Een hartinfarct. En dan? Onderzoek en behandeling 1
Je hart ben jij en wij zijn er voor je hart Wij zetten ons in voor een gezond hart voor iedereen. Want je hart laat je groeien, liefhebben, leven. We willen dat hart- en vaatziekten eerder opgespoord en opgelost worden. Daarom hebben wij drie doelen voor een gezond hart voor jou en je dierbaren: 1. Voorkomen dat je hartproblemen krijgt 2. Snellere hulp in noodsituaties 3. Betere behandeling voor de meest voorkomende ziektes Maar dit kunnen wij niet alleen. Dit doen wij samen met patiënten, vrijwilligers, donateurs, zorgprofessionals, wetenschappers en zakelijke partners. Door samen te werken staan we sterker en kunnen we in een kortere tijd meer bereiken. Lees achterin de brochure wat jij kunt doen voor jouw hart en dat van anderen. 2
Inhoudsopgave Waarover gaat deze brochure? 5 Hoe werkt een gezond hart? 6 Wanneer ontstaan er problemen? 7 Wat is een hartinfarct? 9 Hoe wordt een hartinfarct vastgesteld? 11 Zo snel mogelijk behandelen 12 Wat zijn de gevolgen voor je hart? 13 Medicijnen na een hartinfarct 14 Hartrevalidatie 16 Weer thuis na een hartinfarct 18 Voorbereiding op de controles 19 Aandacht voor emoties 20 Werk, ziektewet en WIA 21 De risico s na een hartinfarct 22 Hoe kun je de kans op een volgend hartinfarct verkleinen? 23 Wat betekent je hartinfarct voor je naasten? 25 Wanneer bel je het alarmnummer 112? 26 Veelgestelde vragen 27 Waar vind je meer informatie? 28 Meer weten over gezond leven, stoppen met roken of medicijnen? 29 Help je mee? 32 Sluit je aan bij Harteraad! 33 Wij zijn benieuwd naar jouw reactie! 34 3
4 Henny van Kempe Tijdens een flinke met mijn dochter, ineens een drukken mijn borst.
Waarover gaat deze brochure? Het hart is de belangrijkste spier van je lichaam. Het pompt bloed door de grote lichaamsslagader naar de rest van het lichaam. Zo zorgt het hart voor aanvoer van zuurstof en afvoer van afvalstoffen, waardoor het lichaam goed kan functioneren. Maar wat als je een hartinfarct krijgt, en je hart daarna niet meer zo goed werkt? Wat merk je daar dan van? In deze brochure lees je er meer over. Ook vind je informatie over de oorzaken, mogelijke onderzoeken en de verdere behandeling. De Hartstichting vindt het belangrijk dat je goed geïnformeerd bent over je aandoening. We geven je met deze brochure graag een steuntje in de rug. Een hartinfarct kan je leven behoorlijk op z n kop zetten. Daarom besteden we in deze brochure ook aandacht aan de gevolgen van een hartinfarct. Voor jou, maar ook voor je naasten. En we vertellen hoe je de kans op een volgend infarct kunt verkleinen. n (58): wandeling kreeg ik de pijn op Heb je nog vragen naar aanleiding van deze brochure? Bel of mail dan met de Infolijn Hart en Vaten: 0900 3000 300, e-mail: infolijnchartstichting.nl Chatten kan ook: www.hartstichting.nl/infolijn 5
Hoe werkt een gezond hart? Om te kunnen functioneren, heeft ons lichaam zuurstof en voedingsstoffen nodig. Deze stoffen bereiken de spieren en organen in ons lichaam via het bloed. Het hart pompt dit zuurstofrijke bloed door de slagaders ons lichaam in. Het hart is een holle spier met vier ruimtes: twee kamers en twee boezems. Een volwassen hart klopt in rust ongeveer 60 tot 100 keer per minuut en pompt dan 4 tot 5 liter bloed rond. Bij inspanning kan de hartslag oplopen naar 160 tot 180 keer per minuut. Alle spieren in ons lichaam, waaronder ook de hartspier, hebben zuurstof nodig. De hartspier krijgt zuurstof uit de kransslagaders. Deze slagaders liggen als een krans om het hart heen en zijn maar een paar millimeter in doorsnee. Zolang de slagaders van binnen een mooie gladde vaatwand hebben, krijgt de hartspier voldoende bloed en zuurstof. Ook bij extra inspanning, zoals tijdens het sporten. Wil je meer weten over de werking van het hart? Bekijk dan het filmpje op onze website: www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/bouw-en-werking-hart Bouw van het hart Bovenste holle ader Aorta Longader Longslagader Linkerboezem Rechterboezem Longader Onderste holle ader Pulmonalisklep Tricuspidalisklep Aortaklep Mitralisklep Linkerkamer Rechterkamer Zuurstofarm bloed Zuurstofrijk bloed 6
Wanneer ontstaan er problemen? De binnenkant van de bloedvaten kan beschadigen, onder andere door roken en hoge bloeddruk. Het lichaam probeert zelf deze beschadigingen te herstellen. Maar soms lukt dit niet goed. Op de beschadigde plaats ontstaat een bloedpropje: het bloed kan dan niet meer goed door het bloedvat stromen. Op de beschadigingen gaan witte bloedcellen en vetachtige stoffen (waaronder cholesteroldeeltjes) vastzitten. Zo n opeenhoping heet een plaque. Het ontstaan van een plaque wordt slagaderverkalking of atherosclerose genoemd: de kransslagaders slibben van binnen langzaam dicht. Op de plaats van de plaque wordt de doorgang voor de bloedstroom steeds nauwer. Het hart krijgt minder zuurstof dan het nodig heeft. Door een vernauwde kransslagader kun je bij inspanning pijn op de borst krijgen (angina pectoris). Dat kan een voorteken van een hartinfarct zijn. Slagaderverkalking is een ingewikkeld proces. Het is nog steeds niet helemaal duidelijk hoe het ontstaat en waarom het bij de ene persoon anders verloopt dan bij de ander. Zo ontwikkelt slagaderverkalking zich bij vrouwen vaak anders dan bij mannen. Wil je meer weten over de verschillen tussen mannen en vrouwen? Kijk dan op onze website: www.hartstichting.nl/vrouwen Grote lichaamsslagader/aorta Kransslagaders De kransslagaders Zuurstofarm bloed Uit de lichaamsslagader Zuurstofrijk bloed komen twee kransslagaders die het hart van zuurstof en voedingsstoffen voorzien. Zuurstofarm bloed Zuurstofrijk bloed 7
