JAARVERSLAG EIS-NEDERLAND 2012 1
Hoogtepunten 2012 Boek De Nederlandse bijen gepresenteerd op 14 december Jaar van de Bij levert veel aandacht op voor wilde bijen 1000-soortendag Meinweg met ruim 3000 soorten Nederlandse Faunistische Mededelingen 36 en 37 Pilot environmental DNA brede geelgerande waterkever Rode lijsten libellen en sprinkhanen Nederlands Soortenregister: ruim 7000 soorten met foto In de pers: bijen, vermiljoenkever, rivierkreeften Dierenzoeker wint Natuurprijs Groenfonds Colofon publicatie 1 maart 2013 samenstelling Roy Kleukers m.m.v. Ed Colijn, Vincent Kalkman, Bram Koese, Annemarie Kroon, André van Loon, Jinze Noordijk, Menno Reemer, John Smit Tekening voorzijde Knautiabij Andrena hattorfiana. Deze illustratie is gebruikt op de voorzijde van het boek De Nederlandse bijen. Tekening Inge van Noortwijk (Naturalis). Foto colofon De vermiljoenkever Cucujus cinnaberinus werd in 2012 door Cor Vendrig en Dré Teunissen ontdekt bij Eindhoven. Deze soort staat op de bijlagen van de Habitatrichtlijn en EIS heeft een verkennende studie gedaan naar de verspreiding. Foto Tim Faasen. Foto achterzijde De slakkendodende vlieg Pherbellia annulipes werd in Nederlandse Faunistische Mededelingen 38 voor het eerst voor Nederland gemeld. Dit vliegje valt op door het bijzondere baltsgedrag. Foto Ben Hamers. adresgegevens European Invertebrate Survey - Nederland Postbus 9517 2300 RA Leiden eis@naturalis.nl www.eis-nederland.nl Einsteinweg 2, Leiden 2
INLEIDING Naast de reguliere werkzaamheden werden voor 2012 de volgende aandachtspunten geformuleerd: Participeren in Programma Natuur van Nederland van Naturalis Participeren in Nationale Database Flora en Fauna Implementeren Meerjarenplan Bijwerken projectmanagementsysteem Publiceren bijenboek Projecten waterkeverboek, pissebedden, atlas sprinkhanen Verdere ontwikkeling Nederlands Soortenregister Entomologische Tabellen: een of twee nummers Minstens één publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift Publicatie verspreidingsatlas wantsen III Uitbreiding Europese website Orthoptera BUREAU In 2012 waren negen personen werkzaam bij Bureau EIS, in totaal 5,8 fte. André van Loon (0,55 fte) - in dienst Naturalis Roy Kleukers (0,89 fte) - in dienst Naturalis Menno Reemer (0,61fte) - in dienst stichting EIS Vincent Kalkman (0,39 fte) 1 - in dienst stichting EIS John Smit (1 fte) - in dienst stichting EIS Bram Koese (0,89 fte) - in dienst stichting EIS Ed Colijn (0,67 fte) - in dienst stichting EIS Jinze Noordijk (0,67fte) - in dienst stichting EIS Annemarie Kroon (0,22 fte) - in dienst stichting EIS 1 Vincent werkte in 2012 in deeltijd in verband met de afronding van zijn proefschrift. David Tempelman werkte voor 1 dag per week aan een Entomologische Tabel kokerjuffers. Hierover werden afspraken gemaakt met zijn werkgever Grontmij. 3
