Werkende mantelzorgers ondersteunen Een handreiking voor Steunpunten Mantelzorg
Inhoud 3 Werkende mantelzorgers in beeld 5 Dé werkende mantelzorger bestaat niet 8 De eerste stappen 10 Uw bereikbaarheid uitbreiden 13 Werkende mantelzorgers bereiken 14 Uw ondersteuningsaanbod uitbreiden 19 Werkgevers benaderen 22 Veranderingen kosten geld 23 Uw bagage 24 Aan de slag 1
Trudi Trudi van Willigenburg-Sijbrands (58) werkt fulltime als salarisadministrateur bij een zorginstelling én zorgt voor haar man, die op jonge leeftijd dement geworden is. Hij woont in een verpleeghuis, waar ze hem dagelijks bezoekt en verzorgt. In haar kostbare vrije uurtjes leest en puzzelt ze graag. Ze ondervindt steun van lotgenoten in een gespreksgroep bij een Steunpunt. Ik heb moeite met telkens weer afscheid nemen van de man die hij was.
Werkende mantelzorgers in beeld Er komen steeds meer werkende mantelzorgers. Op dit moment combineert één op de acht werknemers een betaalde baan met de langdurige en intensieve zorg voor een chronisch ziek of gehandicapt familielid of naaste. Maar hun aantal groeit snel. Mensen gaan meer en langer werken om de vergrijzing op te vangen. En in de nabije toekomst zijn er naar verwachting minder professionele zorgverleners om evenveel of meer zorg te leveren. Bovendien blijven ouderen en zieken steeds langer thuis wonen. Werkende mantelzorgers worden dus een steeds belangrijkere doelgroep voor de Steunpunten Mantelzorg. Want het valt niet mee om een betaalde baan te combineren met langdurige en intensieve zorgtaken. De combinatie van werk en mantelzorg vraagt om oplossingen op maat. En om goed bereikbare Steunpunten, waar mantelzorgers kunnen aankloppen voor ondersteuning op tijden die hen uitkomen, en voordat zij door ziekte of een te zware belasting uitvallen. Als Steunpunt Mantelzorg hebt u deze nieuwe doelgroep veel te bieden. U hebt immers ruime ervaring met het ondersteunen van mantelzorgers op uiteenlopende gebieden. Als steunpuntmedewerker kunt u deze kennis inzetten voor werkende mantelzorgers én voor werkgevers. Laatstgenoemden zijn belangrijke gesprekspartners. U kunt de combinatie van werk en mantelzorg als belangrijk aspect voor het personeelsbeleid op de bedrijfsagenda zetten en ondersteuning bieden bij het zoeken naar maatwerkoplossingen. Tip Zoek voor de combinatie van werk en mantelzorg oplossingen op maat. 3
Deze handreiking biedt u steun bij het bereiken van werkende mantelzorgers en bij het afstemmen van uw aanbod op werkende mantelzorgers en werkgevers. De adviezen, suggesties en tips zijn gebaseerd op Betere bereikbaarheid voor werkende mantelzorgers, een samenwerkingsproject van Mezzo met zeven Steunpunten Mantelzorg. Ze zijn dus afkomstig uit de praktijk en daarom bruikbaar voor Steunpunten van verschillende grootte en met uiteenlopende werkwijzen. U kunt er díe punten uithalen die passen bij uw organisatie. 4
Dé werkende mantelzorger bestaat niet Nederland telt 2,4 miljoen mantelzorgers. Zij zorgen meer dan 8 uur per week of langer dan 3 maanden voor een ander. De grootste groep is tussen de 35 en 65 jaar oud. Ruim 40 procent van de mantelzorgers voelt zich matig tot zwaar overbelast. Deze groep loopt het risico uit te vallen door ziekte, oververmoeidheid en stressverschijnselen. Dat blijkt onder meer uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau. Van alle werknemers heeft er één op de acht ook mantelzorgtaken. De combinatie van werk en mantelzorg slokt al hun tijd en energie op. Eén