Notitie Minimabeleid Bevelandse gemeenten van een doolhof aan regelingen naar een nieuw, duidelijk en gezamenlijk beleid Versie 4 maart 2014 1
INHOUDSOPGAVE... 1 1 Inleiding... 3 2 Overzicht van de huidige regelingen... 5 2.1 Individuele bijzondere bijstand... 5 2.2 Categoriale bijzondere bijstand... 6 2.3 Overige minimaregelingen... 6 2.4 Langdurigheidstoeslag... 7 2.5 Gevolgen wetsvoorstel Wet Maatregelen WWB... 7 Knelpunten bestaand beleid... 8 2.6 Overzicht knelpunten.... 8 2.6.1 Buitenwettelijk begunstigend beleid... 8 2.6.2 Eigen verantwoordelijkheid wordt niet aangesproken... 8 2.6.3 Armoedeval... 8 2.7 Werkloosheidsval... 9 2.8 Conclusie... 9 3 Naar een gekanteld beleid ( een voorzet)... 10 3.1 Visie minimabeleid...10 3.2 Meerwaarde gekanteld minimabeleid...11 3.3 Uitgangspunten minimabeleid...11 3.4 Uitvoeringskosten...11 4 Overige ontwikkelingen... 12 4.1 Snelbalie...12 4.2 Toekomst compensatieregelingen zorgkosten & gevolgen gemeenten...12 4.3 Extra middelen intensivering armoedebeleid en schuldhulpverlening...13 5 Verdere uitwerking... 13 Versie 4 maart 2014 2
1 Inleiding Deze notitie Minimabeleid is opgesteld door de Werkgroep WIZ beleid. Deze werkgroep heeft als opdracht voorstellen te doen op het terrein van sociale zekerheid van de Bevelandse gemeenten in het kader van de samenwerking werk, inkomen en zorg (WIZ) De Bevelanden. Hierbij is prioriteit gegeven aan het gemeentelijke minimabeleid. Het begrip gemeentelijk minimabeleid omvat alle regelingen en voorzieningen binnen en buiten de WWB die minima helpen om rond te komen, te weten - individuele bijzondere bijstand; - langdurigheidstoeslag; - categoriale verstrekking van bijzondere bijstand voor een kleine, wettelijk bepaalde doelgroep; - regelingen op grond van de Gemeentewet zoals declaratiefondsen; - kwijtschelding van gemeentelijke belastingen en heffingen; - schuldhulpverlening; - collectieve zorgverzekering De uitgangspunten die vermeld staan in de Visie op de afdeling Werk, Inkomen en Zorg (WIZ) De Bevelanden vormen ook de basis voor het minimabeleid onder WIZ Uit het visiedocument: 3. Opdracht De afdeling WIZ voert haar opdracht uit binnen de Kaders vanuit de GR, rekening houdend met zich ontwikkelende wetgeving. Belangrijk inhoudelijk aspect van onze opdracht is mensen die zich vanwege werk, inkomen of zorg tot WIZ wenden in de eerste plaats aan te spreken op hun eigen verantwoordelijkheid om de eigen situatie zelf te verbeteren. In de tweede plaats, ingeval van uitkeringsgerechtigden, om hen waar nodig te ondersteunen naar het zo snel mogelijk hervinden van betaald werk. Als dat niet mogelijk blijkt binnen een redelijke termijn, kan maatschappelijke participatie het doel worden. Dit instrument kan worden ingezet ingeval van langdurige werkloosheid of zorgvraag. Voor alle inwoners van de gemeenten met een laag inkomen biedt WIZ aanvullende uitkeringen of voorzieningen op basis van het geldende beleid. Binnen de Wmo wordt de aanpak om iedere cliënt zoveel mogelijk aan te spreken op de eigen verantwoordelijkheid al toegepast. Dit wordt De Kanteling genoemd. Hiermee wordt beoogd dat de burger de regie en de verantwoordelijkheid over zijn leven zoveel mogelijk behoudt en dat het ook leidt tot minder uitgaven bij de overheid. In navolging van de Wmo is er een landelijke ontwikkeling dat meer gemeenten ook het bijzondere bijstand- en minimabeleid gaan kantelen. Deze visie van eigen kracht, mogelijkheid en verantwoordelijkheid zal zich verder verspreiden onder de gemeenten. Uit een inventarisatie van het huidige minimabeleid van de vijf gemeenten blijkt dat binnen de regelingen die onder dit beleid vallen, nog nauwelijks een beroep wordt gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de cliënt. Het beleid is vooral gericht op het vergoeden van kosten. Versie 4 maart 2014 3
