Centrum voor de behandeling van chronische nierinsufficiëntie. Straat 54

Infobrochure voor studenten Centrum voor de behandeling van chronische nierinsufficiëntie (Dialyse) Straat 54

Infobrochure Hemodialyse straat 54 2 WELKOMSTWOORD Beste student, Welkom in AZ St-Lucas Gent! Je komt binnenkort bij ons op stage en wij zijn daar heel blij om. We investeren graag wat tijd in jou als student. Jij bent immers onze toekomst! AZ St-Lucas kan jou heel wat mogelijkheden bieden. Met 825 bedden, meer dan 2300 medewerkers en zo n 70.000 opnames per jaar behoren we tot één van de grootste ziekenhuizen van Vlaanderen. Het hele gamma van specialiteiten staat voor onze patiënten ter beschikking. We kunnen je dus heel wat leermomenten aanbieden. Grijp deze kansen dan ook met beide handen, vraag gerust om eens een onderzoek bij te mogen wonen, een techniek uit te voeren, Jouw interesse speelt alleen maar in je voordeel. Een organisatie zoals AZ St-Lucas, brengt heel wat met zich mee. Daarom geven we je graag wat extra informatie, die je op de volgende bladzijden kan terugvinden. Neem deze bundel zeker door als je voor de eerste maal op stage komt in ons ziekenhuis. Je kan er belangrijke informatie in terugvinden! We wensen je alvast een fijne en zeer leerrijke stage toe, Christine Van der Hoogerstraete Directeur personeel en organisatie Els Vanblaere Verpleegkundig en paramedisch directeur Wim Moerman Kurt Bourguillioen Begeleidingsverpleegkundigen

Infobrochure Hemodialyse straat 54 3 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE 3 ALGEMENE GEGEVENS 4 Globale beschrijving van de afdeling: 4 Functies: 4 GRONDPLAN 5 PROFIEL VAN DE AFDELING 5 Medische pathologieën, behandeling, onderzoeken 6 Kenmerken van de patiëntengroep/patiëntenprofiel 6 De meest voorkomende verpleegactiviteiten: 6 Woordverklaring & gebruikte afkortingen 11 ORGANISATIE EN WERKING VAN DE AFDELING 12 Dagschema 12 Diensturen verpleegkundigen 13 Diensturen studenten 13 Afdelingsgebonden tips: 13 5 BIJLAGE 14 Werkpostfiche risicoanalyse van de afdeling 15 MEDISCHE TERMINOLOGIE 15 Etymologie 16 Woordenschat 20

Infobrochure Hemodialyse straat 54 4 Globale beschrijving van de afdeling: Het centrum voor nierfunctievervangende therapie bevindt zich op H2 straat 54, op de tweede verdieping van de H-blok 09/224.65.58 E-mail: dialyse.dagverantwoordelijke@azstlucas.be De studenten melden zich aan de balie op straat 69 aan. Functies: ALGEMENE GEGEVENS Artsen: o Nefrologen zie ook op website www.azstlucas.be zorgaanbod medisch aanbod Hoofdverpleegkundige: Ingrid Varendonck Mentoren : Ria Verschaeve en Mieke Dermaux Deze mensen zullen aandacht geven aan de leerdoelen van de studenten en hun begeleiden gedurende de stageperiodes. Team van verpleegkundigen: o zorgt voor de observatie en verzorging van onze patiënten. Logistieke assistenten: zij voeren ondersteunende taken uit zoals: o Onthaal patiënten o Bevoorrading specifieke dialysemateriaal o Begeleiding en vervoer van patiënten naar consultaties o Bestelling materiaal o Koffie en soep bedeling in de dialysezalen.

Infobrochure Hemodialyse straat 54 5 GRONDPLAN PROFIEL VAN DE AFDELING

Infobrochure Hemodialyse straat 54 6 Nefrologie Medische pathologieën, behandeling, onderzoeken Pathologie Behandeling Screeningsonderzoeken Patiënt met nierziekten Patiënt met acute nierinsufficiëntie Patiënt met chronische nierinsufficiëntie Medicamenteuze behandeling dieet Haemodialyse behandeling Peritoneale dialyse nierbiopsie. RX thorax skelet Cardiologisch onderzoek EKG 24 uurs RR-meting Acces-flow meting Fistulografie Bloedonderzoeken Onderzoeken afh. Van de pathologie van de patiënt: diabetespat.: oogarts, endocrinoloog, Kenmerken van de patiëntengroep/patiëntenprofiel Nefrologie: Sommige patiënten doen aan zelfzorg. Een groot gedeelte van deze patiënten hebben meer zorgen nodig en zijn hulpbehoevend. De gemiddelde leeftijd van de patiënt met Term NI wordt hoger. Dikwijls is er bijkomend lijden (diabetes vaatlijden). De meest voorkomende verpleegactiviteiten: Basiszorgen: medicatie toedienen De student : kan een I.M. inspuiting toedienen kan insuline toedienen met insulinepen huidplooitechniek kan medicatie S.C. toedienen inspuittechniek