op de tien werkende mantelzorgers gaat (tijdelijk) minder werken vanwege de zorgsituatie of voelt zich uiteindelijk genoodzaakt om helemaal te stoppen met werken. Tegelijkertijd vinden veel werkende mantelzorgers hun werk belangrijk en waardevol, vanwege het inkomen en de sociale contacten, en als afwisseling van de zorgsituatie. Tip Werkende mantelzorgers vinden hun werk belangrijk, voor het inkomen, de contacten, en als afwisseling van de zorgsituatie Dé werkende mantelzorger bestaat niet. Werkende mantelzorgers variëren in leeftijd, geslacht en sociale situatie: getrouwd of niet, kinderen of niet. Ze zorgen voor hun ouders, voor hun partner, voor hun kind of voor een vriend(in) of buur. Ook het soort werk dat ze doen, het aantal uren dat ze werken, hun opleiding en de mate waarin zij invloed hebben op hun werk, lopen sterk uiteen. Evenals hun mogelijkheden zelf dingen te regelen en te organiseren. Ze hebben net als andere mantelzorgers uiteenlopende taken. Ze doen het huishouden, geven persoonlijke verzorging en begeleiding, en zijn druk met organisatorische klussen en regelwerk. 5
Voorbeeld Tijdelijke overname zorg Mevrouw Wessels werkt en zorgt behalve voor haar gezin voor haar dementerende moeder. Bij een aanvraag voor extra begeleiding voor haar moeder heeft de mantelzorgmakelaar haar geholpen. Zelf wist ze niet wat er allemaal mogelijk was. Bovendien had ze nauwelijks tijd om met het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) te bellen. Dankzij de extra begeleiding voor haar moeder heeft mevrouw Wessels weer tijd voor haar eigen gezin. Veel werkende mantelzorgers hebben behoefte aan ondersteuning op het werk en daarbuiten. Op het werk hebben zij behoefte aan begrip van hun leidinggevende en collega s en aan praktische oplossingen op maat. De ene mantelzorger wil bijvoorbeeld het liefst wat later beginnen, zodat hij eerst zijn gehandicapte kind naar school kan brengen, de andere wil tijdens zijn werk mantelzorgzaken kunnen regelen, een derde wil regelmatig thuiswerken, zodat hij de tijd die hij bespaart op reizen aan mantelzorg kan besteden. Voor mensen die langdurig mantelzorg geven, bieden de wettelijke verlofregelingen vaak te weinig soelaas. Willen ze hun situatie volhouden, dan zullen zij op hun werk moeten praten over de combinatie van werk en mantelzorg. Buiten het werk hebben deze mantelzorgers behoefte aan informatie, ondersteuning op emotioneel en praktisch gebied en tijdelijke overname van de zorg. Als Steunpunt Mantelzorg biedt u op al deze terreinen ondersteuning en kunt u een bemiddelende rol spelen in het contact met werkgevers. Op het werk hebben werkende mantelzorgers behoefte aan begrip van hun leidinggevende en afspraken op maat over de organisatie en uitvoering van hun werk informatie over verlofregelingen steun bij het bespreken van de combinatie van werk en mantelzorg. Buiten het werk hebben ze behoefte aan ondersteuning bij regeltaken, zoals het aanvragen van professionele zorg, respijtzorg, hulpmiddelen of een persoonsgebonden budget (PGB) hulp bij het anders organiseren van de zorg. 6
Luc Luc Willemse (49) werkt 32 uur als databasebeheerder bij het Nationaal Herbarium Nederland én zorgt als alleenstaande vader voor zijn verstandelijk gehandicapte zoon Nathan (8). Hij spreidt zijn werk over vijf dagen zodat hij thuis is als Nathan terugkomt van het kinderdagverblijf. Ik heb nu geen tijd voor hobby s, maar als Nathan af en toe terecht kan in een gastgezin, komt dat misschien weer.