Vanuit de omslag in het denken en handelen van gemeenten in het sociale domein zou ook het bijzondere bijstand- en minimabeleid moeten kantelen, met als doel meedoen. Dit vergt een nieuwe benadering waarbij geheel in deze tijdsgeest wordt ingezet op eigen verantwoordelijkheid. Daarmee bereiken we dat ook dit beleidsterrein aansluit bij de uitgangspunten van WIZ De Bevelanden. Daarover gaat deze notitie. * 4 maart 2014, Werkgroep WIZ Beleid. *In deze notitie worden de onderdelen Kwijtschelding en schuldhulpverlening niet behandeld, omdat nog niet bekend is op welke wijze deze in WIZ worden uitgevoerd. Versie 4 maart 2014 4
2 Overzicht van de huidige regelingen 2.1 Individuele bijzondere bijstand Alle gemeenten hebben hun verstrekkingenbeleid voor de verlening van individuele bijzondere bijstand vastgelegd in beleidsregels. Daarin staat onder andere welke inkomensgrens wordt gehanteerd en wat de draagkrachtregels zijn. Verder is in deze beleidsregels vastgelegd voor welke kostensoorten individuele bijzondere bijstand wordt verleend. Uit een vergelijking tussen de beleidsregels is gebleken dat er aanzienlijke verschillen zijn ten aanzien van de te hanteren inkomensgrenzen, de draagkrachtregels en de verdere invulling van de kostensoorten. Kostensoort Toeslagen Jongerentoeslag Toeslag voormalige alleenstaande ouder Overbruggingstoeslag terugval inkomen Overbrugging tot eerste betaling WWB Woonkostentoeslag Medische kosten Medische kosten algemeen Bril en contactlenzen Eigen bijdragen Wmo voorzieningen Reiskosten in Nederland voor ziekenbezoek Reiskosten bezoek gedetineerde verschillen Hoogte toeslagen Duur toeslagen Draagkracht Inkomensgrens Toepassing artikel 15 lid 1 WWB Veel buitenwettelijk beleid Hoogte van de vergoedingen Duurzame gebruiksgoederen Aflossing leenbijstand Duurzame gebruiksgoederen voor langdurige minima Kosten schoolgaande kinderen Reiskosten school Computer Schuldhulpverlening Bijstand voor schulden Bijstand voor bewindvoering, WSNP en budgetbeheer Hoogte van de vergoedingen Inkomensgrens Vorm van de bijstand Vorm van de bijstand Hoogte van de vergoeding Voorwaarden Overige kosten Kosten i.v.m. sociale en financiële omstandigheden Doorbetaling vaste lasten gedwongen opname Doorbetaling vaste lasten tijdens detentie Vorm van de bijstand Duur van de doorbetalingen Versie 4 maart 2014 5
2.2 Categoriale bijzondere bijstand Het college kan naast individuele bijzondere bijstand ook categoriale bijzondere bijstand verlenen voor bijzondere kosten. Deze bevoegdheid heeft het college ten aanzien van personen die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt. Daartoe kan het groepen pensioengerechtigden aanwijzen waarvan aannemelijk is dat die zich in bijzondere omstandigheden bevinden die leiden tot bepaalde noodzakelijke kosten van het bestaan waarin de algemene bijstand niet voorziet. Daarnaast heeft het college de bevoegdheid om ook ten aanzien van belanghebbenden die de pensioengerechtigde leeftijd nog niet hebben bereikt categoriale bijstand te verlenen in de vorm van een collectieve aanvullende zorgverzekering of een tegemoetkoming in de kosten van de premie van een dergelijke verzekering. Tevens is categoriale bijstand mogelijk voor of ten behoeve van chronisch zieken of gehandicapten voor zover het gaat om kosten die samenhangen met de ziekte of handicap. Ten slotte is nog categoriale bijstand mogelijk met betrekking tot kosten in verband met maatschappelijke participatie van schoolgaande kinderen. Voor deze categoriale bijstand geldt een verordeningsplicht. De vijf gemeenten hebben dezelfde verordening. Voor de verlening van categoriale bijzondere bijstand is het voldoende om vast te stellen dat men tot de doelgroep behoort. Met betrekking tot de draagkracht geldt dat in ieder geval geen categoriale bijzondere bijstand mogelijk is bij een inkomen hoger