Sine Van Mol Ann De Bode Mama heeft kanker
Dit boek Mama heeft kanker kadert in het project Ouders met kanker, een initiatief van de Vlaamse Liga tegen Kanker en de dienst Sociaal Werk van de Universitaire Ziekenhuizen Leuven. Naast dit boekje is er voor ouders de brochure Als je als ouder ziek wordt - Met kinderen praten over kanker. Jongeren kunnen met hun vragen over de ziekte terecht op de website www.kankerspoken.nl Vijfde herdruk (juni 2010) Vierde herdruk (juni 2009) Derde herdruk (november 2006) Tweede herdruk (februari 2005) Eerste gewijzigde herdruk (oktober 2003) Tekst: Sine Van Mol Illustraties: Ann De Bode Druk: Oranje, Sint-Baafs-Vijve Realisatie: Uitgeverij De Eenhoorn bvba, Vlasstraat 17, 8710 Wielsbeke 2003 Vlaamse Liga tegen Kanker, Koningsstraat 217, 1210 Brussel, tel. 02 227 69 69 D/2003/6048/257 NUR 273, 274 ISBN 90-5838-194-3 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de uitgever.
Sine Van Mol Ann De Bode Mama heeft kanker
Op een dag gaan mama, papa, Bram en Lise naar een pretpark. Ze zitten op de roetsjbaan en op draaimolens waar je buik van gaat kriebelen. Het is een heel leuke dag. 's Avonds zijn ze allemaal moe. Maar een week later is mama nog steeds moe. Dat is vreemd.
"Mama, waarom lig je weer op de sofa? Waarom speel je niet met me?" vraagt Bram een beetje boos. Ook Lise komt net de woonkamer binnen. "Ik moet jullie iets vertellen," zegt mama. "Ik ben deze week al twee keer bij de dokter geweest. Hij heeft me onderzocht. Er zit een knobbeltje in mijn buik. Daarin zitten een pak slechte cellen bijeen. Die maken me heel erg ziek. De dokter zegt dat het kanker is. Hij moet het knobbeltje wegsnijden. Anders kan ik niet beter worden." Bram kruipt bij mama op de sofa. "Kan ik nu ook zo'n knobbeltje krijgen?" vraagt hij. "Denk je soms dat het besmettelijk is, zoals griep? Nee, hoor! Kruip gerust dicht tegen me aan," zegt mama. Bram geeft haar een dikke knuffel.
Papa en mama brengen Bram en Lise met de auto naar school. Bij de schoolpoort geven Bram en Lise mama een dikke zoen. Daarna brengt papa mama naar het ziekenhuis voor de operatie. De dokter snijdt het knobbeltje met de slechte cellen weg.
Vandaag mogen Bram en Lise eindelijk mee met papa naar het ziekenhuis. "En nu ben je weer helemaal genezen," zegt Lise blij als ze mama's kamer binnenloopt. "Ik hoop het, Lise. Maar de dokter is er nog niet helemaal zeker van. Het zou kunnen dat er enkele slechte cellen uit het knobbeltje ontsnapt zijn. Die reizen dan mee in mijn bloed. Ze kunnen op een andere plek een nieuw knobbeltje maken. Daarom moet ik nog een aantal keer terugkomen naar het ziekenhuis voor chemotherapie," zegt mama. "Wat is dat nu weer?" vraagt Bram. Hij kijkt met grote ogen naar mama. "Het is een behandeling met medicijnen. Die doden de slechte cellen die ontsnapt zijn," legt mama uit. Bram richt zijn vingers als een geweer op mama's buik en schiet: "Paw, paw, paw. De kanker is dood." Mama moet er even om lachen.
"Maar door die chemo zullen er ook minder leuke dingen met mij gebeuren. Ik zal voortdurend moe zijn en soms ook misselijk. Want de chemo maakt ook goede cellen in mijn buik dood. En mijn haar zal uitvallen. Omdat de chemo de goede cellen die mijn haar vasthouden ook doodmaakt," zegt mama. "Word je dan echt kaal, zoals opa?" vraagt Bram. "Voor een tijdje wel, ja. Maar na de laatste behandeling krijg ik mijn mooie haar beslist terug. En zolang ik kaal ben, draag ik mooie sjaaltjes. Dan zie ik er toch niet helemaal uit zoals opa," antwoordt mama.
Een week na de operatie is mama terug thuis. Papa bakt een stapel pannenkoeken om dit te vieren. Bea, mama's beste vriendin, is er ook.