De eerste stappen Tip Zet het thema werkende mantelzorgers regelmatig op de agenda van het teamoverleg of beleg hierover af en toe een aparte bijeenkomst. Zo raken alle collega s betrokken en gemotiveerd. U kunt op verschillende manieren werken aan het bereiken en ondersteunen van werkende mantelzorgers. Bijvoorbeeld door de bereikbaarheid van uw Steunpunt te vergroten, het bestaande aanbod aan te passen en een ondersteuningsbod voor de doelgroep te ontwikkelen. U kunt werkgevers en werkende mantelzorgers ook rechtstreeks benaderen. Al deze activiteiten werken we hier verder uit. Ook geven we suggesties hoe u werkende mantelzorgers en hun omgeving kunt informeren over uw activiteiten. Of u al deze activiteiten tegelijkertijd aanpakt of eerst een of twee ervan, is afhankelijk van uw inschatting van wat passend en haalbaar is voor uw organisatie. Zorg hiervoor eerst dat u weet hoe uw klantenbestand eruit ziet en hoeveel werkende mantelzorgers erbij zijn. Ga voorts systematisch te werk bij alle veranderingen die u doorvoert om de doelgroep werkende mantelzorgers beter te ondersteunen. Gebruikt u daarvoor een stappenplan, dan weet u zeker dat u geen stappen overslaat. In het kader op deze pagina vindt u een overzicht van de stappen uit het stappenplan. Breng uw huidige klantenbestand in kaart Onderzoek hoeveel mantelzorgers er bij uw Steunpunt ingeschreven staan. Ga na hoeveel van hen een betaalde baan hebben. Beschikt u niet over de gevraagde gegevens? Houd dan een enquête onder uw klanten. Vraag hierin ook naar wensen ten aanzien van ondersteuning en bereikbaarheid van het Steunpunt. 8
Beschrijf in het stappenplan welke veranderingen u wilt doorvoeren hoe u dit gaat doen de gevolgen hiervan voor de organisatie van het werk de wijze waarop alle medewerkers bij de veranderingen worden betrokken wanneer de veranderingen van kracht worden wat u met de verandering wilt bereiken, voor de evaluatie na een bepaalde periode met welk PR-plan u de verandering intern en extern bekend wilt maken. 9
Uw bereikbaarheid uitbreiden Voorbeeld Het regelen van een persoonsgebonden budget (PGB) Meneer Kuitenbrouwer werkt vier dagen en zorgt voor zijn vrouw, die een progressieve spierziekte heeft. Omdat haar ziekte verergert, wil hij minder gaan werken. Financieel kan hij zich dat echter niet veroorloven. Het Steunpunt helpt hem een PGB aan te vragen, waaruit een deel van zijn zorguren betaald kunnen worden. Daardoor kan hij minder gaan werken. De meeste Steunpunten Mantelzorg zijn bereikbaar tijdens kantooruren. Werkende mantelzorgers hebben echter vaak juist na hun werk tijd om met instellingen en instanties contact te leggen. Het is dus nodig dat u als Steunpunt Mantelzorg buiten kantooruren bereikbaar bent. Zo n verandering heeft allerlei consequenties. Pak de verruiming van uw bereikbaarheid daarom systematisch aan. Geef één medewerker de verantwoordelijkheid voor het doorvoeren ervan en werk met een stappenplan. Voor uitbreiden van de bereikbaarheid kunt u langer open blijven of kiezen voor ándere openingstijden. Een voorbeeld is sluiten op de rustige maandagmiddag en openblijven op donderdagavond tot 20.00 uur. U kunt de bereikbaarheid verder verruimen met gebruik van de website of door de vaste telefoon door te schakelen naar een mobiele telefoon. Ten slotte kunt u kiezen voor samenwerking met andere organisaties, zoals een lokale zorgcentrale (24 uur per dag telefonisch bereikbaar) of in de vorm van een gezamenlijk avondspreekuur in een wijkgebouw. Voordat u besluit de bereikbaarheid te veranderen dient u te weten aan welke randvoorwaarden uw organisatie kan voldoen. Personeel is punt één. Welke capaciteit heeft uw Steunpunt? Wat betekent verschuiving van de openingstijden voor de personele bezetting? Hoe is de bereidheid van collega s om te schuiven met werktijden? Ook facilitaire zaken spelen een rol, zoals de vraag of het pand langer open kan zijn. Kunt u s avonds gebruik maken van het pand? Hoe veilig is het dan? Kunt u de telefoon s avonds doorschakelen? Een mobiele telefoon gebruiken? 10