dan 110% van de toepasselijke bijstandsnorm. Alle gemeenten maken gebruik van de bevoegdheid categoriale bijzondere bijstand te verlenen. Hieronder een overzicht van de soorten en verschillen in de regelingen. Categorie Ouderen Chronisch zieken en ouderen Collectieve zorgverzekering Maatschappelijke participatie schoolgaande kinderen verschillen Komt niet in elke gemeente voor. Hoogte tegemoetkoming Komt niet in elke gemeente voor. Hoogte tegemoetkoming Soort verzekering Hoogte tegemoetkoming Verordening is gezamenlijk opgesteld Uitwerking verschilt per gemeente afhankelijk van bestaande voorzieningen voor kinderen 2.3 Overige minimaregelingen Declaratiefonds ( Goes, Noord-Beveland, Kapelle, Reimerswaal en Borsele) Witgoedregeling (Goes) Computerregeling (Goes) Fietsregeling ( Goes) Jeugdsportfonds ( Goes, Kapelle, Reimerswaal) Jeugdcultuurfonds ( Kapelle) Regeling duurzame gebruiksgoederen (Goes) Tegemoetkoming schoolgaande kinderen (Goes) Vakantieregeling ( Goes en Noord-Beveland) Versie 4 maart 2014 6
2.4 Langdurigheidstoeslag De langdurigheidstoeslag is niet gerelateerd aan bepaalde kosten. Het is een inkomensondersteunende maatregel voor bepaalde belanghebbenden die langdurig een laag inkomen hebben en daarbij geen vooruitzicht hebben op inkomensverbetering. De gemeenteraad moet nadere invulling geven aan de begrippen 'langdurig' en 'laag inkomen'. Daarbij geldt dat in ieder geval geen sprake is van een laag inkomen bij een inkomen hoger dan 110% van de toepasselijke bijstandsnorm. De gemeenteraad dient in de verordening eveneens de hoogte van de langdurigheidstoeslag te bepalen. Het college kan in (wetsinterpreterende) beleidsregels aangeven wanneer er sprake is van 'geen uitzicht op inkomensverbetering'. De vijf gemeenten hebben nagenoeg dezelfde verordening langdurigheidstoeslag met een inkomensgrens van 110%, een referteperiode van drie jaar en de hoogte van de toeslag is in elke gemeente 38% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm. 2.5 Gevolgen wetsvoorstel Wet Maatregelen WWB In het wetsvoorstel Wet Maatregelen WWB dat op inmiddels is aangenomen door de Tweede Kamer staat een aantal maatregelen dat gevolgen heeft voor de Categoriale Bijzondere Bijstand en de Langdurigheidstoeslag. de mogelijkheid tot verlening van categoriale bijzondere bijstand wordt verkleind. Alléén categoriale bijzondere bijstand in de vorm van een collectieve aanvullende zorgverzekering of een tegemoetkoming in de premie van een dergelijke verzekering wordt gehandhaafd. Voor deze vorm van categoriale bijzondere bijstand wordt de inkomensgrens van 110% van de bijstandsnorm geschrapt; De langdurigheidstoeslag wordt vervangen door een individuele inkomenstoeslag. De beoogde invoeringsdatum van de Wet Maatregelen WWB is 1 januari 2015. Bij het opstellen van het nieuwe bijzondere bijstandsbeleid zal hierop geanticipeerd moeten worden. Versie 4 maart 2014 7
3 Knelpunten bestaand beleid Uit het voorgaande hoofdstuk blijkt dat het minimabeleid van de gemeenten overeenkomsten maar ook veel verschillen kent. Sommige gemeenten hebben een sober beleid, andere hebben een veelheid aan zeer gedetailleerde regelingen, waarbij zij soms verder gaan dan wettelijk gezien van de gemeente vereist is. Verreweg de meeste regelingen zijn gebaseerd op het principe dat de burger zijn kosten kan declareren en dat de gemeente die kosten vergoedt. 3.1 Overzicht knelpunten. 