BESTUUR Geert de Snoo (voorzitter) tot 1 september 2012 Bart van Tooren (voorzitter) vanaf 1 oktober 2012 Matty Berg (secretaris) Peter van Helsdingen (penningmeester) Gert van Ee (lid) Matthijs Courbois (lid) In 2012 trad Geert de Snoo af als voorzitter. Zijn opvolger is Bart van Tooren. Hij is werkzaam bij Natuurmonumenten en hoofdredacteur van De Levende Natuur. WERKGROEPEN In 2012 waren er 56 werkgroepen actief (zie het overzicht achteraan dit jaarverslag). In totaal zijn zo n 1400 personen in EIS-verband bezig met de studie van ongewervelde dieren. Op de EIS-website (onder Werkgroepen) is het document EIS-werkgroep in de praktijk toegevoegd, waarin wordt uitgelegd wat er van de werkgroepen wordt verwacht en wat de werkgroepen van het bureau kunnen verwachten. De werkgroepen verzorgden ook in 2012 weer vele excursies, lezingen en publicaties. In Nederland zijn zo n 1400 personen actief met onderzoek aan ongewervelde dieren. Het veldwerk vindt niet alleen plaats in natuurgebieden, maar ook in de stad en op het platteland. Excursie van de hooiwagenwerkgroep bij Papendrecht. Foto Jinze Noordijk. De werkgroepen verzorgen in toenemende mate de validatie van foto s in het Nederlands Soortenregister en waarnemingen in Waarneming.nl en Telmee.nl. 4
NATURALIS Naturalis ondersteunt stichting EIS-Nederland met 1,3 fte en werkplekken. Hiervoor verleent het bureau diensten op het gebied van de fauna van Nederland. Dit is vastgelegd in een convenant. Sinds 2012 is de officiële naam Naturalis Biodiversity Center. EIS en Naturalis geven gezamenlijk Nederlandse Faunistische Mededelingen, Entomologische Tabellen en de boekenserie Natuur van Nederland uit. EIS participeert in het Naturalis-programma Natuur van Nederland. EIS is verantwoordelijk voor het inhoudelijk beheer van het Nederlands Soortenregister. EIS is betrokken bij diverse projecten van Naturalis, zoals DNA barcoding, Natuurwidget, Kleine kanjers en Dierenzoeker. EIS biedt ondersteuning bij de begeleiding van studenten. De hulp van EIS wordt ingeroepen bij het beantwoorden van vragen van bezoekers van Naturalis, bijvoorbeeld via het Natuur Informatie Centrum. EIS levert databestanden die gebruikt worden door onderzoekers van Naturalis. EIS geeft regelmatig presentaties voor het Naturalis-publiek (zoals Science Talks en Museum Jeugd Universiteit). VOFF EN SOORTENBESCHERMING NEDERLAND Stichting VeldOnderzoek Flora en Fauna (VOFF) is de koepel van Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO s). Naast EIS zijn vertegenwoordigd: FLORON, NMV, BLWG-KNNV, Zoogdiervereniging, SOVON, RAVON, Anemoon, Tinea en De Vlinderstichting. Soortenbescherming Nederland brengt instellingen samen die actief aan soortenbescherming doen. Naast de meeste PGO s is ook Vogelbescherming lid. Op de landelijke VOFF-dag verzorgden EIS en Naturalis een presentatie over exoten in het Nederlands Soortenregister. Foto Karen Bosma. 5
EIS participeert samen met de andere PGO s en de Gegevensauthoriteit Natuur in de Nationale Database Flora en Fauna (NDFF). EIS maakt onderdeel uit van het dagelijks bestuur van de VOFF, waar de zes grotere PGO s in vertegenwoordigd zijn. EIS verzorgde een lezing over exoten op de Landelijke Dag (24 november 2012) in Nijmegen. VERDERE SAMENWERKING Buiten de hierboven genoemde PGO s werd in 2012 met een groot aantal organisaties samengewerkt: Altenburg & Wymenga Alterra Bijenstichting Bureau Natuurbalans Bureau Waardenburg Centraal Bureau voor de Statistiek Centrum voor Milieuwetenschappen Ecologica IVN Gegevensauthoriteit Natuur Grontmij-Aquasense IUCN Jongeren in de Natuur Kenniscentrum