure regen TITEL 2: BIOBITS de man 10' TITEL 3: BIOBITS de vrouw 10' TITEL 4: BIOBITS zwangerschap 8' TITEL 5: BIOBITS de huid 10' TITEL 6: ZAP OP ROOK 22' TITEL 7: ALS DAT NIET GEWELDIG IS 19' de grote rokersquiz (met Bart De Pauw) TITEL 8: WAT GEBEURT ER MET MIJ? 27' heel plezante tekenfilm over de puberteit TITEL 9: AIDS TOT HIER EN NIET VERDER (cijfergegevens aanpassen: aantal gekende HIV-patiënten in België op 1/1/09: 22 000; aantal gekende AIDS-patiënten in België op 1/1/09: 3 892 TITEL 10: OVER LEVEN: mirakel van een liefde 42' opnames in het en voortplantingsstelsel van de mens Mavo bvl vrij onderwijs 8 Tips & trucs