3.1.1 Buitenwettelijk begunstigend beleid Artikel 15 lid 1 van de WWB geeft aan dat er geen recht op bijstand bestaat, voor zover een beroep kan worden gedaan op een voorliggende voorziening die, gezien haar aard en doel, wordt geacht voor de belanghebbende toereikend en passend te zijn. Het recht op bijstand strekt zich evenmin uit tot kosten die in de voorliggende voorziening als niet noodzakelijk worden aangemerkt. Vooral bij de bijzondere bijstand voor medische kosten vergoeden veel gemeenten de kosten die de maximale vergoeding van de zorgverzekeraar te boven gaan of die in de voorliggende voorziening als niet noodzakelijk worden aangemerkt. De wetgever en de Centrale raad van Beroep staan echter op het standpunt dat een zorgverzekering een adequate en passende voorliggende voorziening is zodat op grond van artikel 15 lid WWB geen recht op bijstand is. Verstrekt de gemeente toch bijstand voor kosten waarvoor wettelijk gezien geen basis is, dan wordt dat buitenwettelijk begunstigend beleid genoemd. Buitenwettelijk begunstigend beleid heeft een risico in het kader van de rechtmatigheid. Bij overschrijding van het budget kan dit door het Rijk als negatief worden beoordeeld en bestaat het risico dat een Aanvullende Uitkering wordt geweigerd. 3.1.2 Eigen verantwoordelijkheid wordt niet aangesproken De verschillende regelingen hebben met elkaar gemeen dat ze uitgaan van het idee dat kosten die de burger met een minimuminkomen moet maken, door de gemeente vergoed moeten worden. Zoals hiervoor aangegeven gaan de gemeenten daarbij vaak verder dan op grond van de WWB van hen verwacht wordt. Zorgkosten zijn hoog en dat vereist van iedere burger om kritisch om te gaan met zijn/haar zorgvraag en verantwoordelijk te zijn voor de eigen gezondheid. Het buitenwettelijk begunstigend beleid geeft echter geen prikkel om kritisch naar zijn/haar consumptie van zorg te kijken. De gemeente vergoedt de kosten; dus voor de cliënt is er geen noodzaak zich kritisch op te stellen ten aanzien van die kosten. Als de tandarts kronen adviseert, waarvan de kosten de maximale vergoeding te boven gaan, waarom zou men dan vragen of er een goedkopere oplossing is, als de gemeente die meerkosten toch vergoedt? Hierbij moet een kanttekening worden geplaatst. Niet iedereen binnen onze doelgroep is voldoende zelfredzaam, maar heeft hierbij hulp nodig. Dit hoeft niet altijd de gemeente te zijn. Ook van een cliënt mag worden verwacht dat hij/zij gebruik maakt van het eigen netwerk en/of andere instanties. 3.1.3 Armoedeval Een ander effect van het zonder meer vergoeden van kosten en het stapelen van inkomensondersteunde voorzieningen is de zogenaamde armoedeval. Wie er in inkomen op vooruitgaat, loopt het risico niet meer in aanmerking te komen voor inkomensafhankelijke regelingen. Mensen die zich hierdoor laten weerhouden naar een Versie 4 maart 2014 8
hoger inkomen te streven, hetzij door werk te aanvaarden (uitkeringsontvangers), hetzij door meer uren te gaan werken (parttimers), hetzij door naar een hoger loon te streven (bijvoorbeeld door een opleiding te volgen), zitten in de armoedeval. Dit maakt het moeilijk om aan armoede te ontsnappen. 3.2 Werkloosheidsval Wie vanuit een uitkering een betaalde baan aanvaardt, ziet zijn inkomen doorgaans stijgen. Dit gaat vaak gepaard met het verlies aan rechten op inkomensondersteunende voorzieningen. Dit verkleint de koopkrachttoename door werkaanvaarding, en maakt de keus voor werk minder aantrekkelijk. Dit probleem staat bekend als de werkloosheidsval, een speciaal geval van de armoedeval. 3.3 Conclusie - Het huidige beleid geen recht doet aan het uitgangspunt uit het visiedocument, namelijk dat mensen die zich vanwege werk, inkomen of zorg tot W.I.Z wenden in de eerste plaats worden aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid om de eigen situatie zelf te verbeteren; - Het bestaande beleid is versnipperd, ingewikkeld en verouderd, en is vooral gericht op het vergoeden van kosten. Dit werkt de armoedeval in de hand en dat is niet in lijn met de re-integratie-inspanningen van de gemeente; - In het huidige minimabeleid wordt in veel gevallen niet gekeken naar de achterliggende oorzaak of de eigen mogelijkheden van cliënten om het probleem zelf op te lossen. Cliënten blijven daardoor in een (permanente) afhankelijkheidspositie zitten; - De praktijk is dat door de jaren heen het bijzondere bijstandsbeleid meer en meer is vastgelegd in standaardvergoedingen. Hierdoor is de individuele beoordeling van de noodzaak naar de achtergrond gedrongen. Versie 4 maart 2014 9