Dierplagen Klokhuis KNNV Landschapsbeheer Friesland Natuurhistorisch Genootschap Limburg Natuurkalender Nederlandse Bijenhoudersvereniging Nederlandse Entomologische Vereniging Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie Nieuwe Voedsel- en Warenautoriteit Royal Haskoning Staatsbosbeheer Stichting Bargerveen STOWA Team Invasieve Exoten Waarneming.nl Waterschap Roer en Overmaas OPBOUW BESTANDEN In 2012 groeiden de EISbestanden met ruim 200.000 records, met name door de libellen en sprinkhanen. In totaal bevatten de EIS-bestanden nu bijna 3,2 miljoen gegevens. De EIS-gegevens van beleidsrelevante soorten zijn opgenomen in de Nationale Database Flora en Fauna. EIS heeft hier de validatie van de sprinkhanen, libellen en ongewervelden van de Habitatrichtlijn georganiseerd. 6
REGULIERE PUBLICATIES Hoogtepunt van het jaar voor EIS was de publicatie van De Nederlandse bijen in de serie Natuur van Nederland (voorheen: Nederlandse Fauna). Nederlandse Faunistische Mededelingen: nummer 37 (104 p., juli) en 38 (125 p., december). Op 17 januari 2013 had EIS 280 betalende donateurs. Dit is een lichte stijging t.o.v. 2012. NFM wordt gezamenlijk uitgegeven met Naturalis. Er verschenen geen delen in Entomologische Tabellen (ET) en de serie Verspreidingsatlassen. Voor ET zijn delen in voorbereiding over springstaartgenera, goudhaantjes, kokerjuffers, loopkevers en graafwespen. EIS-nieuwsbrief 55 (12 p., juli) en 56 (20 p., december). Oplage 1279. De digitale nieuwsbrief Tentakel verscheen in 2012 vier maal. OVERIGE PUBLICATIES In 2012 werden zes EIS-rapporten afgerond. EIS leverde bijdragen aan het Cahier Biodiversiteit (Bio-Wetenschappen en Maatschappij 31, cahier 4), Natuuratlas Zaanstad, bijenspecial van Entomologische Berichten (volume 72: 1-2) en het verslag van de 165e zomerbijeenkomst te Naarden (Entomologische Berichten 77). Achteraan dit jaarverslag is een selectie van EIS-publicaties in 2012 opgenomen. De publicaties van EIS zijn te vinden via www.eis-nederland.nl/publicaties, meestal ook als pdf. 7
NEDERLANDS SOORTENREGISTER Bijna 7000 soorten van foto voorzien, in totaal ruim 30.000 door specialisten gevalideerde foto s. Het Nederlands Soortenregister fungeert als landelijke standaard voor PESI, NLBIF, NDFF en EOL. In 2012 kwam de beheertool voor de naamlijsten beschikbaar. De revisie van de naamlijsten is gestart en zal in 2013 worden afgerond, waarna nieuwe soorten en naamswijzigingen meteen doorgevoerd zullen worden. In 2012 werd een start gemaakt met een determinatieproject, met digitale sleutels voor diverse groepen. Dit zal in 2013 als thema worden ingebed op de website. BIJEENKOMSTEN De EIS-dag vond plaats op 21 januari te Naturalis in Leiden. Thema: DNA. Deelnemers: ca. 60. EIS was met een lezing en een stand vertegenwoordigd op het 75-jarig jubileum van de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting (25 februari). De 1000-soortendag vond plaats op 9 en 10 juni in Nationaal Park De Meinweg. Ton Lenders spreekt de deelnemers aan de 1000- soortendag toe. De dag werd druk bezocht, vooral door veldmensen van de PGO s, Staatsbosbeheer en Waarneming.nl. In totaal zijn ruim 3000 soorten waargenomen. De resultaten zullen in 2013 gepubliceerd worden in het Natuurhistorisch Maandblad. Organisatie: Ed Colijn en Ton Lenders (NP De Meinweg). Op 19 augustus was EIS met een stand aanwezig op de heidedag van Staatsbosbeheer op de Strabrechtse Heide. EIS was mede-organisator van de Inspiratiemiddag Bijen voor beheerders en beleidsmedewerkers op 25 oktober in het provinciehuis van Zuid-Holland. EIS verzorgde een lezing op de Landelijke Dag op 24 november in Nijmegen. 8