Infobrochure Hemodialyse straat 54 7 kan medicatie I.M. toedienen kan medicatie per os toedienen Omschrijven van verpleegkundige problemen, actie plannen en evalueren. Observeren op psychisch, fysisch en sociaal vlak. Anamnese medische problemen voor dialyse. Specifieke behandelingen: Ademhalingsstelsel De student : kent normale en afwijkende AH-types en kan afwijkingen hierop bij de patiënt vaststellen zorgt voor de ademhaling van de patiënt o door aangepaste houding o hulp bij ophoesten kan zuurstof toedienen kan inhalatietherapie toedienen o aerosoltherapie: via pijpje of masker aangesloten op perslucht. Aandacht voor juiste dosering! Unidosis zijn nu voorhanden. o verstuivers: gasvormige puff of poedervormig (discus, aeroliser, turbohaler) Aanleren aan patiënt. Belangrijk! Hoeveel maal te gebruiken. Eventueel wordt een volumatic aangewend. Bloedsomloop Stimuleren om zowel passieve als actieve oefeningen te doen afhankelijk van de pathologie, toedienen medicatie. Controle van bloeddruk en pols. bloedtransfusies Centraal veneuze therapie: nefrologische patiënten krijgen in afwachting van een definitieve toegangsweg soms een centrale katheter in de venasubclavia, -jugularis, -femoralis geplaatst. Aandacht voor insteekplaats en correcte verzorging (steriliteit!). Observatie specifieke toegangsweg voor dialyse. Permanente toegangswegen zijn : Veno veneuze toegangsweg( getunnelde dialyse katheter of arterio veneuze toegangsweg ( fistel, eigen bloedvaten of graft, vreemd materiaal). Aandacht voor verminderde bloedcirculatie CAVE: voetwondproblemen. Huid en zintuigen De student : kan toezicht houden op het verband en een verbandwissel uitvoeren bij een gesloten chirurgische wonde. kan de soorten wondnaden herkennen en hechtingsmateriaal verwijderen: haakjes en draadjes. kan toezicht houden bij een drainagemiddel: tubulaire drain, Penrose, Lamelle, T-drain, redon. kan toezicht houden op en verbandwisseling uitvoeren bij: o zuivere open wonden: oppervlakkig / diep exsudaat: weinig / veel maceratie.

Infobrochure Hemodialyse straat 54 8 o geïnfecteerde wonden op advies van de arts verzorgen. o een staal wondvocht opnemen. o een wonde peilen en spoelen. o de wonden onderkennen in de granulatiefase, biologische ontstekingsfase en necrotische fase. o passieve en interactieve wondverbanden aanbrengen. kan de stomazorg uitvoeren en aangepast materiaal gebruiken bij een patiënt met anus praeter kunstnierpatiënten hebben soms last van een droge en jeukende huid (door een te hoog ureumgehalte in het bloed). Aangepaste zeep + ureum crème wordt hiervoor voorgeschreven. Bij ernstige problemen wordt een consult dermatoloog gevraagd. Spijsverteringsstelsel aandacht voor vochtbeperking en het belang hiervan. Uitscheidingsstelsel Zorg voor mictie en defaecatie van de patiënt. De student : biedt hulp aan de patiënt die niet zelfstandig kan urineren of defaeceren: met behulp van bedpan, urinaal. Zorg bij incontinentie. draagt er zorg voor dat de zelfstandigheid en de privacy van de patiënt hierbij zo weinig mogelijk geschaad worden. observeert en rapporteert, zo nodig, de frequentie en de toiletgewoonten van de patiënt, herkent macroscopische afwijkingen maakt zo nodig observatie mogelijk door opvang en verzameling van urine en faeces voor labo-onderzoek kan maatregelen nemen om defaecatie te bevorderen en obstipatie te voorkomen door : o te stimuleren tot meer beweging o het stimuleren tot gebruiken van een aangepaste voeding o navragen om medicatie op te starten. Op de verpleegafdeling blaaskatheters worden soms blaascatheters geplaatst voor het opvolgen van het juiste urinedebiet. Het urinedebiet per 24 uur is zeer belangrijk voor nefrologische patiënten. Als er geen urineproductie meer is, spreekt men van anurie. Door manipulatie met sondes werkt men soms urineweginfecties in de hand. Hierdoor wordt dan ook vaak aan de patiënt gevraagd, de urineproductie van 24 uur te sparen in een flacon. Dit debiet wordt dan genoteerd in het verpleegdossier. 24 uurs Creatinine Clearance is een veel voorkomend onderzoek dat gebeurt bij nefrologische patiënten. Creatininegehalte in het bloed van de patiënt wordt dan vergeleken met de creatinineklaring in de urine, op die manier wordt de ernst van de nierinsufficiëntie vastgesteld. voeding en vochttoediening : Op de dialyseafdeling wordt enkel koffie, thee, water of soep aangeboden tijdens de behandeling.