Na enkele dagen rusten, moet mama terug naar het ziekenhuis. Ze krijgt er haar eerste chemo. "Mag ik mee?" vraagt Bram. "Nee, Bram, deze keer mag het niet," antwoordt mama. "Ik mocht toch altijd mee!" roept Bram boos en hij gooit een autootje stuk tegen de muur. "Je maakt mama nog zieker met je gezeur!" gilt Lise. "Nu is het genoeg!" roept papa ongeduldig. Opeens begint Lise te huilen. "Het is allemaal mijn schuld. Omdat ik zo vaak ruzie maak met Bram, is mama nu ziek," snikt ze. "Maar Lise, toch. Het is niemands schuld dat mama kanker kreeg. Het heeft helemaal niets met jullie te maken," troost papa haar. "Weet je wat, Bram, maak jij maar een mooie tekening voor mama. Als we straks weer thuis zijn, zal ze er vast heel blij mee zijn."
Het is avond. Mama komt thuis. Bram geeft haar zijn tekening. Maar mama zegt niks. "Wat een mooie tekening, Bram," zegt papa. "Maar mama is nu te moe en te misselijk om ze te bekijken. Ze moet wat rusten." Mama gaat op de sofa liggen. Papa, Bram en Lise fluisteren tegen elkaar. Bram gaat dicht bij mama zitten. Als ze moet braken, reikt hij haar een schaaltje aan. Lise kan er niet tegen. Ze vlucht naar haar kamer. Papa ruimt wat op in de woonkamer en de keuken. Af en toe komt hij even kijken hoe het met mama gaat.
Om de twee weken moet mama naar het ziekenhuis voor chemotherapie. Als ze thuiskomt, voelt ze zich iedere keer misselijk. "Beer, ik kan nu niet met je spelen, hoor," zegt Bram. "Ik moet eerst voor mama zorgen." Van papa heeft hij een pak pleisters en enkele watten gekregen. Die zitten nu allemaal in zijn dokterstas. Lise vlucht niet meer naar haar kamer. Ze weet dat mama zich twee dagen na de chemotherapie al veel beter zal voelen. Lise maakt dan zoveel bananenmilkshake als ze kan. Het is mama's lievelingsdrankje.
Op een dag begint mama plukken haar te verliezen. "Dat komt door de medicijnen. Laat ze hun werk maar doen. Je weet toch nog: paw, paw, paw," schiet mama met haar vinger op haar buik. Terwijl papa Bram naar de voetbalclub brengt, helpt mama Lise met haar rekensommen. Als mama haar helpt, begrijpt Lise het meteen. Ze is echt een supermama. "Ik heb aan de juf verteld waarom je niet altijd mijn huiswerk kunt nakijken," zegt Lise. "Echt? Terwijl alle kinderen in de klas waren?" wil mama weten. "Ja, hoor. Maaike vroeg waarom je af en toe naar het ziekenhuis moet. En Gert-Jan wou weten waarom jij altijd sjaaltjes draagt," zegt Lise.
Vandaag vieren ze papa's verjaardag. Bram en Lise versieren de woonkamer met papieren slingers. Met z'n allen zingen ze tot ze niet meer kunnen. Als cadeautje krijgt papa een cd'tje van zijn lievelingsgroep. Dat heeft mama zelf voor hem uitgezocht. Allemaal samen doen ze een gek dansje op de muziek.
Na drie chemo's willen de dokters mama onderzoeken. Ze willen weten of de behandeling helpt. Mama is bang voor de uitslag. Lise wil dat mama met haar gaat winkelen. Ze wil al een poosje heel graag een nieuwe broek. En mama heeft beloofd dat ze die zou krijgen. "Hou op over die broek!" gilt mama opeens. Lise schrikt en loopt naar buiten, naar haar konijn. Ze aait het en dat troost haar een beetje. Een poos later vindt mama Lise bij het hok. "Lise, ik heb dit echt zo niet bedoeld. Weet je, ik ben heel bang voor morgen. Dan krijg ik de uitslag van het onderzoek. Je krijgt je broek zo gauw het kan," zegt ze terwijl ze Lise tegen zich aan drukt.
Gelukkig hebben de dokters goed nieuws voor mama. De chemotherapie helpt. Mama moet nog drie behandelingen krijgen. "We slaan er ons wel doorheen," zegt ze. Toch is Lise bang. "Mama... kun je ook doodgaan aan die kanker?" vraagt ze. "De chemokuur maakt me beter, Lise. De dokters doen alles wat ze kunnen om me te genezen." "De oma van Anne uit mijn klas is gestorven aan kanker," vertelt Lise. "Er zijn mensen die er dood aan gaan... ja, maar lang niet iedereen. De medicijnen moeten me beter maken. En als ik toch zieker word, zal ik je dat eerlijk vertellen," zegt mama.