JAAR VAN DE BIJ Met KNNV, Bijenstichting, Nederlandse Bijenhoudersvereniging en IVN werd in 2012 aandacht gevraagd voor bescherming van honingbijen en wilde bijen. Het Jaar van de Bij was veel in het nieuws, met onder meer de opening en sluiting bij Vroege Vogels, de presentatie van het boek De Nederlandse bijen en het bijentelweekend. Het bijentelweekend vond plaats op 12 en 13 mei. Mede door de aandacht bij Vroege Vogels maakten veel mensen voor het eerst kennis met bijen. Hierbij kwam de nieuwe bijenzoekkaart, met prachtige illustraties van Jeroen de Rond, goed van pas. Op 25 oktober werd de inspiratiemiddag Bijen gehouden in het provinciehuis van Zuid-Holland. Meer dan 100 deelnemers wisselden ervaringen Rob van Brouwershaven (Ministerie van Economische Zaken) ontvangt het eerste exemplaar van het boek De Nederlandse bijen uit handen van Naturalis-directeur Edwin van Huis. uit over bescherming van bijen. Het Jaar van de Bij is benoemd tot Jaarproject van de Klaas-Jan Huntelaar Foundation. De partners van het Jaar van de Bij krijgen hiermee financiële ondersteuning voor bijenwerk in 2013. EIS zal een digitale sleutel voor wilde bijen in de tuin samenstellen. Citaten van deelnemers aan het bijentelweekend Mijn dochter van elf heeft de bijen geteld. Zij heeft vooral de signaalwespbij gezien (5x) en de gewone geurgroefbij Ik heb in een uur 10 hommels en 8 bijen gezien. Het weer was bewolkt. Verder heb ik een gedicht gemaakt over bijen. Ontzettend goed initiatief! Hopelijk komt er zo meer aandacht voor de bij. Ik heb met de kaart ook weer anders gekeken naar de bijen. We wisten niet dat er zoveel verschillende soorten bijen waren in onze eigen tuin! Er ging een hele nieuwe wereld voor me open. Wat zijn dat mooie beestjes!! En wat zitten er veel in mijn tuin. 9
OVERIGE PROJECTEN. Het succesvolle inventarisatieproject sprinkhanen wordt door EIS uitgevoerd in samenwerking met Waarneming.nl. Vanwege het slechte weer in 2012 is besloten om de inventarisaties ook in 2013 voort te zetten. De publicatie van de atlas is voorzien in 2014. In 2012 werd een bijdrage geleverd aan het DNA-barcodingproject van Naturalis. EIS organiseert de inzameling van materiaal van 2000 soorten Nederlandse ongewervelden. Daarnaast werd een pilot gestart die moet leiden tot een detectie van de brede geelgerande watekever op basis van Environmental DNA. Dit zijn DNA-sporen die in het water achterblijven die het mogelijk maken de aanwezigheid vast te stellen zonder dat er dieren gevangen hoeven te worden. Locaties waar in 2012 sprinkhanenwaarnemingen zijn verricht. Binnen het sprinkhanenproject werkt EIS samen met Waarneming.nl. Op deze website wordt de verspreiding van de soorten continu geactualiseerd. In 2012 zijn met Naturalis afspraken gemaakt over de digitalisering