De kans op vernauwing van de kransslagaders en op hart- en vaatziekten (zoals angina pectoris, een hartinfarct en een beroerte) wordt verhoogd door: roken, ook meeroken verhoogd cholesterol hoge bloeddruk overgewicht diabetes mellitus (suikerziekte) te weinig lichaamsbeweging erfelijkheid (hart- en vaatziekten bij vader, moeder, broer of zus voor het 65 e levensjaar) leeftijd, bij het ouder worden neemt het risico toe geslacht, mannen krijgen vaak op jongere leeftijd een hart- of vaatziekte dan vrouwen langdurige stress We noemen dit de risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Er zijn factoren waar je zelf geen invloed op hebt, zoals leeftijd, geslacht of erfelijkheid. Vrouwelijke hormonen lijken tot de overgang bescherming te bieden. Vrouwen met zwangerschapsdiabetes of heel hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap en vrouwen die al voor hun 40 e in de overgang komen hebben een hoger risico. Op sommige factoren heb je wel invloed: je kunt kiezen voor gezond eten, genoeg bewegen, niet roken en voldoende ontspanning. Slagaderverkalking Verschillende stofjes hopen zich op in de vaatwand. 8 Wil je meer weten over slagaderverkalking? En vooral wat je kunt doen om de kans op hart- en vaatziekten te verkleinen? Kijk dan eens op www.hartstichting.nl/slagaderverkalking. Op onze website kun je ook brochures bestellen over hoge bloeddruk, hoog cholesterol, overgewicht, bewegen en gezonde voeding.
Wat is een hartinfarct? Een hartinfarct treedt op doordat een kransslagader afgesloten raakt. Als de plaque in het bloedvat scheurt, ontstaat een bloedstolseltje. Zo n bloedstolsel kan losraken en ergens in een kransslagader blijven steken. Als de bloedtoevoer daar helemaal afgesloten wordt, is er sprake van een hartinfarct. Een deel van de hartspier krijgt geen zuurstof meer en trekt niet meer samen. Dat gedeelte sterft geleidelijk af. Afsluiting Hartinfarct Klachten bij een hartinfarct De meest voorkomende klachten bij een hartinfarct zijn: pijn of een beklemmend, knellend, of drukkend gevoel midden of links op de borst. Bijvoorbeeld alsof iemand een band om de borst snoert of alsof er een olifant op de borst zit. De pijn kan uitstralen naar de kaak, hals, bovenarmen, rug of maagstreek. De pijn duurt ook in rust langer dan vijf minuten. De verschijnselen kunnen gepaard gaan met zweten, misselijkheid of braken en een angstig of onrustig gevoel. Als de klachten ook in rust langer dan vijf minuten duren, bel dan direct het alarmnummer 112! Blijf rustig zitten of liggen tot de hulp arriveert. 9
Vrouwen hebben daarnaast vaker dan mannen een of meer van de volgende klachten: pijn in de maagstreek, onderkaak, nek, rug, tussen de schouderbladen kortademigheid extreme moeheid duizeligheid onrustig gevoel angst snelle ademhaling misselijkheid en/of braken De klachten kunnen verschillen per persoon. Ze kunnen heel plotseling of heel geleidelijk ontstaan. Een hartinfarct kan - vaker bij vrouwen dan bij mannen - ook zonder de kenmerkende pijn op de borst verlopen. Scherpe steken? Heb je scherpe steken in de borst? Die wijzen vrijwel nooit op een hartinfarct. Neem voor de zekerheid wel contact op met de huisarts als deze steken niet minder worden of als je ongerust bent. Op onze website kun je een filmpje bekijken over het ontstaan van een hartinfarct: www.hartstichting.nl/hartinfarct 10
Hoe wordt een hartinfarct vastgesteld? De ambulanceverpleegkundige vraagt waar de pijn precies zit en hoe erg deze is. Meestal vermoedt hij (of zij) dan al dat er sprake is van een hartinfarct. Er wordt zo snel mogelijk een hartfilmpje (elektrocardiogram, afgekort ECG) gemaakt om hier helemaal zeker van te zijn. Dit gebeurt meestal al in de ambulance. Verder wordt het bloed in het laboratorium onderzocht op bepaalde afvalstoffen (hartenzymen). Als deze in het bloed zitten, dan wijst dit erop dat er een stukje hartspier is afgestorven. Deze test is al na een paar uur mogelijk. ECG 11