4 Naar een gekanteld beleid ( een voorzet) 4.1 Visie minimabeleid Zoals de conclusies uit het voorgaande hoofdstuk aantonen - en mede door gewijzigd rijksbeleid- is een nieuwe visie op het minimabeleid nodig. Een visie die recht doet aan de uitgangspunten uit het visiedocument WIZ De Bevelanden. Daarbij staat de eigen verantwoordelijkheid van de burger centraal. Binnen de Wet Werk en Bijstand staan werk en participatie centraal. Zaken die dat in de weg staan willen we samen met de mensen aanpakken of door hen zelf laten oplossen. Daarbij kijken we eerst wat iemand zelf (nog) kan en wat zijn sociaal netwerk kan betekenen. Daarna pas wordt er gekeken wat er verder nog voor ondersteuning nodig is. Niet het aanbod is het uitgangspunt, maar de vraag wat er nodig is om te kunnen participeren. Tegelijkertijd mag echter niet uit het oog worden verloren dat het minimabeleid ook als vangnet fungeert. Wie (nog) niet kan werken, is aangewezen op werk tegen een laag loon en/of het probleem niet zelf of binnen het eigen netwerk kan oplossen, kan blijven rekenen op passende ondersteuning. Een nieuw minimabeleid waarbij de nadruk ligt op eigen verantwoordelijkheid heeft ook gevolgen voor de manier waarop we omgaan met het verstrekken van bijzondere bijstand. Bij een beleid dat uitgaat van eigen verantwoordelijkheid past een individuele beoordeling en een beoordeling of niet zelf kan worden voorzien in bepaalde kosten. Bij de beoordeling (van de noodzakelijkheid) kijken we dan naar andere oplossingen die de klant vanuit de eigen verantwoordelijkheid, kan nemen om te komen tot een oplossing. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld de hulp van familie, vrienden en de kringloopwinkel. Een beroep op de eigen verantwoordelijkheid betekent anderzijds ook dat daar waar de klant zelf de problemen niet het hoofd kan bieden, de gemeente als vangnet fungeert en gericht bijspringt. Voorbeeld Piet en Marie wonen met twee meerderjarige zonen in een huurhuis. De zoons hebben een goed inkomen, hun kamers zijn voorzien van allerlei duurzame gebruiksgoederen, waaronder een computer, koelkast en TV. Piet en Marie zijn bijstandsgerechtigd en vragen bijzondere bijstand aan voor de kosten van een nieuwe wasmachine, een koelkast, TV en reiskosten om hun gedetineerde zoon te bezoeken. Een van de zoons heeft een auto en gaat zo nu en dan op eigen gelegenheid naar zijn gedetineerde broer. In de huidige situatie krijgen Piet en Marie waarschijnlijk zonder meer bijzondere bijstand voor de wasmachine, koelkast en TV. Het enige dat gevraagd wordt is een verklaring dat reparatie niet meer mogelijk of niet rendabel is. Is die verklaring aanwezig, dan worden de kosten noodzakelijk geacht. Ook voor de reiskosten wordt bijzondere bijstand verleend. Bij gekanteld beleid wordt eerst gekeken tegen welke problemen Piet en Marie aanlopen en of zij die zelf of binnen het gezin kunnen oplossen. Zijn de inwonende zoons bereid mee betalen aan een wasmachine, kunnen Piet en Marie de koelkast van hun zoons gebruiken en willen de zoons de TV wellicht in de woonkamer zetten, zodat het hele gezin er gebruik van kan maken. Want waarom bijzondere bijstand verstrekken als er al een koelkast en TV in het gezin aanwezig zijn. Kunnen Piet en Marie met hun zoon kunnen meerijden, aangezien die zijn broer ook bezoekt. Dit zal dus eerst onderzocht moeten worden. Pas als blijkt dat de problemen daarmee niet of niet volledig op te lossen zijn, dan zal er bijzondere bijstand worden verstrekt. Kantelen wil dus nadrukkelijk niet zeggen dat we alleen maar schrappen in voorzieningen. Mensen die ondersteuning nodig hebben, kunnen blijven rekenen op passende Versie 4 maart 2014 10
