Verslag Datum vergadering: Betreft: Kennisplatform Openbare Verlichting (deel 2) Verslaggever: 19 juni 2012 Bijlagen: Samenvatting evaluatie Uittreksel lichtvisie Presentaties Schreder-Philips-Axioma Visie erfgoed Sarie Buffel Telefoon 050 40 34 89 Fax 050 40 34 03 Aanwezig : Verontschuldigd: Guido Decorte (gedeputeerde Provinciebestuur), Niek De Roo (WVI), Sarie Buffel (Provinciebestuur), Kristof Verhoest (Provinciebestuur), Margo Swerts (WVI), Johan T jonck (Infrax), Johan Vulsteke (VLM), Friedel Pas e-mail: f (Preventie Lichthinder vzw), Catherine Lootens (Groen Licht Vlaanderen), Koen Putteman (Eandis), Geert Peelaers (Eandis), Bart Van Weehaeghe (Avelgem), Lieven Vantieghem (Avelgem), Frank Van Hevel (Brugge), Vera Jonckheere (De Haan), Claudia Carrissemoux (Kortrijk), Veerle Vandenbroucke (Kortrijk), Wim Dewever (Kuurne), Johan Vandamme (Menen), Lies Van Lierde (Oostende), Patrick Goussaert (Roeselare), Tineke Vanduffel (Roeselare), Tine Eeckhout (Roeselare), Karel Bauters (Harelbeke), Niko Smet (Schreder), Christophe De Vos (Schreder), Johan De Bleser (Philips), Koen Catteeuw (Axioma), Frederik Mahieu (Onroerend erfgoed Vlaanderen), Luc Vandecaveye (Oostkamp) Kris De Smet (Provinciebestuur), Peter Norro (Provinciebestuur), Erik De Bisschop (Agentschap Wegen en Verkeer), Dirk Van Kerckhoven (Infrax), Gilke Pee (Vlaamse gewest), Anton Jacobus (stadsbestuur Izegem), Dominiek Vandewiele (Intercommunale Leiedal), Fien Adriaen (Hooglede), Carlos De Leye (De Haan), Claudio Saelens (Oostrozebeke), Martin Deman (Provinciebestuur), Jan Declerck (Alveringem), Martine De Roo (Beernem), Rita Van Hollebeke (Beernem), Philippe Peeters (Bredene), Chris Matton (Deerlijk), Willy Delancker (Diksmuide), Francis Fraeyman (Ingelmunster), Nathalie Verbeke (Izegem), Ivan Verbouw (Knokke- Heist), Robrecht Hindryckx (Koekelare), Elvire Vanysacker (Lendelede), Marleen Messely (Lendelede), Dave Mommerency (Oostende), Katrijn Holvoet (Oostkamp), Ilse Cloet (Pittem), Peter Clauwaert (POM), Siska Van de Steene (VLM), Kris Deman (Wevelgem), Maarten Tavernier (Wevelgem), Nico Germonprez (Blankenberge) AGENDA - Verwelkoming door gedeputeerde Decorte - Resultaten evaluatieformulieren - Bespreking hoofdthema Monumentverlichting - Suggesties volgende bijeenkomst Provinciehuis Boeverbos Koning Leopold III-laan 41 B-8200 Sint-Andries Telefoon 050 40 31 11 Fax 050 40 31 00
RESULTATEN EVALUATIE FORMULIEREN Sarie Buffel licht toe. Aan alle deelnemers van de opleiding openbare verlichting of geïnteresseerden in het kennisplatform is een evaluatieformulier toegestuurd. Slechts 10 personen vulden de vragenlijst in, de antwoorden zijn wel sterk gelijklopend zodat toch een aantal conclusies kunnen getrokken worden. Zie samenvatting in bijlage. VERVOLGOPLEIDING Bijna alle deelnemers van de opleiding zijn geïnteresseerd in een vervolgopleiding. De kerngroep stelt voor om niet onmiddellijk een nieuwe opleiding te organiseren, tenzij na de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober er veel vraag naar is door de nieuwe colleges/gemeenteraadsleden. Wel wordt een nieuwe rondrit gepland, begin 2013. Eventueel kan die rondrit voorafgegaan worden door een korte opleiding/toelichting. VOORBEELDBESTEK Ook voorbeeldbestekken worden regelmatig gevraagd door degene die de vragenlijst hebben ingevuld. Maar een basisbestek opmaken is niet haalbaar, een bestek is steeds maatwerk. De kerngroep stelt voor om een leidraad op te maken die door gemeentebesturen kan gebruikt worden om tijdig enkele criteria voor de (openbare) verlichting mee te geven aan het ontwerpbureau die het ontwerp voor de inrichting van de openbare ruimte opmaakt. VERBRUIKSGEGEVENS Gemeentebesturen zijn regelmatig op zoek naar de verbruiksgegevens van de openbare verlichting in hun gemeente. Dit meestal om na te gaan hoeveel een gedane investering de gemeente bespaard heeft of om te bekijken waar verdere investeringen nuttig kunnen zijn. Waar kunnen verbruiksgegevens worden opgevraagd en hoe kunnen die geïnterpreteerd worden? De kerngroep stelt voor om een vergadering van het kennisplatform te wijden aan het thema verbruik (voorjaar 2013): toelichten van enkele concrete verbruiksgegevens van gemeenten factuur laten uitleggen door CREG/VREG 2