Zo snel mogelijk behandelen Door snel te behandelen proberen de artsen de schade van het hartinfarct zo veel mogelijk te beperken en de klachten te verminderen. Die behandeling bestaat uit medicijnen en een dotterbehandeling of bypassoperatie. Hoe eerder het verstopte bloedvat weer open is, hoe beter. Als de hartspier weer bloed en zuurstof krijgt, dan sterven er geen hartspiercellen meer. Medicijnen De behandeling begint al in de ambulance. Het ambulancepersoneel geeft zo nodig medicijnen om de kransslagaders te verwijden (nitraten), pijnstillers en antistollingsmedicijnen. Bypassoperatie De hartchirurg maakt tijdens een operatie een omleiding of bypass om de vernauwing. Of je een dotterbehandeling of een bypassoperatie krijgt is afhankelijk van de ernst van de aandoening. Dotterbehandeling Meestal krijg je direct na aankomst in het ziekenhuis een dotter- en stentbehandeling. Dit is een behandeling om het afgesloten bloedvat weer open te maken. Met een buigzaam slangetje (katheter) wordt via de pols of de lies een klein ballonnetje tot in de kransslagader van het hart gebracht. Door het ballonnetje op te blazen wordt de vernauwing in de kranssalgader opgerekt. Meestal wordt ook een stent in de kransslagader gebracht. Dit is een metalen of kunststof buisje dat voorkomt dat de vaatwand weer terugveert. Hoe eerder dat gebeurt, hoe minder schade aan de hartspier. Meer uitleg en filmpjes vind je op onze website: www.hartstichting.nl/hartinfarct Brochures over de behandelingen kun je downloaden of bestellen via: www.hartstichting.nl/brochures Dotteren 12
Wat zijn de gevolgen voor je hart? Als gevolg van een hartinfarct kun je een te snel of chaotisch hartritme krijgen. Soms is een elektrische schok nodig om het normale regelmatige hartritme te herstellen. Hiervoor wordt een AED (automatische elektrische defibrillator) gebruikt. Hartritmestoornissen Je hartslag en hartfunctie worden op de afdeling hartbewaking goed in de gaten gehouden. In de eerste uren na een hartinfarct kunnen ritmestoornissen ontstaan. Deze worden met medicijnen behandeld om nieuwe ritmestoornissen te voorkomen. Soms ontstaat een gevaarlijke ritmestoornis: ventrikelfibrilleren. Door de chaotische ritmestoornis trekken de kamers niet goed samen en kan het hart het bloed niet meer rondpompen. De bloedsomloop stopt. Dan is defibrilleren (een elektrische schok) nodig om het normale hartritme te herstellen. Litteken Op de plaats waar de hartspier beschadigd is, ontstaat een litteken. Dat bestaat uit bindweefsel. Het hart blijft wel pompen maar het littekenweefsel doet niet actief meer mee. De ernst van een hartinfarct hangt af van de plaats en grootte van het aangetaste deel van de hartspier. Zeker bij een groot hartinfarct kan het hart minder goed samentrekken. Het hart pompt minder bloed naar het lichaam. De organen krijgen minder bloed, dit heet hartfalen. Verlies van pompkracht kan echter ook pas later optreden. Elk hartinfarct is anders en ook de gevolgen kunnen daarom nogal verschillen. Hoe groot is de schade? Na enkele dagen kan de arts je vertellen welk gedeelte van het hart getroffen is door het infarct en hoe groot de schade is. Soms stelt hij nog andere onderzoeken voor: een echo, isotopenonderzoek of hartkatheterisatie. Met behulp van deze onderzoeken kan de arts de beste behandeling bepalen. Wil je meer lezen over de gevolgen van een hartinfarct? Dat kan op onze website: www.hartstichting.nl/hartinfarct 13
Medicijnen na een hartinfarct Na een hartinfarct is het belangrijk om te voorkomen dat je weer klachten of een nieuw hartinfarct krijgt. Je krijgt hiervoor medicijnen en adviezen om gezond te eten en te leven. Ook krijg je het advies om mee te doen met de hartrevalidatie. Medicijnen Na ontslag uit het ziekenhuis moet je voor korte of langere tijd verschillende medicijnen blijven gebruiken. De meeste mensen krijgen na hun hartinfarct de volgende medicijnen: plaatjesremmer(s), een statine, een bètablokker en een ACE-remmer of angiotensine II-antagonist. Soms zijn ook diuretica (plaspillen) of antistollingsmid delen nodig. Plaatjesremmers zorgen dat bloedplaatjes minder snel samenklonteren en hechten aan de plaque (plaatjesremmers zijn bijvoorbeeld acetylsalicylzuur, carbasalaatcalcium, clopidogrel, ticagrelor of prasugrel). Statines verlagen het cholesterolgehalte in het bloed. Bètablokkers verlagen het hartritme en de bloeddruk. Bloeddrukverlagende medicijnen verlagen de bloeddruk (plaspillen, bètablokkers, ACE-remmers, calciumantagonisten en angiotensine II-antagonisten). Antistollingsmiddelen gaan de vorming van bloedstolsels tegen. Nitraten voor het geval pijn op de borst optreedt (tabletje of spray voor onder de tong). Neem de medicijnen in volgens de aanwijzingen op het etiket. Verander de voorgeschreven dosis nooit op eigen initiatief en stop niet zelf met de behandeling. Medicijnen kunnen bijwerkingen hebben. Deze nemen meestal in de loop van de tijd af, of je hebt er minder last van. Vraag de arts wat je van een medicijn kunt verwachten. Hoe werkt het medicijn en wat zijn de bijwerkingen? Hoe lang moet je het medicijn gebruiken? Als je last hebt van hinderlijke bijwerkingen, zoek dan met je arts naar een oplossing. Veel apotheken hebben medicijnkaarten waarop je al je medicijnen kunt noteren. Je kunt ook om een uitdraai vragen van de medicijnen die je gebruikt. Draag deze kaart of uitdraai altijd bij je. 14