Vandaag wil papa Bram en Lise verwennen met hun lievelingseten. "Wat willen jullie het liefst?" vraagt hij. "Frietjes!" roept Lise. "Warme chocolademelk!" brult Bram. "En mama wil sandwiches," zegt papa. Dus eten ze frietjes met sandwiches en drinken er warme chocolademelk bij.
Na de laatste chemo volgt er weer een onderzoek. Ook nu is de uitslag ervan goed. Mama en papa verrassen Bram en Lise met een uitstapje. Ze gaan met z'n allen een dagje naar zee. Het wordt een fantastische dag. Samen met papa maakt Bram een zandkasteel. Op de zeedijk kiest Lise in een leuke winkel een sjaaltje uit voor mama. Deze wordt meteen mama's lievelingssjaal. Wat ziet ze er mooi uit! Na een lekker ijsje gaan ze met z'n vieren in een go-cart rijden. Het is al donker als ze naar huis terugkeren.
Af en toe komt Bea, mama's beste vriendin langs, om te wassen, te strijken of te poetsen. En om gezellig met mama te babbelen. Dan verstopt Bea wel eens letterkoekjes voor Bram en Lise. Ze moeten die dan zien te vinden. Maar het allerleukste vinden Bram en Lise dat papa hun lievelingseten klaarmaakt. Dan is het echt feest.
Het gaat elke dag beter met mama. Ze is niet meer zo moe en ze krijgt al donshaartjes op haar hoofd. "Nog even en ik heb mijn mooie blonde haar terug," zegt mama. "Dan heb ik al die sjaals niet meer nodig." "Mag ik dan die sjaal hebben die we aan zee kochten, mama?" vraagt Lise. "En krijg ik er ook een voor mijn beer?" zeurt Bram. "Ja hoor," antwoordt mama.
Om de drie maanden moet mama voor controle naar het ziekenhuis. De dokters onderzoeken haar. Ze zoeken naar slechte cellen. Dan zijn mama, papa, Lise en Bram heel even bang. Je weet immers maar nooit. Maar de uitslag is telkens goed. En dat wordt iedere keer weer gevierd. Bram neemt dan zijn feesttoeter en maakt lawaai voor de hele buurt. Lise doet een rondedansje met mama. En papa bakt frietjes, belegt sandwiches en roert in de chocolademelk...
Wil je meer weten? Cellen Cellen zijn de bouwstenen van je lichaam. Je lichaam bestaat uit miljoenen cellen. Je kunt het vergelijken met een huis dat je bouwt met Legoblokjes. Je botten, je huid, je spieren, je longen, je hersenen, je ingewanden, kortom alles is opgebouwd uit cellen. Huidcellen zijn stevig en zitten aan elkaar vast, precies zoals de stenen van een huis. Bloedcellen zwemmen los door elkaar. Alle cellen zijn piepklein. Je kunt ze met het blote oog niet zien. Cellen groeien, worden oud en sterven af. Maar er worden ook voortdurend nieuwe cellen gemaakt. Wil je weten hoe dat gebeurt? Een cel kan zich delen in twee precies dezelfde cellen. Zo maakt een huidcel die zich deelt een nieuwe huidcel, een botcel maakt een nieuwe botcel enzovoort. Je lichaam vernieuwt zichzelf voortdurend zonder dat jij het weet! Kanker Soms gaat het fout en wordt een cel ziek. Een zieke cel deelt zich veel te snel en vormt veel nieuwe zieke cellen. Die zieke cellen noemen we kankercellen. Soms worden ze ook kwaadaardige cellen genoemd. Ze zitten op een hoopje bij elkaar en nemen de plaats in van gezonde cellen. Zo'n hoopje zieke cellen heet een tumor of een gezwel. Kankergezwellen maken je erg ziek en soms zijn ze dodelijk. Uitzaaiing of metastase Het kan gebeuren dat een paar zieke cellen in je bloed terechtkomen. Omdat je bloed stroomt, kunnen zieke cellen meestromen en verhuizen in je lichaam, bijvoorbeeld naar je longen of je lever. Daar beginnen ze weer schade aan te richten en nieuwe gezwellen te maken. Ze hebben zich uitgezaaid. De dokters noemen dat uitzaaiing of metastase. Diagnose Je voelt je niet lekker in je vel. De huisarts onderzoekt je. Meestal kan hij of zij je medicijnen geven en dan genees je snel. Soms stuurt de huisarts je voor een onderzoek naar het ziekenhuis. Een of meerdere dokters onderzoeken je en stellen vast welke ziekte je hebt. Dat is de diagnose. Als je kanker hebt, bespreken de dokters