Infobrochure Hemodialyse straat 54 9 De student kan de voedingstoestand van de patiënt beoordelen. stimuleert de zelfstandigheid. biedt hulp aan bij patiënten die niet zelfstandig kunnen eten en drinken. dient voedsel en vocht toe met gebruik van hulpmiddelen zoals tuitbeker. Er zijn verschillende diëten, de meest voorkomende zijn : Diabetesdieet, Na-arm, Na-2000, Na-3000, C.A.V. (cholesterolarme voeding), L.V. (lichtverteerbare voeding), Glutenvrij-dieet, Vetarme voeding, Eiw 80 vochtbeperking, moslimdieet, Kan dieetadvies geven. Dit adhv. de infobrochure en in overleg met de diëtiste verbonden aan de afdeling. Mobiliteit : Zorgt voor de juiste houding in bed en zetel en afwisseling hierin rugligging, zijligging, wisselligging, half zittend, rechtop zittend, Trendlenburg, anti-trendlenburg, Fowler, met hoogliggende arm of been. maakt goed gebruik van de hulpmiddelen: ruggesteun, voetensteun, dekenboog, bedverhogers, zandzakken, veiligheidshekkens en andere hulpmiddelen die de druk onder de drukplaatsen herverdelen helpt zo nodig bij beweging: passief bewegen van de ledematen mobiliseert de zieke: o zittend in zetel of rolstoel o lopend aan de arm/of met andere hulpmiddelen o o kan de patiënt vervoeren met bed, brancard rolstoel kan gebruik maken van hulpmiddelen voor het verbedden en positioneren van patiënten. (glijzeil, slide, ) hygiëne: Aangepaste kledij, tijdens dialyse, wordt aangeboden. De student biedt hierbij hulp bij het aan-en uikleden. Inzake lichaamhygiëne van de patiënt, bestaat de rol van de student vnl. in het observeren en zo nodig advies geven. Fysieke beveiliging: Steeds zorgen voor beveiliging, vb. onrusthekkens omhoog. Er voor zorgen dat het belsignaal altijd in het bereik van de patiënt ligt. Specifieke aandachtspunten voor de afdeling Kennismaking met het centrum voor chronische nierinsufficiëntie Kennismaking met de werking van het multidisciplinair team: nefroloog, sociale assistente, diëtiste enz.. Samenwerking met nefroloog : overleg medische problematiek Samenwerking met dietiste: dieeteducatie Samenwerking met sociaal assistente: signaalfunctie Samenwerking met de biotechnieker: melden van technische problemen Samenwerking met collega-verpleegkundigen: inzicht in TEAM werk, Kan basisprincipes toepassen: hygiëne en steriliteit, veiligheid, beleving van de patiënt, comfort,zelfzorg en inspraak, ergonomie, economie en ecologie Inzicht in de infectiepreventie maatregelen van de afdeling

Infobrochure Hemodialyse straat 54 10 Kennismaking met de verschillende behandelingsvormen: Chronische NI: hemodialyse en peritoneale dialyse Acute NI : CVVH op IZ Kennismaking met de werking v/d technische apparatuur : dialysemonitor, waterbehandeling, infuuspompen, vaataccesmonitoring. Kennismaking met de specifieke dialysematerialen. Helpt mee met de opbouw en observatie van de dialysemonitor. Kennis verwerven over de principes van dialyse Kennis verwerven over het profiel van een dialysepatiënt: Pathologie Vaatacces Dieetproblematiek Medicatie Psycho - Sociale problematiek Helpt mee aan het observeren, controleren en interpreteren van de vitale functies voor, tijdens en na de behandeling. Helpt mee bij de evaluatie en rapportage van de dialysebehandeling. Verwerft inzicht in de organisatie op de hemodialyse afdeling. Neemt deel aan het dagelijks overdrachtsmoment. Werkt mee aan het voorkomen en behandelen van complicaties die zich kunnen voordoen voor, tijdens en na de behandeling: Hypo en hypertensie Bloeding Spierkrampen Hartritmestoornissen Koorts Reanimatie Kennismaking met het verpleegdossier - computerprogramma Medrec Kennismaking met de klinische procedures specifiek voor de afdeling vb Afname hemoculturen Verbandwissel bij permanente dialysekatheters Wondzorg bij AV-fistel Dialyse met Na-citraat Heparine-vrije dialyse (Evodial) Inzicht verwerven in de medicatie, specifiek voor dialysepatiënten. Inzicht verwerven in de sociale rol van de dialyseverpleegkundige: Empatisch vermogen Contact met familie en andere hulpverleners via communicatiemap Zorgt voor het recreatief bezig zijn van de patiënt Inzicht verwerven in de educatieve rol van de dialyseverpleegkundige: Hygiëne Medicatie dieet

Infobrochure Hemodialyse straat 54 11 Bijwonen van ingrepen en onderzoeken specifiek voor de nefrologische patiënt : Nierbiopsie Fistulografie Aanleggen van vaatacces Plaatsen van PD-catheter Beschikbare infobrochures : Predialyse Hemodialyse Peritioneale dialyse Transplantatie Nierbiopsie Wegwijs in de bloeduitslagen Dialyse vaattoegang Vaccinaties Dieetbrochure Sociale dienst nierziekten Vakantiebrochure voor dialysepatiënten Woordverklaring & gebruikte afkortingen NI KN CAPD AV fistel CVA CVVH MUG nierinsufficiëntie kunstnier chronische ambulante peritoniaal dialyse arterieel-veneuze fistel cerebro-vasculair accident Continue venoveneuse hemofiltratie medische urgentie groep