Wil je meer lezen over de medicijnen na een hartinfarct en de werking ervan? Kijk dan op onze website: www.hartstichting.nl/medicijnen Op de website van alle apotheken in Nederland, www.apotheek.nl, kun je terecht voor uitgebreide informatie over medicijnen. De werking, de bijwerkingen, het gebruik, de wisselwerking met andere medicijnen en over het gebruik in relatie tot bijvoorbeeld autorijden, alcohol of voeding. Als je het antwoord op een vraag niet kunt vinden, dan kun je op deze website je vraag aan de webapotheker stellen. Je krijgt dan binnen enkele dagen antwoord per e-mail. Bij sommige antistollingsmedicijnen (Acenocoumarol en Fenprocoumon) sta je onder regelmatige controle van de trombosedienst. Bij andere antistollingsmedicijnen (zoals Rivaroxaban) is dat niet nodig. 15
Hartrevalidatie In een aantal Nederlandse ziekenhuizen kun je na een hartinfarct een poliklinisch revalidatieprogramma volgen. Ook revalidatiecentra verzorgen hartrevalidatie. In enkele centra kun je klinische hartrevalidatie krijgen; dat betekent dat je een tijdje wordt opgenomen. Tijdens de hartrevalidatie werk je aan je herstel, je lichamelijke conditie en krijg je weer vertrouwen in je lichaam. In het programma leer je je lichamelijke grenzen kennen en verleggen. Er is aandacht voor sport en spel, maar ook voor de sociale en psychische kant van het leven na een hartinfarct. Bijvoorbeeld voor het leren omgaan met spanningen, angsten, seksualiteit, het terugvinden van je zelfvertrouwen, het hervatten van werk, huishoudelijke taken of hobby s. Ook krijg je informatie over de medicijnen die je voorgeschreven hebt gekregen. Met je begeleider praat je over de problemen die je ervaart. Ook kun je in contact komen met lotgenoten tijdens dit programma. Veel deelnemers vinden dat prettig. Verder krijg je voorlichting over de factoren die de kans op hart- en vaatziekten vergroten, bijvoorbeeld een hoge bloeddruk, hoog cholesterol of overgewicht. En je krijgt adviezen over gezond eten en bewegen. Je kunt deze periode gebruiken om een goed plan te maken voor de toekomst. Hoe kun je gezonder leven om het risico op een volgend hartinfarct te verkleinen? De cardioloog doet je een voorstel voor een revalidatieprogramma dat bij je past. Het is belangrijk dat je er zo snel mogelijk na de opname mee begint, liefst twee tot drie weken na het ontslag uit het ziekenhuis. Je voorkomt hiermee namelijk dat je je thuis zorgen gaat maken of dat je angstig wordt voor herhaling van de hartklachten. Wil je meer weten over hartrevalidatie, wat je dan gaat doen en wie je daarbij begeleiden? Kijk dan op onze website: www.hartstichting.nl/hartrevalidatie 16
17
Weer thuis na een hartinfarct Als je een hartinfarct hebt gehad, blijf je meestal ongeveer vijf dagen in het ziekenhuis. Daarna mag je weer naar huis. Je merkt dan vast dat je nog niet meteen de oude bent: je zult thuis verder moeten herstellen. Een infarct is een ingrijpende gebeurtenis voor jezelf en je omgeving. De eerste weken kun je waarschijnlijk nog niet alles doen wat je voorheen deed. Probeer dat ook niet te forceren; het herstel heeft tijd nodig. Hulp inschakelen als dat nodig is Heb je hulp nodig in de huishouding of bij je verzorging? Misschien zijn er familieleden of vrienden die kunnen helpen. Je kunt ook een beroep doen op de Thuiszorg. Veel ziekenhuizen hebben een transferverpleegkundige. De transferverpleegkundige bespreekt je thuissituatie met je en welke zorg je daar nodig hebt. Zij (of hij) legt bijvoorbeeld contact met een Thuiszorgorganisatie als je thuishulp nodig hebt. 18
Voorbereiding op de controles Als je van de cardioloog naar huis mag, is dat waarschijnlijk een hele opluchting. Maar eenmaal thuis, komen er misschien nog vragen bij je op. Om je goed voor te bereiden op de volgende gesprekken met de cardioloog, of met de begeleiders van het hartrevalidatieprogramma, is het handig om vooraf een vragenlijstje te maken. Tip: neem een vertrouwd persoon mee naar het spreekuur. Je partner, of degene die veel voor je zorgt, heeft misschien zelf ook wel vragen. En je kunt later samen de antwoorden nog eens rustig doornemen. 19
Aandacht voor emoties Jij en de mensen om je heen hebben een spannende tijd doorgemaakt. Door het infarct heb je gemerkt dat je leven kwetsbaar is en je lichaam je zomaar in de steek kan laten. Het duurt even voordat je weer vertrouwen krijgt in je lichaam. Het is verstandig om over je gevoelens, angsten en gedachten met anderen te praten, bijvoorbeeld met je partner, familieleden, vrienden of collega s. Via Harteraad de organisatie voor mensen met hart- en vaataandoeningen kun je in contact komen met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. Kijk op www.harteraad.nl/ ervaringen-ontmoeten Ook het hartrevalidatieprogramma kan veel steun bieden. Natuurlijk kun je ook met je huisarts praten over je zorgen of emoties. Eventueel kan hij je doorsturen naar een psycholoog. Trap lopen mag, de trap oprennen nog even niet. Bouw je krachten langzaam op, bijvoorbeeld door elke dag een stukje verder te wandelen of te fietsen. Je lichaam geeft vanzelf aan wanneer het genoeg is. Zo merk je dat je steeds sterker wordt en weer op je lichaam kunt vertrouwen. Waarschijnlijk ga je jezelf hier ook geestelijk beter door voelen. Blijf je piekeren, ben je lusteloos en lukt het je maar niet om goed te slapen? Dat zijn signalen om goed in de gaten te houden. Ze kunnen namelijk wijzen op een depressie. Neem in dat geval contact op met de huisarts. Langzaam opbouwen In de loop van de volgende weken ga je je geleidelijk aan beter voelen. Dat herstel gaat op en neer; de ene dag gaat het heel goed, de volgende weer minder. Wees zuinig op je energie, ga niet tot het uiterste. 20