Besluit u tot samenwerking met derden dan zult u de consequenties daarvan moeten doordenken. Welke afspraken gaat u maken? Wat moeten de medewerkers van de andere organisatie weten over mantelzorgondersteuning en het Steunpunt? Hoe kunt u die kennis overdragen? Wat zijn eventuele kosten? Kunt u diensten uitruilen? En natuurlijk spelen ook financiën een rol: wat kost het om de openingstijden te verschuiven? Zijn er extra kosten om het pand langer open te houden (bijvoorbeeld vanwege beveiliging)? Voldoet het huidige telefoonsysteem? Krijgen medewerkers onregelmatigheidstoeslag als ze s avond werken? Wat kost mogelijke extra personele inzet? Breng de huidige bereikbaarheid in kaart Tip Uw organisatie staat op de website van Mezzo. Zorg dat ook op deze site de informatie actueel is. Inventariseer op welke momenten uw Steunpunt zegt bereikbaar te zijn. Ga na of uw Steunpunt dan ook daadwerkelijk bereikbaar is. Inventariseer hoeveel mantelzorgers het spreekuur bezoeken, bellen of mailen. Inventariseer wanneer in de week de meeste vragen binnenkomen. Ga na binnen hoeveel tijd u reageert op berichten op het antwoordapparaat of de mail Kunnen mensen aangeven op welk moment ze contact of antwoord willen hebben? 11
Werkende mantelzorgers bereiken Voor u werkende mantelzorgers kunt ondersteunen, zult u eerst contact met hen moeten leggen. Dat kunt u het beste doen aan de hand van een communicatieplan. U onderzoekt daarvoor eerst welke contacten u al hebt met werkende mantelzorgers. Vervolgens gaat u na welke kanalen u kunt benutten om deze doelgroep te bereiken. U kunt dat rechtstreeks doen, door mantelzorgers die u kent post te sturen, bijvoorbeeld een enquête of een uitnodiging voor een bijeenkomst. U kunt ook indirect te werk gaan. Bepaal vooraf wat u wilt communiceren. Kies het juiste kanaal en sluit aan bij bestaande activiteiten. Indirecte communicatiekanalen zijn het blad of de website van uw eigen organisatie intermediairen, zoals werkgevers, arbodiensten, de Centra Werk en Inkomen (CWI s) balies en borden in openbare ruimten, zoals bibliotheken en wachtkamers een stand op een beurs of bijeenkomst over werk massamedia waarvoor u moet betalen, zoals advertenties en posters gratis pers en publiciteit (nadeel: geen garantie van plaatsing). Tip Mantelzorgers die u kent, kennen op hun beurt vaak andere werkende mantelzorgers. Maak daar gebruik van en bied ze de mogelijkheid iemand mee te nemen naar een bijeenkomst. 13
Voorbeeld Uw ondersteuningsaanbod uitbreiden Ondersteuning bij een aanvraag bij het CIZ Mevrouw ter Hart werkt als telefoniste in een ziekenhuis. Ze heeft vaste werktijden. Ze zorgt ook voor haar schoonvader, die de ziekte van Parkinson heeft en een dieet moet volgen. Ze moet in feite twee huishoudens draaiende houden en twee verschillende maaltijden koken. Dat houdt ze niet meer vol. Een medewerker van het Steunpunt helpt haar bij het aanvragen van een indicatie voor huishoudelijke hulp voor twee ochtenden in de week en het inzetten van Tafeltje Dekje. Dankzij deze regeling kan ze mantelzorg blijven geven. Steunpunten Mantelzorg hebben een uitgebreid ondersteuningsaanbod. Weet u of uw aanbod ook aansluit bij de wensen en mogelijkheden