van de collectie waterkevers (200.000 exemplaren). Hiermee is een belangrijk probleem voor het samenstellen van het boek over de Nederlandse waterkevers weggenomen. EIS helpt Pieter van Breugel bij het publiceren van zijn boek over Hulp aan wilde bijen. Dit rijk geillustreerde werk zal als pdf worden uitgegeven. De Dierenzoeker is een website waarmee kinderen dieren in en rond huis op naam kunnen brengen. Het project is opgezet door Naturalis, Klokhuis en EIS. EIS leverde de inhoudelijke kennis over ongewervelde dieren. EIS droeg bij aan diverse andere educatieve projecten, zoals Natuurwidget, Kleine Kanjers, Natuurbericht en Tuinreservaten. 10
OPDRACHTEN Samen met andere PGO s werd het Signaleringsproject Exoten uitgevoerd. Hiermee worden exoten onder de aandacht gebracht bij waarnemers, bijvoorbeeld door de uitgave van de nieuwsbrief Kijk op Exoten. Opdrachtgever: Team Invasieve Exoten (NVWA). Na de ontdekking van de vermiljoenkever bij Eindhoven heeft EIS onderzoek verricht naar de status van de populatie. De soort is slechts op een klein oppervlak aangetroffen. Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken. Voor diverse opdrachtgevers werd onderzoek verricht naar de graafschade die rivierkreeften kunnen veroorzaken. Publicatie is voorzien in 2013. Voor het NEM/Verspreidingsonderzoek werd het voorkomen van beleidsrelevante ongewervelden in kaart gebracht: libellen (met Vlinderstichting), vliegend hert, waterkevers, sprinkhanen en kokerjuffers (met Grontmij). Opdrachtgever: GAN/Ministerie van Economische Zaken. Samen met Alterra werd onderzoek gedaan naar natuurlijke bestuivers in appelen perenboomgaarden. Opdrachtgever: ministerie van Economische Zaken. In 2012 deed EIS vervolgonderzoek naar de boktor Monochamus, ditmaal in Noord-Nederland. Deze kevers kunnen het dennenhoutaaltje bij zich dragen die dennen kunnen aantasten. De kevers werden niet aangetroffen. Opdrachtgever: Nieuwe Voedsel en Warenautoriteit. Voor de Wageningen Universiteit (Biosystematiek) werd ondersteuning geleverd bij de faunacursus in de Pyreneeën. Voor de gemeente Deventer werd een korte sprinkhaneninventarisatie uitgevoerd en voor Bureau Stadsnatuur Rotterdam een inventarisatie van de macrofauna van de Kralingse plas. 11
PUBLICITEIT Het Jaar van de Bij zorgde voor veel publiciteit, vooral het bijentelweekend en het boek De Nederlandse bijen. Hiervoor was diverse malen aandacht bij Vroege Vogels en diverse andere media. De ontdekking van de vermiljoenkever kreeg veel aandacht in de pers. Andere items die goed opgepikt werden: fauna op kadavers, 1000- soortendag, Dierenzoeker, rivierkreeften en rode lijsten libellen en De Dierenzoeker ontving de Natuurprijs van het Groenfonds. sprinkhanen. EIS verzorgde 14 bijdragen aan Natuurbericht.nl. EIS beantwoordt jaarlijks tientallen vragen over ongewervelde dieren, onder meer via Naturalis, Grasduinen, Trouw en andere media. De werkgroepcoördinatoren spelen daarbij een belangrijke rol. Veel van deze items zijn in te zien via www.eis-nederland.nl/indepers. INTERNATIONAAL EIS-Nederland is gastheer van het bureau van E.I.S.