Werk, ziektewet en WIA Je collega s en werkgever schrokken vast, toen ze hoorden dat je een hartinfarct had. Natuurlijk zijn veel collega s attent en bellen ze om te vragen hoe het gaat. Of ze komen zelfs even langs. Maar er zijn misschien ook collega s die dat niet zo makkelijk doen. Het is goed om zelf te bellen of een mailtje te sturen. Je zult regelmatig contact hebben met de bedrijfsarts van de arbodienst. Daarmee bespreek je op welke manier en hoe snel je aan het werk kunt. Uiteraard wordt daarbij indien nodig ook de huisarts of cardioloog betrokken. Vaak kun je hetzelfde werk blijven doen, soms moet het takenpakket worden aangepast. Werknemer, werkgever en bedrijfsarts moeten er samen voor zorgen dat de zieke werknemer zo snel mogelijk weer aan de slag kan. Werkgevers en werknemers hebben een aantal verplichtingen, die al beginnen in de eerste week van de ziekmelding. Dit traject is vastgelegd in de Wet Verbetering Poortwachter. Werkgevers moeten hun werknemers bij ziekte twee jaar lang minimaal 70% van het laatste loon doorbetalen. Lukt het niet om de werknemer terug te laten keren in zijn oude functie, dan moet de werkgever hem passend werk aanbieden binnen het bedrijf, bijvoorbeeld werken in deeltijd of met een aangepast takenpakket. In het uiterste geval kan de werkgever een andere functie aanbieden of een baan bij een andere werkgever. Lukt het ondanks alle inspanningen niet om terug te keren naar het werk, dan kan de werknemer een WIA-uitkering aanvragen. Dat is de uitkering volgens de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). Voor informatie over de WIA-uitkering, zie www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/wia Iemand die werkt als zzper heeft bij ziekte geen inkomen van een werkgever. Zzp ers kunnen zich hiervoor verzekeren. Voor informatie en adviezen, zie www.zzp-nederland.nl 21
De risico s na een hartinfarct Wie een hartinfarct heeft gehad, heeft een grotere kans dan anderen om opnieuw een hartinfarct te krijgen. Ook de kans op andere hart- of vaatproblemen is nu groter dan normaal. Dat heeft alles met slagaderverkalking te maken. Een hartinfarct kan ook hartfalen veroorzaken. Risico s van slagaderverkalking Slagaderverkalking is vaak de oorzaak van een hartinfarct. Slagaderverkalking komt ook in andere slagaders in je lichaam voor. Het gevolg kan zijn een beroerte, etalagebenen, pijn op de borst, een nieuw hartinfarct. Gelukkig kan je dat risico verkleinen door een gezonde leefstijl en door je medicijnen trouw in te nemen. Neem contact op met je (huis)arts als je klachten krijgt die mogelijk veroorzaakt worden door vernauwingen in slagaders. Denk daarbij aan pijn in je been bij het lopen of pijn op de borst bij inspanning. Bij tekenen van een beroerte moet je meteen 112 bellen: als je plotseling je arm of been niet meer kunt gebruiken. Of als je opeens verward praat of een afhangende mondhoek hebt. Hartfalen Hartfalen betekent dat het hart niet voldoende bloed meer pompt. Organen en spieren krijgen niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen. Hierdoor kunnen verschillende klachten optreden, zoals: vermoeidheid kortademigheid opgezette benen en enkels een vol gevoel in de bovenbuik, een opgezette buik zwaarder worden terwijl je niet meer dan normaal eet, of zelfs als je minder eet vaker moeten plassen s nachts met soms weinig urineproductie overdag prikkelhoest, vooral bij platliggen verminderde eetlust slapeloosheid of onrustige slaap koude handen en voeten (door slechte bloedcirculatie) Wil je meer weten over de oorzaken en behandeling van hartfalen? Of over de invloed van hartfalen op je leven? Kijk dan op onze website: www.hartstichting.nl/hartfalen Of lees dan de brochure Hartfalen, die je kunt aanvragen via onze website: www.hartstichting.nl/brochures 22
Hoe kun je de kans op een volgend hartinfarct verkleinen? Je kunt de kans op een volgend hartinfarct verkleinen door zo gezond mogelijk te leven. Hieronder vind je enkele tips: Gezond leven Rook niet. Beweeg voldoende. Doe minstens 2,5 uur per week (verspreid over meerdere dagen) aan matig intensieve lichaamsbeweging. Dit is beweging die de hartslag en ademhaling verhoogt maar waarbij je nog wel kunt praten. Bijvoorbeeld wandelen of fietsen. Eet gezond en gevarieerd volgens de Schijf van Vijf. Eet volop groente en fruit, kies voor volkoren producten en eet meer plantaardig en minder vlees. Wees matig met zout, suiker en verzadigd vet. Vervang verzadigd vet zoveel mogelijk door onverzadigd vet (olie, noten, vis) Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Probeer zo goed mogelijk om te gaan met stress, zorg voor een goede afwisseling tussen spanning en ontspanning. Streef naar een gezond gewicht. Durf je je nog niet echt in