van werkende mantelzorgers? Misschien hebben zij behoefte aan lotgenotencontact, maar geen tijd om bij elkaar te komen. Of willen ze deelnemen aan een gespreksgroep over het ziektebeeld van hun naaste, maar kunnen ze dat niet omdat die s middags is gepland. Zorg er daarom voor dat u de ondersteuningsbehoeften en mogelijkheden van de nieuwe doelgroep leert kennen. Kijk hoe u het huidige aanbod kunt aanpassen en of het nodig is nieuw aanbod te ontwikkelen. Dit kunt u op verschillende manieren onderzoeken. Een mogelijkheid is het rondsturen van een vragenlijst, met vragen over de werksituatie van de mantelzorger, de grootte van het dienstverband, de ervaren belasting en de terreinen en manieren waarop hij of zij ondersteuning wil. Een tweede mogelijkheid is een bijeenkomst organiseren voor werkende mantelzorgers die al bij het Steunpunt komen. U kunt dan hun zorgsituatie en werksituatie bespreken en inventariseren aan welke ondersteuning zij behoefte hebben, bijvoorbeeld bij het contact met de werkgever, de organisatie van de zorg, financiën, respijtzorg, aanvragen van professionele zorg en emotionele ondersteuning. Als derde mogelijkheid kunt u een open informatieavond organiseren, waarin u praktische informatie geeft over ondersteuning op het werk (verlofregelingen of maatwerkafspraken) en in de privé-situatie. U kunt dan ook inventariseren aan welke vormen van ondersteuning de aanwezigen behoefte hebben. 14
Voorbeeld Een regeling met de werkgever Mevrouw Mans zorgt voor haar man die sinds een verkeersongeluk halfzijdig verlamd is. Zij werkt drie dagen per week in het basisonderwijs. Haar man gaat dan naar een zorgboerderij. De andere dagen zorgt zij voor hem. Hoewel het zwaar is, kan ze deze combinatie redelijk volhouden. Tot ze op haar werk te horen krijgt dat ze een verplichte bijscholing moet volgen. Dan raakt de balans verstoord. Ze vraagt advies bij het Steunpunt Mantelzorg. Samen met de consulent gaat ze praten op het werk. Besloten wordt dat ze de bijscholing voorlopig niet hoeft te volgen. In het volgende schooljaar krijgt ze tijdelijk minder lestaken. De vrijkomende uren kan ze besteden aan de bijscholing. Als u de wensen van de werkende mantelzorgers in uw regio kent, stelt u een plan op voor aanpassing en uitbreiding van uw ondersteuningsaanbod. Verandering van het ondersteuningsaanbod Informatie Organiseer ook s avonds bijeenkomsten of cursussen. Zorg voor informatiemateriaal over de combinatie werk en mantelzorg. Op de website www.mantelzorgenwerk.nl vindt u praktische wegwijzers die u kunt downloaden. Houd uw kennis over verlofregelingen en andere zaken die voor werkende mantelzorgers van belang zijn actueel. Raadpleeg de Mantelzorglijn en de sociaal-juridische dienstverlening van Mezzo voor vragen waarop u zelf geen antwoord heeft. Emotionele ondersteuning Zoek andere vormen voor lotgenotencontact, bijvoorbeeld via de website. Praktische hulp Kijk of u regeltaken kunt overnemen op het gebied van zorg, werk, wonen, financiën, welbevinden of respijtzorg, hulp bij het indienen van bezwaarschriften, en ga mee naar gesprekken met de werkgever. Bied trainingen aan voor werkende mantelzorgers (zie kader). Overleg met organisaties die respijtzorg bieden, zodat zij hun aanbod richten op de wensen van werkende mantelzorgers. Denk aan flexibele inzet van vrijwilligers en tijden van de dagopvang. 16