dit samen en overleggen ze hoe ze je kunnen genezen. Behandeling Dit is wat de dokter doet om je ziekte te bestrijden. De behandeling moet de zieke cellen uitschakelen zodat ze zich niet meer kunnen delen. Om kanker te bestrijden, bestaan er verschillende soorten behandelingen. De belangrijkste zijn: operatie, chemotherapie, radiotherapie. Sommige mensen moeten twee of drie soorten behandelingen krijgen. Operatie Als de tumor op een plek in je lichaam zit waar de dokter hem kan weghalen, word je geopereerd. Je wordt verdoofd, opdat je niet zou voelen dat de dokter de zieke delen wegsnijdt. De dokter doet dit met heel veel zorg, want alle zieke cellen moeten worden weggehaald. Soms is het nodig dat de dokter meer cellen wegneemt dan alleen maar de tumor. Dat is om zeker te zijn dat alle zieke cellen weg zijn, of
omdat de tumor ergens stevig aan vast zit. Je moet natuurlijk een poos rusten na zo'n operatie, want je bent moe. Je houdt er ook een litteken aan over. Chemotherapie Chemotherapie is een behandeling met medicijnen die de zieke cellen moeten kapotmaken. Vaak worden deze medicijnen langs een infuus gegeven (dat is een slangetje waarlangs een vloeistof in je lichaam wordt gebracht). Daarvoor moet je naar het ziekenhuis. Soms wordt chemotherapie in de vorm van pillen gegeven. Via je bloed komen de medicijnen overal in je lichaam terecht. Ze maken de slechte cellen dood. Spijtig genoeg doden ze ook goede cellen. Daardoor word je moe of misselijk. Ook kan het zijn dat je haar uitvalt. Maar maak je geen zorgen: als de behandeling achter de rug is, verdwijnt het zieke gevoel en groeit je haar weer. Radiotherapie of bestraling In het ziekenhuis kan de dokter met een groot apparaat een stralenbundel richten op de zieke kankercellen om ze beetje bij beetje te doen verdwijnen. De dokter tekent strepen en kruisjes op je lichaam om de plek aan te duiden waar hij of zij die zieke cellen moet bestralen. Je voelt er op dat ogenblik niets van en het duurt maar enkele minuten. Je moet wel meerdere weken na elkaar elke schooldag even naar het ziekenhuis gaan. Radiotherapie maakt je moe en geeft je een ziek gevoel. Dat komt omdat er bij de bestraling ook gezonde cellen worden gedood en omdat de gezonde cellen alle dode cellen moeten opruimen. Na de behandeling verdwijnen deze nare bijwerkingen. Bijwerkingen Dit zijn de nare dingen die een behandeling met zich meebrengt. Bij een kankerbehandeling zijn de belangrijkste bijwerkingen: moeheid, een ziek gevoel (misselijkheid) en haaruitval. Je kunt een pruik, een sjaaltje of een pet dragen als je haar begint uit te vallen. Doordat je moe en misselijk bent, heb je minder eetlust. Al deze bijwerkingen verdwijnen weer als de behandeling achter de rug is. Je haar groeit weer, je vermoeidheid verdwijnt en je eetlust komt terug. Controle Tussen een aantal behandelingen in moet je op controle bij de dokter. Hij of zij onderzoekt je bloed en maakt foto's van de binnenkant van je lichaam om na te gaan hoe snel de kankercellen verdwijnen na een chemo- of radiotherapie. Zo'n controle zorgt voor veel spanning en angst omdat je weet dat je nadien te horen krijgt of de behandeling wel of niet helpt. Ook na de laatste behandeling moet je nog een hele poos regelmatig op controle bij de dokter. Hij of zij controleert dan of de zieke cellen terugkomen. Soms moet je nog jaren pilletjes slikken. Hopelijk kan de dokter je na enkele jaren zeggen dat je helemaal genezen bent.
Ik moet jullie iets vertellen, zegt mama. Er zit een knobbeltje in mijn buik. Daarin zitten een pak slechte cellen bijeen. Die maken me heel erg ziek. De dokter zegt dat het kanker is. Hiermee begint voor Bram en Lise een verwarrende tijd met heel wat vragen en verdriet, maar toch ook met leuke dingen. Samen met mama en papa slaan ze er zich doorheen. NUR 273, 274 ISBN 90-5838-194-3 9 78905 8 381 941