Infobrochure Hemodialyse straat 54 12 Vroegdienst: Dagschema 6.30 u 7.15 u Voorbereiding van de dialysemonitor en het nodige steriel materiaal om de dialysebehandelingen te kunnen starten. 7.15 u 8.30 u Onthaal van de patiënten Starten van de dialysebehandeling van de ochtendshift 8.30 u 11.00 u Observatie en opvolging van de behandeling Uitvoeren van de nodige zorgen : vb wondzorg zaalronde met de nefroloog Contact met familie,sociale dienst, diëtiste, regelen van consultaties enz. Administratieve taken : oa bestelling medicatie Bijsturen van de dialyseschema s Overdrachtsmoment naar de dagdiensten 11.00 u 11.30 u Pauze 11.30 u 14.30 u Beëindigen van de behandeling van de patiënten van de ochtendshift Reinigen en opnieuw opbouwen van de dialysemonitor Schriftelijke rapportage in medrec en overdrachtsmap 14.30 u 14.42 u Overdracht naar de dagdiensten Dagdienst ORGANISATIE EN WERKING VAN DE AFDELING 10.15 u 10.30 u 10.30 u 11.00 u Overdrachtsmoment met de vroegdiensten 11.00 u 11.30 u Observatie patiënten 11.30 u 13.30 u Beëindigen van de behandeling van de patiënten van de ochtendshift Reinigen en opnieuw opbouwen van de dialysemonitor Onthaal van de patiënten Starten van de dialysebehandeling van de middagshift 13.30 u 14.30 u Pauze 14.30 u 14.42 u Overdrachtsmoment met de vroegdiensten 14.42 u 16.30 u Observatie en opvolging van de behandeling Uitvoeren van de nodige zorgen: vb wondzorg; catheterzorg. Meetoeren met de nefroloog Contact met familie, sociale dienst, diëtiste, regelen van consultaties enz. Administratieve taken 16.30 u 18.57 u Beëindigen van de behandeling van de patiënten van de middagshift

Infobrochure Hemodialyse straat 54 13 Late dienst Reinigen en opnieuw opbouwen van de dialysemonitor Orde in de behandelingszalen Dialysezaal klaarmaken voor s anderendaags Schriftelijke rapportage in medrec en overdrachtsmap 13.42 u 14.42 u Hulp in de zalen waar nodig is 14.42 u 21.27 u Verantwoordelijk voor onregelmatige activiteiten dialyse op IZ dialyse in isolatie werken aan referentietaken Peritoneale dialyse Dialysemateriaal voorbereiden voor s anderendaags Begeleiden van de patiënten na dialyse Orde in de dialysezalen Administratieve taken Diensturen verpleegkundigen Dagdienst Vroegdienst Late dienst 10u15 tot 18u57 (1u pauze). 06u30 tot 14u42 (30 min pauze) 13u45 tot 21u27 (geen pauze) 14u30 tot 22u12 (geen pauze) Diensturen studenten De diensturen voor studenten zijn dikwijls verschillend per school. Toch volgen de studenten de uren van de medewerkers = 7.42u Laat dagelijks je urenlijst aftekenen door de verantwoordelijke. Als je naar de introductie komt de eerste stagedag, breng ook je urenlijst mee en laat je deze door de begeleidingsverpleegkundige aftekenen. Afdelingsgebonden tips: Draag zorg voor het materiaal, wees kostbewust Er is altijd werk op een afdeling (aanvoelen, zien, ) Draag je steentje bij tijdens overdrachtsmomenten (observaties, vragen stellen, rapportering) Kom goed voorbereid naar de stage ( infobrochures, cursussen, doelstellingen) o Lees de infobrochure o Herzie de specifieke anatomie en fysiologie van de nier. o Formuleer heel duidelijk je doelstellingen voor deze stage. Goede en gepast omgangsvorm; hoffelijkheid, verzorgd voorkomen, verzorgde taal; Van de student verwachten we : o Nakomen van afspraken

Infobrochure Hemodialyse straat 54 14 o o o o o o o o o o o Vermogen van degelijk oberveren en rapporteren Aanpassingsvermogen Doorzettingsvermogen Verantwoordelijkheid Engagement: begaan zijn met de zorg om patiënten en met eigen leerproces Leergierigheid: vragen stellen Positief kritische ingesteldheid Geen handelingen stellen waartoe men nog niet bevoegd is! Geen handelingen stellen waarvan je niet zeker bent, of je je niet zeker van voelt. Open en eerlijke communicatie met verpleegkundigen; Respect voor patiënten, aandacht voor privacy, respecteren beroepsgeheim; 5 BIJLAGE