MONUMENTVERLICHTING MONUMENTVERLICHTING IN DE LICHTVISIE Niek De Roo licht toe uittreksel uit de lichtvisie in bijlage In de lichtvisie wordt een basisprincipe beschreven: De sfeerverlichting van dorpskerken en andere identiteitsbepalende gebouwen en patrimonium gebeurt alleen voor een beperkte selectie van gebouwen. Zij verlicht door een goede richting en afstelling alleen die delen van het gebouw zelf die zinvol zijn om te verlichten, en dit in een semi-permanent regime (bijv. van valavond tot middernacht). Daarnaast worden ook ander principes/aandachtspunten weergegeven: sober verlichten, onzichtbaar, vermijden lichtpollutie, tegenduikend licht gebruiken, semi-permanent regime, TOELICHTING SCHREDER Christophe Devos licht toe presentatie in bijlage Soms wordt gebruik gemaakt van grondspots om bomen aan te lichten, dit is echter een gecontesteerde techniek. Men kan ook opteren om die verlichting enkel in de zomer te gebruiken. Luc Vandecaveye van Oostkamp vraagt of het ook mogelijk is om brandglazen van binnenuit aan te lichten zodat je ze buiten duidelijk kan zien? o Om dit uit te voeren zou je een erg groot vermogen nodig hebben. Het zou ook niet evident zijn om de perfecte positie voor de armaturen te vinden. Maar het is in principe wel mogelijk Koen Putteman van Eandis vraagt wanneer voor gasontladingslampen wordt gekozen en wanneer voor ledverlichting o Er wordt steeds meer gevraagd naar led-verlichting en indien dit mogelijk is wordt dit dan ook gebruikt. Het hangt er wel van af hoeveel lumen je nodig hebt, led is nog niet beschikbaar voor grote lumens. o Led kan tegenwoordig perfect gebruikt worden om accenten te leggen. Vroeger werden straten en pleinen veel sterker verlicht en had je dus ook sterkere accentverlichting nodig. TOELICHTING PHILIPS Johan De Bleser licht toe presentatie in bijlage Vera Jonckheere van De Haan merkt op dat er een groot verschil is of de armaturen op of in de kerk worden geplaatst. Armaturen in de kerk maken geen deel uit van de openbare verlichting met als gevolg dat de netbeheerders er niet langer verantwoordelijk voor zijn. o Eandis: De voorwaarden om tot openbare verlichting gerekend te worden zijn o.a. dat de armaturen 24u/24u toegankelijk zijn en ze moeten bereikbaar zijn met een hoogtewerker. o Infrax: verlichting van kerken is bij Infrax meestal als sfeerverlichting ingedeeld en niet als openbare verlichting. Luc Vandecaveye van Oostkamp stelt vast dat veel nieuwe lampen die door leveranciers of ontwerpers worden voorgesteld nog niet gekeurd zijn en dus via de netbeheerders enkel met meerprijs te bestellen zijn. 3
o Eandis: dit klopt, maar de testen zijn noodzakelijk. Ontwerpers denken meestal niet aan de duurzaamheid van een armatuur of de praktische mogelijkheden/moeilijkheden ervan. TOELICHTING AXIOMA Koen Catteeuw licht toe presentatie in bijlage Kristof Verhoest van de Provincie stelt vast dat de armaturen van Axioma veel hulpstukken bevatten, is dit niet een zwakke plek in de armatuur? Of is er niet veel kans dat de hulpstukken verkeerd teruggeplaatst worden na een onderhoud of vervanging? o Koen Catteeuw legt uit dat in de armaturen van WE-EF alle hulpstukken vast gemonteerd worden. Ze kunnen na onderhoud ook slechts op 1 manier teruggeplaatst worden zodat er geen fouten kunnen gebeuren. TOELICHTING ONROEREND ERFGOED Frederik Mahieu licht toe tekst in bijlage De dienst Onroerend Erfgoed van de Vlaamse overheid had voordien geen algemene visie op monumentverlichting. Naar aanleiding van deze vergadering is nu een visie op papier gezet. De tekst lees je in bijlage. Het algemeen principe is dat een monument niet mag