te spannen? Je kunt ook sporten met professionele begeleiding. In veel plaatsen zijn sport- en zwemverenigingen actief voor mensen die een hartinfarct hebben gehad. Deskundige begeleiders kijken of je je niet te veel, maar ook niet te weinig inspant. Kijk voor het aanbod in de buurt op: www.beweegzoeker.nl Medisch Neem je medicijnen volgens het voorschrift in. Neem contact op met de arts of specialist als je weer klachten krijgt of als je last hebt van bijwerkingen van de medicijnen. Bespreek met de arts of je voor noodgevallen een tabletje of spray voor onder de tong mag nemen. Dit zijn nitraatmedicijnen die voor een verwijding van de bloedvaten zorgen, waardoor de hartspier meer zuurstof krijgt. Je gebruikt ze op het moment dat het nodig is. Laat de huisarts ten minste één keer per jaar je bloeddruk en cholesterolgehalte controleren. Wil je meer informatie over gezond leven en het omgaan met risicofactoren, zodat je de kans op een volgend hartinfarct kunt verkleinen? Kijk dan op onze website: www.hartstichting.nl/gezond-leven 23
Je kunt ook onze brochures Eten naar hartenlust, Bewegen doet wonderen en de Zoutwijzer bestellen of downloaden via www.hartstichting.nl/brochures je partner of familie en vrienden al voldoende. Blijf je neerslachtig, moe of lusteloos zoek dan professionele hulp via de huisarts. Sociaal en emotioneel Stress is een risicofactor voor hart-en vaatziekten. Tijdens de hartrevalidatie leer je hoe je om kunt gaan met stress. Blijf je moeite hebben met ontspannen, bespreek dit dan eens met de huisarts. Het is mogelijk dat je na het hartinfarct emotioneler of misschien zelfs wat somber bent. Ook slecht slapen kan voorkomen. Praten helpt. Meestal is erover praten met Stressmanagement Harteraad heeft een op maat gemaakte training stressmanagement ontwikkeld. De nadruk ligt op het omgaan met de aandoe ning in het dagelijks leven. Deze training biedt Harteraad als e-learning aan. De e-learning bestaat uit zeven lesmodu les, waarmee je thuis in eigen tempo aan de slag kunt. Kijk voor meer informatie op www.harteraad.nl/stress 24
Wat betekent je hartinfarct voor je naasten? De mensen om je heen zijn waarschijnlijk net zo erg van het hartinfarct geschrokken als jijzelf. Ook voor hen is het een ingrijpende gebeurtenis geweest. Het kan gebeuren dat je partner of kinderen een terugslag krijgen terwijl jij je juist weer wat beter voelt. Je partner, kinderen, familieleden zijn misschien erg bang geweest om je te verliezen. Ook de eerste tijd na een hartinfarct kan die angst nog een grote rol spelen. Het helpt om open en eerlijk met elkaar te praten over de spannende tijd die jullie samen hebben doorgemaakt. Geef duidelijk aan wat je wel en niet kunt doen. Ook partners en andere naasten hebben er baat bij als ze met anderen over hun ervaringen kunnen praten. Zij kunnen via Harteraad in contact komen met lotgenoten, zie de website: www.harteraad.nl/ervaringen-ontmoeten 25
Wanneer bel je het alarmnummer 112? Het kan gebeuren dat je ineens weer die herkenbare pijn op de borst voelt. Dit kan een hartinfarct zijn, maar ook angina pectoris. Beide voelen als een beklemmende, drukkende of benauwende pijn midden op de borst, die vaak uitstraalt naar de kaak, hals, bovenarmen, rug of maagstreek en die kan samengaan met zweten, misselijkheid of braken. Hoe herken je het verschil? Angina pectoris is van tijdelijke aard en soms na vijf minuten al voorbij. De pijn komt in aanvallen. De pijn zakt snel na een tabletje of spray onder de tong. Angina pectoris treedt meestal op bij inspanning, bij heftige emoties, na een zware maaltijd, of als je ineens van de warmte in de kou komt. Een hartinfarct duurt ook in rust langer dan vijf minuten. De pijn is heftig en zakt niet na een tabletje of spray onder de tong. Je voelt je angstig of onrustig. Als de klachten ook in rust langer dan vijf minuten duren, bel dan direct het alarmnummer 112! Blijf rustig zitten of liggen tot de hulp arriveert. Ambulancezorgverleners kunnen direct de juiste hulp verlenen. Ga niet met eigen vervoer naar het ziekenhuis. Een snelle opname in het ziekenhuis is belangrijk, omdat de behandeling dan eerder start en de kans op herstel groter is. Als je korte, scherpe steken op de borst voelt, is er vrijwel nooit sprake van een hartinfarct. De pijn kan van spieren, ribben of zenuwen afkomstig zijn en treedt soms op bij ademhalingsstoornissen (bijvoorbeeld hyperventilatie). Neem wel contact op met de huisarts als de klachten niet minder worden of je ongerust bent. Vraag het herkenkaartje Hartinfarct aan via www.hartstichting.nl/brochures 26