Infobrochure Hemodialyse straat 54 15 Werkpostfiche risicoanalyse van de afdeling vzw AZ Sint-Lucas & Volkskliniek Campus Sint-Lucas Campus Volkskliniek Groenebriel 1 Tichelrei 1 9000 Gent 9000 Gent Tel. 09/224 61 11 Tel. 09/224 56 11 Fax 09/224 61 10 Fax 09/224 56 10 info@azstlucas.be info@volkskliniek.be WERKPOSTFICHE STAGIAIRS in uitvoering van het KB van 21/09/04 betreffende de bescherming van stagiairs Onderneming : AZ Sint-Lucas Werkposten : Dialyse H2 straat 54 Typefunctie : Verpleegkundige Opleiding : Bachelor in verpleegkunde / 4 e graadsopleiding verpleegkunde LUIK A Beschrijving van de werkzaamheden : - Waar : Dialyse H2 straat 54 - Welke machine, transportmiddel, producten :.. - Taken : Verpleegkundige taken Resultaat risico-evaluatie (1) : - Risico s : Risico biologische agentia groep 2 : TBC + bloedoverdraagbare infectieziekten, dragen van lasten, contact met voeding - Genomen preventiemaatregelen : Vaccinaties, standaardvoorzorgsmaatregelen - Specifieke instructies, opleiding : standaardvoorzorgsmaatregelen beheersen, hef- en tiltechnieken LUIK B Risico s en hinder (2) Verplicht medisch toezicht (3) val op de begane grond risico beroepsziekten : fysisch.. van hoger gelegen vlak chemisch.. biologisch. prikwonden/snijwonden lawaai longaandoening verbrijzelingen trillingen huidaandoening.. rondvliegende scherven warmte veiligheidsfunctie? :.. brandwonden koude contact met voedingswaren elektrische risico s vochtigheid gebruik van beeldschermen (4) manueel hanteren van lasten (met gevaar voor rugletsel) val van voorwerpen chemische hinder inentingen/test : tetanus tuberculoses geïsoleerd werk spatten hepatitis B andere : andere. stof ioniserende stralingen. gassen, dampen noodzakelijke maatregelen bij zwangerschap en borstvoeding. Conform risicolijst AZSL aard v/h gericht onderzoek. Periodiciteit 1 x geldig voor de volledige opleiding Welke werkkledij/persoonlijke beschermingsmiddelen worden gedragen? (verantwoordelijkheid gebruiker) broekpak/schort/andere : broekpak of schort ademhalingsbescherming (type) :.. veiligheidsschoenen (type) :witte gesloten afwasbare schoenen oorkap/oorpropjes (type) :.. handschoenen (type) : PVC of Latex helm/kapje (type) :. bril/scherm (type) : bij risico op bloedspatten andere :.. Voor de onderneming : naam en handtekening Ondergetekende werd geïnformeerd over de in te nemen werkpost. Datum : Datum : (1) indien het een arbeidspost zonder specifieke gezondheids-en veiligheidsrisico s betreft, dient de tabel Risico s en kinder niet aangevuld te worden (2) geeft de specifieke kenmerken van de arbeidspostanalyse (3) aard van de blootstelling zoals voorzien in de inventaris opgemaakt in uitvoering van ARAB art.124 & 1b en meegedeeld aan de arbeidsgeneesheer (4) gebruik van beeldschermen gedurende een aanzienlijke deel van de normale werktijd (bv.meer dan 4 uur) in functie van wat bij de gebruiker geldt (5) algemene opmerking : de werkpostfiche is vooraf ter advies voorgelegd aan de diensten van preventie en bescherming op het werk en het comité MEDISCHE TERMINOLOGIE

Infobrochure Hemodialyse straat 54 16 Etymologie ALGEMEEN a- zonder dys- wijst op een stoornis -ectomie wegname intra- in -itis ontsteking logos ( -logie, -loog) leer pathos ( -pathie) lijden poly- veel card-, cardi- (afgeleid van het Grieks) vas- (afgeleid van het Latijn) hem-, hemat- (afgeleid van het Grieks) trache- (afgeleid van het Latijn) bronch- (afgeleid van het Latijn) pneum-, pneumon- ( van het Grieks) pneu (van het Grieks) CARDIOVASCULAIR STELSEL hart cardiologie leer of studie van de hartziekten cardiopathie het lijden aan een hartziekte (bloed)vat BLOED- EN LYMFESTELSEL bloed RESPIRATOIR STELSEL houdt verband met de luchtpijp tracheitis ontsteking van de luchtpijp wijst op een luchtpijpvertakking bronchitis ontsteking van de luchtpijpvertakking houdt verband met de long pneumectomie wegnemen van de long houdt verband met het ademen apnoe toestand waarbij tijdelijk het ademen ophoudt dyspnoe een moeilijke ademhaling polypnoe snel en veelvuldig ademen

Infobrochure Hemodialyse straat 54 17 stomat- (afgeleid van het Grieks) gastr- (afgeleid van het grieks) enter- (afgeleid van het Grieks) hepat- (afgeleid van het Grieks) nefr- (afgeleid van het Grieks) ur- (Grieks) cyst- (afgeleid van het Grieks) uterus (Latijn) hyster- (afgeleid van het Grieks) gynaec- (afgeleid van het grieks) neur- (afgeleid van het Grieks) encefal- (afgeleid van het Grieks) cerebr- (afgeleid van het Latijn) psych- (afgeleid van het Grieks) SPIJSVERTERINGSSTELSEL mond stomatologie studie van de mondaandoeningen stomatitis mondslijmvliesontsteking wijst op maag gastrectomie wegnemen van de maag gastritis maagontsteking darm enteritis darmontsteking gastro-enteritis ontsteking van maag en darm lever hepatitis infectie aan de lever UROGENITAAL STELSEL ureter (Latijn) urineleider houdt verband met de nier wat verbandt houdt met de urine houdt verband met de blaas cystitis blaasontsteking baarmoeder houdt verband met de baarmoeder hysterectomie wegnemen van de baarmoeder wat verband houdt met de vrouw gynaecologie vrouwenziekten ZENUWSTELSEL zenuw neurologie studie van de zenuwen, zenuwziekten hersenen hersenen ziel psychiatrie tak van de geneeskunde die zich bezighoudt met het behandelen en genezen van geestesaandoeningen