ontsierd, beschadigd of vernield worden. Voor de kwestie beschadiging kan worden teruggegrepen naar de richtlijnen die zijn uitgewerkt voor het plaatsen van telecommunicatie-infrastructuur op monumenten = telecomrichtlijn. Principe is dat er zo weinig mogelijk doorboringen zijn, dat alles in opbouw gebeurt. Frederik Mahieu zal richtlijn nog doorsturen. VRAGEN Kan er ook al gebruik gemaakt worden van andere bronnen van voeding, bijvoorbeeld zonne-energie voor monumentverlichting? Schreder: Wij voeren momenteel testen uit met zonnepanelen maar voorlopig kan nog geen enkel systeem een lamp een volledige nacht laten branden. Wordt soms al gebruikt bij padverlichting. Philips en Axioma: dergelijke systemen zijn nog niet bedrijfszeker. Groen Licht Vlaanderen: systeem kan enkel gebruikt worden als de brandduur van de lamp kort is. Conclusie: voor monumentverlichting momenteel nog niet geschikt (te veel licht nodig voor langere periode). Zou wel een oplossing kunnen zijn om bekabeling op de monumenten te vermijden. 4
ERVARINGEN VAN DE GEMEENTEN OOSTENDE Oostende heeft een lichtplan, ook de verlichting van monumenten is hierin opgenomen. Het autonoom gemeentebedrijf AGSO volgt het lichtplan op. KUURNE In Kuurne staan niet zoveel monumenten. Kuurne plant de opmaak van een masterplan waarin ook de monumentverlichting zal worden opgenomen. Het aanstralen van bomen gebeurt niet in Kuurne, dit staat beschreven in het boombeleidsplan. DE HAAN De verlichting wordt herbekeken als er een monument gerestaureerd wordt. De oude verlichting is standaard aanstraling van het gebouw/monument. MENEN In Menen worden wel enkele bomen in het park en in de stadionsomgeving belicht. Daarnaast worden ook het stadhuis en de kerken verlicht. Menen werkt aan een masterplan waarin ook monumentverlichting zal worden opgenomen. AVELGEM In Avelgem is er momenteel nog geen beleid, er zal worden gestart met het opmaken van een inventaris van de monumentverlichting. ROESELARE Roeselare heeft een masterplan waarin ook monumentverlichting is opgenomen. Er worden momenteel veel gebouwen/monumenten aangestraald. De meeste verlichting wordt wel gedoofd tussen 22u en 6u behalve het stadhuis en de Sint-Michielskerk. HARELBEKE Harelbeke heeft een lichtplan. Bij renovatie wordt ook de verlichting van monumenten herbekeken. KORTRIJK De monumentverlichting wordt gedoofd om middernacht. Er worden verschillende gebouwen/monumenten aangestraald, soms ook bomen. 5
BRUGGE Brugge heeft veel monumenten, er worden er ook veel verlicht. De monumentverlichting heeft een vermogen van ongeveer 200.000 Watt waarvan 70.000 Watt onder verantwoordelijkheid van Eandis en 130.000 Watt onder eigen verantwoordelijkheid. Brugge heeft een lichtplan, maar de uitvoering van het lichtplan blijkt te duur om ook allemaal uitgevoerd te worden. Momenteel wordt bekeken hoe hiermee zal verder gewerkt worden. VOORSTEL De kerngroep zal intern bespreken of het haalbaar is om aan geïnteresseerde gemeenten aan te bieden een inventaris van de aanwezige monumentverlichting op te (laten) maken, met daarbij een voorstel voor verbeteringen. Hierover zal later nog gecommuniceerd worden. KENNISPLATFORM 23 OKTOBER 2012 De volgende vergadering van het kennisplatform zal als hoofdthema verlichting in woonwijken/verkavelingen hebben. Er zal worden gezocht naar 4 projecten om toe te lichten, 2 met LED-verlichting en 2 met klassieke verlichting. LED-verlichting: o Duinenwater Knokke-Heist http://www.duinenwater.com/masterplan.html o Project in Westkerke van Bostoen Led-verlichting ism Infrax http://www.bostoen.be/bostoen/nederlands/ons-aanbod/passiefhuis/page.aspx/22?aanbod=885&tab=1 Klassieke verlichting: moet nog gezocht worden VARIA Studiedag Belgisch Instituut voor Verlichtingskunde (BIV) op 18 oktober 2012, vnl over binnenverlichting maar ook de 3-jaarlijkse inventaris van de openbare verlichting in Vlaanderen zal worden voorgesteld. De uitnodiging zal worden doorgestuurd. 6