Veelgestelde vragen Mag ik autorijden na een hartinfarct? Als je na het infarct geen klachten of schade aan de hartspier hebt, dan mag je volgens de richtlijnen van het CBR weer rijden. Je hebt wel een aantekening van een (huis)arts op de Gezondheidsverklaring nodig. Als je na het hartinfarct pijn op de borst klachten hebt, hangt het van de ernst van je klachten af of je weer mag rijden en hoe lang het rijbewijs geldig is. Als het hart beschadigd is en minder goed pompt dan mag je ten minste 4 weken niet autorijden. Na die 4 weken hangt het van de klachten af of je weer mag rijden. Ga je voor het eerst weer rijden? Kies dan een vertrouwde route op een rustig tijdstip en neem iemand mee. Voor vragen over autorijden kun je terecht bij je cardioloog of bij het CBR: www.cbr.nl, tel: 088 227 77 00. Kan ik nog op vakantie? Na een hartinfarct is het verstandig om een week of vier te wachten voordat je op vakantie gaat. Met een lange, inspannende reis kun je beter nog iets langer wachten. Wil je de bergen in? Vraag dan eerst advies aan je huisarts of cardioloog, in verband met de lagere luchtdruk op grote hoogte. Waar je ook naartoe gaat: neem voldoende medicijnen mee en vraag je apotheker om een uitdraai van je medicijnen. Zo voorkom je problemen bij de douane. Informeer van tevoren naar de kwaliteit van de medische voorzieningen in het land van bestemming. Mag ik nog wel vrijen? Veel mensen hebben de eerste tijd na hun hartinfarct niet zoveel belangstelling voor seks. Na een poosje kan dat veranderen. Vrijen na een hartinfarct is verantwoord. Het is ongeveer even belastend voor het lichaam als twee trappen lopen. Als men dat zonder echte klachten kan doen, is er geen bezwaar tegen vrijen. Sommige medicijnen zorgen voor erectieproblemen of een droge vagina. Je kunt dit met de huisarts bespreken. Meer weten over intimiteit en seksualiteit na een hartaandoening? Bekijk de brochure op www.harteraad.nl of kijk op www.seksualiteit.nl 27
Waar vind je meer informatie? Infolijn Hart en Vaten Heb je vragen over hart- en vaatziekten of over een gezonde leefstijl? Bel dan maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur met de Infolijn Hart en Vaten: 0900 3000 300. Of stel je vraag per e-mail: infolijnchartstichting.nl. Chatten kan ook: www.hartstichting.nl/infolijn Brochures De Hartstichting geeft brochures uit over gezond leven, hoog cholesterol, hoge bloeddruk, overgewicht en over diverse hart- en vaatziekten. Download of bestel de brochures via onze website: www.hartstichting.nl/brochures www.hartstichting.nl Op je gemak een filmpje bekijken over de werking van het hart? En betrouwbare informatie lezen over hart en vaten? Of inspiratie opdoen voor gezond leven? Ga dan eens naar onze website. Hier vind je informatie over hart- en vaatziekten, risicofactoren voor hart- en vaatziekten, gezond leven en natuurlijk over de Hartstichting zelf. Stel ons je vragen over hart- en vaatziekten. 28
Meer weten over gezond leven, stoppen met roken of medicijnen? Op www.hartstichting.nl informeren we je uitgebreid over gezond eten en leven. Maar er zijn nog meer organisaties die je hierbij kunnen helpen. Stoppen met roken Wil je stoppen met roken en kun je daarbij wel wat hulp gebruiken? De huisarts kan adviseren, bijvoorbeeld over het gebruik van hulpmiddelen. Ook zijn er diverse vormen van begeleiding mogelijk, die de kans dat het stoppen lukt aanzienlijk vergroten. Je kunt kiezen voor individuele begeleiding, telefonische coaching of meedoen aan een groepstraining. Je kunt hiervoor onder andere terecht bij de eigen huisartsenpraktijk, bij (de stoppoli van) het ziekenhuis of bij een stoppen-met-roken coach. Begeleiding wordt meestal vergoed vanuit de basisverzekering. Informeer bij je zorgverzekeraar naar de precieze voorwaarden. Voor meer informatie en advies over stoppen met roken, begeleiding of vergoedingen kun je terecht bij het Trimbos-instituut: Website: www.ikstopnu.nl Stoplijn: 0800 1995 (gratis) Gezonde voeding Het Voedingscentrum informeert je op verschillende manieren over voeding en gezond eten. De brochures met dieetadviezen, zoals Voedingsadviezen bij zoutbeperking en Voedingsadviezen bij een verhoogd cholesterolgehalte kun je in de webshop van het Voedingscentrum bestellen. Op de website www.voedingscentrum.nl vind je veel informatie. Bezoek aan de diëtist Je kunt (via de huisarts) contact opnemen met een diëtist. Diëtisten zijn werkzaam bij de Thuiszorg of werken zelfstandig. Je kunt via de website van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten een diëtist in je regio zoeken: dieetditdieetdat.nl of telefoon: 030 634 62 22 of e-mail: bureaucnvdietist.nl Je kunt ook via de website van de Diëtisten Coöperatie Nederland zoeken naar een diëtist in de buurt: dietist.org of telefoon 024 200 54 91 of e-mail: infocdcn.nu 29
30
Voor een bezoek aan de diëtist heb je geen verwijzing van de huisarts nodig. Afhankelijk van je medische situatie en verzekeringspakket is vergoeding van een bezoek aan de diëtist mogelijk. Hiervoor is wel vooraf een verwijzing van een arts nodig. Het is ook mogelijk dat je cardioloog je adviseert de diëtist van het ziekenhuis te bezoeken. Veilig bewegen In veel plaatsen zijn sport- en zwemverenigingen voor hartpatiënten actief. Deskundige begeleiders kijken of je je niet te veel, maar ook niet te weinig inspant. Een adres in de buurt vind je op www.beweegzoeker.nl Medicijnen Met vragen over medicijnen kun je terecht bij bij je eigen arts of apotheek. Bij de apotheek kun je een uitdraai krijgen van de medicijnen die je gebruikt. Op de website van alle apotheken