Infobrochure Hemodialyse straat 54 18 OSTEOMUSCULAIR STELSEL oste- (afgeleid van het Grieks) houdt verband met het been muscul- (afgeleid van het Latijn) spier intramusculair inspuiting in de spier artr- (afgeleid van het Grieks gewricht artritis gewrichtsaandoening pod- (afgeleid van het Grieks) voet podologie studie van de voet thorac (afgeleid van het Latijn) borstkas OTORINOLARYNGOLOGIE, OFTALMOLOGIE, DERMATOLOGIE ot- (afgeleid van het grieks) oor otitis oorontsteking rin- (afgeleid van het Grieks) neus oftalm- (afgeleid van het Grieks) oog dermat- (afgeleid van het grieks ) heeft betrekking op de huid dermatoloog dokter in de huidziekten cut- (afgeleid van het Latijn) huid subcutane injectie inspuiting onder de huid Aantal / hoeveelheid hemi-, semiuni-, monobi-, ditrioligopoly-, multi- Afmeting micro- PREFIX helft hemiplegie verlamming van een lichaamshelft één twee drie weinig oligofrenie weinig verstand, een verstandelijke handicap veel polypnoe veel en snel ademen klein

Infobrochure Hemodialyse straat 54 19 macro- mega-, megalo- Gelijkenis / verschil / tegenstelling auto- homo-, iso- hetero- anti- Graad / hoedanigheid hypo- hyper- dys- Ontkenning a-, an- in-, im- Plaats in-, intra-, en-, endo-, ento- micro-organisme klein organisme, bijv. een bacterie groot macroscopisch wat te zien is met het blote oog groot zelf gelijk homoseksueel Zich aangetrokken voelen tot hetzelfde geslacht isomorf dezelfde vorm ander hetero-anamnese bevraging van een familielid tegen antibioticum tegen de ziekte onder, te weinig, onvoldoende hypotensie te lage bloeddruk boven, te veel, overdreven hypertensie te hoge bloeddruk moeilijkheid, stoornis dyspnoe moeilijke ademhaling zonder, gebrek aan anemie bloedarmoede niet incontinentie niet kunnen ophouden van urine in, binnen intramusculair in de spier e- ec-, ex- exo- uit, buiten inter-, meso- Snelheid tussen, in het midden

Infobrochure Hemodialyse straat 54 20 bradytachy- Tijd ante-, pre-, propost- traag bradycardie trage hartslag snel tachycardie snelle hartslag voor prematuur vroeggeboorte na posttraumatische stress stress na een trauma SUFFIX -algie pijn gastralgie maagpijn -ectomie wegnemen -emie houdt verband met bloed glycemie suikergehalte van het bloed -fobie vrees claustrofobie vrees voor kleine ruimten -geen, -genese ontwikkeling, vorming pathogeen ontwikkelen van een ziekte -itis ontsteking cystitis blaasontsteking -manie drang kleptomanie neiging tot stelen -pathie, -paat aandoening cardiopathie hartlijden -scopie onderzoek gastroscopie maagonderzoek -therapie behandeling farmacotherapie behandeling met medicatie Woordenschat

Infobrochure Hemodialyse straat 54 21 A Abces Abnormaal Abortus Abrasie Abrupt Absence Absorptie Abstinentie Accidenteel Acne Activeren Acuut Adolescent Adult Afasie Agitatie Alert Allergie Amnesie Analyse Anamnese Anesthesie Anorexia Antibioticum Antidepressivum Apathie Artrose Autonoom etterbuil, ophoping van pus in het lichaam afwijkend van de norm miskraam schaafwond plotseling kortstondig bewustzijnsverlies opname onthouding van medicijnen, alcohol, drugs toevallig, of als gevolg van een ongeluk puistjes werkzaam maken plotseling en hevig puber, jeugdig persoon volwassene spraakstoornis opwinding oplettend overgevoeligheid geheugenverlies ontleding vraaggesprek naar de ziektegeschiedenis verdoving of narcose magerzucht, eetstoornis geneesmiddel dat bacterien doodt middel tegen ziekelijke neerslachtigheid lusteloosheid gewrichtsaandoening zelfstandig

Infobrochure Hemodialyse straat 54 22 B Biopsie Bronchitis C Carcinoom Cardiaal een stukje weefsel uit een orgaan verwijderen voor onderzoek ontsteking van de luchtpijptak kankergezwel met betrekking tot het hart Caries Causaal Cellulitis Celmembraan Cerebraal Cerebrovasculair Chemotherapie Chirurgisch Cholesterol Chronisch Circulatie Classificatie Cognitief Coitus Combinatie Complex Complicatie Conceptie Conditie Contraceptivum Convulsie Coronair Correlatie Crisis tandbederf oorzakelijk verband (oorzaak gevolg) ontsteking van het onderhuidse bindweefsel wand, omhulsel van de cel met betrekking tot de grote hersenen met betrekking tot de bloedvaten in de hersenen behandeling van kanker met medicijnen operatief lichaamsvet van lange duur (bloeds)omloop indeling, rangschikking met betrekking tot het denkproces geslachtsgemeenschap verbinding ingewikkeld bijkomende ziekte bevruchting toestand waarin iemand verkeert voorbehoedsmiddel stuip, toeval m.b.t. de kransslagaders van het hart samenhang ernstige ziekteaanval