ondersteuning. Meer dan nu wordt uitgegaan van maatwerk. Maatwerk met als doel een meer op de persoon toegespitste oplossing. Onze visie is: Eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden - waar mogelijk optimaal benutten - en ondersteunen waar dat nodig is Van belang hierbij is een cultuuromslag zowel bij de cliënt als bij de consulenten en goede voorlichting. 4.2 Meerwaarde gekanteld minimabeleid Het nieuwe gekantelde minimabeleid is meer dan alleen het verstrekken van geld en het verschaffen van een al dan niet tijdelijke inkomensondersteuning. Door met de cliënt in gesprek te gaan over zijn zelfredzaamheid wordt breder gekeken dan alleen naar een aanvraag om vergoeding voor bepaalde kosten. Er kan bijvoorbeeld naar voren komen dat iemand eenzaam is, schulden heeft, problemen met kinderen etc. Door dit vroegtijdig te signaleren kan mogelijk voorkomen worden dat deze problemen uit de hand lopen en dit kan kostenbesparend werken. 4.3 Uitgangspunten minimabeleid De visie en de doelstelling van het gekantelde beleid leiden tot de volgende uitgangspunten: - Er gelden bepaalde grondbeginselen: zelfredzaamheid, eigen verantwoordelijkheid en het vangnetprincipe; - Meer activerend minimabeleid en beperken armoedeval; - Voorliggende voorzieningen worden optimaal benut./ Geen buitenwettelijk beleid, tenzij.; Maatwerk is het uitgangspunt; - Administratieve lastenverlichting/ Snelbalie 1 / Minder bureaucratie; - Declaratiefondsen voor sociale en culturele activiteiten; - Samenwerken met private initiatieven. Bij het formuleren van het nieuwe beleid zullen deze uitgangspunten nader worden uitgewerkt. 4.4 Uitvoeringskosten De vraag werpt zich op of de eventuele besparingen die door de kanteling worden gerealiseerd, niet wegvallen tegen hogere uitvoeringskosten als gevolg van de zogenaamde keukentafelgesprekken. Hiervoor zal uiteraard gewaakt moeten worden. Met iedereen in gesprek gaan zal inderdaad tot hogere uitvoeringskosten leiden; daarom moet er een goede afweging worden gemaakt wanneer we het keukentafelgesprek wel en wanneer niet inzetten. Bovendien willen we optimaal gebruik gaan maken van digitale afhandeling van aanvragen 1 Met de snelbalie kunnen medewerkers aanvragen direct in de computer verwerken en de klant gelijk een beschikking meegeven. Dit is een snellere service en dus een besparing van tijd. Versie 4 maart 2014 11
via de snelbalie. Met deze laatste voorziening, die nu als pilot in de gemeente Goes draait, wordt op de uitvoeringskosten bespaard. Deze besparing kan deels worden ingezet voor het keukentafelgesprek. 5 Overige ontwikkelingen In paragraaf 2.5 is al verwezen naar het wetsvoorstel Wet Maatregelen WWB en wat de gevolgen daarvan zijn voor de categoriale bijzondere bijstand en de langdurigheidstoeslag. Andere ontwikkelingen zijn: 5.1 Snelbalie In de gemeente Goes draait tot halverwege 2014 de pilot snelbalie. In de huidige vorm wordt de snelbalie ingezet om op een goedkope en efficiënte manier aanvragen om bijzondere bijstand en voorzieningen minimabeleid af te handelen. Hierbij worden vooraf geen bewijsstukken gevraagd, controle vindt achteraf plaats door middel van steekproeven. Als het beleid gekanteld wordt, zal de snelbalie nog steeds ingezet kunnen worden als instrument om aanvragen, waarvan de noodzaak op voorhand vaststaat, snel af te handelen. Daarnaast kan de snelbalie worden gebruikt tijdens de afspraak of het gesprek, waarin is vastgesteld dat de cliënt geen mogelijkheden heeft het probleem zelf of binnen zijn netwerk op te lossen (het zgn. keukentafelgesprek). 