Sommige Steunpunten Mantelzorg hebben een consulent-plus of mantelzorgmakelaar in dienst of werken samen met een mantelzorgmakelaar. Mantelzorgmakelaars nemen regeltaken over van mantelzorgers, consulenten-plus bieden ondersteuning bij complexe situaties. Deze functies zijn relatief nieuw en daarom nog in ontwikkeling. Organiseer respijtactiviteiten voor werkende mantelzorgers. Schakel eventueel de afdeling Landelijke Respijtevenementen van Mezzo in. Deze afdeling kan u ondersteunen door bijvoorbeeld een locatie te regelen, een gekwalificeerde trainer te leveren of te adviseren bij het werven van extra middelen. Twee trainingen Tip Onderzoek eerst de ondersteuningsbehoeften van de werkende mantelzorgers in uw regio voordat u uw aanbod uitbreidt. In Mantelzorg en werk, combineren kun je leren brengen de deelnemers in vier bijeenkomsten hun werk, vrije tijd en de tijd waarin ze zorgen in kaart. Ze gaan na wat hen voldoening geeft en wat hen ergert of belast. Stapsgewijs bekijken ze wat ze in hun leven willen veranderen om de balans hiertussen te verbeteren, hoe zij dit kunnen doen en wie of wat hen daarbij kan helpen. De training is ontwikkeld in Midden-Limburg, in het project Baanbrekend. Arbeid en zorg in balans geeft werkende mantelzorgers meer inzicht in de eigen situatie. In vier thematische bijeenkomsten en een terugkombijeenkomst behandelen ze de verschillende rollen van werkende mantelzorgers, stress, het voorkomen van overbelasting, ondermijnende gedachten en technieken om deze te veranderen, sociale steun. De training wordt zowel in company als bij open inschrijving aangeboden en is ontwikkeld door het Steunpunt Mantelzorg Vrijwillige Thuishulp Zoetermeer, samen met de Zorgring. Deze trainingen zijn op te vragen via de servicedesk van Mezzo 17
Ervaringen van deelnemers aan de cursussen Ik heb geleerd bewuster te kijken naar mezelf en wat ik aan mijn situatie kan doen om mijn werk en zorgtaken beter te combineren. De cursus geeft het inzicht dat het probleem niet in de situatie zelf zit, maar in de manier waarop je erover denkt. Ik heb inzicht gekregen in hoe anderen met hun knelpunten en mantelzorgtaken omgaan. Ik weet nu hoe je frustraties en situaties uit elkaar kunt halen. Een steuntje in de rug om nu echt met veranderingen aan de slag te gaan. Prettig dat de cursus s avonds plaatsvond, en dat we ons als deelnemers vlak voor de cursus konden opgeven, toen we onze agenda s goed konden overzien.
Werkgevers benaderen Niet alleen de gemeenten maar ook werkgevers dragen verantwoordelijkheid voor de ondersteuning van - werkende - mantelzorgers. Werkgevers zijn dus belangrijk als doelgroep van Steunpunten Mantelzorg. Zij kunnen ook een goede ingang vormen om werkende mantelzorgers te bereiken. Het kan wel moeite kosten om de nodige contacten te leggen. Het is goed u dat vooraf te realiseren. De netwerkmethode is het meest effectief. Bedenk dat u maar één keer voor de eerste keer kunt binnenkomen bij een werkgever. Bereid zo n eerste gesprek daarom goed voor en leg er niet te veel druk op. Bedenk dat de problematiek van werkende mantelzorgers voor de werkgever een andere betekenis heeft dan voor u. Werkgevers hebben er belang bij werknemers te krijgen en te behouden. Een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid kan daartoe bijdragen. Bij Mezzo kunt u materialen bestellen die u kunt meenemen naar werkgevers. De film Ondersteuning van werkende mantelzorgers gaat over een werkende mantelzorger. Zij vertelt in zeven minuten helder over haar situatie, de ondersteuning die zij zocht bij het Steunpunt en wat zij met behulp van een mantelzorgmakelaar heeft kunnen regelen. De film is heel geschikt voor een eerste kennismaking bij werkgevers. Gemaakt door Steunpunt Mantelzorg Gooi en Vechtstreek, in samenwerking met Steunpunt Mantelzorg Vrijwillige Thuishulp Zoetermeer. De koffer voor werkgevers bevat instrumenten die werkgevers kunnen helpen om hun werknemers met mantelzorgtaken in hun bedrijf te ondersteunen en te behouden. Bij de koffer hoort een handleiding over hoe projectmatig te werken aan mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid. Tip Werkt u veel samen met andere organisaties of maakt u deel uit van een grotere organisatie? Ook dit zijn werkgevers. Ga na hoe u er binnen kunt komen. 19