Infobrochure Hemodialyse straat 54 23 Criterium Curatief Curve Cyclus Cytoplasma Cyste D Decubitus Deficit Delirium Dementie Dermatologisch Detectie Diabetes Diagnose Distilleren Donor Dosis Drainage E Echografie Eczeem Effectief Efficiënt Ejaculatie Elastisch Elektro-Encefalo-Grafie Elektrocardiografie Eliminatie Embolie Embryo toets, een reden genezend kromme lijn terugkerende regelmatige reeks celvloeistof holte gevuld met vocht doorligwond gebrek acuut psychische stoornis t.g.v. een lichamelijke aandoening, vergiftiging of onthouding van middelen geestelijke achteruitgang met betrekking tot de huisziekten opsporing, ontdekking suikerziekte vaststelling van een ziekte zuiveren degene die zijn orgaan afstaat hoeveelheid van een geneesmiddel vochtafvoering beeld van organen oppervlakkige huidaandoening doeltreffend doelmatig zaadlozing rekbaar beeld van de elektrische hersenstroom onderzoek van de elektrische activiteit van het hart verwijdering bloedvatverstopping vrucht in het moederlichaam

Infobrochure Hemodialyse straat 54 24 Emesis Emfyseem Emotioneel Epidemie Epilepsie Equivalent Etiologie Euforie Evaluatie Evolutie Excessief Excitatie Extern F Faeces Fataal Fenomeen Fertiliteit Fixatie Fobie Fractuur Fysisch G Genetisch Genitaal Geriatrisch Gradueel Gynaecologisch H Hallucinatie Hemopathie braken longaandoening gevoelsmatig besmettelijke ziekte die zich verspreid onder een bevolkingsgroep vallende ziekte, toevallen gelijkwaardig leer van de ziekteoorzaken verhoogd gevoel van welzijn beoordeling ontwikkeling overdreven opgewondenheid uitwendig ontlasting noodlottig verschijnsel vruchtbaarheid vasthechting ziekelijke vrees been(bot)breuk lichamelijk met betrekking tot de erfelijkheid met betrekking tot de geslachtsorganen medische zorg voor de oudere mens trapsgewijs met betrekking tot de vrouwenziekten zinsbedrog, waanvoorstelling bloedziekte

Infobrochure Hemodialyse straat 54 25 Hepatitis Homogeen Hygiënisch Hyperkinesie Hypersecretie Hypersensitiviteit Hypertensie Hyperventilatie Hypotensie Hysterectomie I Identificatie Immaturiteit Immobilisatie Immuniteit Implantatie Implicatie Impotentie Impregnatie In vitro In vivo Inactief Incidenteel Incisie Inclusief Incompatibel Incontinentie Incubatie Indicatie Indicatief Indirect Individueel leverontsteking gelijksoortig met betrekking tot de lichaamszorg overmatige bewegingsdrang verhoogde afscheiding verhoogde gevoeligheid verhoogde bloeddruk angstige ademhaling te lage bloeddruk verwijdering van de baarmoeder vereenzelviging onrijpheid onbeweeglijk maken onvatbaarheid voor een ziekte inplanting verwikkeling onvermogen tot geslachtsgemeenschap binnendringen van de zaadcel in de eicel in een reageerbuis in het levende organisme onwerkzaam bijkomend insnijding met inbegrip van onverenigbaar onvermogen om urine of ontlasting op te houden sluimeren van een ziektekiem aanwijzing aanduidend niet rechtstreeks afzonderlijk

Infobrochure Hemodialyse straat 54 26 Inductie Infantiel Influenza Infuus Inhalatie Injectie Insomnia Intensiteit Interactie Interval Interventie Intoxicatie Intramusculair Intraveneus Irreversibel Irritatie Isoleren K Katheter Kinetisch Klinisch L Lactatie Latent Lateraal Leukemie Libido Lipide Lokaal Lumbago M Malaise gevolgtrekking kinderlijk griep vochttoediening in de bloedvaten inademen van dampen inspuiting slapeloosheid sterkte onderlinge beïnvloeding tussenperiode ingreep vergiftiging in de spier in de ader onomkeerbaar prikkeling afsluiten buisje wat beweging veroorzaakt direct voor de arts zichtbaar borstvoeding sluimerend aan de zijkant bloedkanker geslachtsdrift vetachtige stof plaatselijk, van beperkte omvang lendenpijn gevoel van onwelzijn