in Nederland, www.apotheek.nl, kun je terecht voor betrouwbare informatie over je medicijn: over de werking, de bijwerkingen, het gebruik, de wisselwerking met andere medicijnen en over het gebruik in relatie tot bijvoorbeeld autorijden, alcohol of voeding. Als je het antwoord op een vraag niet hebt kunnen vinden, dan kun je op deze website je vraag aan de webapotheker stellen. Je krijgt dan binnen enkele dagen antwoord per e-mail. Diabetes mellitus (suikerziekte) De Diabetesvereniging Nederland (DVN) behartigt de belangen van alle mensen met diabetes en geeft ondersteuning bij het streven om een normaal en actief leven te leiden. Om deze reden organiseert de DVN diverse activiteiten. Voor persoonlijke vragen kun je tijdens kantooruren de Diabeteslijn bellen: 033 463 05 66. Diabetesvereniging Nederland (DVN) E-mail: infolijncdvn.nl Website: www.dvn.nl Erfelijk hoog cholesterol Bij Harteraad kun je terecht voor voorlichting over erfelijk hoog cholesterol. Op de website vind je uitgebreide informatie en je kunt de brochure Familiaire Hypercholesterolemie (FH) aanvragen: www.harteraad.nl Antistollingsmiddelen Een trombosedienst (prikpost) in de buurt vind je op www.fnt.nl. Wil je meer weten over de behandeling met antistollingsmiddelen? Op de website van de Trombosestichting Nederland vind je antwoorden op veelgestelde vragen en kun je de brochure voor trombosepatiënten bestellen en de gratis Antistollingspas aanvragen. Trombosestichting Nederland Telefoon: 071 5617717 Website: www.trombosestichting.nl 31
Help je mee? We vinden dat iedereen recht heeft op een gezond hart. Je hart laat je groeien, liefhebben, leven. Zorg er daarom goed voor. Wij zijn er voor je hart, maar dat kunnen we niet alleen. Met jouw hulp kunnen we eerder en sneller oplossingen vinden. Hoe kun je helpen? Hou je bloeddruk, cholesterol en BMI in de gaten en stuur op tijd bij. Meld je aan als vrijwilliger of collectant. Doneer, via een schenking of een eenmalige of maandelijkse machtiging. Volg een reanimatiecursus en meld je aan als burgerhulpverlener. Organiseer een sponsoractie of doe mee aan een van onze evenementen. Een bijzondere manier om ons te steunen is door de Hartstichting op te nemen in je testament. Een op de drie onderzoeken wordt mogelijk gemaakt door giften via testament. Want alleen samen kunnen wij hart- en vaatziekten verslaan. Kijk voor meer informatie op www.hartstichting.nl/help-mee 32
Sluit je aan bij Harteraad! Harteraad is dé patiëntenorganisatie voor mensen met hart- en vaataandoeningen. Harteraad verbindt, vertegenwoordigt en versterkt deze mensen. Harteraad is er voor iedereen met hart- en vaataandoeningen Er zijn heel veel mensen zoals jij. Met een aandoening aan hun hart of vaten. Patiënt ben je dan. In ieder geval in de ogen van anderen. Maar je bent vooral wie je bent. Ook al moet je wat aanpassen in je leven. En dat moeten de mensen die dichtbij je staan vaak ook. Harteraad begrijpt dat. Alles wat wij doen komt voort uit wat mensen met hart- en vaataandoeningen en hun omgeving ons vertellen. Waar ze last van hebben én wat hen helpt. Harteraad zorgt voor veel onderlinge ontmoetingen. Zodat we samen sterker staan. We ontdekken samen wat beter kan in de behandeling en zorg voor mensen met hart- en vaataandoeningen Daarmee werkt Harteraad aan richtlijnen voor goede zorg. We dringen aan bij verzekeraars en overheid op zorgpakketten die passen bij mensen met hart- en vaataandoeningen. En Harteraad heeft keurmerken, waardoor mensen weten waar de zorg goed is. Door te delen wat je weet én ervaart, help je anderen. We roepen je dan ook op om je bij ons aan te sluiten. Op een manier die bij jou past. Want jij weet het beste wat beter kan. Sluit je aan, Harteraad Meer informatie, ervaringen of zelf je ervaring delen? www.harteraad.nl 088-111 16 00 info@harteraad.nl Harteraad is partner van de Hartstichting.
De Hartstichting heeft deze informatie met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld, met medewerking van de Nederlandse Vereniging Voor Cardiologie (NVVC) en Harteraad. Het gaat om algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van je eigen situatie, dien je dus altijd te overleggen met je arts of een andere professionele hulpverlener. Wij zijn benieuwd naar jouw reactie! De Hartstichting vindt het belangrijk dat onze brochures duidelijk zijn en prettig leesbaar. Daarom zijn we benieuwd naar je reactie op beide punten. Stuur een e-mail naar brochures@hartstichting.nl Colofon Tekst: Tekstschrijvers.nl, Rotterdam, Nijmegen, Amsterdam in samenwerking met de Hartstichting Vormgeving: Studio 66 Foto s: Dorien van der Meer Fotografie, Amsterdam Illustraties: Ben Verhagen / Comic House, Oosterbeek, Shutterstock Druk: Opmeer papier pixels projecten, Den Haag Copyright: Hartstichting Uitgave: juli 2019 (versie 4.1) Deze brochure is CO 2 neutraal vervaardigd op chloor- en zuurvrij papier. 34
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 35
www.hartstichting.nl Hartstichting Postbus 300, 2501 CH Den Haag 101907 PZ16 Deze brochure is vervaardigd uit chloor- en zuurvrij papier 36