Doel is om veranderingen door te voeren op basis van een breed draagvlak binnen de organisatie. Houd daarom rekening met een projectduur van minimaal een jaar. Vergeet vooral niet informatiemateriaal van uw eigen Steunpunt mee te nemen! Maak daaruit een selectie en overstelp de werkgever niet met stapels papier. Probeer liefst zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de informatiebehoefte van deze werkgever. De netwerkmethode Voorbeeld Afspraken over werktijden Meneer de Jager is vertegenwoordiger. Hij wil s ochtends graag zelf zijn gehandicapte kind naar school brengen. Hij heeft, met bemiddeling van het Steunpunt, met zijn leidinggevende kunnen afspreken dat hij daarna pas start met zijn klantenbezoeken. Bedenk welke werkgevers in de regio u wilt benaderen. Ga na of u contacten hebt binnen deze bedrijven. Ga de positie van deze contacten na: hebben zij beslissingsbevoegdheden? Zijn zij hoofd van een handige afdeling, zoals P&O? Ga na of een collega van u of van een Steunpunt in de regio contacten heeft binnen hetzelfde bedrijf. Maak een afspraak voor een oriënterend gesprek en ga na waar knelpunten en belangen liggen van deze werkgever. Meld wat u kunt betekenen, algemeen, en in het bijzonder voor deze werkgever. Geef uw gesprekspartner de tijd om over de informatie na te denken. Schat in wat een goed moment is om een vervolgafspraak te maken. Lukt het afspraken te maken, stel dan een projectplan op. Zorg dat er zowel binnen het bedrijf als binnen het Steunpunt een contactpersoon is. 20
De koffer voor werkgevers bevat materialen voor een bewustwordingscampagne, zoals e-cards, posters en ansichtkaarten, gericht op het herkennen van werknemers en collega s met mantelzorgtaken een workshop voor leidinggevenden (handleiding en presentaties) een workshop voor werknemers met mantelzorgtaken (handleiding en presentaties) een praktische wegwijzer voor leidinggevenden een praktische wegwijzer voor werknemers met mantelzorgtaken informatiebrochures voor directie, ondernemingsraad en afdeling P&O een boekje met ervaringsverhalen van werkende mantelzorgers. De koffer is ontwikkeld door organisatieadviesbureau Qidos, samen met Mezzo en een aantal werkgevers. Tip De materialen van de koffer zijn te downloaden van de website www.mantelzorgenwerk.nl 21
Veranderingen kosten geld ip Ga in contacten met bedrijven na op welke manier u uw ondersteuningsaanbod kunt verkopen. Het organiseren en uitvoeren van veranderingen kost geld. Als het budget beperkt is, kunt u onderzoeken hoe u de huidige middelen net iets anders kunt inzetten. Het helpt wanneer een medewerker een aantal uur per week beschikbaar heeft voor budgettaire kwesties. Hoeveel tijd u kunt investeren hangt natuurlijk af van de mogelijkheden van uw Steunpunt. Om u een beeld te geven: de Steunpunten Mantelzorg die meededen aan het project Betere bereikbaarheid voor werkende mantelzorgers hebben in de projectperiode gemiddeld zes dagdelen per maand geïnvesteerd. In die uren hebben ze verschillende plannen ontwikkeld en uitgevoerd. Verder kunt u nagaan waar u extra middelen kunt vinden. Provincies zijn vaak bereid vernieuwende projecten financieel te ondersteunen of specifieke activiteiten te