Infobrochure Hemodialyse straat 54 27 Manie Manifest Melanoom Membraan Menarche Meningitis Menopauze Menstruatie Mentaal Metabolisme Microbiologisch Microniseren Mimiek Mobilisatie Modificeren Monotherapie Morbiditeit Mortaliteit Motorisch Mucus Musculair Mutisme N Narcoticum Nasaal Neonataal Nervositeit Neveneffect Nihil O Obesitas Obsessie ziekelijke neiging onmiddellijk herkenbaar kwaadaardig gezwel van de huid dun vlies eerste maandstonden hersenvliesontsteking overgangsjaren maandstonden verstandelijk stofwisseling met betrekking tot de kleinste levende wezens verpulveren gezichtsuitdrukking beweeglijk maken wijzigen behandeling met één geneesmiddel ziektecijfer sterftecijfer met betrekking tot beweging slijm met betrekking tot de spieren onvermogen om te spreken verdovend middel met betrekking tot de neus m.b.t. de eerste weken na de geboorte zenuwachtigheid bijwerking niets overgewicht, vetzucht dwangvoorstelling

Infobrochure Hemodialyse straat 54 28 Obstipatie Obstructie Occasioneel Odor Oedeem Oestrogeen Oraal Osteoporose Otitis Ovulatie P Palliatief Parallel Paralyse Paranoia Parese Partikel Pathologisch Pediatrisch Penetratie Perceptie Periodiek Peristaltiek Permanent Permeabiliteit Pigmentatie Placebo Placenta Pneumonie Populatie Post Partum Postnataal moeilijke stoelgang verstopping nu en dan voorkomend reukzin waterzucht vrouwelijk hormoon met betrekking tot de mond botontkalking oorontsteking eisprong verzachtend evenwijdig verlamming achtervolgingswaanzin gedeeltelijke verlamming klein deeltje ziekte m.b.t. de kindergeneeskunde binnendringing door de huid heen waarneming regelmatig terugkerend darmbeweging blijvend doordringbaarheid verkleuring geneesmiddel zonder werking moederkoek longontsteking bevolking na de bevalling na de geboorte

Infobrochure Hemodialyse straat 54 29 Postoperatief Posttraumatisch Potentie Potentieel Predispositie Prematuur Prenataal Preoperatief Preventie Prognose Progressief Proteïne Prothese Pseudotumor Psychisch Psychologisch Psychomotorisch Psychose Psychosomatisch Punctie Purgatief R Radiografie Radiotherapie Recuperatie Referentie Regressie Reïnfectie Renaal Repetitief Reproductie na een heelkundige ingreep na een letsel kracht mogelijk vatbaarheid voortijdig voor de geboorte voor de operatie voorkoming (van ziekte) voorspelling van het verloop en de afloop van een ziekte voortschrijdend eiwit kunstmatig lichaamsdeel schijngezwel geestelijk m.b.t. het gevoelsleven m.b.t. bewegingen door de geest veroorzaakt geestelijke stoornis m.b.t. het verband tussen geest en lichaam prik middel tegen verstopping fotograferen d.m.v. röntgenstralen bestraling herstel van krachten verwijzing achteruitgang hernieuwde besmetting m.b.t. de nier zich herhalend vermenigvuldiging

Infobrochure Hemodialyse straat 54 30 Research Resistent Respons Retardatie Reversibel Rhinitis Routinematig S Salivatie Sarcoom Secretie Sedativum Segment Seniliteit Sensorieel Simultaan Solutio Somatisch Spasme Sporadisch Sputum Stase Steriliteit Substitutie Supervisie Suppositorium Symptoom Syncope Syndroom Systematisch Systemisch T wetenschappelijk onderzoek bestand tegen antwoord vertraging, achterstand omkeerbaar, veranderbaar (neus)verkoudheid zoals gewoonlijk speekselvloed kwaadaardig gezwel afscheiding kalmerend middel onderdeel geestelijke en lichamelijke ouderdomsverschijnselen zintuiglijk gelijktijdig oplossing m.b.t. het lichaam kramp zeldzaam fluim, speeksel stilstand onvruchtbaarheid vervanging toezicht zetpil, pil die via de anus wordt ingebracht ziekteverschijnsel plotseling bewustzijnsverlies ziektebeeld stelselmatig over het hele lichaam verspreid

Infobrochure Hemodialyse straat 54 31 Tendens Terminaal Tetanus Therapie Thermisch Thoracaal Thrombus Tic Tolerantie Tonus Toxicomanie Toxisch Tranquillizer Transfer Transformatie Transplantatie Traumatisch Tremor Trombose Tumor U Ulcus Uniform Urgentie Uterus V Vaccinatie Variabiliteit Vasculair Vegetatief Veneus Vertigo neiging, richting van een ontwikkeling in het eindstadium infectieziekte die door gifstof leidt tot spierspasmen geneeswijze, behandeling met betrekking tot warmte m.b.t. de borstkas bloedprop zenuwtrek verdraagzaamheid spierspanning verslaving aan gifstof giftig middel dat opwindingstoestanden bedaart overdracht verandering overplanting door een letsel ontstaan beving vorming van bloedprop in bloedvat of hart gezwel zweer éénvormig dringende noodzaak baarmoeder inenting veranderlijkheid m.b.t. de bloedvaten buiten het bewustzijn om m.b.t. de aders duizeligheid

Infobrochure Hemodialyse straat 54 32 Viraal Visioen Visueel door een virus veroorzaakt droombeeld m.b.t. het zicht