-international. In 2012 werd verder gewerkt aan de Europese libellenatlas. Naar verwachting kan het manuscript in 2013 worden afgerond. De website Orthoptera of Europe (ortheur.org) werd verder aangevuld met foto s. In 2013 zal de website worden gereviseerd. EIS is betrokken bij de rode lijst van Europese sprinkhanen. BESCHERMING EIS is actief lid van Soortenbescherming Nederland. Er werden twee rode lijsten gepubliceerd: libellen en sprinkhanen. EIS voert jaarlijks verspreidingsonderzoek uit aan beleidsrelevante soorten, in het kader van de (inter-)nationale verplichtingen van Nederland. Dit draagt ook bij aan de bescherming van deze soorten. Jinze Noordijk en Jap Smits (Staatsbosbeheer) werken aan een boek over heidebeheer en insecten. Publicatie 2013. EIS participeerde in enkele VOFF-projecten met beheerinslag, met name OBN-projecten. 12
FINANCIËN In 2012 bleven de inkomsten achter bij de verwachtingen. Desondanks is EIS financieel gezond. De komende jaren zal meer ingezet worden op het halen van de financiële doelstellingen. Een uitgebreide bespreking van de financiën van stichting EIS-Nederland wordt door de penningmeester in de jaarrekening gepresenteerd. De jaarrekening is als bijlage bij dit jaarverslag te beschouwen. CONCLUSIE De doelstellingen voor 2012 werden grotendeels gehaald. De reguliere bureautaken en opdrachten werden naar tevredenheid afgerond. Enkele zaken die niet gerealiseerd zijn. Er zijn geen Entomologische Tabellen gepubliceerd. We hopen de komende jaren een inhaalslag te maken. Er werden geen wetenschappelijke publicaties geproduceerd. De ontwikkeling van de website www.ortheur.org is niet doorgezet. Dit zal in 2013 verder worden opgepakt. 13
SELECTIE EIS-PUBLICATIES [voor een compleet overzicht zie www.eis-nederland.nl] Colijn, E.O. & J. Noordijk 2012. De vermiljoenkever in Nederland. Een oriënterende studie. [EIS20012-02] Kleukers, R.M.J.C.(red.) 2012. Nieuwsbrief EIS-Nederland 55. 12 p. Kleukers, R.M.J.C.(red.) 2012. Nieuwsbrief EIS-Nederland 56. 20 p. Kleukers, R.M.J.C. & E. J. van Nieukerken, E.J. (red.) 2012. Nederlandse Faunistische Mededelingen 37: 1-104. Kleukers, R.M.J.C. & E.J. van Nieukerken, E.J. (red.) 2012. Nederlandse Faunistische Mededelingen 38: 1-125. Koese, B., R. Verdonschot & J. Vos 2012. Exotische rivierkreeften: opvallende soorten in de Nederlandse watergangen. Dierplagen Informatie 15: 19-21. Koese, B., D. Tempelman, R.M.J.C. Kleukers, J.T. Smit & M. Reemer 2012. Urgent bedreigde typische ongewervelden in het NEM in 2012. [Rapport EIS2012-04] Lange, H.J. de, G. Maas, B. Makaske, M. Nijssen, J. Noordijk, S. van Rooij & C. Vos 2012. Fauna in het rivierengebied. Uitkomsten Fase 1: Knelpunten en mogelijkheden voor herstel van terrestrische en amfibische fauna. Directie Kennis en Innovatie, Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. [Rapport nr. 2012/OBN160-RI] Peeters, T.M.J., H. Nieuwenhuijsen, J. Smit, F. van der Meer, I.P. Raemakers, W.R.B. Heitmans, C. van Achterberg, M. Kwak, A.J. Loonstra, J. de Rond, M. Roos & M. Reemer 2012. De Nederlandse bijen (Hymenoptera: Apidae s.l.). Natuur van Nederland 11: 1-544. Reemer, M. 2012. Basisrapport rode lijst sprinkhanen. [EIS2012-03] Reemer, M. & D. Kleijn 2012. Wilde bestuivers in appel- en perenboomgaarden in de Betuwe in 2010 en 2011. [EIS2012-01] Reemer, M., R. Beringen & W. van der Slikke 2012. De knautiabij, Andrena hattorfiana: bedreigde kroon op de beemdkroon. Entomologische Berichten 72: 112-119. Termaat, T. & V. Kalkman 2012. Basisrapport Rode Lijst Libellen 2011 volgens de Nederlandse en IUCN-criteria. Brachytron 14: 75-186. 14