financieren. Hiermee kunt u bijvoorbeeld tijdelijk een projectmedewerker aanstellen of een activiteit organiseren. Mezzo kan u adviseren bij het verwerven van aanvullende middelen. Ga ook in contacten met bedrijven na op welke manier u uw ondersteuningsaanbod kunt verkopen. Bied een pakket op maat aan, met daarin, afhankelijk van de wensen, bijvoorbeeld een training voor een groep werknemers met mantelzorgtaken en een aantal uren inzet van een mantelzorgconsulent of mantelzorgmakelaar om individuele ondersteuning te bieden en om praktische regeltaken over te nemen. De werkgever kan dit inkopen. 22
Uw bagage Werkende mantelzorgers bereiken en ondersteunen is voor veel medewerkers van Steunpunten een nieuwe taak. Mezzo heeft daarom een scholingsmodule ontwikkeld. Hierin leert u hoe u uw kennis en vaardigheden kunt inzetten voor deze doelgroep. Veel aandacht gaat naar de manier waarop u contact kunt leggen met werkgevers, om zo werkende mantelzorgers te bereiken. U kunt dan tegelijkertijd werkgevers informeren over uw ondersteuningsmogelijkheden. Voor juridische kwesties kunt u de sociaal-juridische dienstverlening van Mezzo inschakelen. Hier krijgt u informatie en advies over wet- en regelgeving, indicatiestelling, belastingen, pgb, sollicitatieplicht of zorgverlof, maar ook praktische ondersteuning bij het schrijven van een bezwaarschrift. Tip Op www.verlofregelingen.swz.nl vindt u alles over verlofregelingen. Op MezzoPlaza, het deel van de website www.mezzo.nl dat uitsluitend toegankelijk is voor lidorganisaties, vindt u voorbeelden van praktische zaken zoals een enquête en een draaiboek voor het organiseren van een themabijeenkomst. Als u regelmatig www.mezzo.nl bezoekt, blijft u op de hoogte van actuele ontwikkelingen op het terrein van mantelzorg en werk. 23
Aan de slag Wij hopen dat u na het lezen van deze handreiking inspiratie heeft opgedaan om zelf aan de slag te gaan. U hoeft niet alles zelf te bedenken. U kunt putten uit de ervaringen die bij de zeven deelnemende Steunpunten Mantelzorg zijn opgedaan in het project Betere bereikbaarheid voor werkende mantelzorgers. Veranderingen doorvoeren vergt geduld, belangrijk om ook de kleine resultaten die u behaalt, te waarderen. Kies in ieder geval die werkwijze die past bij de mogelijkheden van uw organisatie. Die aanpak heeft de meeste kans van slagen. Wij wensen u veel succes met het bereiken en ondersteunen van werkende mantelzorgers. 24
Colofon Tekst Eindredactie Fotografie Vormgeving Drukwerk Mezzo Tekstbureau Veronique Huijbregts Wim Oskam, Utrecht Diet Rademaker Grafisch Ontwerp, Utrecht Drukkerij Pascal, Utrecht Portretten van Luc Willemse en Trudi Willigenburg-Sijbrands De inhoud van deze brochure is gebaseerd op de ervaringen in het project Betere bereikbaarheid voor werkende mantelzorgers. Hieraan hebben deelgenomen: Steunpunt Mantelzorg Gooi en Vechtstreek Steunpunt Mantelzorg Vrijwillige Thuishulp Zoetermeer Steunpunt Mantelzorg Zuidwest Drenthe Tandem Informele zorg in Midden- en Zuid-Kennemerland Stichting Mantelzorg Midden-Brabant Steunpunt Mantelzorg Maasbracht Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen Met dank aan het Europees Sociaal Fonds, dat het project financieel mogelijk heeft gemaakt.
Mezzo Postbus 179 3980 CD Bunnik T 030 659 22 22 F 030 659 22 20 info@mezzo.nl www.mezzo.nl Op dit moment combineert één op de acht werknemers een betaalde baan met mantelzorgtaken. Maatwerkoplossingen op én buiten het werk kunnen helpen de combinatie werk en privé beter mogelijk te maken. Deze handreiking adviseert Steunpunten Mantelzorg hoe zij werkende mantelzorgers kunnen bereiken en ondersteunen.