5.2 Toekomst compensatieregelingen zorgkosten & gevolgen gemeenten Een aantal landelijke regelingen gericht op de financiële compensatie van zorgkosten blijkt in de praktijk niet goed te werken. Zo zijn de criteria voor toekenning twijfelachtig en worden doelgroepen onvoldoende bereikt. Het kabinet wil de regelingen afschaffen en ongeveer de helft van het budget overhevelen naar het gemeentefonds. Het gaat om: de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) de Compensatie eigen risico (CER) de Regeling specifieke zorgkosten Het kabinet wil deze regelingen in 2014 beëindigen. Gemeenten krijgen beleidsvrijheid om ondersteuning 'op maat' te regelen: passend bij de individuele behoeften en mogelijkheden van de cliënt, gericht op zelfredzaamheid en participatie, via Wmo-voorzieningen of inkomenssteun (individuele bijzondere bijstand). Dit uitgangspunt past binnen de kaders die in deze notitie zijn geschetst. Huidige rechthebbenden komen straks niet automatisch in aanmerking voor ondersteuning. Dat kan ook niet want gemeenten krijgen immers veel minder van het budget dat nu beschikbaar is. Over het budget is het volgende bekend: Aan het Gemeentefonds wordt in 2014 45 miljoen toegevoegd, oplopend tot 268 structureel vanaf 2017. Het Rijk verhoogt voor 2014 de integratie-uitkering Wmo-huishoudelijke hulp met 45 miljoen. (De verdeling onder gemeenten is in de meicirculaire bekend gemaakt) Vanaf 2015 worden de middelen onderdeel van het sociaal domein binnen het Gemeentefonds. Gemeenten kunnen aanvullend beleid formuleren hoe zij de middelen willen inzetten. Vanuit het Rijk wordt expliciet niet voorgeschreven hoe de gemeenten het budget in 2014 en verder dienen in te zetten. De VNG adviseert gemeenten het bedrag voor 2014 echter in te zetten als bijzondere individuele bijstand en om in 2014 zelf aanvullend beleid voor 2015 en verder te ontwikkelen. Versie 4 maart 2014 12
Het ligt voor de hand hierbij ook de kanteling als uitgangspunt te nemen. Een en ander zal verder worden uitgewerkt in de op basis van deze notitie op te stellen beleidsregels. 5.3 Extra middelen intensivering armoedebeleid en schuldhulpverlening Vanaf 2013 verstrekt de overheid extra middelen voor de intensivering van het armoedebeleid en de schuldhulpverlening. De middelen zijn vooral bedoeld voor gezinnen met kinderen en preventie en vroeg-signalering van schuldenproblematiek. De middelen zijn niet geoormerkt en worden toegevoegd aan het gemeentefonds. Gemeenten moeten dus eerst beslissen of ze de middelen ook daadwerkelijk gaan oormerken voor het armoedebeleid en de schuldhulpverlening en zo ja, waar ze de middelen aan willen besteden. Mogelijk komt een deel van de middelen beschikbaar voor het minimabeleid. In dat geval wordt daar in de verdere uitwerking van deze notitie ook rekening mee gehouden. 6 Verdere uitwerking De notitie wordt aangeboden aan de Projectgroep WIZ. Vervolgens wordt de notitie voorgelegd aan de cliëntenraden, daarna aan de colleges en ten slotte volgt bespreking in de afzonderlijke gemeenteraden. Streven is het beleid per 1 juli 2014 als WIZ De Bevelanden gereed is, in werking te laten treden. Als de raden zich kunnen vinden in de kanteling van het gemeentelijke minimabeleid, kunnen de in deze notitie genoemde uitgangspunten worden uitgewerkt in een nieuwe Verordening Minimabeleid en beleidsregels bijzondere bijstand. Streven is dat deze regelingen bij aanvang van WIZ in werking treden. Tijdspad. November 2013 November 2013 / Januari 2014 Maart 2014 April 2014 April/ Mei Juni 2014 Juni /September 2014 bespreking in Projectgroep WIZ presentatie portefeuillehoudersoverleg WIZ opstellen definitieve versie notitie notitie naar Cliëntenraden notitie naar colleges notitie ter informatie naar gemeenteraden opstellen nieuwe verordening en aanpassen beleidsregels; bespreken in Cliëntenraden vaststellen nieuw beleid door colleges en raden Opstellen werkprocessen en documenten maken Versie 4 maart 2014 13