EIS-WERKGROEPEN IN 2012 Kees van Achterberg Berend Aukema Matty Berg Paul Beuk Kees den Bieman Jaap Bouwman Ben Brugge Rykel de Bruyne & Sylvia van Leeuwen Ed Colijn Jan Cuppen Bas Drost Kees Gielis Theodoor Heijerman Peter van Helsdingen Jeroen Hoffer Hans Huijbregts Maurice Jansen Wim Klein Roy Kleukers Bram Koese Sjaak Koster Maartje Liefting André van Loon Ad Mol Henk Moller Pillot Erik van Nieukerken Hans Nieuwenhuijsen Jinze Noordijk Theo Peeters Henk Pijpers Dirk Platvoet Marc Pollet Joop Prijs Jeroen de Rond Hans Roskam Liekele Sijstermans Harry Smit Jan Smit John Smit Martin Soesbergen Wouter van Steenis & Aat Barendregt Franz van Stuivenberg David Tempelman & Koen Lock Dré Teunissen Hans Turin Mark van Veen Gerard van der Velde Bernhard van Vondel Jaap Winkelman Oscar Vorst Rob de Vos Theo Zeegers Jan Willem van Zuijlen Kees Zwakhals Schildwespen Wantsen Bodemfauna Fruitvliegjes e.a. Spoorcicaden Libellen Wapenvliegen Weekdieren Aaskevers Lieveheersbeestjes Ruighaarkevers Vedermotten Snuittorren Spinnen Pseudoschorpioenen Bromvliegen Vlinders van schorren Graafwespen Sprinkhanen e.a. Steenvliegen Momphidae e.a. Netvleugeligen Mieren Haften, Bladwespen Dansmuggen Micropterigidae e.a. Spinnendoders Hooiwagens Bijen e.a. Bladsprietkevers Vlokreeften Slankpootvliegen Echte vliegen Goudwespen Plantengallen Dambordvliegen Watermijten Plooivleugelwespen Waaiertjes,boorvliegen Kieuwpootkreeften Zweefvliegen Kortschildkevers Kokerjuffers Boktorren Loopkevers Roofvliegen e.a. Platwormen e.a. Watertreders Bladkevers Scydmaeninae e.a. Vlinderfaunistiek Dazen e.a. Grasvliegen Sluipwespen 15
European Invertebrate Survey - Nederland Stichting EIS-Nederland verricht en stimuleert onderzoek naar ongewervelde dieren in Nederland. Binnen EIS-Nederland zijn 50 verschillende werkgroepen actief, variërend van bijen en sprinkhanen tot watermijten en pissebedden. De werkgroepen bestaan uit vrijwilligers, die vertegenwoordigd worden door een coördinator. Het bureau ondersteunt de vrijwilligers, legt centraal waarnemingen vast in databanken en verzorgt publicaties: EIS-Nieuwsbrief, verspreidijngsatlassen, het tijdschrift Nederlandse Faunistische Mededelingen (met Naturalis), Entomologische Tabellen (met Naturalis en de Nederlandse Entomologische Vereniging) en de boekenserie Nederlandse Fauna (met Naturalis). Bureau EIS-Nederland heeft momenteen negen medewerkers en is gehuisvest bij Naturalis in Leiden. EIS-Nederland werkt samen met diverse organisaties in het veld van natuurstudie en natuurbescherming en is vertegenwoordigd in de Vereniging Onderzoek Flora en Fauna (VOFF) en Soortenbescherming Nederland. Voor een breed scala aan organisaties worden opdrachten uitgevoerd met betrekking tot beheer, bescherming en faunistiek van ongewervelden. Wie meer wil weten kan via de volgende wegen contact opnemen: Bureau EIS-Nederland Postbus 9517 2300 RA Leiden 071-5271023 eis@naturalis.nl www.eis-nederland.nl 2